장음표시 사용
611쪽
0U EST. XVIII, ART. III ET IV. 483citur secundum substantiam et Secundum accidens, ita et bonum attri-bditur alicui et secundum esse suum essentiale et Secundum eSSe accide tale, tam in rebus naturalibus quam in aetionibus moralibus.
De his etiam in ra , quaest. LXXm, Pt i Ril .
Ad quarium sic prpoeditur. 1. Videtur quod bonum et malum in actibus humanis non sint ex fine. Dicit enim DionySiUS De diV. nom. cap. 4 P. 4, aliquant a princ luet. 14), quod nihil reSpicien ad malum operatur. Si igitur ex sine derivaretur operatio bona et mala, nulla actio esSet mala; quod patet esse salsum. 2. Praeterea bonitas actus est aliquid in ipso existensu, sinis autem est caUSa Xtrinseca Non ergo Secundum finem dicitur acti bona vel mula. 3. Praeterea, contingit aliquam bonam operationem ad malum finem ordinari, Sicut cum aliquis dat eleemosynam propter inanem gloriam; et econVerSO aliquam malam operationem ordinari ad bonum finem, Sicut cum qui suratur, ut det pauperi. Non ergo est ecfine actio bona Vel mala. Sed contra est quod Boetius dicit Topic implic. lib. , cap. 1, non Pr cul a prino ), quod re cujus finis bonus est, ipSUm quoque bonUm St; et cujus sinis malus est, ipsum quoque malUm eSt.
CONCLUSIO. - Αctiones humanae sicut ex fine dependent, ita praeter abS0lulam bonitalem quam ex se habent, et eam quam ex objecto vel ex circumStanliis, ex sine quoque bonitatem vel malitiam Suscipiunt.
Respondeo dicendum quod eadem est dispositio rerum in bonitate et in eSSe. Unt enim quaedam, quorum esse ex alio non dependet; et in his sunscit considerare ipsum eorum esse absolute. Quaedam Vero Unt, qUOI UmeSSe dependet ab alio unde oportet quod considerentur per considerationem ad caUSama qua dependent. Sicut autem esSe rei dependet ab agente et forma sic bonitas rei dependet a fine. Unde in personi diviniS, quae non habent bonitatem dependentem ab alio, non consideratur aliqua ratio bonitati ex fine Actiones autem humanae, et alia quorum bonita dependet ab alio habent rationem bonitatis ex fine a quo dependent, praeter bonitatem absolutam quae in eis existit. Sic igitur in actione humana bonita quadri pleX conSiderari potest una quidem secundum genus, prout Scilicet est actio; quia quantium habet de actione et entitate, tantum habet de bonitate, ut dictum est sart. 1 hujus quoesid alia vero Secundum Speciem, qUde aecipitur Secundum objectum conveniens tertia Secundum circUmStantias, quaSi Secundium accidentia quaedam; quarta autem Secundum finem, qUasi secundiam habitudinem abbonitatis eaUSam. Ad primum ergo dicendum, quod bonum, ad quod aliquis reSpiciens
Operatur, non Semper eSt Verum bonum, Sed quandoque Veriam bonum, et quandoqUe apparenS et Secundum hoc ex sine sequitur acti mala.
Ad secundum dicendum, quod quamvis sinis sit cauS eXtrinSeea, tamen debita proportio ad finem et relatio in ipsum inhaeret actioni. Ad tertium dicetidum, quod nihil prohibet actioni habenti unam praedi,tarum bonitatum deesse aliam; et secundum hoc contingit actionem UseeSt bona Secundum Speciem suam, Vel Secundum circumStantiaS, Ordinari ad sinem malum, Vel e converso. Non tamen est actio bona simpliciter, nisi omne bonitates concurrant quia re quilibet singularis defectus cauSat
i Doeet D. I liomas sinem osse principium oporantis, qui quateims convenit vel discon- moralitatis. sed lic sermo non est de sine in venit cum regulis murum dicitur bonus, aut trinseco peris quod coinci illi eum ibi et de malus moraliter. quo dictum est art. 2j, sed de sine exti inseco
612쪽
De his etiam De malo, quaest. H. art. 4 ad 5 et art. 5 cors.
