장음표시 사용
711쪽
COX USIO. - Concupiscentia, eum sit rei secundum Sensum delectabilis appetitus, in vi concupiscihili sensitivi appetitus proprie est.
Respondeo dicendum quod, sicut Philosophus dicit Rhetor lib. I, cap. li, partana a Princi), u concupiseentia est appetitus delectabilis. . Si autem duplex delectatio, ut infra dicetur qu32St. xxxi, art. 3 et 4 , Una
quae est in bono intelligibili, quod est bonum rationis alia quae S in
bono Secundium Sen Surn Prima quidem delectati videtur esse animae tantum Secunda autem eSi animae et corpori S, quia SenSus eSt virtu in O gan corporeo. Unde et bonum Secundum Sensum Si bonum totius Onjuncti Talis autem delectationis appetitu videtur eSSe concupiscentiaqlade simul pertineat et ad animam et ad corpuS, Ut ipSUm nomen concupi SCentiae Sonat. Unde concupiscentia, proprie loquendo, Si in appetitu SenSitivo, et in vi concupiscibili, qiine ab ea denominatur. Ad primum ergo dicendum, quod appetitus sapientiae Vel aliorum Spiritualium bonorum interdum concupiscentia nominatur vel propter Simili-tUdinem quamdam, vel propter intenSionem appetitu Superiori parti S ex
quo sit redundantia in inseriorem appetitum 1); ut simul etiara' ipse inferior appetitus suo modo tendat in Spirituale bonum consequens 9ppeti ilam Superiorem, et etiam ipsum corpus spiritualibus deServiat, sicut
PSal Lxxxui, 3 dicituri Cor meum et caro mea eaeultaverunt in Deum vivum.
Ad secun reum dieendum, quod desiderium magis pertinere poteSt, proprie loquendo, non solum ad inferiorem appetitum, Sed etiam ad Superim rem. Non enim importat aliquam consociationem in concupiScendo, Sicut concupiscentia Sed Simplicem motum in rem desideratam. Ad tertium dicendum, quod unicuique potentiae animae appetere Competit proprium bonum appetitu naturali, qui non Sequitur apprehenSionem; sed appetere b0num appetitu animali, qui Sequitur apprehenSionem, se line Solum ad vim appetitivam appetere autem aliquid sub ratione boni delectabilis Secundiim Sensum quod proprie eSt concupiScere, pertinet ad vim concupiscibilem.
De his etiam Sent. III, dist. 26, quaest. I, ut 5 eors.
Ad Secundum te proceditur. 1. Videtur quod concupiscentia non sit passio Speciali potentiae concupiscibilis Passiones enim diStinguunturAE cundum objecta 3 Sed objectum coneupiscibilis est delectabile secu dum SenSUm, quod etiam eSt Objectum concupiscentiae Secundi1m Philosophum Rhetor lib. I, cap. 11, parum a princi). Ergo concupi Seentia non eStpaSSio Speciali in concupiscibili. 2. Praeterea, AuguStinu dicit QuaeSs lib. xxXIII, quaeSt. 33, ire med.)quod cupiditas Si amor rerum transeuntium; et Sic ab amore non distinguitur. Omne autem paSsiones speciales ab invicem diStinguuntur. Ergo concupiScentia non Si paSSio specialis in concupiscibili. 3. Praeterea, cuilibet paSSioni concupiscibilis opponitur aliqua passio speciali in concupiScibili, ut supra dictum est quaeSt. um art. ). Sed concupi Seentiae non opponitur aliqua paSSio specialis in concupiscibili dicit enim DamaScenus Orth. d. lib. ii , cap. 12, in sin.), quod Xpeet
l Ut ait ipse . Thomas pari. III, quaest. 2 Settieet passio quae specie dissert ab aliis
xxi, art. 2 ad j caro exuuat in Deum vivum, duabus passionibus concupiscibilis, quae sunt non per actum carnis ascendentem in Deum, amor et delectatio. sed per redun tantiam a eorde in carnem, in 5 Γ jam supra dictum est quaest. XXIV, quantum appetitu Sensitivus sequitur motum art. 4, argum s). petitu rationalis.
712쪽
tum bonum concupiscentiam conStituit praesens vero laetitiam ; similite' expectatum malum, timorem praeSen Vero tri Stitiam . ex quo videtur quod sicut tristitia contrariatur laetitiae ita timor contrariatur concupiscentiae timor autem non eSt in concupiScibili, sed in irascibili. Non ergo concupiscentia eSt Speciali passio in concupiscibili. Sed contra est quod concupiscentia causatur ab amore, et tendit in delectationem, quae Sunt paSSione concupiScibili et sic distinguitur ab aliis passionibus concupiscibiliS, tanquam paSSi Specialis.
CONCLUSIO. - Concupiscentia est passi sensiliVi appetitu ab amore a quo nascitur, et delectatione in quam tendit, secundum speciem diversa.
