장음표시 사용
81쪽
In Omnibus autem aliis creaturis intellectualibus intellectus est quaedam potentia intelligentis. Ad primum ergo dicendum, qu6 Sensu accipitur aliquando pro potentia, aliquando vero pro ipsa anima Sera Sitiva De nominatur enim anima SenSitiva nomine principalioris suae potentiae, quae est sensus; et Similiter anima intellectiva quandoque nomine intellectus, quasi a principaliori Sua Virtute, sicut dicitur De anima, lib. i, text. 65 , quod intellectus est SubStantia quaedam. at etiam hoc modo AuguStinus dicit quod mens est SpecieS, vel eSSentia. Ad secundum dicendum, quod appetitivum et intellectivum sunt diversa genera potentiarum animae Secundum diversa rationes objectorum. Sed appetitivum partim convenit cum intellectivo, et partim cum Sensitivo, quantum ad modum operandi per organum corporale 1), vel Sine hujusmodi Organo nam appetitu Sequitur apprehenSionem. Et Secundum hoc AuguStinus ponit voluntatem in mente, et Philosophus in ratione me anima, lib. III text. 42). Ad tertium dicendum, quod in angelis non est alia Vi quam intellectiva et voluntas, quae ad intellectum conSequitur; et propter hoc angelus dicitur mens, Vel intellectus, quia tota virtus ipsius in boo consistit. Anima autem habet multa alias vires, Sicut Sensitiva et nutritivas Et ideo non est simile. Ad quartum dicendum quod ipsa immaterialitas substantis intelligentis creatae non est ejus intellectus; sed ex immaterialitate habet virtutem ad intelligendum. Unde non oportet quod intellectus sit substantia animae, Sed ejus virtus et potentia.
ARTICULUS II. - UTRUM INTELLECTUS ST POTENTIA PASSIVA 2 .
De his etiam Sent. III, dist. 44 art l, quaest. H eo . et ad 2 et Cont gent. lib. II cap. 59, iis Verit quaeSt. VI, art. 4 ad 45.
Ad secundum Sic proceditur. 1. Videtur quod intellectu non sit potentia paSSiva. Patitur enim numquodque Secundum materiam, sed agit ratione sormae. Sed virtus intellectiva consequitur immaterialitatem substantis intelligentis. Ergo videtur quod intellectus non sit potentia
2. Praeterea, potentia intellectiVa est incorruptibilis, ut supra dictum est quaeSt. xxv art. ). Sed intellectuS, Si Si paSSimS, Si corruptibilis, ut dicitur De anima, lib., text. 20). Ergo potentia intellectiva non
3. Praeterea, agen eSt nobilius patiente, ut dicit Augustinus Super Gen. ad liti lib., cap. 16, in med.), et AriStoteles De anima, lib. III text. 19 . Potentiae autem egetatiVae partis omnes Sunt activae, quae tamen Sunt in-smae inter potentia animae. Ergo multo magis potentiae intellectivae, quae
Sed contra est quod Philosophus dicit me anima, lib. in text. 12 , quod intelligere est pati quoddam.
CONCLUSIO. - Cum intelligere sit quoddam pati, intellectus eSt polentia paSsiva
Respondeo dicendum quod pati tripliciter dicitur. Uno modo proprii
sime, scilicet quando aliquid removetur ab eo quod convenit ibi secundiam naturam, Ut Sechmdi Im propriam inclinationem Si eut cum aqua
Hinc duplex distinguitur appetitus, appeti 2 In hoc articulo per rationem denronstratius sensitivus et appetitus rationalis, secunduru D. Thomas recte dictum a Philosopho De anim. quod operatur per organum corporale vel siue lib. III text. 2 quod intelligere nostrum es ιhujusmodi Orgazo qu0ddam pati.
