장음표시 사용
71쪽
sicat potentias. Cum ergo pluidisserant magnitudo et sgura a colore, quam sonus videtur quod multo magi debeat esse alia potentia Sensitiva cognoscitiva magnitudinis aut figurae, Dum coloris et Soni. 3. Praeterea, Unu SenSUSAESPUntUS contrarietatis, Sicut Visus albi et nigri. Sed tactus est cognoscitivus plurium contrarietatum, scilicet calidi ei frigidi, humidi et sicci, et hujusmodi. Ergo non Si enSUS UDUS, Sed Uures; ergo plures SenSUS SUnt DamwinqUe. 4. Praeterea, species non dividitur contra genus. Sed gustus est tactus auidam. Ergo non debet poni alter SenSu praeter tactUm.
Sed contra est quod Philosophus dicit De anima, lib. ii text. 128 , quod
CONCLUSIO. - Quinque sunt exteriores senSus: visuS, audituS, olfaciuS, gustus, et taciUS.
Respondeo dicendum quod rationem di Stinctionis et numeri sensuum exteriorum quidam accipere Oluerunt X parte Organorum, in quibus aliquod elementorum dominatur, vel aqua, Vel aer, Vel aliquid hujusmodi; quidam autem ex parte medii, quod est Vel co Unctum, Vel eXtrinSecum, et hoc Vel aer, vel aqua, Vel aliquid hujuSmodi; quidam autem ex diversa natura Sensibilium qualitatum, Secundiam quod eSt qualita Simplicis comporiS, Vel Sequens complexionem. Sed nihil istorum convenietis est. Non enim potentiae sunt propter organa, Sed organa propter potentias. Unde non propter hoc Sunt diversae potentiae, quia Sunt diVerS Organa sed ideo natura instituit diversitatem in organis, ut congruerent diverSitati potentiarum. Et similiter diversa media diversi sensibus attribuit, Secundum quod erat conVeniens ad actu potentiarum Natura autem sensibilium qualitatum cognoscere non est sensus, sed intellectuS. Accipienda est ergo ratio numeri et distinctionis exteriorum sensuum, secundum illud quod proprie et per se ad senSUm pertinet. st intem Sensu quaedam potentia paSSiva, quae nata est immutari ab exteriori sensibili Exterius ergo immutativum est quod per Se a sensu percipitur, et SeeUndum civius di- Versitatem Sensitivae potentiae distinguuntur. Est autem duplex immutatior a naturaliS, et alia Spiritualis Naturalis quidem secundum quod forma immutantis recipitur in immutato secundum esSe naturale; sicut calor in calefacto Spiritualis autem, secundum quod formis immutantis recipitur in immutat Secundum esse spirituale, Ut Orma colori in pupilla, quae non sit per hoc colorata Ad operationem autem sensus requiritur immutatio Spiritualis, per quam intentio formae sensibilis sat in organo sensus ali quin, si sola immutatio naturalis sussiceret ad sentiendum, omnia corpora naturalia Sentirent, dum alterantur. Sed in quibusdam sensibus invenitur immutatio Spiritualis tantlim, sicut in visu in quibusdam autem cum immutatione Spirituali etiam naturalis vel ex parte objecti tantum, vel etiam e parte organi. Ex parte autem objecti invenitur transmutatio naturalis Secundum locum quidem in sono, qui est objectum auditus; nam onus e percUSSione causatiar, et aeris commotione : Secundiam alterationem Vero in odore, qui est objectum olfactus; oportet enim per calidum alterari aliquo modo corpus, ad hoc quod spiret odorem. x parte autem Organias immutatio naturalis in tactu et gustu; nam et manus tangen calida calesit, et lingua humectatur per humiditatem saporum organum Vero olfactus aut auditus nulla naturali immutatione immutatur in Sentiendo niSi per accidens Visus autem, qui est absque immutatione naturali organi et objecti est maxime spiritualis et persectior inter omne SenSUS et communior; et p0S hunc auditus, et deinde ollactus, qui habent immutati
74쪽
nem naturalem ex parte Objecti. Otu autem locali eSi persectior et naturaliter prior quam motu alterationis, Ut probatUr PhyS. lib. viii, text. 55). Taetus autem et gustus Sunt maxime naturale si), de quorum distinctione post dicetur in solut 3 et Largum.). Et inde est quod alii tres sensus non fiunt per medium conjunctum, ne aliqua naturali transmutatio pertingat ad organum, ut accidit in his duobus sensibus 2). Ad primum ergo dicendum, quod non omnia accidentia habent vim immutativam secundum se, Sed Solae qualitates tertiae speciei 3), Secundum quas contingit alteratio. Et ideo Sola hujusmodi qualitates sunt objecta Sensuum; quia, ut dicitur PhyS. lib. VII, teXt. 12) u Secundum eadem alteratur SenSUS, Secundum quae alterantur corpora inanimata.
