장음표시 사용
651쪽
catur actus voluntatis, et sic sit duplex bonum vel duplex malum l). Alio modo quantiam ad exten Sionem aut cum aliquis vult sacere aliquid bonosin vel malo, et propter aliquod impedimentum desistit alius autem contina ut moliam Voluntatis, quoia Sque opus perficiat manifeStum Si quod hujusmodi voluntas est diuturnior in bono vel malo et Secundum hoc est pejor vel melior Tertio Secundum intensionem; Sunt enim quidam actus exteriores, qui in quantum sunt delectabiles Vel poenosi nati sunt intendere Voluatatem vel remittere 2). Constat autem quod quant voluntas inten SiuStendit in bonum vel malum, tanto eSt melior vel pejor. Si autem loquamur de b0nitate actus exterioris, quam habet Secundum materiam et debitas circumStantiaS, Sic comparatur ad voluntatem ut terminus et finis; et hoc modo addi ad bonitatem vel malitiam voluntatis quia omnis inclinatio Vel motus perficitur in hoc quod consequitur finem, vel attingit terminum. Unde non est perlaeta voluntas nisi sit tali quae Opportunitate data per tur. Si ver possibilitas desit, voluntate XiStente persecta, Ut operaretur, Si POSSet desectus persectionis, quae est ex actu exteriori est Simpliciter
in Voluntarius. Involuntarium autem Sicut non meretur poenam Vel Praemium in Operando bonum aut malum, ita non tollit aliquid de praemio yel de poena, si homo involuntarie simpliciter deficiat ad aciendum bonum Vel malum 3 . Ad primum ergo dicendum, quod ChrysoMOmUS loquitur, quando VOIUnta hominis est consummata, et non cesSatur ab actu ni Si propter impotentiam faciendi. Ad secundum dicendum, quod ratio illa procedit de bonitate actus eXterioris quam habet a bonitate finis. Sed bonitas actus exterioris quam habet
a materia et circumstantiis, est alia a bonitate voluntatis quae est ex sine; non autem alia a bonitate voluntati quam habet e ipso actu Olito, Sed comparatur ad ipSam Ut ratio et CaUS ejus, Sicut supra dictum est art. 1hu USAEUMSt.). Et per hoc etiam patet Soluti ad tertium.
MALITI AD EXTERIOREM ACTUM. De his, etiam infra , quaest. LXXIII. ari , et Demialo, quaest. I art. 5 ad 45, et quaest. III, stri l0 ad 5.
Ad quintum si proceditur. 1. Videtur quod eventus Sequens addat ad bonitatem vel malitiam actus Essectus enim virtute praeeXistit in causa. Sed eventus consequuntUr actuS, Stetit esseCtUS cauSaS. Erg Virtute prae- exi Stunt in actibus. Sed unumquodque Secundum Uam Virtutem judicatur bonum Vel malum; nam Virtu eSi quae 'Oniam lacit habentem n ut dicitur Ethie. lib. , eap. 6 in princi). Ergo eventu addunt aliquid ad bonitatem vel malitiam actUS. 2. Praeterea bona quae laciunt auditoreS, sunt essectu quidam consequentes ex praedicatione doctoris. Sed hujusmodi bona redundant ad meritum praedicatoris, ut patet per id quod dicitur Philipp. iv, Fratres
mei carissimi et desideralissimu staudium meum et corona mea. Ergo Ventus sequens addit aliquid ad bonitatem vel malitiam actus. 3. Praeterea, poena non additUr nisi creScente culpa unde dicitur Deu-
l Iunc duo peccata committuntur ne proindo rem esseere tam in malo etiam uli in bono. illa voluntatis intermissio si rei ieratio in con 5 Bic agitur tantum de bonitate et malitia fessione declaranda est actuum reSpectu Praemii Vel poena essentialis 2 Iniondere delectabiles, id est, vehementius nam actus exierior addit ad yr Pinium acet ad agendum aliquid incitare remittere poenosi, dentale, ut ait ipse S. Docior in lib. H, dist. 40 hoc est, ab aliquo agendo revocare, vel Segulo art. 5.
652쪽
ter. xxv, 2 : Pro mensura peccati erit et plagarum modus. Sed ex evelsequentu additur ad poenam dicitur enim EXOd. xxI, 29 quod si bos fuerit cornupeta ab heri et nudius tertius, et contestati Sunt dominum ejus, nec recluserit eum, occideritque virum aut mulierem et bos lapidibus obruetur, et dominum illius occident. Non autem Oecideretur, Si bos non occidisset bominem etiam non reclusus. Ergo eventUS Sequen addit ad bonitatem vel malitiam aetUS. 4. Praeterea, Si aliquis ingerat eaUSam morti percutiendo vel sententiam dando, et mors non Sequatur, non contrahitur irregularitas. Contraheretur autem si mors sequeretur. Ergo eVentu SeqUen addit ad boni latum vel malitiam aetUS. Sed contra eventu Sequen non lacit aetUmmallam qui erat bonus, nec
bonum qui erat malus puta Si aliqui de eleemoSynam pauperi qua ille abutatur ad peccatum, nihil deperit ei qui eleemoSynam facit; et similiter, si aliquis patienter erct injuriam Sibi laetam, non propter hoo Xeusatur ille qui secit. Ergo eventus Sequens non addit ad bonitatem vel malitiam
aetUS. CONCLUSIO. - ventus sequen praecogitatu auget bonitatem vel malitiam exterioris actus; 0 praecogitatu autem Si per acciden Vel in paucioribus sequitur. non auget aliud est Si in pluribus, Vel per Se Sequatur.