Ad quintum sic proceditur. 1. Videtur quod actu morales non disserant Specie Secundum bonum et malum. Bonum enim et malum in actibus invenitur Onsormiter rebus ut dictum eSD art. 1 huju quaest.). Sed in rebuS bonum et malum non diversisseant speciem idem enim Specie est homo bonUS et malus. Ergo neque etiam bonum et malum in actibus diversiscant Speciem. 2. Praeterea, malum, cum Sit priVatio, eSLGOddam non enS. Sed non ennon potest esse disserentia, Secundum PhiloSophum Metaph. lib. iii teXt. 10 . Cum ergo disserentia constituat speciem videtur quod aliqui atUS ex hoc quod Si malus, non constituatur in aliqua Speciae et ita bonet malum non diversi cant Speciem humanorum aetUUm. 3. Praeterea, diVersorum actuum Seeundum Speciem diversi Sunt essectus Sed idem specie effectu potest consequi ex actu bono et malo; Sicut tomogeneratur ex adulterio et e matrimoniali concubitu. Ergo actus bonus et malus non disserunt Specie. 4. Praeterea, bonum et malum dicitur in actibus quandoque Secundum circumstantiam, ut dictum Si art. 34MUS quaeSt.). Sed Circum Stantia,
cum Sit accidenS, non dat Speciem actui. Ergo actus humani non disserunt Specie propter bonitatem et malitiam. Sed contra, Secundum PhiloSophum milite lib., cap. 1 et 2 Similes habitus Similes actus reddunt is Sed habitus bonus et malus dysserunt Specie, ut liberalitas et prodigalitaS. Ergo et actus bonii et malu Seisserunt Specie.
CONCLUSIO. - Cum actus Speciem habeat ex objecto, cujus bonum et malum disserentiae Sunt, manifeStum eSt actum bonum et malum disserre Specie.
Respondeo dicendum quod omni actus speciem habet ex suo objectSicut Supra metum Si quaeSt. I art. 3, et art. 3 hujus quaeSt.). Unde Oportequod aliqua disserentia objecti faciat diversitatem Speciei in actibuS ES autem conSiderandum quod aliqua disserentia objecti facit disserentia Specie in actibus, Secundium quod reseruntur ad unum principium acti Viam, quae non facit disserentiam in aetibus, secundum quod referuntur aliud principium activum quia nihil quod est per accidens conStituit SP Ciem, Sed Solum quod Si per Se Potest autem aliqua disserentia objectieSSe per Se in comparatione ad unum activum principium, et per accidens in comparatione ad aliud Sicut cognoscere colorem et sonum per se disse runt per comparationem ad SenSum , non autem per comparationem ad intellectum. In aetibus autem bonum et maliam dicitur per comparationem ad rationem; quia ut DionySiu dicit De div. nom. cap. 4 p. 4, a messi lect 21), bonum homini eSt Secundum rationem esse malum autem UO eSt praeter rationem. Unicuiqlle enim rei est bonum quod convenit ei Secun- dum Suam formam; et malum quod est ei praeter ordinem Suae Ormae. Pa tetergo quod disserentia boni et mali circa objectum con Siderata Ompara tur Per Se ad rationem, Scilicet Secundum quod objectum est ei conVe
Id est utrum bonum et malum faciant exfin. coi p. quo sic concluditur : AEnde lani- diversam speciei actus moralis. Sensus cille sesium est quod bonum es malum diversilicaui manifestus est tum ex responSIone ad 4 et 2, tum speciem in actibus moralibus s
613쪽
QU EST. XVIII, ART. V ET VI. 485nien Vel non conveniens l). Dicuntur autem aliqui actus humani vel moraleS, Se Undum quod Sunt a ratione. Unde manis tum eSt quod bonum et malum diversificant speciem in aetibus moralibus disserentiae enim per se diversificant Speciem. Ad primum ergo dicendum, quod etiam in rebus naturalibu bonum et mulUm, quod eSt Secundum naturam et contra naturam, diversificant Speciem naturae corpii enim mortuum et corpus vivum non Sunt ejusdem Speciei. Et Similiter bonum inquantum eSt Secundum rationem, et malum inquantum est praeter rationem, diverSisicant Speciem moriS. Ad secundum dicendum quod malum importat privationem non abSol tam sed consequentem talem potentiam. Dicitur enim malu aetus Secundiam Silam Speciem, non ex eo quod nullum habeat objectum. Sed quia habet bjectum non convenien rationi Sicut tollere aliena. Unde inquantum objectum est aliquid positive 2), poteSt conStituere Speciem mali actuS. Ad tertium dicondum, quod actu conjugali et adulterium, Se Undum quod comparantur ad rationem disserunt Specie, et habent essectu Specie disserentes; quia unum eorum meretur laudem et praemium Paliud Vitu-Perium et poenam. Sed Secundum quod comparantur ad potentiam generatiVam, non disserunt specie, et Si habent Unum essectum Secundum Speciem.
Ad quartum dicendum quod circumstantia quandoque Sumitur Ut disserentia SSentialis Objecti, secundum quod ad rationem comparatur; et tunc potest dare Speciem actui morali et hoc oportet eSSe, quand0eUmque circumstantia transmutat actum de bonitate in malitiam; non enim ei cumstantia faceret actum malum, nisi per hoc quod rationi repugnat.
De his etiam infra, quaest. XIX, art. 4 et Sent. II, dist. 40, art. 4.