Ad secundum dicendum, quod magnitudo, et figura, et hujuSmodi, quae dicuntur communia SenSibilia 4), Sunt media inter sensibilia per accidens, et sensibilia propria quae Sunt objecta SenSuum. Nam SenSibilia propria primo et per se immutant SenSum, cum Sint qualitates alteranteS; Sensibilia vero communia omnia reducuntur ad quantitatem. Et de magnitudine quidem et numero patet qu6d Sunt Specie quantitatis figura autem est qualitas circa quantitatem, cum conSiStat ratio figurae in terminatione magnitudinis motu autem et quie Sentiuntur, Secundum quod subjectum uno modo vel pluribus modi Se habet Secundum magnitudinem subjecti vel localis distantiae, quantum ad motUm aUgmenti, et motum Oe lem, vel etiam Secundum Sensibile Dalitates, ut in motu alterationis. Et sic sentire motum et quietem Si quodammodo Sentire Unum et multa. Quantitas autem est proximum SUbjectum qualitati alteratiVae, Ut Supe sicies est subjectum coloris. Et de Sen Sibilia communia non OVent Sensum primo et per Se Sed ratione Sen Sibili qUalitatis, ut Superficies rations coloris. Nec tamen Sunt SenSibilia per accidens, quia hujusmodi sensibilia aliquam diversitatem faciunt in immutatione Sensus. Alio enim modo immutatur Sensu a magna Superficie et a parVa; quia etiam ipsa albedo dicitur magna, vel parva; et ideo dividitUr Secundum proprium subjectum. Ad tertium dicendum, quod Sicut PhiloSophus videtur dicere De anima, lib. ii text. 106 et deinci), SenSu tactu eSt UnUS genere, Sed dividitur in multos sensus secundum Speciem et propter hoc eS diVerSarum contrarietatum), qui tamen non Separantur ab inViCem SecundUm OrganUm, sed per totum corpuS Se concomitantur; et de eorUm utStincti non apparet. Gustus autem, qui Si perceptiVUS dulci et amari, concomitatur tactum in lingua, non autem per totum corpUS et ideo de facili a tactu distinguitur. Posset tamen dici quod omne illae contrarietate Singulae conveniunt in Uno genere proXimo, et Omne in Uno genere communi, quod est objectum tacius Secundum rationem communem. Sed illud genus commune est in nominatum, Sicut etiam gonus proximum calidi et frigidi est
Ad quartum dicendum, quod SenSUSAEUStuS, Secundum dictum Philosophi De anima, lib. ii text. 28 et 4) eSi quaedam Specie tactuS, quae est in lingua tantium. Non autem distinguitur a tactu in genere, Sed a tactu quantum ad alia Specie quae per totum corpu distunduntur. Si vero tac
it Edii. Nuolui materiκDa. 4 Sensibile commune est quintuplex sciliceira mine iuxta ineuiem D. boviae Musus hunc .io: us, quies numerus, figura et magnitudo.
sequuntur ordinem Mirimus est ViSuS: Secundus, Ad ibi reseruntur tempus, Si tus, utilias, dis- auditu tertius, odoratus; quartus, AEubtuS; iantia et propinquitas, et haec omnia reducuntur quintu, tactus ad queutila lenu, latitates tertiae speciei Suni Passio, eiuralibi Iis qualitas Uid. suP. ξ ..