Respondeo dicendum quod eVentu SeqUen alat Si praecogitatu aut non. Si cst praecogitatus I manifestum eSt quod addit ad bonitatem vel malitiam actus cum enim aliqui cogitat quod X Opere SUO multa mala possunt sequi, nee propter hoc dimittit, echoe apparet Volunta dus esse in gis inordinata. Si autem eVentia SeqUen non Sit praeCogitatias, tunc distin guendum est: quia Si ser Se SeqUitur e tali aetti, et ut in pluribus secun dii hoc eventus Sequens addit ad bonitatem Vel malitiam actus Manifes tum est enim meliorem aCtum SSe e SUO genere, X QUO POSSUnt plura bona Sequi, et priorem e quo nata Sunt Plura mala equi. Si ero perae eidens, et ut in pauetoribus, tune eVentUS SeqUen non addit ad bonitatem vel ad malitiam actus. Non enim datur judicium de re aliqua Secundum I lud quod est per accidens, Sed Solum Secundum illud quod est per se. Ad primum ergo dicendum, quod virtu CaUMMeXi Stimatur Secundum es- laetus per Se non autem Secundum essectu per aceidens. Ad secun reum dicendum, quod bona quae liladitoreS faciunt, Consequuntur ex praedicatione doctoris, Sicut etae tu perrae; Unde redundat ad praemium praedicatoris, et praecipue quando Unt praein tenta.
Ad tertium dicendum, quod eventus ille pro quo illi poena inlligenda
mandatur, et per Se Sequitur ectati caUSa, et iterum ponitur ut praecogitatus et ideo imputatur ad poenam. Ad quartum dicendum, quod ratio illa procederet, Si irregularitas Sequeretur culpam non autem Sequitur culpam, Sed laetum 2), propter aliquem
ARTICULUS VI. - ΠTRLM IDEM ACTUS EXTERIOR POSSIT ESSE BONUS ET MALUS.
De his etiam infra quaest. LXIII, art. 6 corp. et 2 2, quaest. XCIV, art. 2 ad 2 et art. 5 ad 2 Sen I. 1li dist. 40. ari. 4 et De malo, quaest. Ii, art. 4 et De Fer quaest. I art. 440 . et quaeSt. v Brt o eorΡ.
Ad seXtum Sic proceditur. 1. Videtur quod unus actu posSit Sse bonus et malus. Motu enim Si unus, qui S continuus, ut dicitur Physic. lib. v teXt 39 et 40 . Sed unus motus continuu poteSt SSe bonus et aliis puta Si aliquis continue ad ecclesiam vadens, primo quidem intendat ina
4 Id est volitus ae intentus irrogularitas ea desectu, et irregula illas ea d y line distinguitur duplox irregularitas licto.
653쪽
QUAEST. XXI. Mam gloriam, Ostea intendat Deo Servire. Ergo unu actus potest bonus et malia . . Praeterea, Secundum Philosophum Pitys lib. , text. 20 et2l actio et passio sunt unus actus , Sed poteSt SSe passio bona, Sicut Chri Sti, et ecti mala, Sicut Judaeorum. Ergo unus actus poteS OSSe Onia et
3. Priaeterea, cum Servus Sit quasi instrumentum domini actio Servi est actio domini, sicut actio instrumenti est acti artificis. Sed potest contingere quod actio Servi procedat ex bona voluntate domini, et Sic Sit bona et e Voluntate mala servi, et sic Sit mala. Ergo idem actu p0les esse bonus
ei malUS. Sed contra, Contraria non poSSunt eSSe in eodem. Sed bonum et malum S in contraria. Ergo unus actus non poteSteSSebonu et malia S.
CONCLUSIO. - Si consideretur unus eius ut est unus in genere moris, seri non potest ut sit bonus et malus : verum Si consideretur ut est unus unitate naturae et non unitate moris, sic unum eumdemque actum bonum et malum eSSe, nihil vetat.
