장음표시 사용
721쪽
QU EST XXXI, RT V ET VI. 71tationes intelligibiles spirituales delectationibus sen Sibilibus Corporalibus,
sic secundum Se et simpliciter loquendo, delectatione Spirituales sunt majores. Et hoc apparet Secundum triaraude requiruntur ad delectationem, scilicet bonum conjunctum, et id cui conjungitur, et ipsa conjunctio. Nam ipsum bonum spirituale est majus quam corporale boniam, et Si magis dilectum. Cujus signum si quod homines etiam a maxime corporalibus Voluptatibus abstinent, ut non perdant honorem, qui est bonum intelligibile. Similiter etiam ipsa pars intellectiva est multo nobilior et magis Cognoscitiva quam pars Sensitiva Conjunctio etiam utriusque est magii intima et magis persecta, et magis firma. Intimior quidem eSt, quia Sen SUSSistit circa eXteriora accidentia rei intellectus Vero penetrat usque ad rei essentiam Pobjectum enim intellectus est quod quid est Persectior autem est, quia conjunctioni sensibilis ad Sensum adjungitur motUS, qui est ae- tu impers tus unde et delectationes Sensibiles non sunt totae simul, sed in eis aliquid pertransit, et aliquid expectatur eonSummandum, Ut patet in delectatione ciborum et venereorum; sed intelligibilia sunt absque motu, unde delectationes tales Sunt totae simul. Est etiam firmior, quia delectabilia corporalia sunt corruptibilia, et cito desciunt bona vero spiritualia Sunt incorruptibilia Sed quoad nos delectationes corporales sunt magis Vehemente propter trix primo quia sensibilia Sunt magis nota quo id nos quam intelligibilia Secundo etiam quia delectatione sera Sibiles, cum Sint paSSiones Sensitivi appetituS, Sunt cum aliqua transmutatione corporali; quod non contingit in deleetationibus spiritualibus, nisi per quamdam redundantiam a superiori appetitu ad inseriorem Tertio, quia delectationes Corporales appetuntur ut medietnae quaedam contra corporales desectu vel moleStias, ex quibus tri Stitiae quaedam consequuntur : Unde delectationes corporales tristitiis hujusmodi superveniente magis Sentilantur, et per eonSeqUen magi acceptantur, quam deleetatione SpiritualeS, quae non habent tristitias contrarias, ut infra dicetur quaeSt. XXXV Rrt. 5 . Ad primum ergo dicendum, quod de plures Sequuntur delectationes CorporaleS, quia bona sensibilia sunt magis et pluribus nota et etiam quia homines indigent delectationibus ut medicinis contra multi iste dolores et triStitias. Et cum plures hominum non possint attingere ad deleetationes SpiritualeS, quae Sunt propriae Viri Sorum, consequeri est quod declinent ad corporat S. Ad secundum dicendum, quod tranSmutatio corporis magis contingit ex delectationibus corporalibus, inquantum Sunt passione appetitu SensitiVi. Ad tertium dicendum, quod delectatione corporale Sunt SecUndum Partem SenSitiVam, quae regulatur ratione; et ideo indigent temperari et re- Denari per rationem; sed delectatione Spirituales sunt Secundum mentem, quae est ipsa regula; unde Sunt Secundum SeipSa Sobria et moderatae.
DELECTATI0NIBUS QUAE SUNT SECUNDUM ALIOS SENSUS.
Da his etiam 2 2, quaest XV art. 5 corp. et quaest CXLI, art. 4 eorp. et ad 5, ei ari. 7 οπ.Sent. IV, dist. 49, quaest. III, art. 5. quaest. II, et De malo quaest. XIV. Bri. 4 corp. et Bd l.
Ad Sextum sic proceditur. 1. Videtur quod alaiectationes quae Sunt SeCUΠ-lum tactum, non Sint majores delectationibus quae sunt secundum aliosensuS. Ista enim delectatio Videtur esse maxima, qua XClUSa gaudi UmOmne ceSSat. Sed talis est delectatio quae est secundiam visum; dicitur enim Tobiae V, 12): Quale gaudium erit mihi, qui in tenebris sedeo, et lumen coeli non video Ergo delectatio quae est per visum est maxima inter SenSibiles delectationeS.