75쪽
0LI EST. LXXVIII. RT. III ET IV. Illia sit unu SenSUS tantum Propter Unam rationem communem Objecti,
dicendum erit quod secundum rationem diversam immutationis distinguitur gustus a tactu. Nam tactus immutatur naturali immutatione, et non solum spirituali, quantum ad organum Suum Secundum qualitatem quae elinoprie objicitur guStus autem organum non immutatur de necessitate naturali immutatione secundum qualitatem quae ei proprie objicitur ut scilicet lingua sat dulcis, vel amara), Sed Secundum praeambulam qualit tem in qua sundatur Sapor; Scilicet Secundum humorem, qui est objectum
De his etiam I)e anima art. o Ors.
Ad quartum sic proceditur. 1. Videtur quod interioreS. SenSUS inconvenienter distinguantur. Commune enim non diViditur contra proprium. Ergo sensus communis non debet enumerari inter ire interiores sensitiva praeter Sensu eXteriore PropriOS. 2. Praeterea, ad id ad quod Suffcit SenSUS propriu et exterior, non Opo
tet ponere aliquam vim apprehensivam interiorem. Sed ad judicandum de sensibilibus sussiciunt sensu proprii et exterioreS Unusquisque enim sensus judicat de proprio objecto. Similiter etiam identur Suffcere ad hoc quod percipiant Suo actuS; quia cum acti Sensu Sit quodammodo medium inter potentiam et objectum, videtur quod multo magi Visus possit suam visionem, tanquam Sibi propinquiorem, Percipere, quam colorem; et sic de aliis. Non ergo ne SSurium fuit ad hoc ponere interiorem potentiam, quae dicatur SenSUS COmmuniS. 3. Praeterea, Secundum PhiloSOphum lib. De memor et reminiSe cap. 4): Phantasticum est memorativum Sunt paSSione primi Sensitivi. media . si non dividitur contra Subjectum. Ergo memoria et phantasia non debent poni aliae potentiae praeter SenSUm communem. 4. Praeterea, intellectu minu dependet a Senin qUam quaecUmque potentia sensitivae partis. Sed intellectus nihil cognoscit nisi accipiendo a sensu unde dicitur Poster. lib. I text. 33), quod, quibus deest unus semsus, deficit una scientia. M Ergo multo minu debet poni una potentia Semsitivae partis ad percipienda intentione qua non percipit SenSUS, quam
5. Praeterea, actUS cogitatiVae, qui eSt conferre, et componere, et dividere; et actu reminiscitiVae, qui eSt quodam Syllogismo uti ad inquirendum, non minus diStant ab actu aeStimatiVae et memoratiVae, quam actus aestimativae ab actu phantaSiae Debent ergo Vel cogitativa et reminiscitiva poni aliae vires praeter deStimativam et memorativam Vel aestimativa et memorativa non debent poni aliae ire praeter phantasiam. 6. Praeterea, AuguStinUS Super Gen. additi lib. II cap. 7, 24, etc. ponit tria genera visionum Scilicet corporalem, quae sit per SenSum et spiritualem, quae sit per imaginationem, SiVe phantaSiam; et intellectualem, quae fit per intellectum. Non est ergo aliqua vi interior quae sit media inter Sensum et intellectum, nisi imaginativa tantum. Sed contra est quod Avicenna in Suo libro De anima ponit quinque potentia SenSitiVa interioreS, Scilicet sensum communem phantaSiam, mὶα- sinativam, LStimativam et memorativam. CONCLUSIO. Recipit, et conservat animal species sensibile et intentiones qua
4 Licet secundum nonnullorum expositio multosque peripateticos quatuor tantum statutinem ponere videatur Aristoteles sensus interiores D. Thomas. quinuue, Attamen seeuudum e0mmentatorem 2 Id est, primum principium sensibilitatis.