84쪽
frigiditatem amittit per calefactionem, et cum homo aegrotat, aut tristatur. Secundo modo minii proprie dicitur aliquis pati ex eo quod aliquid ab ipso abjicitur, Sive Sit ei conVenienS, SiV DO CODVeniens et Secundae hoc dicitur pati non Solum qui aegrotat, Sed etiam qui sanatur; et non solum qui triStatur, Sed etiam qui laetatur; Vel quocumque modo aliquis alteretur, Vel moveatur Tertio dicitur aliquis pati communiter ex
hoc solo quod id quod est in potentia ad aliquid, recipit illud ad quod
erat in potentia, abSque hoc quod aliquid abjiciatur secundum quem modum omne quod exit de potentia in actum potest dici pati, etiam cunperscitur. Et sic intelligere nostrum est pati l). Quod quidem hac ratione
apparet. Intellectus enim, Sicut Supra dictum Si quaeSt. v art. 2, et qUaeSt. xxVIII, art. ), habet Operationem circa en in universali considerari ergo potest utrum intellectu Sit in actu, vel potentia, ex hoc quod consideratur quomodo intellectus Se habeat ad ens Universale Invenitur enim aliquis intellectus qui ad ens universale Se habet sicut actus totius entis, et talis est intellectus divinus, qui est Dei essentia, in qua originaliter et virtualiter totum ens praeexistit sicut in prima causa et ideo intellectus divinus non est in potentia, Sed est actu puruS. Nullus autem intellectus creatus potest Se habere ut actus respectu totius entis Universalisa quia Sic oporteret quod SSet en infinitum; unde omnis intellectus creatus per hoc ipsum quod est, non est actus omnium intelligibilium, sed comparatur ad ipsa intelligibilia sicut potentia ad actum. Potentia autem dupliciter se habet ad actum. Si enim quaedam potentia
Dae Semper Si persecta per actum, Sicut dicimus de materia corporum coelestium quaedam autem potentia eSi quae non Semper eSt in actu, Sed
de potentia procedit in actum, sicut inVenitur in generabilibu et corruptibilibus. Intellectus igitur angelicus Semper est in actu Suorum intelligibilium, propter propinquitatem ad primum intellectum, qui est actus purUS, Ut Supra dictum eSi quaest. LVIII, art. 1). IntellectUS autem humanus, qui est insimus in ordine intellectuum, et maXime remotu a persectione divini intellectus est in potentia respectu intelligibilium; et in principio est v sicut tabula rasa, in qua nihil Si Scriptum M Ut Phil0Sophus dicit me anima, lib. in text. 14). Quod manifeste apparet ex hoc quod in principio Sumus intelligentes solum in potentia, postmodum autem esB-cimur intelligentes in actu. Sic igitur patet quod intelligere nostrum est quoddam pati, Secundum tertium modum paSSioniS; et per OnSequens intellectus eSi potentia paSSiVR. Ad primum ergo dicendum, quod objectio illa procedit de primo et Secundo Od paSSionis, qui sunt proprii materiae primae. Tertiu autem modu paSSioni est cujuscumque in potentia exiStenti quod in actum
Ad secundum dicendum, quod intellectus paSSivus Secundum DOSdam dicitur appetitus sensitivus, in quo sunt animae paSSioneS, qui etiam Eth. cap. Ult. dicitur u rationalis per participationem 2 , , quia obedit rationi. Secundiu alios autem intellectus passivus dieitur Virtus cogitati Va, quae nominatur ratio particularis. Et utroque modo paSSi mraeeipis OleS Secundiam primos duos modos passionis, inquantum tali intel-
l. linc dicitur intellectum humanum esse specierum ejus potentia amiva. amVis in y olentiam Passivam, secundum quod pali signi pectu intellectionis quam producit sit activa. neat id quod exit seu reducitur de potentia in 2 Per oppositum ad potetitiam vegetativam uetum absque eo quod aliquid abjiciat; et quae rationi non obedit. proinde intellectus est respectu sui objecti et
