Sancti Thomae Aquinatis Summa Theologica diligenter emendata ... notis ornata

634쪽

xi v. 23 : Omne quod non est ea Mie 1:eccatum est, id eSt, Omne quod eSt contra conscientiam. Ergo VoluntuS diScordan a ratione errante est mala.

CONCLUSIO. - Quaevis voluntas a ratione Sive errante sive non errante diSeordanS, Semper eSt mala.

Respondeo dicendum quod cum conscientia Sit quodammodo dictamen rationis. Si enim quaedam applicasso Scientiae ad actum, ut in primo dic-tUm St loe. Up. it. . idem Si quaerere mirum Voluntas discordat aratione errante Sit mala, s quod Daerere u utrum On Scientia errans

obliget .n-Circa quod aliqui di Stin Xerunt tria genera actuum. Quidam enim Sunt boni ex genere quidam Sunt indisserenteS; quidam sunt mali e genere. Dicunt ergo quod Si ratio Vel conscientia dieat aliquid esse faciendum qilod Sit bonum eum genere, non eSt i error Similiter si dicat aliquid non esse faciendum quod Si malum e Suo genere eadem enim ratione praecipiuntur bona, qua prohibentur mala. Sed si ratio vel conscientia dicat alicui quod illa quae Sunt e nilum e mala homo teneatur facere eX praecepto Vel qUod illa quae Sunt Secundium Se bona, Sint prohibita erit rati vel conscientia erran et similiter si ratio vel conscientia dicat alicui quod id quod est secundum se indisserens, ut leVare festucam de terra Sit prohibitum vel praeceptum erit ratio et OnScientia errans s . Dicunt ergo quod ratio vel conscientia errans circa indisserentia. Sive praeipiendo sive prohibendo, Obligat ita quod Voluntas discordan a tali ratione errante erit mala, et peccatum. Sed ratio et OnScientia erran praecipiendo ea quae Sunt per Se mala. Vel prohibendo ea quae Sunt per Se hona et necessaria ad Salutem, non obligat; unde in talibus Volunta diScordans a ratione vel eon Sei sentia errante non eSt mala. Sed hoc irrationabiliter dieitur ae . In indisserentibus enim volunta discordans a ratione Vel conscientia errante est mala aliquo modo propter Objectum, a quo bonitas vel malitia voluntatis dependet non autem propter Objectiam Sectandum Sui natUram. Sed Seeundum quod per acciden a ratione apprehenditur Ut On D vel malum adlaciendum vel ad vitandum. Et quia Objectum Voluntati Sest id quod proponitur a ratione, Ut dictum est quaeSt. Vm, art l), X9UO aliqui lo)roponi-tUr a ratione ut malum VoluntaS dum in illud fertur accipi pationsem mali mo autem contingit non solium in indisserentibus, Sed etiam in per Se bonis vel malis. Non Sol tim enini id quod St indisserens poteSt accipere rationem boni vel mali per a ei dens, Sed etiam id quod eS bonum potest accipere rationem mali vel illud quod rei maIum rationem boni propter apprehensionem rationis : puta abStinere a Ornicatione bonum quoddam est tamen in hoc bonum non sertur voluntaS. niSi Secundum quod arat oneproponitur. Si ergo proponatui ut malit a ratione errante, fertur in hoc Sis ratione mali. Unde volunta erit mala, qUia Vult malum non quidem id quod est malum per se, sed id quod est malUm per accidenS PI OPter 29prehensionem rationis. Et similiter credere in Christum est per Se bonum et neceSSali una ad salutem sed voluntas non sertur in oe, ni Si Secundum quod a ratione proponitur. Unde S a ratione Proponatur ut malum. Oluntas seretur In hoc ut malum non quia illud Sit malum Secundum se, Sed quia Si malum per accidens ex apprehenSione rationis. Et ideo Philo-SOplita dicit Etlite lib. vii cap. 1 et 2 quod per Se loquendo incontinenseSi qui non Sequitur ration0m rectam, per aCciden autem qui non equitur

Η Ηine conscientiae errone definiri potest ea vel quia errorem jam advertit, vel quia de er- quae dicta salsum tanquam verum rore saltem dubitat, ae adhibita diligentia or- ,Δisi conscientia si vine ibi litor erro se dinaria eri or illius e Laid est, nisi di Ieat et possit vinci ab operante.