Respondeo dic0ndum quod nihil prohibet aliquid eSSe unum, secundum
quod Si in uno genere, et eSSe multip eX, Secundium quod refertur ad aliud genus Sicut superficies continUa Si una, Secundum quod consideratur in genere quantitatis tamen eSt multiplex Secundum Uod refertur ad genus coloris, Si partim sit alba et partim nigra. Et Secundum hoc nihil prohibet aliquem actum esSe unum, Secundum quod refertur ad genu naturae, qui tamen non est unUS, Secundum quod resertur ad genus moris; sicut et econVei So, ut dictum eSD art. 3 huju quaeSt.). Ambulatio enim continua est UnUS actus Secundium genu naturae poteSt tamen contingere quod Sint plures secundum genu moris, Si latetur ambulanti VoluntaS, quae est principium actuum moralium. Si ergo accipitur hanUS actu prout eSt in genere moris, impossibile est quod Sit honus et malus honitate et malitia morali Si tamen Si unus unitate natur22 et non Unitate moriS, poteSt esse
bonus et malus l). Ad primum ergo dicendum, quod ille motu continuus qui procedit ex
diversa intentione, licet sit unus unitate naturae, non eSPt3men UnUS Unitate mori S.
Ad secundum dicendum, quod aetio et paSSi pertinent ad genu moris, inquantum habent rationem voluntarii; et ideo Secundum ud diversa voluntate dicuntur voluntariae, secundum hoc Sunt duo moraliter Peli ieSi ex una parte inesse bonum, et ex alia malum. Ad tertium dicendum, quod actus Servi, inquantum procedit ex voluntate Servi, non eSt actu domini, Sed Solum inquantum procedit ex mandato domini; unde Sic non facit ipsum malum mala Volunta SerVi.
DE MIS NILE CONSEQUUNTUR ACTUS HUMANOS RATIONE B0NITATIS VEL MALITIAE, IN UUATUOR ARTICUL0M DIVISA.
Deinde considerandum est de his quae consequuntur actus humano ratione bonitalis vel malitiae; et circa hoc quaeruntur quatuor 1 Utrum actus humanus, inqUantum est bonus Vel malus, habeat rationem rectitudinis vel peccati. - 2 Utrun ha-
lὶ Nihil enim prohibet voluntatem mutaeri, dum actum sive interiorem, sive exteriorem, motu eouiiuuo Derficiat.
654쪽
beat rationem laudabilis vel culpabilis. - 3 Uirum habeat rationem meritu vel le meriti. - 4 Utrum habeat rationem meriti vel demeriti apud Deum. ARTICULUS I. - UTRUM ACTUS II MAXUs. IXQUANTUM EST BONUS VEL MALUS,
HABEAT RATIONEM RECTITUDINAS, VEL PECCATI. De his etiam De malo quaesti II art. 2 ad 5.
Ad primum te proceditur. 1. Videtur quod actus humanus, inqUantum est bonus vel malus, non habeat rationem reclitudinis vel peccati. Peccata enim Sunt monstra in natura, ut dieitur Physie lib. Π, text. f. cn StraaUtem non Sunt actus, Sed sunt Πaedam re generatae praeter Ordinem na-iUrae Ea autem quae sunt Secundum artem et rationem, imitantur ea quae Sunt Secundum naturam, ut ibidem dieitur. Ergo actus ex hoe quod est imordinatus et malus, non habet rutionem pietati. 2. Praeterea, peccatum, ut dicitUr PhySic. lib. II loe . it. . Becidit in na-tUra et arte, Cum non pervenitur ad nem intentum a natura Vel arte. Sed
bonitas vel malitia actus humani maximo consistit in intentione finis et HUS proSecutione. Ergo videtur quod malitia actus non inducat rationem
3. Praeterea, Si malitia actus induceret rationem peccati, Sequerem DodUbielma Set malum ibi esset peccatum. Hoc autem eSt salSum nam pinna, licet habeat rationem mali, non tamen habet rationem peccati. Non ergo ex hoc quod aIi quis actus est malus habet rationem se Cati. Sed contra bonitas actus timani, ut Supra Sten Sum PSi qUd2St. XIX, ari. 4 , principaliter dependet a lege Pterna et per conSequens malitia ejus in hoc consistit, quod discordat a lege aeterna. Sed hoc saeit rationem peccati dicit enim Augustinus Contra Faustum, lib. XII Cap. I, in Prinen qUO α peccatUm est dictum, Vel factum, et Oncnpitum contra legem aeternam. Ergo aetti humanus ex hoc quod est malus habet rationem
legi ordinem Sequatur vel non sequatur, actum humanum ex hoc quod bonus est vel malus rectitudinis habere rationem vel peccati, neceSSarium PSt.