722쪽
572 N EST XXXI. RT. l. 2. Praeterea unicuique sit delectabile illud quod amat, ut Philosophus dicit Rhetor lib. i, cap. 11). Sed inter Omnes Sensu maxime diligitur L sus 1). Ergo delectatio quae eSt Secundum Vi Stam, eSt maXima. 3. Praeterea, principium amicitiae delectabilis maxime est visio. Sed causa talis amicitiae Si delectatio. Ergo secundum viSum videtur eSSemaxima delectatio.
Sed contra est quod Philosophus dicit Ethicor. lib. , cap. 10 , quod
maximae delectatione sunt Secundum taethim.
CONCLUSIO. - Delectatio visus ratione cognitionis inter sensibiles maxima est; sed delectatio laetus tum ratione utili latis, tum quia ad eam ordinantur concupiScentiae naturales est simpliciter omnium aliorum sensuum delectationibus major.
Responde dicendum quod, Sicut jam dictum est sart. 1 huju quaeSt. , Unumquodque, inquantum amatur, essicitur delectabile. Sen Su autem, ut dicitur Metaph. lib. , in prinαὶ propter duo diliguntur, Scilicet propter cognitionem, et propter utilitatem unde et utroque modo contingit SSedelectationem secundum Sensum. Sed quia apprehendere ipsam cognitionem tanquam bonUm quoddam proprium est hominiS, ideo primae delectationes SenSUUm qilae Scilicet Sunt Secundum cognitionem, Sunt propriae hominum delectationes autem Sensuum, inquantum diliguntur propter utilitatem, sunt communes omnibus animalibus. Si igitur loquamur de delectatione sensus quae est ratione cognitionis, manifeStum est quod Secundum visum est major delectatio quam Secundum aliquem alium SenSum 2). Si autem loquamur de delectatione SenSus quae est ratione utilitatis, Sic maxima delectatio est secundum tactum. Utilitas enim Sensibilium attenditur secundum ordinem ad conServationem naturae animaliS. Ad hanc autem utilitatem propinquius se habent sensibilia tactuS est enim tactus cognoscitivus eorum ex quibus consistit animal, scilicet calidi et frigidi et humidi et sicci et hujusmodi Unde Secundum hoc delectatione quae Sunt Secundum tactum, Sunt m OreS, quaSi fini propinquiores. Et propter hoc etiam animalia, quae non habent delectationem Secundiam SenSum, niSi ratione utilitatis, non delectantur Secundum alios Sensus nisi in ordine ad Sensibilia tactus; neque enim odoribu leporum cane gaudent, Sed cibatione; neque leo voce bovis, Sed comestione, ut dieitur Ethic. lib. tu, CBp. 10 cire med.). Cum igitur delectati tactus Sit maxima ratione utilitatis, delectati autem visus ratione cognitionis. Si qui utramque comparare velit, inveniet simpliciter delectationem tactu eSse majorem delectationeViSus, Secundum quod consistit intra limites sensibilis delectationis: quia manifestum est quod id quod St naturale, in unoquoque est potentissimum. Hujusmodi autem delectationes tactuSSunt ad qua ordinantur concupiscentiae naturales, sicut cibi et Veneres, et hujusmodi Sed si consideremus delectatione visus, secundum quod Visus deservit intellectui, sic delectatione visu erunt potiores, ea ratione qua et intelligibiles delectatione Sunt potiores Sensibilibus.
Ad primum ergo dicendum, quod gaudium, Sicut Supra dictum eSt art. 3hri quaeSt.), Significat animalem delectationem; et haec maxime pertinet ad visum; Sed delectatio naturalis magis pertinet ad tactUm. Ad secundum dicendum, quod viSus maxime diligitur propter cognitio-
l quasi plura obieeta manifestans, ut dicitur nos delectet quasi ad onservationem vitae ordi Mel. lib. I . natus, maxime locum habet in usi qui est 2ὶ 'ropter allatam rationem Iuta objecta species quaedam laetus, vel aliquam analogiam plura et distinctilis repraesentat. Quod autem habet eum tactu sieut et sequeutia insinurat. iactu propter utilitatem plusquam alii sensus
723쪽
QU EST XXXI ART. I ΕΤ Is lira mi immultas rerum disserenitas nobis oste nitit, ut ibidem dicitur.
uti di dam delaetationes sunt aegritudinales, et contra naturam.v' CoΝCI Cum quaedam delectationes sint contra naturam etiam quaSdam' ' Σὰdudum quod naturale dicitur ii quod 'St ecUndum naim
Et per hoc patet responSI ad Obuecta.
