장음표시 사용
751쪽
QU EST XXXV. RT. I ET II. 595 motu doloris Semper est in anima : nam recorpia non poteSi dolere, nisi ii lente anima, mi Augustinus dicit simplie. Super Gen. additi lib. xii, cap. 2ι, in med. et clarius Sup. illud PSal. viii : Reyleta est malis, etc. 3. Ad secundum dicendum, quod dolor dicitur esse sensuS, non Via Sit actus Sensitivae virtutis, Sed quia requiritur ad dolorem corporalem, Sicut ad delectationem. Ad tertium dicendum, quod dolor de amissione boni demonstrat bonitatem naturae non quia dolor sit actus naturali appetitus, Sed quia natura aliquid appetit ut bonum quod cum removeri Sentitur, Sequitur doloris passio in appetitu Sen Sitivo.
De his etiam pari. III, quaest xv, art. 6 corp. et Sent ut dist. 5, quaest XI art. 5, Udest. I et II, et De ver quaret. XXVI, art. 5 ad 9 et art. 4 ad 4.
Ad Secundum sic proceditur. 1. Videtur quod tristitia non it dolor. Dicit enim Λugustinus De civ. Dei, lib. xiv cap. 7, in sin. , quod dolor in corporalibus dicitur, tristitia autem dicitur magi in anima. M 1 g tristitia non est dolor. 2. Praeterea, dolor non est nisi de praesenti malo. Sed tristitia potest esse de praeterito et de suturo sicut paenitentia est tristitia de praeterito, et anxietas defuturo l). Ergo tristitia omnino a dolore dissert. 3. Praeterea dolor non videtur consequi nisi sensum tactus. Sed tristitia potest consequi ex omnibus sensibus. Ergo triStitia non est dolor, Sed se habet in pluribUS. Sed contra est quod Apostolus dicit Rom. ix ra): Tristitia est mihi magna, et continuus dolor cordi meo, pro eodem utens tristitia et dolore.
CONCLUSIO. - Si dolor accipiatur pro corporali dolore, quod uSilatius St, diriditur contra tristitiam secundum distinctionem apprehensionis interioris et exleri ris : Si ero dolor accipiatur communiter, genus est tri Slitiae.
Respondeo dicendum quod delectatio et dolor ex duplici apprehensione
eaUSari possunt vel ex apprehenSione exteriori SenSUS, Vel e Bpprehensione interioris, sive intellectus Sive imaginationiS. Interior aUtem apprehensio ad plura se extendit quam exterior, e quod quaecUmque cadun sub exteriori appprehensione, cadunt sub interiori, Sed non e ConVerSG Sola igitur illa delectatio quae ex interiori apprehenSione CaUSatUr gaudiUm nominatur, ut Supra dictum est quaest xxxi, art. 3 et Similiter ille Solus dolor qui ex apprehensione interiori causatur, nominatur triStitia. Et Sicut illa delectatio quae ex exteriori apprehensione cauSatur, delectatio quidem nominatur, non autem gaudium; ita ille dolor qui ex exteriori amprehenSione caUSamr, nominatur quidem dolor, non autem tristitia. Sic igitur tristitia est quaedam species doloris, Sicut gaudium est Specie d IectationiS.
Ad primum ergo dicendum, quod Augustinus loquitur ibi quantum ad
usum vocabuli quia dolor magis usitatur in corporalibus doloribus, qui sunt magis noti, quam in doloribus spiritualibus. Ad aecundum dicendum, quod sensus exterior non percipit niSi praeSenS; Vis autem cognitiva interior potest percipere praesens, praeteritum et latinrum; et ideo tristitia potest esse de praesenti praeterito et futuro dolor autem corporaliS, qui Sequitur apprehensionem SenSUS XterioriS, non potest esse niSi de praeSenti.