85쪽
Q EST. LXXIX, ART. I ET III. 5
lectus Sic dictus est actus alicujus organi corporalis. Sed intellectus qui est in potentia ad intelligibilia, quem Aristoteles De anima, lib. ili, text. 1 et 5 ob hoc nominat intellectum possibilem 1ὶ non Si paSSi-VUS, niSi tertio modo, quia non eSt actu organi corporalis et ideo Strincorruptibilis. Ad tertium dicendum, quod agens est nobilius patiente, si ad idem actio et passio reserantur; non autem Semper, Si ad diversa. Intellectus autem est Vis paSSiva respectu totius enti UniverSalis. VegetatiVum autem est activum respectu cujusdam entis particularis, scilicet corporis conjuncti. Unde nihil prohibet hujusmodi passivum esse nobilius tali
De his etiam De anima, art. 4.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod non it ponere intellectum agentem Sicut enim Se habet sensus ad sensibilia, ita se habet intellectus ad intelligibilia Sed quia sensus est in potentia ad senSibilia, non ponitur
SenSUS agenS, Sed SenSUS patien tantiam. Ergo cum intellectus noster sit
in potentia ad intelligibilia, videtur quod non debeat poni intellectus
agens, Sed possibili tantum. 2. Praeterea, Si dicatur quod in SenS etiam Si aliquod agens, sicut iumen contra lumen requiritur ad Visum, inquantum facit medium lucidum in actu; nam color ipse Secundum e St motivus lucidi. Sed in operatione intellectu non ponitur aliquod medium quod necesse sit steri in actu Ergo non Si neceSSarium ponere intellectiam agentem. 3. Praeterea, Similitudo agentis recipitur in patiente Secundum modum patientis. Sed intellectus possibili est virtus immaterialis. Ergo immate
Halitas ejus sussicit ad hoc quod recipiantur in eo formae immaterialiter. Sed ex hoc ipso aliqua forma est intelligibili in actu quod est immaturialis. Ergo nulla neceSSitas eSt ponere intellectum agentem ad hoc quod faciat species intelligibile in actu. Sed contra est quod Philosophus dicit De anima, lib. tu, text. 17), quoua sicut in omni natura, ita et in anima Si aliquid, quo Si omnia fieri, et aliquid, quo eSt omnia facere. ΕSi ergo ponere intellectum agentem.
CONCLUSIO. - Quoniam nihil quod est in potentia reducitur ad aclum nisi per aliquod ens actu, neceSSum est in anima praeler intellectum p0SSibilem quo anima omnia fieri potest, constituere intellectum agentem quo omnia poteSt sacere et intelligibilia potentia ad actum deducere.
Respondeo dicendum quod Secundum opinionem Platoni nulla nece sitas erat ponere intellectum agentem ad faciendum intelligibilia in actu, sed sorte ad praebendum lumen intelligibile intelligenti, ut infra dicetur
sart. Seq. et quaeSt. LXXXIV, Pt M. POSVit enim Plato Orma rerum naturalium sine materia SubSiStere, et per conSequen ea intelligibiles esse 3), quia ex hoc est aliquid intelligibile actu quod est immateriale et hujusmodi vocabat species SiVe ideas; ex quarum participatione dicebat etiam
Iuxta graecum δυνατον , quia in potentia ille qui istas species recipit et per illas intel- est ad omnia, ut inserius text. l7 subjungitur lectionem producendo res intelligit. Tametsi plures passibilem pro possibili vel 5 Datur enim intellectus agens in sententia
paιibilem vocant aristotelica quia res corporeae per phantasiam 2 uxta doctrinam peripatetieorum int0lle pprehensae sunt nimis materiales unde non ius dividitur in agentem et patientem aut pos P0ssunt imprimere intellectui spectent spirituasibilem. Intellectus agens est ille qui species lem per quam intelligat ut animadvertit Go rerum a phantasmatibus abstrahit et eas actu din.