R pondeo dicendum quod malium in plus eSt 1 quam peccatiam, Sicut et bonum in tu est quam rectum. Quaelibet enim privatio honi in quocumque con Stiluit rationem mali; sed peccatum proprie con Sistit in aetuqui agitur propter finem aliquem cum non habet debitum ordinem ad sine illum. Debitus autem ordo ad nem secundum aliquum regulam men- Suratur se quidem regula in his quae secundum natulam 3gunt, Stipsa Virtu naturae, quae inclinat in talem finem. Quando ergo actu procedit a virtute naturali secundiim naturalem melinationem in finem, tune Servatur rectitudo in actu, quia medium non exit ab eXtremi S Scilicet aetus ab ordine activi principiti ad linem quando autem a rectitudine tali actus aliquis recedit, tunc incidit ratio peccati. In his Vero quae aguntur per Oluntatem regula proXima est ratio humana regula autem Suprema est lex aeterna. Quandocumque ergo actu hominis procedit in finem Secundum ordinem rationis et legis aeternae, tune actus est rectUS; quando autem ab hac rectitudine obliquatur, tunc dicitur peccatum. Manifestum Si autem ex praemi SSi quaeSt. ix, art. 3 et 4 quod omni actu Voluntariu eSt malus per hoc quod recedit ab ordine rationis et legis aeternae; et Omnis aetus bonus concordat rationi et legi aeternae. Unde equitur quod actu huma-
Malui in Plus est quam peccatu in id est malum est communius quam peccat uiu, sicut thouum est communius quam rectum.
655쪽
nU8, ex hoe quod est bonus vel malus, habeat rationem rectitudinis vel pereati. Ad primum ergo dicendum, quod OnStra dicuntur SSe peccata, inquautum producta Sunt e peccato 4 in actu naturae exiStente. Ad secundum dicendum, quod duplex est sinis, Scilicet ultimus et proepinquus. In peccat autem naturae descit quidem actu a sine ultimo, qui eSi persectio generati non autem deficit a quocumque sine r imo, peratur enim natura aliquid sormando. Similiter in peccato Voluntatis Semper est desectus ab ultimo fine intento quia nullus aetus voluntati malu eSi
ordinabilis ad beatitudinem, quae est Ultimus finis licui non deficiat ab aliquo sine proximo, quem voluntas intendit et con Sequitur. Unde etiam cum ipsa intentio hujus finis ordinetur ad finem ultimum, in ipsa intentione hujusmodi sitis potest inveniri ratio rectitudinis et peccati. Ad tertium dicendum, quod unumquodque ordinatur ad finem pera tum SUUm et de ratio peccati, quae consistit in deviatione ab ordine ad finem, proprie consistit in actu. Sed poena respicit personam peccantem, Ut in primo dictum est qua)St. XLviii, art. 5 ad 4 et art. 6 ad 3 .
ARTICULUS II. - TRUM A TUS HUMANUM, IN uUANTUM EST B0NUS VEL MALUS,
HABEAT RATIONEM LAUDABILI, VEL CULPABILIS. De his etiam Sent. Iii, disi. 2 , art. , quaest. Π orp. et IV, diSt. 46, qudeSt m, ari 2 quaeSt. I ades, ei quaest. I ari 2 ad 5, et De malo, quaest. II, ari 2 ad 5.
Ad secundum sic proceditur. 1. Videtur quod aetus humanus echoc quod est bonus vel malus, non habeat rationem laudabilis vel culpabilis. PeccatLm enim contingit in hi quae aguntur a natura, ut dicitur Phys. lib. II, teXt. 82 . Sed tamen ea quae Sunt naturalia, non sunt laudabilia nee culpabilia ut dicitur Ethie. lib., cap. 5 . Ergo aetUSilamanUS, echoequod est malu Vel peccatum, non habet rationem culpae et Per conSequen non echoc quod eSt bonus, habet rationem laudabilis. 2. Praeterea, Sicut Contingit peccatum in actibus moralibus, ita et in actibus artis quia, ut dicitur Physic. lib. Ia, text. 82 peccat grammaticus
non recte ScribenS, et medicus non recte dnnSpotionem v Sed non culpatur artifex e hoc quod aliquid malum facit; quia ad industriam artiscis pertinet quod poSSit et bonum opus sacere, et malum, cum Voluerit. Ergo videtur quod etiam actus moralis ex hoc quod est malus, non habeat ratio nem culpabili S. 3. Praeterea, DionySius dicit De div. nom. cap. 4 pari. 4 leel. 22) bd malum eSi infirmum et impotens is Sed infirmita vel impotentia vel tollit vel diminuit rationem culpae. Non ergo actus humanu eSt culpabilis ex hoc quod eSt malUS. Sed contra est quod Philosophus dicit Ethie. lib. I, cap. 12 et Magn. MOrat lib. uti, cap. 19 quod, laudabilia Sunt virtutum opera Vituperabilia autem vel culpabilia opera contraria. Sed actus boni Sunt actu Virtutis, quia virtus eSi quae u bonum 1acit habentem, et opu ejus bonum reddit, ut dicitur Et hic lib. , cap. 6): unde actu OppOSiti Sunt actu mali. Ergo actus humanus ex hoc quod est bonus vel malus, habet rationem laudabilis vel culpabilis.
CONCLUSIO. - Cum omnes humani actus a nobis libere procedant, necessarium est omnem actum hominis, ut b0num vel malum, culpabilis vel laudabilis rationem
Respondeo dicendum quod sicut malum eSt in plus quam peccatum, ita
ii Non moraliter usurpando peccatum, sed phisice prout quemvis desectum significat.