Respondeo dicendum quod Sicut dictum eSi qUMSt. XXm, art. 1), boniam delectabile Secundum Sensum eS communiter objectum concupiseibilis; unde seeundum ejus disserentias diversae passiones concupiscibilis distinguuntur. Diversita autem Objecti potest attendi Vel Secundum naturam ipsius objecti, vel secundum diversitatem in Virtute agendi. Diversitas quidem objecti activi, quae est Secundum rei naturam, facit materialem 1 disserentiam passio um; sed diversitas quae eSt Secundum Virilitem activam facit formalem disserentiam pasSionum, Secundum qiam paSSione Specie disse runt. Est autem alia rati Virtutis motiVae ipSila sini Vel boni secundum quod est realiter praesenS et Secundum qUod eSt abSenS; nam Secundum quod est praesens, facit in ipSO quieScere; SecundUm Utem quod est absens, facit ad ipsum moveri. Unde ipSiam delectabile SeeUndum SenSUm, inquantum appetitum sibi adaptat quodammodo, et Consormat, RUSat amorem; inquantum vero absens attrahit ad SeipSUm,C3USat ConeVpiScentiam inquantum vero praesens quieta in SeisSO eal Sat delectationem. Sic ergo concupiscentia est passi disseren Specie et ab am0re, et a delectatione; sed concupiscere hoc delectabile Vel irim i facit concupiScentiaS dixerSas numero. Ad primum ergo dicendum, quod bonum delectabile non eSt absoluie obiectum concupiscentiae, Sed Sub ratione abSentiS, Sicut et Sensibile sub ration praeteriti est objectum memoriae hi USmodi enim Particulares conditiones diversificant Speciem paSSionum Vel etiam Olentiarum sensitivae partis quae respicit particularia. Ad secundum dicendum, quod illa praedicatio Super caUSam, non per essentiam non enim Cupidita eSt per Se amor. Sed amori essectus Vel aliter
dicendum est quod Augustinus accipit cupiditatem large pro quolibet motu appetitus, qui potest esse reSpectu boni suturi: Unde comprehendit sub set amorem et Spem.
Ad tertium dicendum, quod paSSi quae directe opponitur concupiscentiae, innominata est, quae 2 ita Se habet Bd malum, Sicut concupiscentia ad bonum. Sed quia est mali abSenti s3 , Sicut et timor, quandoque loco ejus ponitur timor; sicut et quandoque UpiditaS loco Spei quod enim est parvum bonum vel malum, quaSi non reputarur. Et ideo pro omni motu ain petitus in bonum, vel in 4 malum futurum ponitur Spe et timor, quae
respiciunt bonum Vel malum arduUm.
De his etiam infra, quaest. XXXI, art. 5, et quaest. XLI. art. 5 coi P. et quaeSt. LXXVII, art. 5 e p. ei 2 2, quaest LXVII. ast 5 ad 2.is In genere natura nempe, non in gen re 5 Ila ellit passim Codd. l. Camer. , Tar moris rae aliique mali et ahsentis. 24 Ila codd. et edit passini Edit Patav. n. 4 In cit codd. deis in. 7 2 quia. 5 Per concupiscentias naturales non inieΙ-
713쪽
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod concupiScentiarum non Sint quaedam naturales, et quaedam non naturales ConcupiScentia enim pertinet ad appetitum animalem, Ut dictum eSt art. 1 hujuSquaeSt.). Sed appetitus naturalis dividitur contra animalem. Ergo nulla concupiscentia St naturalis. 2. Praeterea, diversitas materiali non facit diversitatem Secundum speciem, Sed Solum Secundum numerum quae quidem diversitas sub arto non cadit. Sed si quae sint concupiscentiae natUrale et non naturales, non disserunt nisi secundum diversa objecta concupi Scibilia, quod facit mat rialem disserentiam, et secundum numerum tantum. Non ergo dividendae sunt concupiscentiae per naturale et non natUraleS. 3. Praeterea ratio contra naturam dividitur, Ut patet Phys lib. , in princ et text. 59). Si igitur in homine eSt aliqua concupiSeentia non naturalis oportet quod sit rationalis. Sed hoc eSSe non poteSt; quia concupiscentia cum Sit passio quaedam pertinet ad appetitum SenSitiVum, non autem ad Voluntatem quae est appetitus rationis. Non ergo Sunt Concupiscentiae aliquae non natUrBleS. Sed contra est quod Philosophus Eth. lib. I, cap. 11 in prine et Rhet. lib. III, cap. 11, parum a prine. ponit quaSdam concupiScentia naturales, et quasdam non natUrIleS. CONCLUSIO. - Ex concupiscentiis aliae sunt naturales hominibus et brutis com
munes, quibus Secundum SenSus apprehenSionem, bonum convenien naturae insequuntur aliae supra naturam, Sive non naturales, quibu moVemur ad ea bona quae in ratione, Vel Supra rationem Sunt.