78쪽
dam, quas non percipit Sensu exterior neceSSe est igitur ponere lanium quatuor vires interiores sensitivae partis dictis ossiciis distinctas sensum communem, imaginationem, aestimaliVam, et memoraliVam.
Respondeo dicendum quod cum natura non desciat in necessariis, oportet esse tot actione animae SenSitivae, quo Sussiciant ad vitam animalis persecti Et quaecumDe harum actionum non possunt reduci in unum principium, requirunt diVerSa potentias; cum potentia animae nihil aliud sit quam proximum principium operationi animae. Si autem considerandum quod ad vitam animali persecti requiritur quod non solum apprehendat rem ad praesentiam sensibilis, Sed etiam in ejus absentia; alioquin cum animali motus et aeti Sequantur apprehenSionem, non moveretur animal ad inquirendum aliquid abSens. Cuju contrarium apparet maximδin animalibus persectis, quae moVentur motu proceSSiv : OVentur enim ad aliquid absens apprehenSum. portet ergo quod animal per animam Sensitivam non solum recipiat Species SenSibilium, eum praeSentialiter immutatur ab eis, sed etiam eas retineat et OnSerVet. Recipere aUtem et retinere reducuntur in corporalibu ad diversa principia nam humida bene recipiunt, et male retinent e contrari autem est de Siccis Unde cum potentia sensitiva sit actus organi corporaliS, oportet esSe aliam potentiam quae recipiat species senSibilium, et quae conservet. Rursus considerandiam est quod si animal moveretur Solum propter delectabile et contristabile Secundum SenSUm, non SSet neceSSarium ponere in animali niSi apprehensionem sormarum qua percipit SenSus, in quibus delectatur, aut ho ret. Sed necessarium est animali utri dirat aliqua, Vel sugiat, non Solum quia Sunt convenientia Vel non cor enientia ad Sentiendum, sed etiam propter aliqua alias commoditate et utilitateS, siVe nocumenta; sicut ovis videns lupum venientem fugit, non propter indecentiam coloris, vel
figurae, sed quasi inimicum naturae et Similiter aVi colligit paleam, non quia delectet sensum, Sed quia eSt utilis ad nidificandum. Necessarium est ergo animali quod percipiat hujuSmodi intentionem l), qua non percipit Sensus exterior; et hujus perceptioni oportet eSSe aliquod aliud princi pium cum perceptio formarum Sensibilium Sit ex immutatione sensibili,
non autem perceptio intentionum praedictarum. Sic ergo ad receptionem sormarum SenSibilium ordinatur senSus proprius et communiS, deritiorum distinctione post dicetur in solui. 1 et 2 arg.). Ad harum autem Ormarum retentionem aut conservationem ordinatur phantasia, SiVe imaginatio, quae idem Sunt est enim phantasia sive imaginati quaSi thesaurus quidam 2 formarum per Sensum acceptarum. Ad apprehendendum autem intentione qUae per SenSum non accipiuntur, ordinatur vis aestimativa 3 ; ad ConSemandum autem ea vis memorativa, quae est theSaUru quidam
hujuSmodi intentionum cujus signum est, quod principium memorandi sit in animalibus ex aliqua hujusmodi intentione puta, quod eSt OCiVUm, vel conveniens. Et ipsa ratio praeteriti, quam attendit memoria, inter hu-usmodi intentioneS computatur. Considerandum eSi autem quod quantum ad sormas sensibiles non est disserentia inter hominem et alia animalia: similiter enim immutantur a sensibilibus exterioribus Sed quantum ad
l Intentiones illa, nihil aliud sunt quam cepti ae discretiva rationum a sensibus externis illiu qu i peridorum sensu largo sumptam in non apprehensarum , ut utilitas et inutilitas, telligitur amicitia et inimicitia. Id ostici ad hanc faculta- 2 Ita cum cod. Alean editi plurimi Bom. tem pertino ut animal quodam judicio et ins- 'dit Phantasia, ire imaginatio quasi the tinctu res amicas approbet, noxias vero et con-im, eici intermediis on trarias reprobet et abhorreat. aestimativa deliniri potest saeuitas e