724쪽
Ad octavum Si proceditur 1. Videtur quod delectationi non sit delectatio contraria PasSione enim animae Speciem et contrari elatem recipiunt S cundum objectum 1) 0bjectum autem delectationis Si bonum. Cum igitur bonum non it contrarium bono, Sed bontim malo contrarietur, et malum bono, ut dicitur in Praedicamenti scap. De oppoS in princi , videtur uod delectatio non sit contraria delectationi. 2. Praeterea, ni eSt contrarium Unum 2 , ut probatur Metaph. lib. xtem T). Sed delectationi contraria St tristitia. Non ergo delectationi contraria est delectatio. 3. Praeterea, Si delectationi contraria eSt delectatio, hoc non est nisi propter contrarietatem eorum in quibus aliquis delectatur. Sed haec disserentia est materialis; contrarietas autem est disserentia secundum formam Ut dicitur letaph. lib. . text. 13 et 14 . Ergo contrarietas non est deleetationis ad delectationem. Sed contra, α ea qu8 Se impediunt in eodem genere existentia, u Seeundum Philosophum ibid.), Sunt contraria. Sed quaedam delectationes se Invicem impediunt, ut dicitur Ethie. lih. . cap. 5, circ. med.). Ergo aliquo delectationes Sunt contrariae.
CONCLUSIO. - Cum aliquae delectationes se impediant, necesse mi quoque alb
Respondeo dicendum quod delectatio in assectionibus animae, sicut dictum Si art. huju quaeSt.), proportionatur quieti in corporibus naturalibuS. Dicuntur autem dUae quiete eSSe contrariἴe, quae sunt in contrariis terminis Sicut quies Dae est ursum, ei quae est deorSum, ut dicitur Physic. lib. v text. 54 . Unde et contingit in asseetibus animae duas delec
Ad primum ergo dicendum, quod Verbum illud Philosophi est intelligendum, Secundum Dod bonum et malum accipitur in virtutibus et vitiis nam Veniuntur duo contraria vitia non autem invenitur virtus contra ria Virtuti In aliis autem nil prohibet duo bona esse ad invicem coutraria Sicut calidum et frigidum, quorum unum est bonum igni, alterum aquae Et per hunc modum delectati potest esse delectationi contraria. Sed hocm bono Virtuti eSSe non potest, quia bonum virtutis non accipitur nisi per convenientiam ad aliquid unum scilicet rationem. Ad secundum dicendum, quod delectatio se habet in assectibus animae SteUt Ule naturalis in corpori biar, est enim in aliquo convenienti et quaSi connaturali. Tristitia autem se habet Sicut quies violenta tristabile enim repugnat appetitu animali, sicut locus quietis violentze appetitui naturali uia leti autem naturali opponitur et quies vioIenta ejusdem corporis et quies naturali alterius, ut dicitur Physic. lib. v text. M et Sm. l. Unde delectationi opponitur et delectatio et tristitia. Ad tertium dicendum, quod ea in quibus delectamur, cum Sint objecta delectationiS, non solum faciunt disserentiam materialem, sed etiam Orm lem, si Sit diVerea ratio delectabilitatis Diversa enim rati objecti diversilica Speciem actu vel amionis, ut e supra dictis patet quaeSt. XXIII.
RPI II. Mediate , ut jam notarum est, immediate 2 Materiali sensn, non dormalit οὐ est autem secundGm actus qui et pes specim unicuique rei una tantum ex opposito ad di
725쪽
DE AUSA DELECTATIONIS, IN OCTO ARTICULOS DIVISA.
Deinde considerandum est de causis delectationis ei et
i Utrum operatio sit causa propria delectationis. 2' Uyrum motus sit ea Satationis. 7 Utrum similitudo sit causa delectationis. - Utrum miratio causa delectationiS. ω --e . ARTICULUS I. - TRuM PERATI SIT AUSA PR0PRIA DELECTATIONIS ly
De his etiam Sent. IV, dist. 49, quaest. III art. 5, P St. V Orp.
Ad primum sic proceditur l. Videtur quod operatio non sit propria et
Drineo is delectari consistit in hoc quod SenSUS aliquid patiatur, ' equiritur enta ad deiectationem cognitio, Sicut dictum Si quErat X I ar l). Ser po Ius sunt cognoscibilia objecta operationum Ῥam 19Sae Operati non 'roci Doratio non est propria causa delectationis.