Respondeo dicendum quod, sicut dictum eSt sart. 14UJUS UaeSt.), Oncupiscentia est appetitus boni delectabilis. Dupliciter autem aliquid est d, lectabile uno modo, quia eSt conveniens naturae animalis, Sicut cibus et potus, et alia hujuSmodi et hujusmodi concupiscentia delectabilis dicitur naturalis alio modo dicitur aliquid eSSe delectabile, quia eSt conveniens animali Secundum apprehensionem Sicut cum aliquis apprehendit aliquid ut bonum et conveniens, et per consequens delectatur in ipso hujusmodi delectabilis concupiscentia dicitur non naturalis, et solet magis diei cupiditas. Primae ergo concupiscentiae naturales commune Sunt hominibus, et aliis animalthus, quia utrisque est aliquid conveniens et delectabile secundum naturam; et in his omnes homines conveniunt. Unde et Philos phus Eth. lib. m, Oe Sup. cit. Vocat ea commune et neceSSariaS. Sed S cundae concupiScentiae Sunt propriae hominum, quorum proprium Stexcogitare aliquid ut bonum, et conveniens, praeter id quod naturar quirit. Unde et Rhet. lib. I loe. Sup. cit.) Philosophus dicit prima cone piscentias SSe irrationales secundas vero cum ratione. Et quia diversi diversimode ratiocinantur, ideo etiam secunda dicuntur Eth. lib. III loe. SU0. Cit.), u propriae et appOSitae, Icilicet supra naturale. 1).
Ad primum ergo dicendum, quod illud idem quod appetitur appetitu naturali potest appeti appetitu animali, cum fuerit apprehenSUm et Secundum hoc cibi et potus, et hujusmodi, quae appetuntur naturaliter, poteSteSSe concupi Seentia animalis.
Ad secundum dicendum, quod diversitas concupiscentiarum naturalium non naturalibUS non eSi materialis tantum, sed etiam quodammodo sor- malis, inquantum procedit ex diversitate objecti activi Objectum autem
ligitur illae quae sunt absque omni cognitione vel in eas velut ex naturali instinctu determinatus. appreliensione, ut in omnibus rebus adest amor i AJ supernaturales Codices Alcan. ι naturalis; sed illo quae sic deserviunt necessi Camor. super Naturales. lati naturo pro ea sustentanda ut appetitus sit
714쪽
appetitu est bonum apprehensum. Unde ad diversi talem activi pertinet diverSitas apprehensionis, prout Scilicet apprehenditur aliquid ut conveniensabSoluta apprehenSione, e qua caUSantur concupiScentiae naturaleS,AUaSPhilosophus in Rhet. loc. sup cit. Vocat irrationaleS; et prout apprehenditur aliquid cum deliberatione, ecqua causantur coneVpiscentiae non naturaleS, quae propter hoc in Rhet sibid. dicuntur cum ratione. Ad tertium dicendum, quod in homine non solum eSi ratio Univerealis, quae pertinet ad partem intellectivam, sed etiam ratio particulariS, quae pertinet ad partem sensitivam, ut dictum eSt pari. I, quaeSt. LXXVIIa art. 4) et Secundum hoe etiam concupiscentia quae Si cum ratione, poteS ad 39petitum SenSitivum pertinere. Et propter hoc appetitu sensitivus poteStetiam a ratione univei Sali moveri, mediante imaginatione particulari.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod concupiscentia non it infinita. Objectum enim concupiscentiae est bonum. qUod habet rationem siniS. Qui auteni ponit insultum excludit sinem, Ut dieitur Metaph. lib. Π,
wXt. ). Concupi Scentia ergo non potest esse infinita. 2. Praeterea, concupiScentia est boni conVenientiS, cum procedat ex amore. Sed insinitum, cum sit improportionatum 2 , non OleSteSSe On-VenienS. Ergo concupiscentia non potest Sse ingratia. 3. Praeterea, infinita non est pertransire et Sic in ei non eSi pervenire
ad ultimum. Sed concupiscenti fit delectatio per hoc quod attingit ad ultimum. Ergo si concupiscentia SSet infinita, Sequeretur quod nunquam fieret deleetatio. Sed contra est quod Philosophus dicit Polit. lib. I, cap. 6 90St med.), quod in infinitum 3 , concupiscentia Qxistente, homines infinita deSiderant.
CONCLUSIO. - Cum naturalis concupiscentia sit ejus qu0d requirit natura, quae semper ad aliquid sinitum et certum tendit, non potest esse infinita in actu, licet in polentia secundum suecessiouem infinita dici p0ssit non naturali Vero concupiscentia, quae videlicet non naturam, Sed rati0nem Sequitur,quie in in sinitum procedere potest, prorsus infinita est.