intelligibiles facit et intellectus possibilis est
88쪽
maleriam corporalem formari, ad hoc qUod individua naturaliter cotist tuerentur in propriis generibus et SpeciebUS; et intellectus nostros, ad hoc quod de generibus et speciebus rerum scientiam haberent. Sed quia Aristoteles Met. lib. , a text. 10 USque ad sin lib. non posuit sormas rerum naturalium subsistere Sine materia 1 formae autem in materia existentes non sunt intelligibile actu), Semebatur qUod naturae, Seu Ormae remm sensibilium, quas intelligimus, non essent intelligibiles actu. Nihil autem reducitur de potentia in actum nisi per aliquod ens actu Sicut sensus fit in actu per sensibile in actu. Oportet igitur ponere aliquam Virtutem ex parte intellectus, quae saeiat intelligibilia in actu per abstractionem pecierum a conditionibus materialibus; et haec est necessitas ponendi intellectum agentem.
Ad primum ergo dicendum, qud Sensibilia inveniuntur actu extra animam; et ideo non oportuit ponere sensum agentem 2 . Et sic patet quod in parte nutritiva omnes potentiae sunt activae in parte Utem Sen- Sitiva omnes passivae in parte Ver intellectiva est aliquid activum, et aliquid paSSi m. Ad secundum dicendum, quod circa effectum luminis est duplex Opinio. Quidam enim dicunt quod lumen requiritur ad visum, ut laciat colores actu visibiles; et secundum hoc similiter requiritur, et propter idem I), intellectus agens ad intelligendum, 'opter quod lumen ad videndum. Secundum alios vero lumen requiritur ad Videndum, non propter OlO S, ut fiant actu visibiles, sed ut medium fiat actu lucidum, ut Commentator dicit De anima, lib. , comm. 18 . t Secundum hoc Similitudo, qua Aristoteles assimilat intellectum agentem lumini, attenditur Nantum ad hoc quod sicut hoc est necessarium ad videndum, ita illud ad intelligendum; sed non propter idem. Ad tertium dicendum, quod, SuppoSit agente, bene contingit diversimode recipi ejus similitudinem in diversis, propter eorum dispositionem diversam. Sed Si agens non praeexistit, nihil ad hoc faciet dispositio recipientis. Intelligibile autem in actu non est aliquid existens in rerum natura, quantum ad naturam rerum Sensibilium, Ῥae non UbSi Stunt praeter materiam. Et ideo ad intelligendum non sinceret immaterialitas intelle
tu possibilis, nisi adesset intellectus agens, qui faceret intelligibilia in
De his etiam Coni gent. lib. II, eap. 76 et 78. et De anima, art. 5.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod intellectu agens non sit aliquid animae nostrae. Intellectus enim agentis essectu est illuminare ad intelligendum. Sed hoc si per aliquid quod est altius anima, Secundum illud Joan. I, 9 Erat uae vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Ergo videtur quod intellectus agens non sit aliquid animae
st Imo praedictam sententiam Platonis abs lute rejeeit sive ut quidam putant male illam
intellexerit, sive bene. Sunt enim qui non putant ad ni issas a Platone idaeas eo sensu quem sibi finxit ae resutavit Philosoplius quasi reipsa existerent sed e sensu qui situ iliter exemi laria rerum Dionrsius agnovit ab aeterno in intellectu Dei praecone Pin. 2 Objecta sensuum habent euntatem modum existendi prout sunt in materia coaporali inclividuali, sicut potantia Sinsitiva, quae etiam est materialis et corporalisa et ideo ipsamet suam similitudinem in potentiam sensitivam imponere
5 Nicola hie repetit requiritur. 4 Docet D. I homas intellectum agentem
esse virtutem seu potentiam in anima existentem et refellit Platonem et quosdam estos qui existimaverant hujusmodi intellectum esse substantiam quamdam separatam a qua mentes
uosta a species et Iormas intelligibiles recipiant.