ζ ir toro descietatio potissimo consistit in sine adepto hoc enim est ut d D ein concupiscitur. Sed n0 Semper operatio Si finis, Sed Iandoquo petum operatum. Non ergo operatio est propria et per Se causara: et est liuini requies dicuntur per cessationem operationiS. Haec intoni su Volo abilia ut dicitur Rhetor lib. i, Ioc Sup. it.). Non ergo
ea a I impli ) quod si delectatio est operatio connatural1s, non imp
ires10 Cum omnis delectati consecutionem boni conVenienti et hujus-m ptionis cognitionem requirat, et utrumque in quadam permone consistat, nem desciationem ex aliqua operatione consequi necessum est
Ro nondo dicendum quod, sicut Supra dictum est quaest xxxi, art. ) ad do nem duo requiruntur, Scilicet conSecutio bon OnVementis, et eo uio huiusmodi adoptionis. Utrumque autem horum in quadam op ratione consistit; nam actuali cognitio operatio est quaedam. Similiter bonum conveniens adipiscimur aliqua operatione; ipSaeuam Opera io propria It quoddam bonum conveniens. Unde oportet quod omnis delsectatio
i Hostiat sta nisi inquantum conjunguntur nobis Vel per cognitionem A tum leui iam desectamur in consideratione, vel inspectione aliquorum; VIM: eumque alio modo simul cum cognitione Sicut cum aliquis deleo tu i ho quod cognoscit se habere modcumque bonum puta rvulas, vestistioroni 'vel aliquid hujusmodi quae quidem non essent delectabilia nisi in Tritum apprehenduntur Ut habita. Ut enim Philosophus dicit Posittit, i. a. ante med. , , magnam delectationem habet putare aliquidsm nroprium: quae procedit ex naturali amore alicujus ad seipsum II
horim hujusmodi nihil est aliud quam uti eis e poSSe Uu; et hoc est
lario he dodet omnis do tionata ei conveniens peranti, ut ait ipse Div.
se vandum est quod non omnis operatio auset art. 2 et . delectationem, sed ea solum quae est Propor-
726쪽
per aliquam operationem. Unde manifestum est quod omnis delectatio in operationem reducitur Sicut in CaUSam. Ad secundum dicendum, quod etiam in illi in quibus operationes non Sunt ines, sed operata ipSa, Operata Sunt delectabilia, inquantum Sunt habita, vel facta; quod refertur ad aliquem Sum, Vel Operationem. Ad tertium dicendum, quod operatione Sunt delectabiles, inquantum Sunt proportionatae et con naturale operanti. Cum autem virtus humana sit mila, Secundum aliquam menSUram Operati eSt ei proportionata. Unde si excedat illam mensuram, jam non erit proportionata, nec deleetabilis, sed magis laboriosa et attaedians. Et Secundum Og, Otium, et ludUS. et alia quae ad requiem pertinent, delectabilia Sunt, inquantum auferunt triStitiam quae est ex labore.
De his etiam Sent. IV. dist. 49, quaest iu art. 2 ad 5.
Ad secundum Sic proceditur. 1. Videtur quod motus non it cauSa delectationis, quia Sicut Supra dictUmiSi quaeSt. XXXI, art. 1), OnUm PraeSentialiter adeptum est causa delectationis; unde Philosophus dicit Ethici lib. vii, cap. 12 quod delectati non comparatur generationi, Sed operationi reiciam existentis. Id autem quod movetur ad aliud, nondum habet illud, sed quodammodo est in Via generationi reSpectu illius Secundum quod omni motui adjungitur generatio et corruptio, ut dieitur Phygie. lib. IlI, text. 2 l. Ergo motu non est eaUSa delectationis. 2. Praeterea, motu praecipue laborem et laSsitudinem inducit in operibus. Sed operationes ex hoc quod Sunt laborioSae et lassantes, non sunt deIectabiles, sed magis amictivie. Ergo motus non Si causa delectationis. 3. Praeterea, motu importat innovationem Uamdam, quae OpponiturconSUetudini Sed ea quae sunt consueta, Sunt nobis delectabilia, ut Philosophus dicit Rhetor lib. , cap. 41, a princi). Ergo motUS non eSicaUS delectationiS. Sed contra est quod AuguStinus dissit ConseSS. lib. Vm, cap. 3 POSt med.): Quid est hoc, Domine Deus meuS, cum tu in aeternum tibi ipsi sis gau-mum, et quaedam de te circa te Semper gaUdeant, quod hae rerum pars altertio lesectu et profectu, Ossen Sionibus et conciliationibus gaudet u Ex quo accipitur quod homine gaudent et delectantur in quibusdam alternationibus et Sic motu Videtur esse causa delectationis.