Ad SeXtum Sic proceditur. 1. Videtur quod bonum et malum quod est ex fine, non diversis cet Speciem in actibus Actus enim habent speciem ex objecto. Sed sinis est praeter rationem objecti. Ergo bonum et malum quod est ex sine non diverSis1cat Speciem actUS. 2. Praeterea, id quod Si per accidenS, non conStituit Speciem, ut dictum est sari praeci). Sed accidit alicui aetui quod ordinetur ad aliquem sinem, sicut quod aliquis det eleemosynam propter inanem gloriam. Ergo Seeundum bonum et malum quod est e sine non diverSilleantUr RctUS Secundum Speciem. 3. Praeterea, diverSi actu Secundum Speciem ad unum nem ordinari possunt Sicut ad finem inani gloriae ordinari possunt actus divorSarum Virtutum, et diverSOrum Vitiorum. Non ergo bouum et malum quod accipitur secundum finem, diVerSisicat Speciem actuum. Sed contra Si quod Supra StenSum Si quaest. I art. 3), UO RetUS humani habent speciem a sine. Ergo bonum et malum quod accipitur Secundum sinem, diverSificat Speciem actuum.
CONCLUSIO. - Bonitas vel malitia humanos actus morales Specie diSlinguenS, etiam ex sine, qui proprium objectum actus interiori voluntatis est, sumi debet.
Respondeo dicendum quod aliqui actus dicuntur humani inquantum
sunt voluntarii, Sicut Supra dictum eSi quaeSt. I art. 1 . Ita aetU RUtem o luntario invenitur duplex actuS, Scilicet actu interior voluntatiS, et aetUS
3 Γ patet ex adulterio et actu conjugali qui disseronti constitutiva in moralibus est quod- disserunt speeio tantummodo, quia unus est a dant bonum adjunctum privationi altei ius bonitioni recite consormis et alter dissormis. pari. I, quaest. LVIII, art. 4 ad 2). 2 Iam antea dictum est Malum quod est
614쪽
exterior. Et uterque horum actuum habet uum objectum. Finis autem proprie est objectum interioris actus voluntarii id autem circa quod est actio exterior est objectum ejus. Sicut igitur actus exterior accipit spe ciem ab objecto circa quod est, ita actus interior Voluntatis accipit Speciem a sne sicut li proprio objecto. Id autem quod est ex parte Voluntati S, se habet ut sormale ad id quod est ex parte exterioris actus; quia OluntaSulitur membris ad agendum sicut instrumentis, neque actus exteriore habent rationem moralitatis, nisi inquantum Sunt voluntarii. Et ideo actus humani species sormaliter consideratur secundum sinem materialiter autem Secundiam objectum exterioris actus 1). Unde Philosophus dicit Ethic. lib. V cap. 2, post princi), quod ille qui uratur ut committat adulterium, Si per se lonuendo magis adulter quam sur 2). Ad primum ereto dicendum, quod sinis habet rationem objecti, ut dictum est in Cors et quaeSt. I art. ). Ad secundum dicendum, quod ordinari ad talem finem, etsi accidat eX-teriori actui 3), non tamen accidit actui interiori voluntatis, qui comparatur ad exteriorem sicut sormale ad materiale. Ad tertium dicendum, quod quando multi aetus specie disserentes Ordinantur ad unum snem, Si quidem diversita speciei ex parte exteriorum actUUm, Sed unita specie exparte actus interioris.
ARTICULUS VII. - UTRUM SPECIES BONITATIS ILE EST EX FINE, CONTINEATUR
SUB SPECIE QUAE EST EX OBIECTO, SICUT SUB GENERE VEL E CONVERSO.. De his etiam 2 2 quaest v, art. ad 2.
Ad septimum sic proceditur. 1. Videtur qub species bonitatis quae este fin0, contineatur sub specie bonitatis quae est ex objecto, sicut Species Sub genere, putamiam aliquis Vult iurari, ut det eleemosynam fictus enim habet speciem ex objecto, ut dictum S sari praee et 24UJUS UzeSt. et qU32St. I art. 3). Sed impossibile est quod aliquid contineatur in aliqua alia Specie quae sub propria Specie non continetur ), quia idem non potest esse in diversis speciebus non subalternis. Ergo Specie quae eSi ex sine, continetur sub specie quae eSPeXObjecto. 2. Praeterea, Semper ultima disserentia constituit speciem specialissimam. Sed disserentia quae est ex fine, videtur esse posterior quam disserentia ad est ex Oblecto quia sinis habet rationem ultimi. Ergo Specie quae este fine continetur sub specie quae est ex objecto, Sicut Specie Specialissima. 3. Praeterea, quanto aliqua disserentia est magis sormalis, tanto magis est Specialis quia disserentia comparatur ad genus, ut forma ad materiam. Sed Species quae est ex sine est orna alior ea quae ret exobjecto, Ut dictum eSt sart. praeci . Ergo Species quae est e fine continetur SU Specie quae QSi ex Jbjecto, Sicut Species specialissima Sub genere Subalterno. Sed contra cujuslibut generis sunt determinatae disserentiae. Sed actus ejusdem speciei ex parte objecti potest ad infinitos sine ordinari puta su
Formaliter idem litu Ele quod Secunctum
speciem magis Principalem materialiter verbidem est mod secundum speciem minus principalem quae nimirum desumitur ex propria materia a tus.
i2 Materialiter enim et velut quoddam mediunt ad adulterium, vult furtum Morinaliter autem Seu magis principaliter vult adulterium. 5, Sive consideretur secundum se praecise , quia potest non ordinari ad tunc sinem sive prout subest interiori et jam ad ejus finem determinatus esse supponitur, quia haec determinatio non ex natura sui, sed intrinsecus ei convenit ratione inti'rioris actus a quo ad illum sinem determinate ordinatur.