3 Vel quia nou susticit ut . praeterita plangat talis esse possit paenitentia quas obtineudae re- nisi etiam sollicite aveat ne plangetida com missioni suiueiat. mittat in tuturum, vel quia incertum est an
752쪽
596 QUI EST XXXV, LRT II ET III.
Ad tertium dicendum quod Sensibilia tactu Sunt dolorOSa. non Eolum inquantum Sunt improportionata Virtuti apprehensivae, Sed etiam inquantum contrariantur naturae. Aliorum ero Sen Suum Sensibili poSSunt quidem esse improportionata Virtuti apprehenSi Vae non tamen contrariantur naturae nisi in Ordine ad Sensibilia tactus. Unde Solus homo qui est animal perseelum in cognitione delectatur in Sensibilibus aliorum Sensuum secundum Seipsa alia Ver animalia non delectantur in eis niSi Seeundum quod re eruntur adsen Sibilia tactus Ut dicitur Ethic lib. , cap. 10, a sed . . Et ideo de sensibilibus aliorum Sensuum non dicitur esse dolor secundum quod contrariatur delectationi naturali sed magis tristitia quae contrariatur gaudio animali. Sic igitur si dolor accipiatur pro corporali dolore quod usitatius est dolor ex OppOSit dividitur contra tristitiam S cundiim distinctionem apprehenSioniS interioris et exterioris; licet quantum ad objecta delectatio ad plura se eXtendat quam dolor corporalis. Si ero dolor accipiatur communiter, Sic eSi genu tristitiae, ut dictum est incorp.
De his etiam Sent. diSt. 9, quaest. III, 3rt. 5, quaeSt. i.
Ad tertium sic proceditur. 4. Videtur quod dolor delectationi non contrarietur. Unum enim contrariorum non Si causa alterius. Sed tristitia potest esse causa delectationis dicitur enim Matth. v 5 : Beati qui lugent,
quori iam lysi consolabuntur. Ergo non Sunt contraria. 2. Praeterea Unum contrari Oriam non denominat aliud. Sed in quibusdam ipse dolor vel tristitia est delectabilis sicut Augustinus dicit Consess. lib. III Cap. 2, in princi , quod dolor in Spectaculi delectat; et Consess.
lib. IV cap. 5, in Gn. dicit quod stetit amara res St, et tamen quandoque electat. AErgo dolor non contrariatur delectationi. 3. Praeterea, unum Contrariorum non Si materia alteriUS quia contraria SimilleSSe non possunt. Sed dolor poteSt esse materia delectationis dicit enim Augustinus lib. De poenit. cap. 13, in sin. : Semper paenitens doleat, et de dolore gaudeat is et Philosophus dicit Eth. lib. IX, cap. 4 VeI S. Gn.), quod e converso si malus dolet, eo quod delectatus est. Ergo delectatio et dolor non Sunt contraria. Sed contra est quod Augustinus dicit De civ. Dei, lib. xiv cap. 6 in prine.) quod laetitia est voluntas in eorum OnSenSione quae VolumUS; triStitia autem est voluntas in dissensione ab his quae volumuS. v Sed consentire et dissentire Sunt contraria. Ergo laetitia et triStitia Sunt contraria.
CONCITSIO. - Delectatio et tristitia ex suis objectis contrariantur in Vicem.
BeSpondeo dicendum quod sicut Philosophus dicit Metaph. lib. . teXt. 13 et 14 contrarietas est disserentia Secundum formam. Forma nil tem Seu Specie paSSionis et motus sumitur ex objecto Vel termino. Unde cumGbjecta delectationis et tristitiae seu doloris sint contraria Scilicet boniam praeSen et malum praesen S. Sequitur quod dolor et delectatio Sint contraria. Ad primum ergo dicendum quod nihil prohibet unum contrariorum,SSeGUSam alterius per accidens. Si autem tristitia potes esSecata Sa delectationi S uno quidem modo inquantum tristitia de absentia alicujus rei, Vel de praeSentia contrarii vehementius quaerit id in quo delectetur, Sicut Sitien Vehementius quaerit delectationem potus, ut remedium contra triStitiam quam patitur; alio modo inquantum ex magno desiderio delectationis alicujus non recta Sat aliquis tristitius perserre ut ad illam delectationem PerVeniat. Et latroque modo luctus praesens ad consolationem suturae Vitae
Derdueit; quia echo ipso qu6d homo luget pro peccatis vel pro dilatione
753쪽
QU EST XXXV ART. III ET IV. 597
gloriae, meretur consolationem aeternam. Similiter meretur etiam eam aliquis ex hoe quod ad ipsam consequendam non restigit labore et angustias propter ipsam SuStinere. Ad secun reum dicundum quod dolor ipse potest esSe delectabili permincidens inquantum scilicet habet adjunctam admirationem, Ut in SP Ctaculis vel inquantum saei reeordationem rei amatiae, et acit percipere umorem HUS de cujus absentia doletur. Unde cum amor Sit delectabilis ei dolor, et Omnia quae ex amore con Sequuntur, inquantum in ei Sentitur amor, Sunt delectabilia. Et propter hoc etiam dolores in Spectaculi pos- Sunt esse delectabiles inquantum in eis sentitur aliqui amor conceptus ad illos qui in spectaculi commemorantur. Ad tertium dicendum quod volunta et ratio Supra Suo aetu reflectuntur, inquantum ipsi eius voluntatis et rationi accipiuntur Sub ratione boni vel mali et hoc modo tristitia potest esse materia delectationis Velicon VerSO, non perrae, Sed per accidens, inquantum Scilicet utrumque accipitur in ratione boni vel mali.