CONCLUSIO. Notus est causa delectationis, quoad omnia quae in ipsa delecta
Biespondeo dicendum quod ad delectationem tria requiruntur, Scilicet bonum delectanS, conjunctio dolectabilis, et tertium quod est cognitio hujus conjunctionis. Et Secundum haec tria motus esucitur delectabilis, ut Phil sophus dicit Ethici lib. vii forte cap. 12 et Rhet. lib. I , cap. 11). Nam X parte nostra, qui delectamur, transmutati ossicitur nobis delectabilis propter hoc quod natura OStra tranSmutabilis est; et propter hoc quod est nobi convenien nunc, non erit conveniens postea; Sicut calefieri ad ignem est Conveniens homini in hieme, non autem in aestate. Ex parte vero boni delectantis, quod nobi conjungitur, sit etiam transmutatio delectabilis; quia actio continuata alicujus auget essectum; sicut quanto aliquis diutius appropinquat igni, magi calesit et desiccatur. Naturalis autem habitudo in quadam menSura con Si Stit; et ideo quando continuata praesentia delectabili superexcedit menSUram naturalis habitudinis, efficitur remotio ejus
t Per motum hi dosi matur mutatio aut rerum varietas.
727쪽
QUEST XXXII, ART. II in III. 577
delectabilis. Ε parte vero ipSius cognitionis, quia homo desiderat cogno cere aliqu0d totum et persectum Cham ergo aliqua non poterunt apprehendi tota simul delectat in his tran Smutati Ut unum transeat et alterum Succedat, et sic totum Sentiatur. Unde AuguStinia dicit ConseSS. lib. iv, cap. 11, a med.): QNO Vi Utique Stare Syllabas, Sed transvolare ut aliae Veniant, et Otum audias : ita Semper omnia, ex quibus unum aliquid ConStat, et non Sunt omnia Simul, tu delectant omnia quam Singula, Si possint sentiri omnia is Si ergo Sit aliqua res cujus natura sit intrariSmutabilis, et non possit in ea fieri excessu naturali habitudinis per continia tionem delectabilis, et quae possit totum suum delectabile simul intueri, non erit ei transmutatio delectabilis et quanto aliquae delectationes plus ud hoc accedunt, tanto plus continuari POSSUnt. Ad primum ergo dicendum, quod id quod movetur, etsi nondum habeat persecte id ad quod movetur incipit tamen jam aliquid habere ejus ad qu0d movetur et Secundum hoc ipse motus habet aliquid delectationis Desicit tamon a delectationis persectione; nam persectioreS delectatione SUnt in rebus immobilibus Motu etiam ossicitur delectabilis, inquantum per ipsum sit aliquid conveniens quod prius conVenien non erat, Vel deSinit si esse, ut supra dictum eSt in Orp. art.). Ad secundum dicendum, quod motus laborem et lassitudinem inducit, Secundum quod transcendit habitudinem naturalem. Sic autem motUS non est delectabilis, sed secundum quod removentur contraria habitudini naturaliS.
Ad tertium dicendum, qu6st id quod est consuetum, emcitur delectabile,
inquantum emcitur naturale. Nam consuetudo eSt quasi alter natura. Otus autem est delectabiliS, non quidem quo receditur a conSUetudine, Sed magi Secundum qu bd per ipsum impeditur corruptio naturalis habitudiniS, quae 90SSet proVenire ex assiduitate alicujus Operationis. Et Sie ex eadem causa connaturalitatis emcitur consuetudo delectabilis et motus.
De his etiam infra, quaest XL art. 8 et 2 2, quaest xxx, art. 4 ad 5, et ei lib. XII leci. 6, col. 5.
Ad tertium Sic proceditur. 1. Videtur quod memoria et Spe non Sint causa delectationis Delectatio enim est de bono praeSenti, Ut DamaScenUS dicit Orth sid. lib. , cap. 13). Sed memoria et Spes sunt de abSenti; Stenim memoria praeteritorum, Spes vero suturorum. Ergo memoria et SpeS non Sunt causa delectationis. 2. Praeterea, idem non eSt cauSa contrariorum. Sed Spe est cauSa amictionis dicitur enim Prov. xiii 12): Spes quae differtur, asistit animam. Ergo Spe non eSt causa delectationis. 3. Praeterea Sicut Spe convenit cum delectatione in eo quod est de bono, ita etiam et concupiscentia et amor. Non ergo magi debet assignari spes causa delectationi quam Concupiscentia vel amor. Sed contra eat quod dicitur Rom. xii 12): Spe gaudentes 2ὶ et PSal. LXXVI, 4 Memor fui Dei, et delectatus sum.