79쪽
intentiones praedictas, disserentia est. Nam alia animalia percipiunt hujusmodi intentiones solium naturali quodam inStinctu, homo autem per quamdam collationem. Et ideo quae in aliis animalibus dieitur aestimativa naturalis, in homine dicitur cogitativa, quae per collationem quamdam hujusmodi intentiones adinvenit. Unde etiam dicitur ratio particularis 1 , cui medici assignant determinatum organum, Scilicet mediam partem capitis. Est enim collativa intentionum individualium, Sicut ratio intellectiva est collativa intentionum universalium. Ex parte autem memoratiVae non S lum habet memoriam, sicut caetera animalia, in Subita recordatione praeteritorum, sed etiam reminiscentiam 2), quasi SyllogiStice inquirendo praeteritorum memoriam, secundum individuale intentioneS. Avicenna vero
ponit quintam potentiam mediam inter aestimatiVam et imaginativam, quae componit et dividit formas imaginatas ut patet cum ex forma imaginata auri et sorma imaginata montis, componimus Unam formam monti aurei, qUem nunquam vidimus. Sed ista operatio non apparet in aliis animalibus ab homine, in quo ad hoc sumcit virtus imaginativa 3 . Cui etiam hanc a tionem attribuit Averroes in libro quodam quem secit de sensu et Sensibili-bUS. Et Sic non est necesse ponere nisi quatuor ire interiores Sera Sitivae parti S, Scilicet sensum communem, et imaginationem, Stimativam, et memorativam.
Ad primum ergo dicendum, quod sensus interior non dicitur communis per praedicationem, sicut genus sed sicut communis radix, et principium
Ad secundum dicendum, quod sensus proprius judicat de Sensibili proprio discernendo ipsum ab allis quae cadunt sub eodem Sensu; sicut discernendo album a nigro vel a viridi. Sed discernere album a dulci non p0teS neque Visus, neque guStus; quia oportet quod qui inter aliqua discernit, Utrumque cognoscat. Unde Oportet ad SenSUm communem perti nere discretionis judicium, ad quem reserantur, Sicut ad communem terminum, Omne apprehensione sensuum; a quo etiam percipiantur Rctione Sensuum, Sicut cum aliquis videt Se Videre. Hoc enim non potest
sileri per SenSum proprium, qui non cognoScit niSi sormam Sensibilis a quo immutatur in qua immutatione perficitur ViSio, et ex qua immutatione Sequitur alia immutatio in sensu communi, qui ViSionem percipit. Ad tertium dicendum, quod sicut una potentia Oritur ab anima, alia mediante, Ut supra dictum Si quaest. xxviI art. ), ita etiam anima Subjicitur alii potentiae mediante alia; et secundiam hunc modum phantaSticum et memorativum dicuntur passione primi SenSitiVi. Ad quartum dicendum, quod licet intellectus operati oriatur a SenSU, tamen in re apprehenSa per sensum intellectus multa cognOScit quae SenSUS percipere non potest; et similiter aestimativa, licet inseriori modo. Ad quintum dicendum, quod illam eminentium habet cogitatiVa et memorativa in homine, non per id quod est proprium SenSitiVae partis, Sed per aliquam amnitatem et propinquitatem ad rationem UniVerSalem, SecundUm quamdam restuentiam. Et ideo non sunt aliae vires, Sed eaedem persectiore quam sint in aliis animalibus.
D Sic designatur illa ratio quia confert intcr se memoria quod inter parva naturiatia recen res particulares quae a sensibus suerunt per Setur.eeptae, dum e contra ratio intellectiva est inten 'o Imaginatio enim in homine hanc excestionum universalium collativa ut ait S. Thomas lentiam sortitur ex eo quod rationi conjungatur,
2 Memoria illa est memoria intellectualis ut et idem dicendum est de ullis potentiis quae Suni videre est apud Philosophum in opusculo De homini cum brutis communes.