ReSpondeo dicendum quod Sicut dictum eSt sari praee. ,dUpleXeSt ConeV-PiSeentia Una naturalis et alia non naturaliS. Naturali quidem concupiscentia non potest esse instilla in actu; Si enim dii quod natura requirit; natura vero semper intendit in aliquid sinitum et certum , Unde nunquam homo concupiscit ins nitum cibum vel insultum potum. Sed Sicut in natura contingit osse infinitum in potentia per SucceSSionem, ita hujuSmodi concupiscentiam contingit infinitam esse per SucceSSionem, ut Scilicet post adeptum cibum iterum alia vice desideret cibum Vel quodcumque aliud quod natura requirit; quia hujusmodi corporalia bona, cum adveniunt, non perpetuo manent, sed deficiunt. Unde dixit Dominia Samari lanae Joan. iv, 13 Qui biberi eae hac aqua, sitiet iterum. Sed concupiscentia non naturalis omnino est infinita Sequitur enim rationem, ut dictum est sart. praee.) rationi autem competit in infinitum procedere. Unde qui concupiScit divitias, potest eas concupiscere non ad aliquem certum terminum, Sed simpliciter se divitem eSSe quantumdUmque poteSt. PoteSlet alia ratio assignari sociantium PhiloSophum Politie lib. I, cap. 6 P0St med.), quare quaedam concupiscentia Sitinita et quaedam infinita Sem
l Vox infinis in hoc articulo idem sonat o Iia cod. Alcan. cui adhaerent e lit Patav. ae indesinita ait illimitata. Nicolai, in ita Eda Boni infinito eone u-- d. Alcan. Non pro ortiona n. Per pisce tuis eaeisiense.
715쪽
per enim concupiscentia miseSi infinita sinis erit m per Se concupiscitur, Ut Sanitas; unde major sanitas magis concupiscitur, et sic in infinitum; sicut si album per se disgregat, magis album magis di Sgregat. Concupi Scentia vel ejus quod est ad finem, non est infinita, Si Secundium illammen SUram appetitur, quae con Venit mi. Unde qui sinem ponunt in divitiis, habent concupiscentiam divitiarum in infinitum; qui autem divitias appu-tunt propter neceSsitatem vitae, concupiscunt divitias sinitas supticientes ad necessitatem vitae, ut Philosophus dicit sibi d. . t eadem est ratio de
concupiscentia quarumcumque aliartim rerum.
Ad primum ergo dicendum, quod omne quod concupi Scitur, accipitur ut quoddam sinitum, vel quia est finitum Secundum rem, prout coneV- piscitur semel in aetus1ὶ vel quia est finitum, Secundum quod cadit sub apprehensione. Non enim potest Sub ratione infiniti apprehendi, quia uin- sinitum est cujus quantitatem accipientibus Semper est aliquid extra Sumere, ut dicitur PhyS. lib. , teXt. 63 . Ad secundum dicendum, quod ratio quodammodo est virtutis ins nitae, inquantum potest in insinitum aliquid considerare, ut apparet in additione numerorum et linearum. Unde infinitum aliquo modo sumptum est proportionatum rationi; nam Uni VerSale, quod ratio apprehendit, est quodammodo infinitum, inquantum in potentia continet infinita Singularia. Ad tertium dicendum, quod ad hoc quod aliquis delectetur, non requiritur quod omnia con Sequatur quae concupiscit; sed quod in quolibet concupito quod consequitur delectetur 2 .
DE DELECTATIONE SECUNDUM SE IN GCT ARTICULOS DIVISA. Deinde considerandum est de delestiatione, et tristitia Circa delectationem vero consideranda sunt quatuor primo, de ipSa delectatione Secundum Se secundo, de causis delectationis tertio, de essectibus ejus quarto, de bonitate et malitia ipsius.
Circa primum quaeruntur octo 1 Utrum delectatio sit passio. - 2 Utrum sit in lempore. - 3 Utrum disserat a gaudio. - 4 Utrum sit in appetitu intellectivo. - 5 De comparatione delectationum superioris appetitus ad delectationem inserioris. - 6 Do comparatione delectati0num sera SitiVarum ad inVicem. - 7 Utrum sit aliqua dele talio non naturalis. - 8 Utrum delectatio possit esse contraria delectationi. ARTICULUS I. - UTRUM DELECTATIO SIT PASSI0.
De his etiam infra art. 4 ad 2 et art. 5 eoi P. in ei Sent. IV , disi. 49, quaest. III, art. 4, quaesi. I.
Ad primum si proceditur. l. Videtur quod delectatio non Sit passio. DamaScenia enim Orth. Id. lib. Π, cap. 22 dri tinguit operationem a passione, dicen quod si operatio St motUS qui est SecUndum naturam, passio vero eSt motu contra naturam. Sed delectatio est Operatio, ut Philosophus dicit Ethic lib. vii cap. 12 et 13 et Iib. x, cap. 4 . Ergo dele tatio non eSt paSSio. 2. Praeterea, pati eStMOVeri, ut dicitur PhySic. lib. II, text. 19, et De anima, lib. Π, text. 54). Sed delectatio non conSi Stit inmoVeri, Sed inmotum esse ea satur enim delectatio ex bono jam adepto Ergo delectatio non est passio. 3. Pr:eterea, delectatio consistit in quadam persectione delectati perficit enim operationem, Ut dicitur Eth. lib. x, cap. 4 post med.). Sed perfici non est pati, Vel alterari, Ut dicitur PhySic. lib. II text. 16, et De anima, lib. II, text. 58 . Ergo delectati non eSt paSSio.