635쪽

rationem salsam. Unde dicendum quod simpliciter omnis Oluntas disco dans u ratione, Sive recta Sive errante, Semper eSt mala l . Ad Primum ergo dicendum, quod judicium rationi errantis, licet non derivetur a Deo, tamen rati errans judicium suum proponit Ut Verum, et per eon Sequens ut a Deo deri Vatiam, a quo eSt omni VeritaS. Ad secundum dicendum, quod verbum Au Stini habet locum quando e gnoscitur quod inferior potestas praecipit aliquid contra praeceptum Superioris potestatis Sed si aliquis crederet quod praeceptum proconsulis eSSet praeceptum imperatoriS contemnendo praecepi Um Proeon StatiS, Contemn re praeceptum imperatoris. Et similiter, si aliqui homo cognOSceret quod ratio humana dictaret aliquid contra praeceptum Dei, non teneretur rati nem Sequi sed tunc ratio non totaliter Sset errans. Sed quando ratio erran proponit aliquid ut praeceptum Dei, tunc idem,St contemnere di tamen rationis, et Dei praeceptum.

Ad tertium dicendum quod ratio, quando apprehendit aliquit ut malum, Semper apprehendit illud sub aliqua ratione mali puta quia Contrariatur diVin praecepto, Vel quia eSi scandalum, Vel propter aliquod hujusmodi; et tune ad talem speciem malitiae reducitur tali mala oliuitas.

De his etiam supra art. 5, et locis ibi inductis.

Ad solum sic proceditur. 1. Videtur quod Volunta concordans rationi erranti sit bona Sicut enim voluntas discordans aratione tendit in id quod rati judicat malum, ita voluntas concordans rationi tendit in id quod ratio judicat bonum. Sed voluntas discordans aratione etiam errante eSt mala. Ergo Voluntas con Cordan rationi etiam erranti est bona. 2. Praeterea Volunta concordans praecepto Dei et legi aeternae Semper est bona. Sed lex aeterna, et praeceptum Dei proponitur nobi per apprehen-Sionem rationis etiam errantiS. Ergo volunta concordans etiam rationi e ranti est bona. 3. Praeterest, Voluntas discordans a ratione errante est mala. Si ergo Voluntas concordans rationi erranti Sit etiam mala, videtur quod omnis voluntas habentis rationem errantem sit mala; et Si talis homo erit perplexus, et ex neceSSitate peccabit; quod Si inconveniens. Ergo Voluntas concordans rationi erranti est bona. Sed contra voluntas occidentium apOStolos erat mala; Sed tamen concordabat rationi erranti ipsorum, secundum illud Joan. xvi 2): Venit hora in omnis qui intersicit vos arbitretur obsequium se praestare Deo. Ergo luntas concordari rationi erranti poteSDeSSe mala.

CON CLUSIO. - Voluntas concordans rationi erranti circa ea, quae qui Seire le

uetur, Semper est mala.

Respondeo dicendum quod, sicut praemiSsa quaestio eadem S eum

quaestione qua quaeritur u Utrum eonSeientia erronea liget, cita ista quiestio eadem est cum illa qua quaeritur Utrum con Scientia erroneaeXCuSet is

Haec autem quaestio dependet ab e quod supra de ignorantia dictum est. Dietum est enim Supra quaeSt. VI, art. 8 quod ignorantia quando e causat involuntarium, quandoqUe autem non. Et quia bonum et malum morale conSistit in actu, inquantUm eS Voluntarius, ut ex praemi SSi patet sari 2 hujus quaeSt.), manifeStum eSt quod illa ignorantia quae auSat involuntarium, tollit rationem boni et mali moralis non autem illa quae in-

M Loquitur tantum . Thomas de eo eientia invincibiliter erronea ut patet ex articulo