80쪽
Ad eaetum dicendum, quod Augustinus Spiritualem visionem dicit esse quae si per similitudines corporum in absentia corporum. Unde patet 6d communis est omnibus interioribus apprehenSionibUS.
DE POTENTIIS INTELLECTIVIS, IN TREDECIM ARTICULOS DIVISA. Deinde quaeritur de potentiis intellectivis circa quod quaeruntur tredecim P Utrum intellectus sit polentia animae, vel ejus essentia. - 2 Si est polentia, utruasit polentia passiva. 3'Si est potentia passiva, utrum sit ponere aliquem intellectum agentem. - 4 Utrum sit aliquid animae. - 5 Utrum intellectus agens sit unua omnium. - 6'Utrum memoria sit in intellectu. - 7 Utrum sit alia potentia ab intellectu. - 8 Utrum ratio sit alia potentia ab intellectu. - 9 Utrum ratio superior et inferior sint diversae potentiae. - 10 Utrum intelligentia sit alia potentia praeter intellectum. - 11 Utrum intellectus speculativus et practicus sint diversae polentiae. - 12 Utram synderesis sit aliqua potentia intellectivae partis. - 13 Utrum conscientia sit aliqua potentia intellectivae partis. ARTICULUS I. - TRL INTELLECTUS SIT ALIQUA POTENTIA ANDI E.
De his etiam De verit quaest. I II, art. 4 eo .
Ad primum sic proceditur. l. Videtur quod intellectus non sit aliqua potentia animae, Sed Sit ipsa ejus essentia. Intellectus enim idem videtur Se Uod mens. Sed mens non est potentia animae, sed essentia dicit
enim Augustinus De Trin. lib. Ix, cap. 4 circa med. Men et Spiritus non relative dicuntur, sed essentiam demonstrant is Ergo intellectus est ipsa essentia animae. 2. Praeterea, diVerSa genera potentiarum animae non uniuntur in aliqua potentia una, Sed in Sola eSSentia animae. Appetitivum autem et intelle
tivum 1 sunt diversa genera potentiarum animae, ut dicitur De anima, lib. II text. 27). ConVeniunt autem in mente; quia Augustinus De Trin. lib. x cap. 11 ponit intelligentiam et Voluntatem in mente. Ergo menset intellectus est ipsa essentia animae, et non aliqua HVS potentia. 3. Praeterea, Secundum Gregorium in homil. ΑSeenSioniS xxrx in Evang., non remote a princ.): momo intelligit cum angelis. Sed angeli dicuntur mentes et intellectus 2). Ergo mens et intellectus hominis non est aliqua potentia animae, Sed ipSa anima. 4. Praeterea, ex hoc convenit alicui Substantiae quod sit intellectiva, quia est immaterialis. Sed anima est immaterialis per Suam essentiam. Ergo videtur quod anima per suam essentiam sit intellectiva. Sed comtra est quod Philosophus ponit intellectivum potentiam animae, ut patet De anima, lib. II, teXt. 27).
CONCLUSIO. - Quemadmodum in homino intelligere non est idem quod suum esse, sic etiam intellectus hominis non est ejus essentia, sed anima quaedam potentia.
Respondeo dicendum quod necesse est dicere Secundum praemissaqUBPSt. IV, art. 3, LIX, art. 2 et LxXVII, art. 1), quod intellectus sit aliqua potentia animae, et non ipsa animae essentia. unc enim solum immedi tum principium operationis est ipSa essentia rei operantis, quando ipsa operatio est ejus SSe. Sicut enim potentia se habet ad operationem ut ad Suum actum, ita Se habet eSSentia ad esse. In solo autem Deo idem est intelligere quod Suum esse unde in solo Deo intellectus est ejus esSentia.
:3 Id est pars appetitiva e pars intelleetiva. 2 Sic enim Dionisius eos passim vocat De celest hier .