I Iia editi passim. AL, simul Neutrum ha- 2 dia Garcia, Nicolai, et posteriores editiones. beri in quibus tam codd. et editis notat arcia. Edit. Rom. cum cod. Alc. Sed in quolibet com id. Alcan. Prout semel conoupiicimus inaesu. cupito quod consequitur, delecιatur.
716쪽
566 U EST XXXI, ART. I. Sed contra est quod AuguStinus De ciV. Dei, lib. X et XIV, cap. 6 et lib. xlv, cap. 8 ponit delectationem, Sive gaudium, vel laetitium, inter
hensionem Sensus, animae pasSi eSt.
Respondeo dicendum quod motus appetitus SenSitivi proprie paSsi nominatur, Sicut Supra dictum eSi quaeSt. xxv art. 3 . Metio Utem qua, cumque e apprehensione SenSitiVa procedens eSt motus appetitus sensitivi. Hoc autem necesse est competere delectationi nam, Sicut Philosophus dicit Rhet. lib. v cap. 1 I, in princi), α delectatio est quidam motus animae, et constitutio simul tota, et Sensibilis in naturam existentem. Λd cujus intellectum considerandum est quod, sicut contingit in rebus natu- rLlibus aliqua conSequi suas persectione naturales, ita hoc contingit in animalibus et quamvis moveri ad persectionem On Sit totum simul, tamen consequi naturalem persectionem est Otum Simul Hae autem est disserentia inter animalia et alias res naturales, quod aliae re naturales, quando constituuntur in id quod conVenit ei Secundum naturam, hoe non Sentiunt, Sed animalia hoc sentiunt et X Si Sen Si causatUr quidam motus animae in appetitu sensitivo et iste motus est delectatio. Per hoc ergo quod dicitur quod delectatio est motu animae ponitur in genere; per hoc autem quod dicitur conStitutio in eXiStentem naturam, id est in id quod eXistit in natura rei ponitur causa delectationiS, Scilicet praeSentia connaturalis boni per hoc autem quod dicitur Simul tota, ostenditur si quod
constitutio non debet accipi prout est in conStitui, Sed prout est in constitutum eSSe 2), quaSi in termino motus Non enim delectati est generatio prout Plato posuit; Sed magis consistit in factum eSSe, Ut dicitur Eth. lib. vii, cap. 12 . Per hoc autem quod dicitur SenSibilis, excluduntur persectiones rerum insensibilium, in quibus non est delectatio. Sic ergo patet quod, cum delectatio sit motus in appetitu animali, conSe JUen apprehenSionem Sensus, delectatio est pasSi animae. Ad primum ergo dicendum, qud Operatio connaturalis non impeditaeSi persectio Secunda, ut habetur De anima, lib. II text. 2, 5 et 6 , et ideo quando constituuntur res in propria Operatione connaturali et non impedita, Sequitur delectatio, quae conSistit in persectum Sse, Ut dictum est in corp. art. . Sic ergo cum dicitur quod delectati eSt operatio, non est praeuicati per esSentiam, Sed per eaUSam. Ad secundum dicendum, quod in animali duplex motus considerari pbtest unus Secundum intentionem finis, qui pertinet ad appetitum alius Secundum eXecutionem, qui pertinet ad exteriorem operationem Licet ergo in eo qui jam consecutus est bonum in Do delectatur, ceSSet motu executionis, quo tendit ad nem, non tamen ceSSat motu appetitivae partis, quae Sicut prius desiderabat non habitum, ita postea delectatur in habito. Licet enim delectatio sit quies quaedam appetituS, considerata praesentia boni delectantis quod appetitui satisfacit, tamen adhuc remanet immutatio appetitus ab appetibili ratione cujus delectatio motu quidam eSt. Ad tertium dicendum, quod, quamvis nomen paSSioni magi proprie conveniat pasSionibus corruptivis et in malum tendentibu S, Sicut Sunt aegri-
l Al. ostendit dum incipit esse, sed nondum tota est. In facto. 2 In constitui res esse dicitur quando in esse dum est complete in rerum natura cum iis cipit constitui, sed nondum omnino constituitur partibus et constituti, is quibuscum durat et
Dieitur in onstitulum esse qua nil complete Permanet.
perficitur. Similiter in seri res esse dicitur.
717쪽
0 EST XXXI, ART. I ET II. 567tudines corporales, et tristitia et timor in anima, tamen etiam in bonum ordinantur aliquae passiones, Ut Supra dictum Si qUdeSt. XXII et XXIn nrt. 1), et secundum hoc delectatio dicitur passio.
Da his etiam infra art. 6 eoi p. et Sent. I , dist. 49, quaest. , art. , qua Si. IlI, et De Ver quaest. III art. 44 ad 42.
Ad secundum sic proceditur. 1. Videtur quod delectatio Sit in tempore. Delectatio enim est motus quidam, ut Bhel. lib. 1, cap. 11, in princ. Philosophus dicit. Sed motus omnis est in tempore. Ergo delectatio est in tempore.
2. Praeterea, diuturnum vel morosum dicitur aliquid Secundum tempus. Sed aliquae delectationes dicuntur morosae. Ergo delectatio S in tempore. 3. Praeterea, passione animae Sunt Uniu generis. Sed aliquae passiones animae sunt in tempore. Ergo et delectatio.