656쪽
peccatum eSt in plia quam culpa 1), ex hoc enim dicitur actus culpabilis Vel laudabilis quod imputatur agenti nihil enim est aliud laudari vel culpari, quam imputari alicui malitiam vel bonitatem sui actus. Tunc autem 2 actu imputatur agenti, quando est in potestate ipsius, ita quod habeat dominium sui actu S. Hoc autem est in omnibus actibus voluntariis, quia per voluntatem homo dominium sui actus habet, ut ex supra dictis patet DaeSt. I art. 1 et 2). Unde relinquitur quod bonum vel malum in solisaltibus voluntariis constituit rationem laudis vel culpae, in quibus idem est
Ad primum ergo dicendum, quod actus naturales non Sunt in poteState naturali agentis, cum natura Sit determinata ad unum; et ideo, licet in actibus naturalibus Sit peccatum, non tamen Si ibi culpa. Ad secundum dicendum, quod ratio aliter se habet in artificialibus, taliter in moralibus in artis cialibus enim ratio ordinatur ad sinem particularem, quod est aliquid per rationem eXcogitatum in moralibus autem ordinatur ad finem communem totius humanae vitae. Finis autem partieularis ordinatur ad finem communem Cium autem peccatum Sit per deViationem ab ordine ad finem, ut dictum est sart. 1 hujussus 1 . . in aCti artis contingit dupliciter esse peccatum uno modo per deviationem a ne particulari intento ab artisce, et hoc peccatum ori proprium arti; Ut Si artifex intendens sacere bonum opus faciat malum, Vel intenderi sacere malum, faciat bonum; alio modo per deviationem a sine communi humanae vitae; et hoc modo dicetur peccare, si intendat sacere malum OPUS, et faciat, per quod altu decipiatur 3 . Sed hoc peccatum non est proprium artis eis, inquantum arti sex, Sed inquantum homo eSt. Unde e Urim peccat culpatur artisex inquantum artifex Sed e Secundo QUI Patiar homo, inquantiam homo. Sed in moralibus, ubi attenditur ordo rationis ad finem com-mUnem humanae Vitae, Semper peccatum et malum altenditur per deviati nem ab ordine rationis ad finem communem humanae vitae; et ideo Culpatur e tali peccato homo, et inquantum Si homo, et inquantum moralis ost. Unde Philosophus dicit Ethie. lib. Vi cap. 5, ire sin. , quod uin arte Olen perean est eligibilior, circa prudentiam autem minUS; Sicut et in virtutibus moralibus, quarum prudentia eSt directiva. Ad tertium dicendum quod illa infirmitas quae est in malis Oluntariis, subjacet potestati hominis; et ideo nec tollit nec diminuit rationem culpae.
De his etiam Sent. II dist. 40, art. 5, et IV. dist. 46, quaest. III, art. 3 ades, et De malo, quaest. II. art. 2 ad 5.
Ad tertium Sic proceditur. 1. Videtur quod actus humanus non habeat rationem meriti vel demeriti propter Suam bonitatem Vel malitiam Meri-lum enim et demeritum dicitur per ordinem ad retributionem, quae locum solum hul, in in his quae ad alterum sunt. Sed non omne actus humani
l Peccatum est aliquid magis commune quam matum opus, et sueta per hoe u alius deei-
eulpa, Si eccatum Sumitur pro desectu quali yiasur. cumque, sed non ita si moraliter licitur , quia .έ Actus humani habent rationem meriti et u et S DS Sine culpa esse non potest. Ideoque demeriti. ut patet ex Scripturi ei ex concilio Muilaritum communem Sum loquendi apud theo I ii dentino quod his verbis Lutheruin et Calvi- logos. Pro eodem Sumulatur peccatum et culpa num contrarium Sserentem damnavit: Si quis
657쪽
QUAEST. XXI, ART. III. Maboni vel mali sunt ad alterum Sed quidam Sunt ad SeipSum. Ergo Orionanis actu humanus bonuSVel malus habet rationem meriti vel demeriti. 2. Praeterea, nullia meretUr poenam vel praemium ex hoc quod disponii ut vult de eo cujus est dominus Sicut Si homo destruat rem Silam, non punitur, sicut Si destrueret rem alterius. Sed homo est dominu Suorum Betuum. Ergo ex hoc quod bene Vel male disponit de Suo actu, non meretur poenam Vel Praemium. 3. Praeterea, echo quod aliqui Sibi ipsi acquirit bonum, non meretur ut ei bene fiat ab alio, et eadem ratio est de malis 1 . Sed ipso actus bonus eSt quoddam bonurn et persectio agentis actu autem in Ordinatus Stquoddam malum ipsius. Non ergo ex hoc quod homo sacit malum actum. Vel bonum, meretur, Vel demeretur. Sed contra est quod dicitur Isa ui 10 : Dicite juato, quoniam bene quoniam fructum auinventionum suarum comedet. I E impio in malum, retributio enim manuum ejus siet ei. CONCLUSIO. - clus humani ut boni vel mali, meriti vel demeriti rationem habent Secundum retributionem justiliae ad alterum.