4 Ita edit Bom. Od. Alcan. quae sub pr pria aliqua specie non contineatur. heologi , Nicolai et edit Patav. quod sub propria specie continetur. Vide solutionem.
615쪽
QUEST XVIII, ART. VII. 48Ttum ad infinita bona vel mala. Ergo Species quae est ex sine, non contine tur Sub specie quae est ex Objecto, Sicut Sub genere.
CONCLUSIO. - Species moralis actus ex sine accepta, non continetur Sub Specis εctus ex objecto specificati, sicut sub genere, sed est in distinctis speciebus i .
Respondeo dicendum quod objectum exterioris actus dupliciter potest se habere ad finem voluntatis uno modo sicut per Se ordinatum ad PS Um, Si ut bene pugnare per se Ordinatur ad Victoriam alio modo per accidens, Sicut accipere rem alienam per acciden ordinatur ad dandunt eleemoSynum. Oportet autem, ut PhiloSOphUS dicit Metaph. lib. vii text. 43 , quod disserentiae dividente aliquod genus, et constituente Speciem illius generiS, Der Se dividant illud; Si autem per accidenS, non recte procedit diviSio, ruta si quis dicat: animalium aliud rationale, aliud irrationale et animalium irrationalium aliud alatum, aliud non alatum, i, Si incompetens diviSio Alatum enim et non alatum non Sunt per Se determinativa diis quod est irrationale. Oportet autem Sic dividere Duranimalium aliud hisben pedes, aliud non habens pedes et habentium pedes aliud habet duos, aliud quatuor, aliud multOS; haec enim per Se determinant priorem distorentiam. Sic igitur quando Objectum non est per se ordinatum ad finem, disserentia specifica quae eSt ex Objecto, non Si per Se determinativa eus quae eSi ex sine, nec e conVerSO. Unde Una Starum Specierum non eSt Eubalia Sed tunc actus moralis eSt sub duabu Speciebus quaSi diSparatis. Unde dicimus quod ille qui uratur ut moechetur, committit duas malitias in Uno actu. Si Vero Objectum Per Sq. 9rdine I Ussi diffsnem, Una dictarum disserentiarum est per Se determinativa alteriuS; unde una Starum Specierum continebitur Sub altera Considerandum autem reStat quae SV quii. Ad cujus evidentiam primo considerandum est quod quanto aliqua disserentia Sumitur a forma magi particulari, tanto magi eSt Specisica βωcundo AEUod quanto agens eSt magi UniVei Sale, tanto ex eo Si formumagi UniVei Salis. Tertis, quod quant aliqui finis est posterior, tanto reSpondet agenti universaliori Sicu victoria, quae eSt ultimus fini exercitus, Si fini intentus a summo duce ordinatio autem hujus acloi Vel illius est finis intentus ab aliquo inseriorum ducum. Et ex Sti sequitur quod disserentia Specifica quae est ex strie est magis generalis; et disseretitia quae est ex objecto per Se ad talem finem ordinato, est Specifica reS- pectu ejus 2 . Volunta enim, cujus proprium objectum est finis est Uni-
VerSale motivum reSpectu omnium potentiarum animae, quarum Propria objecta sunt objecta particularium actuUm. Ad primum ergo dicendum, quod Secundum SubStantiam SVRm non PO-test aliquid esse in duabus SpeciebuS, quarum una Sub altera non ordinetur Sed Secundum ea quae rei adveniunt, potest aliquid Sub diversis speciebus contineri; Sicut hoc quium Secundum colorem Continetur Sub hae Specie, Scilicet albi, et Secundum odorem Sub specie bene redolentis. Et similiter actus qui secundum Substantiam Suam eS in Una Speciem turae, Secundiim conditione morale Superveniente ad duas Specie re- serri potest, Ut Supra dictum eSi quaeSt. I, art. 3 ad 3 . Ad secundum dicendum, quod sinis est poStremum in eXecutione SedeSt primum in intentione rationiS, Secundum quam accipiuntur moralium a
Nieolai habet : Sunt in distinctis spe 2 Igitur bonitas vel malitia quae est x bintiebus. Qui error i Missus est etiam in editione jeci continetur sub bonitate quae est ex siue, Romana an do85. Deleto plurali, singulare leui species sub genere. substitui Seus Poscente ecl. Parm. .