Sed contra est quod Philosophus dicit Ethic lib. X, cap. 3 et 4 quod, secundum nullum tempus accipiet qui delectationem.
CONCLUSIO. - Delectati secundum se nunquam S in tempore verum gi sit in bono jam adepto, quod transmutationi subjacet, Si in tempore per accidens.
Respondeo dicendum quod aliquid contingit esse in tempore dupliciter:
Uno modo Secundum se alio modo per aliud, et quaSi per accidens. Quia enim tempus eSt numerus SuccessiVorum, illa Secundum Se dicuntur esse in tempore, de quorum ratione mi Sue SSio Vel aliquid ad Successionem pertinenS, Sicut Otus, quies, locutio, et alia hujuSmodi Secundum aliud vero et non per se dicuntur esse in tempore illa de quorum ratione non est aliqua succeSSio, Sed tamen alicui SucceSSiVo Subjacent: sicut esse homi-nsem de sui ratione non habet Successionem non enim eSt motUS, Sed te minus motu vel mutationis, scilicet generationis ipSiUM: Sed quia hum num eme Subjacet ausi transmutabilibus, Secundum hoc hominem esse
est in tempore. Sic igitur dicendum est quόd delectatio secundum se qui dem 2 non est in tempore est enim delectatio in bono jam adepto, quod est quasi terminus motus. Sed si illud bonum adeptum transmutationi subjaceat, erit delectatio per accidens in tempore; si autem Sit omnino in
Ad primum ergo dicendum, quod, sicut dicitur De anima, lib. III text. 28ὶ motus dupliciter dicitur: Uno modo, quia est actus impersecti, Scilicet existentis in potentia, inquantum hujusmodi et talis motu eSt SucceSQ-m et in tempore. Alius autem motus eSt actus persecti, id eSt, HStentis in actu, sicut intelligere, Sentire, Velle, et hujusmodi, et etiam delectari; et hujusmodi motus non eSt UeceSSiVUS, nec per Se in tempore. Ad secundum dicendum, quod delectatio dicitur morosa et diuturna, secundum quod per acciden eSt in tempore 3). Ad tertium dicendum, quod aliae passiones non habent pro objecto bonum adeptum, Sicut delectatio unde plus habent de ratione motus imperseeti quam delectatio; et per consequens magis delectationi convenit non eMein tempore.
4 Scilicet utrum delectatio empora mensu se quod idem est aequivalenter ac eam esse te retur ita ut de illius ratione sit successio vel minum motus, hic explicat S. Thomas. aliquid ad successionem pertinens. 5 Hoc est, non ratione sui juxta modum lam 2 Puta prout consideratur, ut assectio simplex explicatum, sed ratione boni transmutabilis quod pius qui delectatur elim affectio illa non sit est ejus objectum, vel id in quo quiescit, ut in aliud nisi quies mensura vero motus, non termino sui appetitus. quietis dicatur ipsum tempus.ut si et secundum
718쪽
De his etiam infra, quaest. XXXV, art. 2 et 7 eoi p. et quaest. XLI, arti 5 Orp. et Sent. III, disi. 7. quaest XLI art. 2 ad 5. et tu, dist. 49, quaest. III, art. 5. quaest. I ad 5.
Ad lertium sic proceditur. l. Videtur quod gaudium sit omnino idem quod delectatio Passion os enim anima disserunt Secundum objecta. Sed idem est objectum gaudii et delectationis scilicet bonum adeptum. Ergo gaU-dium est omnino idem quod delectatio. 2. Praeterea, nUS motu non terminatur ad duos terminos sed dem est motus qui terminatur ad gaudium et delectationem scilicet concupiScentia l). Ergo delectatio et gaudium sunt omnino idem. 3. Praeterea, Si gaudium est aliud a delectatione, videtur quod pari Milone et laetitia, et exultatio, et jucunditas significent aliquid aliud a delectatione; et sic erunt omnes diverSae paSSioneS; quod Videtur esse salSUm. Non ergo gaudium dissert a delectatione. Sed contra est quod in brutis animalibus non dicimus gaudium; Sed in eis dicimus delectationem. Non ergo est idem gaudium et delectatio.
CONCLUSIO. - Disserunt delectatio, quae etiam brutis attribuitur, et gaudium quodetonsequitur delectationem quae sit Secundum rationem.