CONCLUSIO. - Cum delectatio ex boni convenientis praesentia et conjunctione
naScatur, cum memoria et Spe bonum conveniens aliquo modo praeSenSconStiluant, etiam memoria et Spes sunt causae delectationis.
Iia cod. Alci edit. Rom. Nicola et at quasi tristes, semPer autem gaudentes, ait ann. 3698. Theologi et edit. Pat. l7l2, desitiι. quare semper quia et hic et ibi: hi enim 2 Id est expectatione praemiorum coelestium, unde gaudemus De spe. De spe cibi unde ut explicat ilii armo. Augustinus gaudium gaudemus De re Magnum audium habeι praesens compararis cum suturo, et ad eumdem spes gaudentis sensum relarens illud Apostoli II Cor.-Vi. 40,
728쪽
Bespondeo dicendum quod delectatio causatur e praesentia boni QODVenientis, secundum quod Sentitur, Vel qualitercumque percipitur. Si autem aliquid praesens nobis dupliciter : Uno modo Secundum cognitionem, prout Scilicet cognitum eSt in cognoscente Secundum Suam similitudinem; alio modo secundum rem prout scilicet unum alteri realiter conjungitur Vel actU, Vel potentia, Secundum quemcumque conjunctionis modum. Et quia majoreSt conjunctio Secundum rem quam Secundum similitudinem, quae retconjunctio cognitionis, itemque major est conjunctio rei in actu quam inpotentia, ideo maxima est delectatio quae fit per SenSum, qui requirit prae- Sentiam rei sensibilis. Secundum autem gradum tenet delectatio Spei, in qua non solum est delectabili conjuncti Secundum apprehen Sionem, Sed etiam secundum saeuitatem vel possibilitatem adipiscendi bonum quod delectat tertium autem gradum tenet delectati memoriae, quae habet SO-lam conjunctionem apprehenSioniS. Ad primum ergo dicendum, quod Spes et memoria sunt quidem eorumqUae Sunt Simpliciter absentia, quae tamen Secundum quid Sunt praeSentia, Scilicet vel secundum apprehensionem solam, vel Secundiam apprehenSi nem et lacullatem ad minus 20Stimatam. Ad secundum dicendum, quod nihil prohibet idem secundum diversaeSSe caUSam contrariorum. Sic igitur spes, inquantum habet praeSentempestimationem hora suturi, delectationem cauSat tu quantum autem caret praeSentia ejus caUsat amictionem. Ad tertium dicendum, quod amor et concupiscentia delectationem causant. Omne enim amatum fit delectabile amanti, e quod amor Si quaedam uni vel connaturalitas amantis ad amatum. Similiter etiam omne concupitum est delectabile concupiscenti cum concupiScentia Sit praecipue appetitus delectationis. Sed tamen spes, inquantum importat quamdam certitudinem realis praesentiae boni delectantis, quam non importat nec amor, ne CODCUPigentia, magi ponitur 9uSa delectationis quam illa; et Similiter magis Vel actu, quam memoria, quae est de eo quod jam tramiit.
ARTICULUS IV. - TRL TRISTITIA SIT CAUSA DELECTATIONIS.
De his etiam infra, Miaest XXX , art. 5 ad 4, et quaest. XLVIII, art. 4 corp.
Ad quartum sic proceditur. 1. Videtur quod tristitia non sit causa delectationis. Contrarium enim non est cauSa contrarii. Sed tristitia contrariatur delectationi. Ergo non est causa delectationi S. 2. Praeterea contrariorum contrarii flant essectus. Sed delectabiliam morata sunt causa delectationis. Ergo triStia memorata Sunt causa doloris et non delectationiS. 3. Praeterea, Sicut se habet tristitia ad delectationem, ita odium ad am rem. Sed dium non Si caUS amoriS, Sed magi e CODVerSO, Ut Supra dictum est quaeSt. XIX, art. 2). Ergo triStitia non eSt cauSa delectationis. Sed contra est quod PS. Hi, 4 dicitur Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte. Per panem autem resecti delectationis intelligitur. Ergo lacrymae quae e tristitia oriuntur, Vident AESSe delectationi causa.