616쪽
Ad tertium dicendum, quod disserentia comparatur ad genus ut forma ad materiam, inquantiam facit eSSe genus in actu; Sed etiam genus conSideratur ut formalius specie, Secundium quod Si absolutius et minus contrae- tum 1); unde et partes desinitionis reducuntur ad genus caUSse sormalis, ut dicitur Phus lib. Π, implie teXt. 31). Et Secundum hoc genus est Uinformalis speciei et tanto erit formaliUS,AEUant CommUntUS.
ARTICULUS VIII. - TRUM ALIQUIS ACTUS SIT INDIFFERENS SECUNDUM SUAM
De his etiam Sent. I. dist. 4, quaest. III ad 5, et II dist. 40, art. 5, et De malo quaest. II. ari. 4, per tot et 5 OPP.
Ad Oetam Sic proceditur. 1. Videtur quod noti sit aliquis actus indisseren Secundum Uam Speciem Malum enim est privatio boni, secundum ΑUgUStinum, in Enchir. cap. 41, a princi). Sed privatio et habitus Sunt opposita immediata, Secundum PhilOSophum in raedie cap. De OPPOS.). Ergo non est aliquis actus qui secundum speciem Suam sit indisserens, quasi medium existens inter bonum et malum. 2. Praeterea, actus humani habent speciem a fine vel objecto, ut dictum rei qUaeSt. I art. 3, et art. 6 hujus quaest.). Sed omne objectum et omniS sinis habet rationem boni vel mali. Ergo omni actus humanu SeeUndUmSUam speciem eSt bonus Vel malus. Nullus ergo est indisserens Secundum
3. Praeterea, Sicut dictum Si sart. 1 hujus quaest. . actus dicitur bonus qui habet debitam perfectionem bonitatis malus cui aliquid de hoc descit. Sed necesse est quod omnis actus vel habeat totam plenitudinem Suae bonitatis, vel aliquid ei deficiat. Ergo necesse est quod omnis aetUS Sec dum speciem Suam sit bonus Vel malus, et nullus indisserens. Sed contra est quod Augustinus dicit De Serm Domini in monte, lib. , Cap. 18, pamina princi), quod ii sunt quaedam saeta media quae OSSunt bono vel malo animo fieri, de quibus est temerarium judicare. Sunt ergo aliqui actus secundum speciem Suam indisserenteS.
CONCLUSIO. Sunt aliqui ex humanis actibus indisserentes secundum Suam Spinciem, quorum Videlicet obieetum nihil in ludit ad rationem pertinens, sicut levare
Respondeo dicendum quod, sicut dictum est sart. 2 hujus UaeSt. , aetUS omnis habet speciem ab objecto; et actus humanus, qui dicitur moraliS, habet speciem ab objecto relato ad principium actuum humanorum, Dod2Si ratio. Unde si objectum actus includat aliquid quod conveniat ordini rationis, erit actu bonus Secundum Suam speciem, sicut dare eleem0Synam indigenti; si autem includat aliquid quod repugnat ordini rationis, erit malUS aetUS secundum speciem, sicut surari, quod est tollere aliena Contingit autem quod objectum actus non includit aliquid pertinens ad ordinem rationis, sicut levare segmeam de terra, ire ad campum, et hujuSmodi, et tales actus secundum speciem suam sunt indisserenteS. Ad primum ergo dicendum, quod duplex est privatio. Quaedam Dae Consistit in privatum esse, et haec nihil relinquit, Sed totum aufert', Ut Neeitas totaliter aufert visum, et tenebrae lucem, et mors vitam; et inter hane
Ita codd. lean et Camer eum editis pas de s esse indisserenies, et tradiit Thomas Desim. Perperam edit. Bona. Sed etiam genus malo quaest. I art. 4 quod de adversatur, eonsideratur ut formalius specie secundum alii vero existimarunt nullos dari actus indisse- quod disserentia comparatur ad genus ut rentes, ne quidem secundum speciem, Sed omnes forma ad materiam inquantum facit esse ex objecto suo esse honos aut malos, ut est apud absolutius et minus contractum. Seotum in , dist. 7. Sed doctrinam Thomae 2 Nonnulli quondam posuerunt omnes eius communis et certa St.
617쪽
0U EST. XVIII, ART. VIII ET IX. 489
privationem et habitum oppoSi tum non poteSt esse aliquod medium circa proprium SuSceptibile. ΕSt autem alia privatio, quae conSiStit in privari 1); Sicut aegritudo eSt privatio Sanit iis, non quod tota Sanita Sit Sublata, Sed quod est quasi quaedam via ad totalem ablationem Sanitati quae sit per mortem. Et ideo talis privatio, cum aliquid relinquat, non Semper Si immediata cum Opposito habitu. Et hoc modo malum S privati boni, ut Simplicius dicit comment super lib. Praedicamentorum in cap. De OpsOS.); quia non totum bonum aufert, Sed aliquid relinquit. Unde potest eSSe aliquod medium inter bonum et malUm. Ad secundum dicendum, quod omne objectum Vel sinis habet aliquam bonitatem vel malitiam, saltem naturalem; non tamen Semper importat bonitatem vel malitiam moralem, quae conSideratUr per comparationem ad rationem, ut dictum est in corp. art. , et de hac nUnc agitUr. Ad tertium dicendum, quod non quidquid habet actu pertinet ad Speciem ejuS. Unde etsi in ratione suae Speciei non contineatur quidquid se tinet ad plenitudinem bonitati ipsius, non propter hoc eSDe Specie UamalUS, nec etiam bonuS; Sicut homo Secundum Suam Speciem neque Vi
De his etiam Sent. II, dist. 40, art. 5 cors et IV, dist. 26, quaest. I art. 440r9. et De malo quaeSt. II, art. 4 et 5.