638쪽

voluntarium non causat. Di etiam S etiam Upra quaeSt. VI, art. 8 qi ignorantia quae est aliquo modo Volita, Sive directe, Si V in directe, non causa in voluntarium. Et dico ignorantiam directe Voluntariam, in quam actus voluntati sertur in directe autem propter negligentiam ex eo quod aliquis non vult illud scire quod Scire tenetur, ut supra dictum est ibid. . Si igitur ratio vel conscientia erret errore Voluntario vel directe vel in directe propter negligentiam, quia Si error circa id quod quis scire tenetur. tunc latis error rationi vel con Seientiae non XCUSat quin Volunta concor dans rationi vel conscientiae sic erranti Sit mala. Si autem Sit error qui causet in voluntarium, provenien e ignorantia allevius ei reumstantia absque omni negligentia, tunc tali error rationi Vel ConScientiae excuSat, ut voluntas concordans rationi erranti non Sit mala aut Si ratio errans dicat quod homo teneatur ad uxorem alteriUS accedere, Voluntas concor datis huic rationi erranti est mala eo quod error iste provenit ex ignorantia legis Dei quam Scire tenetur Si autem ali erret in hoc quod credat aliquam mulierem SubmisSameSSeSUam UXOrem, et ea petente debitum, velit eam cognoScere, XCUSatur Volunta HUS Ut non Sit mala, quia erroriSte ex ignorantia circum Stantiae proVenit, quae eXCUSat et in Volutitarium causat 1 . Ad primum ergo dicendum, quod Sicut DionySiu dicit De divin. nom. cap. 4 pari. 4 I L M, et bonum eZUSatur e integraeauSa, malum autem ex singularibus desectibus sat ideo ad hoc quod dicatur malum id in quod fertur voluntas, sussici SiVe Uod SeeUndum Uam naturam Sit malum, sive quod apprehendatur Ut malum. Sed ad hoc quod Sit bonum, requiritur quod utroque modo Sit bonum. Ad secundum dicendum, quod te aeterna errare non potest, Sed ratio humana poteSt errare et de Volunta con Cordans rationi humanae non Semper eSi recta, nec Semper Si Concordan legi aeternae. Ad tertium dicendum, quod Sicut in SyllogiStiei S 2, uno inconvenienti dato, nece SS eSt alia Sequi, ita in moralibUS, Uno inconvenienti posito, ex nece SSitate alia Sequuntur Sicut SuppoSito quod aliquis quaerat inanem gloriam; Sive propter inanem gloriam faciat quod sacere tenetur, Sive dimittat, Semper peccabit mectamen eSt perple XuS 3 quia potest intentionem malam dimittere. Et similiter. UppoSit errore rationis Vel con Selentiae, qui procedit e ignorantia non eXeu Sante, noeeSSe est quod Sequatur malum in Voluntate; nec tamen Si homo perplexus, quia poteSt ab errore recedere, cum ignorantia Sit Vindibili et Voluntaria.

ARTICULUS VII. - TRUM VOLUNTATIS B0MTAS IN IUS QUAE LE AD FINEM,

DEPENDEAT EX INTENTIONE FINIS. De his etiam Sent. In dist. 58 art. ad 4 et ar t. o corp. et dist. 40, art. 4 ei in Exp. liit.

Ad septimum te proceditur. 1. Videtur quod bonitas voluntatis non dependeat sex intentione ni S. Dictum eSi enim Supra art. AEUJUS quaeSt.) quod bonitas voluntatis dependet e Solo objecto. Sed in his quae sunt ad finem, aliud est objectum voluntatis et aliud sinis intentus s). Ergo in talibus bonitas voluntatis non dependet ab intentione sinis.