CONCLUSIO. - Tristilia secundum quod est in actu, causa delectationis res potest inquantum memoriam rei dilectae parit tristitia autem in memoria existens causa sit delectationis ex subsequenti mali evasione.
Respondeo dicendum quod tristitia potest dupliciter con Siderari uno modo Secundum quod est in actu alio modo secundum quod est in memoria. t utroque modo tristitia potest esse delectationi causa Tristitia quidem in actu exiSten eSt cauSa delectationis, inquantum facit mem
729쪽
QU EST XXXII 12T IV ET . 579riam rei dilectae I , de cujus abSentia aliquis tristatur, et tamen de Soladu apprehen Sione delectatur. Memoria autem tristitiae sit causa delectationi propter Subsequentem Va Sionem; nam carere malo accipitur in ratione boni unde secundum quod homo apprehendit Se evasisSe ab aliquibus tristibus et dolorosis accrescit ei gaudii materia, Secundum quod Augustinus dicit De civ. Dei, lib. xxv, implic cap. ult. Sed XPPOS. Oeliab. Greg. Orat. lib. Iv, cap. 31, adsin.), quod Saepe laeti tristium moeminimus, et sani dolorum sine dolore, et inde amplius laeti et grati sumus; se dicit Consoss. lib. viii, cap. 3, ante med.), quod quanto majus suit periculum in praelio, tanto majus erit gaudium in triumpho. Ad primum ergo dicendum, quod contrarium quandoque per accidens PGUS contrarii, Sicut rigidum quandoque calefacit, ut dicitur Phys. lib. in text. 8); et similiter tristitia per accidens est delectationis causa, inquantum fit per eam apprehensio alicujus delectabilis. Id secundum dicendum, quod tristia memorata, inquantum Sunt tristia et delectabilibus contraria, non causant delectationem, Sed inquantum ab eis homo liberatur; et similiter memoria delectabilium ex eo quod Sunt amiSSa, potest caUSare tri Stitiam. Ad tertium dicendum, quod odium etiam per acciden poteSDeSSe cauSaamoris, prout scilicet aliqui diligunt se, inquantum conveniunt in odio unius et HUS dem.
ARTICULUS V. - uTRUM ACT10NES ALIORUM SINT NOBIS AUSA DELECTATIONIS.
Ad quintum sic proceditur. 1. Videtur quod actione aliorum non sint nobis delectationis causa Causa enim delectationis S proprium bonum conjunctum. Sed aliorum operatione non sunt nobi conjunctae. Ergo non Sunt nobis causa delectationis. 2. Praeterea, Operatio est proprium bonum operantiS. Si igitur Operati ne aliorum Sint nobis causa delectationis, pari ratione omnia alia bona aliorum erunt nobis delectationis cauSa; quod patet eSSe salSum. 3. Praeterea, operatio est delectabilis, inquantum procedit ex habitu nobis innato unde dicitur Eth. lib. Π, cap. 3, in princi),AEUOd si Signum generati habitus oportet accipere fientem in opere delectationem , Sed operationes aliorum non procedunt ex habitibus qui in nobis Sunt, Sed interdum ex habitibus qui sunt in operantibus. Non ergo operatione aliorum sunt nobis delectabiles, Sed ipSis OperantibUS. Sed contra est quod dicitur in Canonica Ioannis, Gavisus sum valde, quia in ceni de siliis tuis ambulantes in veritate 2 .
CONCLUSIO. - Cum delectemur si quis boni aliquid nobis faciat, si quis nos laudet, aut honoret actiones aliorum nobis delectabiles esse certum est.
Respondeo dicendum quod Sicut jam dictum eSt sart. 1 livi AEus2St.), ad delectationem duo requiruntur, Scilicet OnSecuti proprii boni, et co gnitio proprii boni consecuti Tripliciter ergo operati alterius poteSt esse delectationi cauSa: Uno modo, inquantula per operationem alicuju consequimur aliquod bonum; et secundum no operatione illorum qui nobis aliquod bonum laciunt sunt nobi delectabiles, quia bene pati ab alio est delectabile. Alio modo, secundum quod per Operatione aliorum emeitur nobi aliqua cognitio, vel aliqua aestimatio proprii boni et propter hoc homine delectantur in hoc quod laudantur vel honorantur ab aliis, quia Scilicet per hoc accipiunt aestimationem in seipsis aliquod L
si Cujus recordatio sine eleetatione aliqua 2 Verba sunt ejus ad Electam Dominum res- esse non potest, qualiscumque de absentia ejus eribentis, ut Epistolae inscriptio expresse habet. iristitia sit, etc.