Ad nonum Sio proceditur. 1. Videtur quod aliquis actu Secundum individuum sit indisserens. Nulla enim species eSi quae Sub Se non contineat Vel continere possit aliquod individuum. Sed aliquis actus est indisserens Secundum Suam Speciem, ut dictum est sart. praeci). Ergo Videtur quod aliquis actus individualis potest esse indisserenS. 2. Praeterea re ex individualibus actibus cauSantur habitu conformes ipSiS M ut dicitur Ethic lib. u, cap. 1 et 2). Sed aliqui habitus est indisserens dicit enim Philosophus Ethic lib. Iv, cap. 1, a med. de quibUSdam, Sicut de placidis et prodigis, quod non sunt mali; et tamen OnStat quod non sunt boni, cum recedant a virtute et sic Sunt indisserentes Secundum habitum. Ergo aliqui actus individuales sunt indisserentes. 3. Praeterea, bonum morale pertinet ad virtutem, malum aUtem morale pertinet ad vitium. Sed contingit quandoque quod homo actum qui e Specie Sua est indisserens, non ordinat ad aliquem inem vitii Vel virtutis. Ergo eontingit aliquent actum individualem esse indisserentem. Sedeontra est quod Gregorius dicit in quadam hom. ΕVang. in fin.): Otios vim verbum est quod aut utilitate rectitudinis, aut ratione uStae ne-GSSitatis, aut piae Utilitatis caret. Sed verbum otiosum eSt malum, quia de eo reddent homines rationem in die judicii, ut dicitur Matth. xii). Si
autem non caret ratione justae necessitatis aut piae utilitatiS, Si bonum. Ergo omne Verbiam aut eSt bonum, aut malum Pari ergo ratione et quilibet alius actus Vel est bonus vel malus. Nullus ergo individuali actu est indisserenS.
CONCLUSIO. - Quemvis humanum actum in individuo consideratum, quando ex deliberata ratione procedit, bonum esse vel malum neceSSe Si verum Si tantummodo ex imaginatione proveniat, ut cum quis fricat barbam, talem indisserentem esse nihil vetat.
l Privatio existit in privatum esse uuando 2 Hujus quaeStionis Sensus est an detur actus ausortiolam formam oppositam ita ut de ea nihil aliquis humanus, seu ex ideliberatione factus, qui relinquat; consistit Ver in privari quando nec moraliter bonur sit, nec moraliter aliis. incipit quidem tollere sorniam viaque et D sed sit iudiIIerens. ehoasio est ad ejus oblationem, ita ut eam non
618쪽
Respondeo dicendum quod contingit quandoque aliquem actum esSeindisserentem Secundum speciem, qui tamen est bonus vel malus in indi-Viduo consideratus et hoc ideo quia actus moraliS, Sicut dictum eSt art. 3 hujus quaest.), non solum habet bonitatem ex objecto, a quo habet Speciem, Sed etiam ex circumstantiiS, quae sunt quaSi quaedam accidentia; sicut aliquid convenit individuo hominis secundum accidentia individualia, quod non convenit homini Secundum rationem Speciei. Et oportet quod filibet individualis actus habeat aliquam circumstantiam per quam trahatur ad bonum vel ad malum, ad minus ex parte intentionis sinis. Climenim rationis sit ordinare, actu a ratione deliberativa procedenS, Si noli sit iid debitum num ordinatus, ex hoc ipso repugnat rationi, et habet rationem mali; si vero ordinetur ad debitum finem, convenit cum Ordinerationis, unde habet rationem boni. Necesse est autem quod vel ordinetur Vel non ordinetur ad debitum finem. Unde neceSSe est omnem actum hin minis a deliberativa ratione procedentem, in individuo consideratum, bonum eSSe Vel malum. Si autem non procedit a ratione deliberativa, Sed ex quadam imaginatione Sicut cum aliqui Dieat barbam, vel movet manU maut pedem , tali actus non est proprie loquendo moralis vel humanUS 1 , ciam hoc habeat actu a ratione; et Sic erit indisserens, quaSi eXtra genias moralium actuum eXiStens l). Ad primum ergo dicendum, quod aliquem actum esse indisserentem Secundium Suam Speciem, potest esse multipliciter : Uno modo Sic quod ex sua specie debeatur ei quod sit indisserens, et Sic procedit ratio; sed tamen isto modo nullus actus ex sua specie eSt indisserens. Non enim est aliquod
objectum humani actus quod non possit ordinari vel ad malum vel ad b0num per finem vel per circumstantiam. Alio modo potest diei indisseret ζ; e Sua Specie, quia non habet ex Sua specie quod sit bonu vel malus; unde per aliquid aliud potest fieri bonus vel malu : Sicut homo non habet ex sua specie qu6d Sit albus vel niger; nec tamen habet ex Sua specie quod non sit albus aut nigor Potest enim albedo vel nigredo supervenire t ruini aliunde quam a principii Speciei. Ad secundum dicendum, quod Philosophus dicit illum esse malum proprie qui est aliis hominibus ocios; et secundum hoc dicit prodigum non esse malum, quia nulli alteri nocet nisi sibi ipsi, et Similiter de omnibus aliis qui non sunt proximis nocivi. Nos autem hic dicimus malum communiter omne quod est rationi rectae repugnans et Secundum hoc omnis individualis actus est bonus vel malus, Ut dictum eSt in Orp. arti). Ad tertium dicendum, quod omnis finis a ratione deliberativa intentus pertinet ad bonum alicujus virtutis, vel ad malum alicujus vitii. Nam hoc ipsum quod aliquis agit ordinate ad sustentationem vel quietem sui corporis, ad bonum Virtutis Ordinatur in eo qui corpus suum ordinat ad bonum Virtutis; et idem patet in aliis.