89쪽
QU EST. LXXIX, ART. IV. 592. Praeterea, Philosophus De anima, lib. , text. 20 attribuit intellectui agenti quod non 1 aliquando intelligit, et aliquando non intelligit. Sed anima noStra non Semper intelligit, Sed aliquando intelligit, et aliquando
non intelligit. Ergo intellectus agens non est aliquid animae nostrae. 3. Praeterea, agens et patiens Sumciunt ad agendum. Si igitur intellectus passio est aliquid animae nostrae, qui est virtus passiva, et similiter intellectu agens, qui est Virtus activa, Sequitur quod homo Semper poterit intelligere cum voluerit, quod patet esse salsum. Non est ergo intellectus agens aliquid animae nOStrae. 4. Praeterea, Philosophus dicit De anima, lib. m text. 19 quod . intellectu agens est substantia actu ens is Nihil autem est respectu ejusdem in
actu et in potentia. Si ergo intellectus possibilis, qui est in potentia ad omnia intelligibilia est aliquid animae nostrae, videtur impossibile quod intellectus agens sit aliquid animae nOStrae. 5. Praeterea, Si intellectus agens est aliquid animae nostrae, oportet quod Sit aliqua potentia. Non est enim nec passio, nec habitus. Nam habitus et paSSiones non habent rationem agentis respecti paSSionUm animae, Sed magi paSSi est ipsa actio potentia passivae habitus autem est aliquid quod ex actibus consequitur. Omnis autem potentia fuit ab essentia animae. Sequeretur ergo quod intellectus agens abissentia animae procederet; et Sic non ineSSet animae per participationem ab aliquo superiori intellectu; quod est inconVeniens. Non ergo intellectus agens est aliquid animae nostrae. Sed contra est, quod Philosophus dicit me anima, lib. , text. 17 et 8 , quod re necesse est in anima has esse disserentias, s scilicet intellectum possibilem et agentem.
CONCLUSIO. - Cum anima humana nihil sit perfectius in inferioribus rebus,qiuae tamen ab universalibus causis virtutes proprias inditas habent oportet in anima esse virtutem quamdam a Superiori intellectu derivatam, per quam OSSit phantasmata illustrare, et intelligibilia in potentia facere intelligibilia in actu.
Respondeo dicendum quod intellectus agens, de quo PhiloSophus loquitur, est aliquid animae Ad cujus evidentiam conSiderandum eSt quod supra animam intellectivam humanam necesse est ponere aliqUem Uperiorem intellectum, a quo anima virtutem intelligendi obtineat. Semper enim quod participat aliquid, et quod est mobile, et quod est impersectUm, praeexigitante se aliquid quod est per essentiam suam tale, et quod eSt immobile et perfectum. Anima autem humana intellectiva dicitur per participationem intellectualis virtutis. Cujus signum est quod non tota est intellectiva, Sed Secundum aliquam Sui partem Pertingit etiam ad intelligentiam Veritatis cm quodam dicursu et motu arguendo. Habet etiam imperfectam intelligentiam tum quia non omnia intelligit, tum quia in his quae intelligit, de potentia procedit ad actum. Oportet ergo esse aliquem altiorem intellectum, quo anima juvetur ad intelligendum. Posuerunt ergo quidam hunc intellectum Secundiam Substantiam Separatum esse intellectum agentem, quiquaSi illustrando phantasmata facit ea intelligibilia actu. Sed dato quod sit aliquis talis intellectu agens separatus, nihilominus tamen oportet ponere in ipsa anima humana aliquam virtutem ab illo G intellectu superiori par ticipatam, per quam anima facit intelligibilia in actu Sicut et in aliis re
bus naturalibu persectis praeter universales causas agente Sunt propriae virtute inditae Singuli rebus persectis, ab universalibus agentibUS deri-
Iia edit. Rom. cum Colon. Duacena et Ni actu, per Oppositum ad mimam, quae non Semeolai. Ρerperam in aliis omittitur non Sic autem per est intelligens.
dieitur quia intellectus ille semper est intelligens 2 Nicolai ab alio.