Respondeo dicendum quod meritum et demeritum dicuntur in ordine ad retri mitionem, quae sit Secundum UStitiam. Retributio autem Secundum justitiam si alicui ex eo quod agit in prosectum Vel nocumentum alterius. Est autem considerandum quod unUSquisque in aliqua Societate Vi Ven S, est aliquo modo pars et membrum totius Societatis. Uicumque ergo agit aliquid in bonum vel malum alicujus in societate existentis, hoe redundat in totam Societatem; Sicut qui laedit manum, per conSequentlaedit hominem. Cum ergo aliquis agit in bonum Vel malum alteri a Singulari PerSOnde, η-dit ibi dupliciter ratio meriti vel demeriti uno modo, Secundum quod debetur ei retributio a Singulari persona, quam juvat vel ostendit alio modo, Secundum quod debetur ei retributio a toto collegio. Quando vero aliquis ordinat aetum suum directe in bonum vel malum totius collegii, debetur ei retributio primo quidem et principaliter a tot Collegio, SecUndario vero ab omnibus collegii partibus. Cum vero aliquis agit quod in bonum proprium Vel malum Vergit, etiam debetur ei retributio, inquantum etiam ioc vergit in commune, Secundum quod ipse est par collegii licet non dubeatur ei retributio, inquantum est bonum vel malum Singularis perSonae, quae eSt eademigenti 2), ni Si sorte SeipSo, Secundum quamdam similitudinem, prout eSt justitia hominis ad seipsum. Sic igitur palet quod actus bonus vel malus habet rationem laudabilis vel culpabilis, secundum quod est in poteState Voluntatis rationem vero rectitudinis et peccati S cundum ordinem ad finem rationem vero meriti et demeriti secundum aetributionem juStitiae ad alterum. Ad primum ergo dicendum, quod quandoque actus hominis boni cluisti, licet non ordinentur ad bonum vel malum alterius Singulari perS nae, tamen OrdinantUr ad bonum Vel ad malum alterius, quod est ipsa communitaS.
Ad secundum dicendum, quod homo, qui habet dominium sui actuS, ipse etiam, inquantum Si alteriuS, Scilicet communitatis, cujus StiarS,meretur aliquid Vel demeretur, inquantum actus suos bone vel male diS ponit sicut etiam Si alia Sua, de quibus communitati servire debet, bene vel male diSpenSat.
3 Nempe quod non meretur ab alio vexa- 2 Vel quae est ipsa persona gens, et ejustionem vel molestiam pati quod sibi ipsi male boni quod recipit seu mali quod patitur, causa Iecori vel nouuerit officiosiis.
658쪽
518 QUEST XXI, ARI. III ET IV. Ad tertium dicendum, quod hoc ipsum bonum vel malum quod aliquis Sibi salit per suum actum, redundat in communitatem 4 , ut dictum est
II ABEA BATIONEM EBlTI VEL DEMERITI APUD DEUM N. De his etiam Heb. I, Jeet. 5.
Ad quartum sie proceditur. 1. Videtur Uod actu humanus bonus ve1 malus non habeat rationem meriti et demeriti per comparationem ad Deum : quia, Ut dictum eS sari praeci), meritiam et demeritum importat ordinem ad reCompen Sationem prosectus Vel damni ad alterum illati. Sed bonus actus homini Vel malu non cedit in aliquem prosectum vel damnum ipsius Dei dicitur enim Job, xxxx, 6 Si peccaveris, quid ei nocebis 8.... Porro si juste egeris, quid donabis ei Ergo actus hominis bonus vel malus non habet rationem meriti vel demeriti apud Deum. 2. Praeterea, inStrumentum nihil meretur Vel demeretur apud eum qui utitur instrumento, quia tota actio inStrumenti est utentis ipso. Sed homo in agendo est instrumentum divinae Virtuti principaliter imum moventis;
unde dicitur si Sa x, 15 : Numquid gloriabitur Securis contra eum qui secat in ei aut eaealtabitur Serra contra eum a quo trahitur ' ubi mani- seste hominem agentem comparat inSti lamento Ergo homo 3 , bene agendo Vel male, non meretur vel demeretur apud Delam. 3. Praeterea, actus humanu habet rationem meriti vel demeriti inquantum ordinatur ad alterum. Sed non omni actus humanus ordinatur ad
Deum. Ergo non omne actu boni Vel mali habent rationem meriti vel demeriti apud Deum. Sed contra est quod dicitur Elci. Ult. 14 Cuncta quae si unt adducet Deus in judicium , Sive bonum, sive malum. Sed judicium importat retributionem, respectu CHUS meritum Vel demeritum dicitur. Ergo Omul actus hominis bonus vel malus habet rationem meriti vel demeriti apud
CONCLUSIO. - Cum Deus Sit gubernator ac lotiu uniVersi regior, praesertisurationalium creaturarum, illarum sinis XiStetis Dactu humani, ut boni vel mali, non tantum apud homines, sed apud Deum merit0rii Vel demeritorii esse dicuntur.