ARTICULUS X. - UTRUM ALIQUA CIRCUMSTANTIA C0NSTITUAT ACTUM M0RALEM IN SPECIE B0NI VEL MALI 3).
De his etiam supra, art. 5 ad 4 et infra ari 2 corp. et quaest. LXXIII. ari. 7 οπ. et ad 44 et Sent. I, dist. 56, art. 5 corp. et tu, dist. 46, quaest. III, art. 2, quaest. HI OrP. et dist. M art. 4.maeSt. I OrP. et De malo, quaest. II art. si per tot et art. 7, et quaest VII art. 4 eorp.
Ad decimum Sic proceditur. 1. Videtur quod circumstantia non possit
3 Aelus illi a theologis vocati tu aetus lentia. Iajor.Beeanus multique alii contra Scotum
minis, set non actus humani et cotistas. Alensem S. BonaVeni Vasqnez, etc.
i: Ita eum homistis Bellarminus SuareE, V i5 In concili Tridentino sess. XIV. cap. M
619쪽
constituere aliquam speciem boni vel mali actu S. Specie enim actus est ex objecto. Sed circumstantii disserunt ab Objecto. Ergo circumStantia non dant speciem aerii. 2. Praeterea, circumStantiae comparantur ad actum moralem, Sicut accidentia ejus, Ut dictum est quaest. vii art. 1). Sed accidens non constituit Speciem. in circumStantia non conStituit aliquam Speciem boni vel mali. 3. Praeterea, Unius rei non Sunt plure SpecieS. Uniu autem actus Sunt plure circumStantiae. Ergo circumstantia non conStitUit actum moralem
in aliqua specie boui vel mali. Sed contra locu eSt circumstantia quaedam l). Sed locu constituit acitiam moralem in quadam specie mali surari enim aliquid de loco sacroeS Sacrilegium. Ergo circumstantia conStituit actum moralem in aliqua specie boni vel mali.
CONCLUSIO. - Quandocumque aliqua circumstantia respieit specialem ordinem rationis pro vel contra, ex tali circumStantia constituitur aliqua Specie morali actus in bonitate, vel malitia.
Respondeo dicendum quod Sicut Species rerum naturalium constituuntur ex naturalibus sormis ita Specie moralium aetuum OnStituuntur ecla miS, prout Sunt a ratione conceptae, Sicut ex Supradicti patet art. 5 hujus quaeSt.). Quia ero natura determinata eSt ad unum, nec poteS ESSe proceSSu naturae in ins nitum, neceSSe est pervenire ad aliquam ultimam formam, e qua Sumatur disserentia Specis ea poSi quam alia disserentia
SpecisicaaeSSe non poSSit. Et inde est quod in rebus naturalibus id quod est accidens alicui rei, non potest accipi ut disserentia constituens Speciem. Sed processus rationis non est determinatus ad aliquid unum; Sed quolibet dato, poteSt ulterius procedere; et ideo quod in actu uno accipitur ut circumstantia Superaddita Objecto, quod determinat Speciem aetUS, poteStiterum accipi a ratione ordinante ut principastis conditio objecti determinanti speciem actus sicut tollere alienum habet speciem ex ratione alieni; ex hoc enim constituitur in Specie furti; et si consideretur Super hoc ratio loci vel temporis, Se habebit in ratione circumstantiae. Sed quia ratio etiam de loco vel de tempore et aliis hujusmodi ordinare potest, contingit conditionem loci circa objectum accipi ut contrariam ordini rationiS, puta quod ratio ordinat injuriam non esse laciendam loco sacro; unde tollere aliquid alienum de loco sacro addit Specialem repugnantiam ad ordinem rationiS. Et ideo locus, qui prius considerabatur ut circumStantia, nunc ConSiderat ut principali conditio objecti rationi repugnans. Et per hunc modum quam documque aliqua circumstantia respicit Specialem ordinem rationi Vel pro vel contra oportet quod circumstantia det speciem actui morali, Vel bono
Ad primum ergo dicendum, quod circumstantia Secundum quod dat Speciem actui conSideratur ut quaedam conditio objecti, sicut dictum est incorp. art.), et quaS waedam Specifica disserentia ejus. Ad secundum dicendum, quod circumstantia manens in ratione cirrumstantiae, iam habeat rationem accidentis, non dat speciem; Sed inquantum mutatvi in principalem conditionem objecti, secundum hoc dat Speciem.