Respondeo dicendum quod gaudium, ut Avicenna dicit in libro suo De
anima est quaedam Specie delectationiS. Si enim On Siderandum quod, sicut sunt quaedam concupiScentiae naturaleS, Daedam uUtem non naturales, Sed con Sequuntur rationem, Ut SVPra dicti m S IIIaeSt praee art. M, ita etiam delectationum quaedam Sunt natUraleS, et quaedam non naturales, quae Sunt cum ratione; et Sicut DamaScenUS Orth sid. lib. , cap. 13 et 22 et Gregorius Nyssenus NemeS. lib. De nat hom. 3p. 8, in prine.)dicunt Voluptatum hae Sunt animae illae corpori quod in idem redit Delectamur enim et in his quae naturaliter concupiScimVS, ea adipiScentes, et in his quae concupiscimus Secundum rationem. Sed nomen gaudii non habet locum nisi in delectatione quae conSequitur rationem. Unde gaudium non attribuimus brutis animalibuS, Sed Solum nomen delectationis. Omne
autem quod Concupi Scimii Secundum naturam, OSSUmUS etiam cum delectatione 2 rationi concupi Scere : Sed non e converSO. Unde de Omnibus
de quibus est delectatio, poteSt SSe gaudium in habentibus rationem, quamvis non Semper de omnibu Sit gaudium quandoque enim aliquissentit aliquam delectationem Secundum corpUS de qua tamen non gaudet Secundum rationem. t Secundum hoc patet quod delectatio est in plus quam in gaudiUm. Ad primum ergo dicendum, quod cum objectum appetitus animalis sit bonum apprehenSum, diverSita apprehenSioni pertinet quodammodo ad diversitatem objecti et Sic delectatione animaleS, quae dicuntur etiam gaudia distinguuntur a delectationibus corporalibus, quae dicuntur Sollim delectationes; sicut et de concupiScentii Supra dictum Si quaeSt praee. Rrt 3 ad 2 . Ad secundum dicendum, quod similis disserentia invenitur etiam in concupiscentiis ita quod delectati respondeat concupiscentiae, et gaudium respondeat deSiderio quod magis videtur pertinere ad concupiscentiam animalem et Sic Secundum disserentiam motus est etiam disserentia quietis.
is Pro eiu sumpta, non pro habitu vel pas- α Ita codices, edit. Romana, icolai et Pasione sic enim non est proprii motus ad delec lav. 6 9S. Edit Patav. 47l2, cu in Geleia, dire ρ-tationem vel ad gaudium, Sed pro tu actu per tione. appetitum sertur ac leniit in aliquid quod si ixaudii vel delectationis matella.
719쪽
QU EST XXXI. ART. IlI ET IV. MAd tertium dicendum quod alia nomina ad delectationem perti notitia Sunt imposita ab ossuctibus delectationis , nam laetitia imponitur a dilatatione cordis, ac si diceretur laetitia exultatio vero dicitur ab exterioribus Signis delectationis interioris, quae apparent exteriuS, inquantiam Scilicet interius gaudium prosilit ad exteriora jucunditas vero dicitur a quibusdam pocialibus laetitia signis vel essectibus; et tamen omnia Sta nomina
Videntur pertinere ad gauimum non enim utimur eis nisi in naturi ratio- nutibus.
De his etiam infra, quaest xxxv ari. 4 corp. et Sent. I. dist. 45 ari. 4 ory et III, dist. 49, quaest. III, art. 3, quaeSt. I et ii.
Ad quartum sic proceditur. 1. Videtur quod delectatio non sit in appetitu intellectivo. Dicit enim Philosophus Rhet. lib. I, cap. 11 in prinin), quod
delectatio est motus quidam sensibilis, is qui non est in parte intellectiVa. Ergo delectatio non est in parte intellecti Va. 2. Praeterea, delectatio est passi quaedam. Sed omnis paSSi est in appetitu sensitivo. Ergo delectatio non est nisi in appetitu Sensitivo. 3. Praeterea, delectatio est communis nobi et brutis. Ergo non est nisi in parte quae nobis et brutis communi S St. Sed contra est quod Psal. xxxvi, 4 dicitur : Delectare in Domino. Sed ad Deum non potest extendi appetitus senSitivus, Sed solum intellectivus. Ergo delectatio potest esse in appetitu intellectivo.
CONCLUSIO. - Cum delectatio sequatur apprehensionem alioniS, non Solum in appetitu Sensitivo, Sed in intellectivo neceSse est eSSe.
ReSpondeo dicendum quod, sicut dictum Si sari praeci , delectatio quaedam Sequitur apprehensionem rationis Ad apprehenSionem autem rationis non Sol tam Commovetur appetitus sensitivus per applicationem ad aliquid particulare. Sed etiam appetitus intellectivus, qui dicitur Voluntas. Et Secundum hoc in appetitu intellectivo, sive in Voluntate, Si delectatio quae dicitur gaudium, non autem delectatio corporalis. Hoc tamen interest inter delectationem utriusque appetitus quod delectatio appetitu Sensibilis est Cum aliqua transmutatione corporali delectatio autem appetitus intellectivi nihil aliud ost quam simplex motus voluntatis. Et Secundum hoc Augustinus dicit De civ. Dei, lib. xiv cap. 6 circ. princi), UOM Cupiditas et laetitia nihil est aliud quam voluntas in eorum con Secutione qUae Olu-
Ad primum ergo dicendum quod in illa definitione hilosophi sensibile
ponitUr Communiter pro quacumque apprehensione dicit enim Philosophus Ethie. lib. x, cap. 4 a princi), quod re Secundum Omnem SenSUmiSi delectatio, similiter autem Secundum intellectum et speculationem a Vel potest dici quod ipse desinit delectationem appetitus senSitivi. Ad secundum dicendum, quod delectatio habet rationem paSSioniS, pr prie loquendo inqUantum est cum aliqua transmutatione corporali; et Sic non eSt in appetitu intellectivo, sed secundum simplicem motum Sic enimeliam est in Deo et in angelis Unde dicit Philosophus Ethici lib. vii, cap. Ult. circi sin) AEUO V Deus una Simplici operatione gaudet. et DionysiuS dicit De cael hier in sin.), quod rangeli non sunt susceptibiles noStrae paSSibilis delectationis, sed congaudent Deo secundum incorruptioni laetitiam. a Ad tertium dicendum, quod in nobis non soliun est delectati in qua
communicamUS cum brutis, Sed etiam in qua communicamUS Um angelis inde ibidem Dionysius dicit, quod re sancti homines multoties sunt in participatione delectationum angelicarum .is Et ita in nobis est delecta-
720쪽
ii non solum in appetitu Sen Sili Vo. in quo comi nunIeamus eum ruised etiam in appetitu intellectiVO in quo CommunieamVS cum angelis.