Respondeo dicendum quod Sicut dictum eSt art. Praee. , actu alicujus hominis habet rationem meriti vel demeriti, Secundum quod Ordinatur ad alteria vel ratione ejuS, vel ratione commUnitatis . Utroque autem Odoactus nostri boni vel mali habent rationem erili vel demeriti apud Deum. Ratione quidem ipsius, inquantum est ultimus hominis sinis est autem debitum ut ad finem ultimum omnes actu reserantur, ut Supra habitum eSi quaeSt. XIX art. 10); Unde qui laeti aetiam malum nori reseribilem in Deum, non Ser at honorem Dei, qui ultim sini debetur Ex parte vero totius Communitatis uri versi quia in qualibet communitate ille tui regit communitatem, praecipue habet curam boni communiS Unde ad eum pertinet retribuere pro his quae bene vel male fiunt in communitate Est autem Deus gubernator et rector totius universi, SicUt in primo habitum est 32St. Cnt, art et Specialiter rationalium creatUrBrum. Unde manifestum t quod actus humani habent rationem meriti vel demeriti per com-
l Perinile ac rei tundat in corpus abscissio ut reserat unusquisque Proti gessit, sive seu mutiluti unius lembri quae corporis in te bonum sive malum. II Cor. II Q Unusquis-gritatem dehonestat que propriam merced2m accipieι. 2 illinil tale ex Scripturis II Cor. omnes 5 al. deest homo.
nos muni 'ituri oporti ante ribunal Chrisci
659쪽
QU EST XX , irr. I. H parationem ad ipSiam; alioquin Sequeretur quod Deu non haberet curam de actibus hum Ini S. Λd pristium ergo dicendum, quod per actum hominis Deo Secundum sonihil potest accrescere Vel deperire Sed tamen homo, inquantum in se est aliquid subtrahit Deo, vel ei eXhibet, cum Servat Vel non Ser at Ordinem quem Deu instituit. Ad secundum dicendum, quod homo Sic OVetUr a Deo ut instrumentum, quod tamen non excluditur 1 quin OVeat ei pSum per liberum arbitrium 2 , ut e supradicti patet qUMSt. X, art. 4), et ideo Por Suum a tum meretur Vel demeretur apta Delam. Ad tertium dicendum qu bd homo non ordinatur ad communitatem politipam Secundum Se totum, et Secundum Omnia Ua; et de non portet quod quilibet nutus ejus sit meritorius vel demeritorius per Ordinem ad communitatem politicam. Sed totum quod homo St, et quod potest et habet ordinandum est ad Deum et ideo omnis actus hominis bonus vel malus habet rationem meriti vel demeriti apud Deum, quantum est ex ipSaratione actu. 3 .
DE SUBJECTO PASSIONUM ANIMAE 4J, IN IRES ARTICULOS DIVISA.
Post hoc considerandum est de paSSionibus animae, et primo in generali Secundo in speciali In generali autem quatuor reurrunt circa eas conSideranda primo quidem de subjecto earum; Seeundo de disserentia earum lectio de comparatione earum ad invicem quarto de malitia et bonitate ipsarum Circa primum quaeruntur tria: 1 Utrum aliqua passi Sit in anima. - 2 Utrum magis in parte appetili 'a quam in apprehensiva. - 3 Utrum magi Sit in appetitu sensitivo quam intellectivo, qui dirieitur voluntaS. ARTICULUS I. - TRLM ALIQUA PASSI SIT IN ANI lc 5).
De his etiam Sent. III, dist. 4o, quees XI art. , et De ver quaest. XXVI. Brt et 2 cors.
Ad primum Sic proceditur. 1. Videtur quod nulla passio Sit in anima. Pati enim Si proprium materiae. Sed anima non est compOSita e materia et sorma, Ut in primo habitum Si quaest. Lxxlii, art. 5 . Ergo nUlla paSSio est in anima. 2. Praeterea, paSSio QSt OtUS, Ut dieitUr PhySic. lib. ni text. 19 et seq.). Sed anima non m etiar, Ut probatur De anima, lib. I text. 30 et seq. . Ergo passio non Si in anima. 3. Praeterea, paSSio SPVia in CorrUPtionem : nam omnis passio magis
lacta abjicit a SubStantia, mi dieitUr Topic lib. vi ca9 2, in explic loci 19 . Sed anima eSt incorruptibiIiS. Ergo nUlla pasSi est in anima. Sed contra est quod ApDStolla dicit Rom. Vu Ctim essemus in carne,
passiones peccatorum, quae e legem erant, Operabantur in membris nos. tris Peccata autem Sunt Proprie in anima. Ergo et paSSiones, quae dicuntur peccatorUm, Sunt in anima.
lj l. eaeeludit vetur, sed quia materialiter alis est ut seri me.