De his etiam infra, art. 6 corp. in . et quaest. XXXIIII, ari sis , et part III, quaeSt. XLVI ari. 8ad 2 et Sent. IV, dist. l4, quaest. I art. , quaeSt. II Orp.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod omnis tristitia omni delectationi contrarietur. Sicut enim albedo et nigredo Sunt contrariae Specie Coloris ita delectatio et tristitia Sunt Contrarige Specie animae BSSionum.
Sed albudo et nigredo universaliter Sibi opponuntur. Ergo etiam delectatio et tristitia. 2. Pr aeterea, medicinae per contraria fiunt. Sed quaelibut delectatio est medicina contra quamlibet triStitiam ut patet per Philosophum Eth. lib. n. cap. Ult. . Ergo quaelibet delectatio cuilibet tristitiae contrariatur. 3. Praeterea contraria Sunt quae Se invidem impediunt. Sed quἴθlibet tristitia impedit quamlibet delectationem ui patet per illud modiicitur Ethic. lib. x, cap. 5 . Ergo quaelibet tristitia cuilibet delectatior contrariatur.
Sed contra, contrariorum non est eadem caUSa. Sed ab eodem habitu procedit quod aliquis gaudeat de uno et triStetur de Opposito; eucharitate enim contingit gaudere cumGaudentibus, et stere cum sientibus, Ut dicitur ROm. XΠ, 15 . Ergo non omni tristitia omni delectationi contrariatur.
CONCLUSIO. - Tristitia et delectatio secundum Suum genu Uni ei Saliter contrariantur, tristitia quoque et deleelati de eodem secundum speciem similiter contrariae Sunt nonnunquam vero non contrariae Secundum Speciem, Sed magi diVerS83 vel disparaue dicuntur, si de diversis et disparalis sint quando vero illa diversa sunt contraria, tunc nullo modo pugnant quemadmodum gaudere de bono et de malo tristari non oppon Unlur.
Respondeo dicundum quod Sicut dicitur Metaph. lib. x, text. 13 et 14),
contrarietas Si disserentia Secundum formam .s Forma autem Stit generalis et speeiulis; unde contingit esse aliqua contraria Secundum Ormam ganeriS Sicut Virtu et Vitium, et Secundiim formam speciei Sicut ju Stitia et injustitia. Est autem considerandum quod quaedam SpeCificantur Secundum formas abSolutaS Sicut Substantia et qualitateS; quaedam Vero specificantur per comparationem ad aliquid extra sicut paSSione et motUS recipiunt Speciem ex terminis, Sixe ex objectis in his ergo quorum Spe ieSconsiderantur Secundum Orma absolutas, contingit quidem Spec te quae continentur Sub contrarii generibus non esse contraria SeCUndum a-tionem Species non tamen contingit quod habeant aliquam amnitatem Veleon enientiam ad invicem. In temperantia enim et Stitia, quae Uni in
754쪽
contrarii generibus, Virtute Scilicet et Vitio non contrariantur ud invicem Secundum rationem propriae Speciei nec habent aliquam acinitatem vel convenientiam ad invicem. Sed in illi quorum Specie Sumuntur Secundum habitudinem ad aliquid extrinSecum contingit quod Specie contrariorum generum non Solum non Sunt contrariae ad invicem Sed etiam habent quamdam convenientiam et amnitatem eo quod eodem modo se habere ad contraria contrarietatem inducit, Sicut accedere ad album et accedere ad nigrum, habent rationem contrarietatis; sed contrario modo Se habere ad contraria habet rationem Similitudinis, Sicut recedere ab albo, et accedere ad nigrum et lio maxime apparet in contradictione. quae eSt principium oppOSitionis. Nam in assirmatione et negatione ejusdem consistit oppoSitio, Sicut album et non album in assirmatione autem Uniu OppOSitorum, et negatione alterius altenditur convenientia et Similitudo ut si dicam, nigrum et non album Tristitia autem et delectatio clam Sint passiones, specificantur ex Objectis. Et quidem Secundum genuSSUum contrarietatem habent; nam unum pertinet ad proSecutionem aliud