90쪽
vatae. Non enim solus Sol generat hominem. Sed eS in homine Virtus generativa hominis; et similiter in aliis animalibus persectis. Nihil autem est persectius in inserioribus rebu anima mana. Unde oportet dicere quod in ipsa sit aliqua virtus derivata a superiori intellectu, per quam possit phantasmata illustrare. Et hoc eXperimento cognOScimus, dum percipimus nos abstrahere sorma UniVerSales a conditionibu particularibus, quod est sacere actu intelligibilia. Nulla autem actio conVenit alicui rei, nisi per aliquod principium so aliter ei inhaerenS, Ut Supra dictum eSi quaeSt. Lxxvi, art. 1 , cum de intellectu potentiali Seu 0SSibili ageretur. Ergo oportet virtutem quae est principium huju actionis esse aliquid in anima. Et ideo Aristoteles me anima, lib. , text. 18 comparaVit intellectum agentem lumini, quod est aliquid receptum in aere Plato autem intellectum separ tum imprimentem in anima noStra comparavit Soli, ut Themistius 1)dicit De anima, lib. , in comment . . Sed intellectu Separatu SeeUndum nostrae lde documenta, eSt pSeleUS 2), DiiSi Creator animae, et in quo solo beatificatur, ut infra patebit qUaeSt. VI, art. 2 . Unde ab ipSO anima humana lumen intellectuale participat, Secundum illud Psalm. Iv, 6 rSignatum est super nos lumen ultus tui, Domine.
Ad primum ergo dicendum, quod illa Iu Vera illuminat, Sicut causa uni, Verealis, a qua anima hUmana participat Uamdam particularem virtutem, ut dictum est in Orp. art. .
Ad secundum dicendum, qu6d Philosophus illa verba non dicit de intellectu agente, sed de intellectu in actu. Unde Supra de ipso praemiserat text. 19 : Idem autem est Secundiam actum Scientia rei η Vel si intelligatur de intellectu agente, hoc dicitur, quia non eSi ex parte intellectus agenti hoc quod quandoque intelligimUS, et quand9que non intelligimus;
Sed ex parte intellectus qui est in potentia. Ad tertium dicendum, quod si intellectu agens compararetur ad intellectUm possibilem, ut objectum agens ad potentiam, Sicut visibile in actu ad ViSum , Sequeretur quod Statim omnia intelligeremus, cum intellectus Bgen Sit quo eSt Omnia sacere. Nunc autem non Se habet Ut objectum, sed ut faciens objecta in actu ad quod requiritur praeter praeSentiam intellectu agenti praesentia phantasmatum, et bona di SpOSiti Virium Sensitivarum 3 , et exercitium in hujusmodi opere quia per Unm intellectum fiunt etiam alia intellecta, sicut per termin0S, prop0SitioneS, et per prima Principia, conclusiones. Et quantum ad hoc non dissert, utrum intellectus agens sit aliquid animae vel aliquid Separatum. Ad quartum dicendum, quod anima intellectiva eSi quidem actu immaterialis, Sed mi in potentia ad determinatas Specie remm PhantaSmata autem e converso Sunt quidem actu similitUdine Specierum qUarumdam. Sed Sunt potentia immaterialia. Unde nihil prohibet Unam et eamdem animam, inquantum est immaterialis in actu, habere aliquam VirtUtem, per quam faciat immaterialia in actu abstrahendo a conditionibus individualis materiae quae quidem virtus dicitur intellectus agens), et aliam virtutem receptivam hujuSmodi specierum, quae dicitur intellectus OSSibilis, inquantum S in potentia ad hujusmodi species.
3 Unias ex eoninientatoribus risu telis ope 5 Iline si contingat phantasmata ita male di cel :belriinis qui heia nis regnante, poni ut capacia non sint recipiendi hune sul-sOruit. gorem sitiritualem qui ab intellectu agente re- Cur in is non obstat quod Philosophus sui tat sicut acci lit in amentibus et dormien. IJe anima, lib. illi dicit intellectum κω pa libus, tuti iri tellectio cessat, quia desunt species ratum, ex articulo sequenti Petendum est quibus fieri possit.