2. Praeterea Velle Servare mandat Um Dei pertinet ad Voluntatem bonam.

Sed hoc potest referri ad malum sinem, Scilicet ad finem inanis gloriae vel

l Non solum, ait S. 'phon sus . qui operatur 5 Conscientia perplexa ea est qua quis in eum conscientia in vincibiliter erronea, non pee niellio duorum praeceptorum constitutus Peccara eat sed etia in probabilius meritum acquirit. redii, quamcumque partem eligat. 2 Seu ratiocinativis tuae maxime ad scientiam Scilicet aliud est quod voliantias respicit ut speculativam spectant, ideoque hic moralibus objectum, et aliud est in quod voluntas sertur uini ad praxim pertinentibus opponuntur quasi in linem. determinalis lege non rat uine inquirendis

639쪽

0 EST. XIX, ART. VII ET VIII. 504

cupiditatis, dum aliquis vult obedire Deo propter temporalia con Sequenda. Ergo bonitas voluntatis non dependet ab intentione sinis. 3. Praeterea bonum et malum, Sicut di VerSi eant voluntatem, ita divel silicant linem. Sed malitia voluntatis non dependet a malitia sinis intenti; qui enim vult surari, ut det eleemoSynam, Voluntatem malam habet, ii sit intendat luem bonum. Ergo etiam bonita Voluntatis non dependet a bonitate finis intenti. Sed contra est quod Αυgustinus dicit ConseSSionum lib. ix, cap. 3, implic. quod ii intentio remuneratur a Deo. Ied X eo aliquid remune ratur a Deo, quia Si bonum. Ergo bonitas Voluntatis ex intentione sitis dependet.

COXCLUSIO. - Bouilas volutitatis in his quae ad finem Sunt ex ipSa lintentions finis dependet.

Respondeo dicendum quod intentio dupliciter se potest habere ad volun talem vino modo ut necedens alio modo ut consequenS 1). Praecedit quidem Causaliter intentio Voluntatem, quando aliquid Volumus propter intentionem alicujus finis et tunc ordo ad finem OnSideratur ut ratio quaedam lmnitatis ipsius voliti, tua iam aliqui vult jejunare propter Deum habet enim jejunium rationem boni ex hoc ipso Cod fit propter Deum. Unde cum bonitas voluntalis dependeatin bonitate Voliti, ut Supra dictum est sart lotae huju quaest ), necesSe est quod dependeat cintentione finiS. Consequitur autem intentio voluntatem, quando accedit Voluntati praeexistenti, puta si aliquis velit aliquid sacere, et postea reserat illud in Deum; et tunc primae voluntatis bonita non dependet ex intontione Sequenti, niSi quate- nu rei teratur actus Voluntatis 2 cum sequenti intentione. Ad primum ergo dicendum, quod quando intentio eSt cauSa volendi, ordo ad finem accipitur ut quaedam ratio bonitati in Objecto ut dictum est in corp. art.). Ad secundum distendum, quod Voluntas non poteSt diei bona, si sit intentio mala causa volendi; qui enim vult dare eleem0Synam propter inanem gloriam consequendam, ut id quod de Se Si bolium Sub ratione mali; et ideo prout est volitum ab ipso, Si malum Unde VoluntaM USAESt mala. Sed si intentio sit consequens, tune voluntas potuit eSSebona; et per intentionem sequentem non depravatur ille actu Voluntatis, qUi praeceSSit, sudaetias voluntatiS qui iteratur. Ad tertium dicendum, quod Sicut jam dictum Si art. Praee ad ), malum contingit ex singularibus desectibus, bonum autem ex tota et integra cauSa. Unde SiVe Voluntas sit Hu quod Si Secundum Se malum sub ratione boni, sive Sit boni sub ratione mali, Semper Volunta erit mala Sed ad hoc quod sit voluntas bona, requiritur quod Sit boni Sub ratione boni, id est, quod velit bonum, et propter bonUm.

De his etiam supra, art. 7 ad 2 et De malo, quaest. II art. 2 ad T.

Ad octavum Si proceditur l. Videtur quod quantitas bonitatis in volun tale dependeat ex quantitate bonitatis in intentione. Quia super illud Matth. xv, 35 : Bonus homo de thesauro bono cordis sui profert bona, di-

l Ita ex eodd. emenitarunt Conradus et Gar 5 Sensus est hujus articuli, ait Sylvius, aneia et ita habent dii passim Edit. Rom. ut actus voluntatis quo eliguntur media ad finem

eousOmιlans vel quo illa media per exle am actionem usur-

2 In hac bypothesi intentio se habet antece pantur hubdat tantum boni vel mali quantum lenter ad oluntatem, ut prius habet ipsa sinis intentio.