730쪽
num esSe; et quia ista peStimatio Ortius generatur e testimonio honorum et sapientum, ideo in horum laudibus et honoribus homines magis delectantur; et quia adulator est apparen laudator 1 , propter hoc etiam adulationes quibusdam Sunt delectabileS. Et quia amor est alicujus boni et admiratio est alicujus magni idcirco amari ab aliis et in admiratione haberi est delectabile, inquantum per hoc sit homini eStimatio propriae honitatis vel magnitudinis, in quibus aliquis delectatur Tertio modo, inquantum ipsae Operatione aliorum, Si Sint bonae, eStimantur ut bonum pr prium propter Vim amoris qui facit deStimare amicum quasi eumdem ibi; et propter odium, quod facit aeStimare bonum alterius esse sibi contrarium, emeitur mala operatio inimici delectabilis. Unde dicitur Ι. Corinth. xui, )quod charitas non gaudet super iniquitate, congaudet
Ad primum ergo dicendum, quod operati alterius poteSDeSSe mihi conjuncta vel per effectum, Sicut in primo modo Vel per apprehenSionem, Sicut in secundo modo; et per assectionem, Sicut in tertio modo. Ad secundum dicendum, quod ratio illa procedit quantum ad tertium modUm, non autem quantium ad dUOS primOS. Ad tertium dicendum, quod operationes aliorum, etsi non procedant ex habitibus qui in me sunt, cauSant tamen in me aliquid delectabile vel saciunt mihi aestimationem, Sive apprehenSionem proprii habitus Vel pr cedunt ex habitu illius qui est unum mecUm per amorem.
ARTICLLUS I. - LTRUM BENEFACERE ALTER SIT CAUSA DELECTATIONIS.
Ast sextum Sic proceditur. 1. Videtur quod benefacere alteri non sit delectationis cata Sa. Delectatio enim cauSatur e consecutione proprii boni, Sicut Supra dictum est ari praee et 1 hujus quaeSL . Sed benefacere non pertinet ad consecutionem proprii boni, sed magis ad emiSSionem. Ergo magis videtur eSSe Causa triStitiae quam delectationiS. 2. Praeterea, Philosophus dicit Eth. lib. IV cap. 1, a med. quod re illiberalitas connaturalior est hominibus quam prodigalitas u Sed ad prodigalitatem pertinet benefacere aliis, ad illiberalitatem autem pertinet desistere a benefaciendo Cium ergo Operatio connaturali Sit delectabilis unicuique, ut dicitur Ethic. lib. xii, cap. 44 et lib. x, cap. 4 et 5 , Videtur quod benelaicere aliis non sit causa delectationis. 3. Praeterea, contrarii essectu e contrariis cauSi procedunt. Sed quaedam quae pertinent ad malefacere, sunt naturaliter homini delectabilia sicut Vineere, redarguere Vel increpare aliOS, et etiam punire quantum ad iratos, ut dicit Philosophus Rhetor lib. i. cap. 11 Ergo benefacere magis eSt causa tristitiae quam delectationi S. Sed contra est quod Philosophus dicit Polit. lib. , cap. 3, a med.), quod largiri et auxiliari amicis aut extraneis est delectabiliSSimum.
CONCLUSIO. - Alteri heriesaeere causa est delectationis ex comparatione essectus, sinis, et multiplicis beuelaetendi principit.
Respondeo dicendum quod hoc ipSum quod Si benefacere alteri potest
tripliciter esse delectationis causa: uno modo per comparationem ad D sectum, quod est bonum in alter conStitutum et Secundum hoc, inquantum bonum alterius reputamus quasi nostrum bonum propter unionem
II Non enim vero et sincero animo lauciat molestum. Unde Iuv. Sat. m. v. 380 It vin- sed raudulenta tulentione a sininlata. dieta bonum it jucundius ipscl. Et P. Syrus: PQ odem tonore ibidem dicit Aristoteles quod Inimicum uteis ei, vitam accipere es alteram. et ulcisci jucundum est, si quis consequi quibus praeivit Homerus dicens ivitque vin- possit ultionem quam si non comequatur est dicta multo dulcior melle Iiouidum sιillante.