2 in in eo ne illumari lentinum ita damnaVit ilorius possit sed quo plenius inica quaest. cxlv. eos qui homi noni esse instruinaentum mere M 4 A quaestione sexta ad praesentem . Tho-sivum sub actione Dei existimabant sese Ii, mas egit de actibus homini propriis nunc veroean. J. ggreditur eo actus qui securii diim se sunt ho- 5 Non quod actus praeeis ut eius Si et mini aliisque animalibus ommune et vocari ex objecto s0lo consideratus ut Sic aut secundum solevi animae passiones. moralem bonitatem sit formaliter meritorius, 5 Passi prout in de illa sermo est definirii uia gratia supponi debet ut e modo ierito potest motus appetitivae virtutis sensibilis quaerius sisti et ad couditionem supernaturalem te ex imaginatione bovi vel mali Provenit.
660쪽
CONCLUSIO. - Cum contingat ni IIIam sentire et intelligere, it ad conii transmulatisne mulari, aliquam ei passionem communiter acceptam convenire DeceSSarium est: asSionem autem proprie dictam, non uis per acciden altribui
Respondeo dicendum quod pati dicitur tripliciteri Uno modo commilniter, Secundum quod omne recipere est pati, etiamsi nihil abjiciatur a re sicut si dicatur aerem pati quando illuminatur hoc autem magi est perfici quam pati filio modo dicitur proprie pati quando aliquid recipitur cum alterius abjectione. Sed hoc contingit dupliciteri quandoque enim abjicit irid quod non est conveniens rei; sicut Cum corpus animali sanatur, diciti pati, quia recipit sanitatem aegritudine abjecta. Alio modo, quando e con-Vei S contingit; sicut aegrotare dicitur pati, quia recipitur in nrmitas Sanitate abjecta. Et hie eSt propriissimus modus pasSionis. Nam pati dicitur X eo quod aliquid trahitur ad agentem; quod autem recedit ab eo quod StSibi conveniens marit no videtur ad aliud trahi. Et similiter De generi tione, lib. i. text. 18 dicitur, quod quando e ignobiliori generatur nobiliUS, S generatio simpliciter, et corrupti Secundum quid e conVer autem quando e nobiliori ignobilius generatur. Et his tribu modis contingit eSSe in anima passionem. Nam Secundum receptionem tantiam di citur quod sentire et intelligere est quoddam pati PasSi autem clam lectione non est nisi Secundum tranSmulationem eorporalem Unde PIS proprie dicta non potest competere animae nisi per accidenS, inquantum scilicet compositum patitur. Sed in hoc est diverSitas; nam quando huju modi transmutatio sit in deterius, magis proprie habet rationem posionis, quam quando sit in melius; unde triStilia magis proprie est paSSi quam laetitia. Ad primum ergo dicendum, quod pati, SecUndum quod oet cum abjectione et tranSmutatione, proprium est materiae; unde non invenitur nisi incompOSitis e materia et forma. Sed pati, prout importat receptionem SO-lam, non Si necesSarium quod Sit materiae, Sed poteS QSSe cujuSeumque exi Stenti Sin potentia. Anima autem, etSi non it composita e materia et sorma, habet tamen aliquid potentialitatis, Secundum quam convenit Sibi recipere et pati, secundum quod intelligere pati est, ut dicitur De anima. lib. II, teXt M. Ad secundum dicendum, quod pati et moveri, etsi non conVeniat animae per Se conVenit tamen ei per accidens, Ut De anima, lib. I l . cit in arg. dicitur. Ad tertium dicendum, quod ratio illa procedit de paSSione qUM est cum transmutatione ad delerius et hujuSmodi paSSi animae convenire non potest ni Si per acciden S; per Se autem conVenit Omp0Sito, quod est corruptibile.
ARTICULUS II. - vinc PASSIO 1GIS SIT IN PARTE APPETITlVA UAM IN
APPREHENSI VA. De his etiarn infra quaest XLI art. Leors et pari. III, quaest. IV, art. 4 eory et De ver quaest. XIV lart. 5 coi p. et ad 8, et Div. cap. 2 lecti , et Ethic lib. II lect 6sin.
Ad secundum sic proceditur. l. Videtur quod paSSi magis it m parte unimae apprehenSiva quam in parte appetiti Va. Quod enim eS primum in quolibet genere, videtur Sse maximum illorum quae sunt in genere illo. et causa aliorum, i, Ut dieitur Metapli lib. H, text. ). Sed paSsio prius invenitur in parte apprehen SiVa quam in parte appetitiva non enim patitur pars appetitio, nisi puSSione praecedente in parte apprehen Siva. Ergo passio est magis in parte apprehen SiVa quam in parte appetitiva.