ARTICULUS V. - GRUM DELECTATIONES CORPORALES ET SENSIBILES SINTHMORES DELECTATIO IBUS SPIRITUALIBIS ET INTELLIGI BILIBUS.
De his etiam intra, quaest. XXXVIII. ari. 4 et Sent. V dist. 49. quaret . , art. 5, qudeSt. I, et Eth. lib. I, le et lxtorp. et et lib. III lec t. 6.
Ad quintum sie proceditur. 1. Videtur quod delectationes corporales et sensibiles Sint majores delectationibus spiritualibus et intelligibilibus omnes enim aliquam delectationem Sequuntur, Secundum Philosophum Ethie. lib. . cap. 2 . Sed plUre Sequuntur delectationes sensibiles quam delectationes Spirituales intelligibileS. Ergo delectationes corporale Sunt
majore S. 2. Praeterea magnitudo causae e essectu Cognoscit . Sed delectationes corporales habent sortiore effectu S transmulant enim corpUS et in quibusdam insanias aciunt, ut dicitur Eth. lib. H. cap. 3 cirC. med. . Ergo delectationes corporale Sunt sortio S. 3. Praeterea, delectatione corporale oportet temperare et refrenare propter earum Vehementiam. Sed delectatione Spirituales non oportetis frenare. Ergo delectationes corporale Sunt majoreS.
Sed contra est quod dicitur PSal cxvm 103 Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel ori meo et PhiloSophus dicit Et hic. lib. x, cap. 7 quod maxima delectati eSi quae mi SecundUm Operationem sapientiae. CONCLUSIO. - Cum intellectualis cognitio persectior et nobis carior sit, et bonum spirituale majus sit magisque dilectum, necessum est delectationes intelligibiles et spirituales majoris delectationis esse quam sensibiles et eorporales, licet hae quoad n Sinterdum magis sint VehementeS.
Respondeo dicendum quod Sicut jam dictUm eia art. 1 hujus quaret.).
delectatio provenit e conjunctione conVenientis, cum Sentitur et cognoScitur. In peribus autem animae, praecipue SensitiVae et intellectiVἴ2 AES lhoe considerandum, qUod ii non tranSeant in materiam eXteriorem. sunt aetus vel persectiones operanti S, Scilicet intelligere, sentire, Velle, et hujusmodi. Nam actione quae tran Selant in Xteriorem materiam, magis Sunt actiones et persectiones materiae tran Smutatae : Olus enim eSt actus mobilis a movente. Sie igitur praedivide actione animae Sensitivae et intel- leetivae, et ipsae sunt quoddam bonum operanti S. et Sunt etiam cognitae per Sensum et intellectum unde esiam e ipsi consurgit delectatio, et non
solum ex earum objeeti l . Si igitur comparentur delectationes intelligibiles delectationibus sensibilibus, secundum quod delectamur in ipsis ae-tionibus, puta in cognitione SenSUS et in cognitione intellectus, non est dubium quod multo Sunt majores deleetationes intelligibiles quam sensibi- l . Multo enim magis delectatur homo de hoc quod cognoscit aliquid intelligendo, quam de hoc quod cognoscit aliquid sentiendo quia intellectualis cogniti et persectior est et etiam magis cognoScitur, quia intellectu magis
reste titUr Upra actum suum quam Sensus. EStetiam cognitio intellectiva magis dilecta nullus enim est qui non Vellet magi carere Vis corporaliquam visu intellectuali, eo modo quo bestiae Vel Stulti carent Sicut AuguStinus dicit De Trin. I lib. xiv cap. 14, a med. . Sed Si comparentur delec-
L Hinc delectationis seu Sitalia objecium est inthi lectu cognoscitii et ipsa eognitio in non tantum id quod sensu externo Percipitur, tiva. sed etiam ipsa sensitiva cogniti ii is similiter 2 Al. De civit. Des . PerPeram. deleetati mi intellectualis objeetum est id quod