distinguuntur subStantiae quae speciem non mu- 2 Hinc quandocumque aliqua circumstantia iant et quae mutant, cum eas eSse in consessione includit specialem relationem cousormitatis aut explicandas deeernit uissorulitatis ad rectam ratiouem, illa dat actuis it c illarum enumeratione patet hoc speciem bonitatis aut malitiae moralig. versu comprehensa tuis, quid, ubi, quibus auailiis cur, quom Ο quando.
620쪽
492 U EST. XVIII. RT. X ET XI.
Ad tertium dicendum, quod non Omnis circumstantia constituit actum moralem in aliqua Specie boni vel mali, cum non quaelibet circumstantia importet aliquam consonantiam vel dissonantiam ad rationem. Unde non oportet, licet sint multae circumstantiae unius actus, quod unus actus Sit in pluribus Speciebus Licet etiam non sit inconveniens quod Unu actuSm ratis sit in pluribus speeyebus moris etiam disparatis, ut dictum eSt MaeSt. I. art. 3 ad 3 et art. iiij quaeSt ad )
RTICULUS I. - LTRUMAEMNIS CIRCUMST1NTIA AUGENS B0NITATEM VEL MALITIAM
CONSTITUAT ACTUM M0RALEM IN SPECIE BONI VEL MALI.
De his etiam infra quaest. LXIIII art. 7 co . et Sent. Tu dist. 36, quaret. III. art. , maest. III eorP. et De malo, quaeSt. I art. 7
Ad undecimum sic proceditur. 1. Videtur quod omnis circumstantia se tinens ad bonitatem vel malitiam det speciem actui. Bonum enim et malUm sunt disserentiae specificae moralium actuum. Quod ergo acit disserentiam in bonitate vel malitia moralis actus, facit disserro secundum disserentiam Specificam quod est disserre secundum speciem. Sed id quod addit ini nitate vel malitia actus, facit disserre secundum bonitatem et malitiam.
Ergo facit differre secundum speciem ergo omnis circumstantia adden inhonitate vel malitia actus conStituit Speciem. 2. Praeterea, aut circumstantia adveniens habet in se aliquam rationem honitatis vel malitiae, aut non Si non, non potest addere in bonitate Vel malitia actus quia quod non eSt bonum, non potest sacerem Vibon , et quod non eSt malum non potest sacere majus altim Si autem habet in aerationem bonitatis vel malitiae, ex hoc ipso habet quamdam speciem boni vel mali. Ergo omnis circumstantia augens bonitatem vel malitiam, constituit novam Speciem boni vel mali. 3. Praeterea, secundium DionySiUm De diV. nom. Cap. 4 pari. IV, a med. leet 22 , u malum causatur e Singularibus desectibus ' Quaelibet autem circumStantia aggravans malitiam habet specialem de laetum. Ergo quaelibet circumstantia habet novam Speciem peccati; et eadem ratione qua libet augens bonitatem videtur addere novam Speciem boni, sicut quaelibet unitas addita numero acit novam speeium numeri. Bonum enim conSistit in numero, pondere et mensura 1). Sed contra, magis et minu non diversificant speciem 2). Sed magis et minus est circumstantia addens in bonitate vel malitia. Ergo non omnis circumstantia addens in bonitate vel malitia, constituit actum moralem in
CONCLUSIO. - Quia non omnis circumstantia bonitatem vel maliliam a Plus adaugens habet bonitatem vel malitiam secundum se, ideo non quaevis dat novam
Respondeo dicendum quod Sicut metum est sari praeci), circumStantia dat speciem boni vel mali actu morali, inquantum reSpicit Specialem Ordinem rationis. Contingit autem quandoque, quod Circumseiantia non re picit ordinem rationis in bono vel malo, niSi praeSuppOSita alia circumstantia, a Da actus moralis habet speciem boni vel mali; Sicut tollere aliquid in magna quantitate Vel parva, non respicit ordinem rationis in bono vel malo, niSi praeSupposita aliqua alia conditione per quam actu habeat malitiam, vel bonitatem puta hoc quod est esSe alienUm, quod repta gnatu tioni. Unde tollere alienum in magna vel parva quantitate non diversificat
4 Γ ex professo pari. I, quaest. V art. 5 essentiam rei sed quantitatem majorem, in