Verbi sugam, quae se habent in appetitu Sicut assirmatio et negatio in ratione, Ut dicitur Ethic lib. vi, cap. 2 in prine.). Et ideo tristitia et delectatio quae Sunt de eodem habent oppOSitionem adinvicem Secundum Speciem tristitia vero et delectatio de diversis si quidem illa diversa non sunt diversa oppoSita Sed diSparata , non habent OppoSitionem ad invicem Secundum rationem Speciei, Sed Sunt etiam disparatae Sicut tristari de morte amici et delectari in contemplatione. Si vero illa diversa Sunt contraria, tunc delectatio et tristitia non solum non habent contrarietatem Secundum rationem Speciei, Ssed etiam habent convenientiam et amnitatem, Sicut gaudere de bono, et tristari de malo.
Ad primum ergo dicendum, quod albedo et nigredo non habent Spe ciem ex habitudine ad aliquid exterius, Sicut delectatio et tristitia; unde
Ad secundum dicendum, quod genus sumitur e materia, Ut patet Metaph. lib. viii, text. 6): in accidentibus autem loco materiae est Subjectum. Dictum est autem in corp. art. quod delectatio et tristitia contrariantur Secundum genus; et ideo in qualibet tristitia est contraria dispositio subjecti dispositioni quae est in qualibet delectatione. Nam in qualibet delectatione appetitus se habet ut acceptans id quod habet in qualibet autem tristitia se habet ut fugiens it ideo ex parte Subjecti qua libet delectatio est medicina contra quamlibet tristitiam; et qua libet tristitia est impeditiva cujuslibet delectationis, praecipue tamen quando
delectatio tristitiae contrariatur etiam Secundum Speciem. Unde patet solutio ad tertium. - Vel aliter dicendum quod, etsi non omnis tristitia contrarietur omni delectationi Secundum Speciem, tamen
quantum ad effectum contrariatur. Nam ex uno consortatur natura animaliS, X alio Vero quodammodo moleStatur.
ARTICULUS V. - Tnu DELEcTATI0NI CONTEMPLATIONIS SIT ALIQUA TRISTITIA CONTRARIA l.
De his etiam 2 2, quaest. IX, art. 4 ad 2 et quaest. CLXXX, art. 8 corp. et III, querat. XLVI art. 7 ad 4, et Sent. IV, dist. 49, quaest iis, art. 5, quaesi. II, et opusc. II cap. 468. et Eth. lib. VII, Iecl. 6.
Ad quintum sic proceditur. 1. Videtur quod delectationi contemplationis sit aliqua tristitia contraria. Dicit enim ApoStoluS II Corinth. Vii 10): Quae
secundum Deum est tristitia, poenitentiam in salutem stabilem operatur.
3 Contemplatio, per se loquontio nihil aliud est quam consideratio veri quod est bo tum inteL laetus, ut ait ipse . Thomas in respons ad 5.
755쪽
Sed respicere ad Deum pertinet ad Superiorem rationem, CUJUS SUCOntemplationi vacare, secundum AuguStinum De Trin. lib. XII, cap. 3 et 4). Ergo delectationi contemplationis opponitur tristitia. 2. Praeterea, contrariorum contrarii Sunt essectus. Si ergo niam Contrariorum contemplatum est causa delectationis, aliud erit causa tristitiae, et sic delectationi contemplationis erit tri Stitia contraria. 3. PrCeterea, Sicut objectum delectationis est bonum, ita objectum tristitiae est malum. Sed contemplati potest habere mali rationem : dicit enim Philosophus Metaph. lib. xii, leXt. 51ὶ quod quaedam inconVeniens est meditari. Ergo contemplationis delectationi potest SSe contraria tristiti R. 4. Praeterea, Operati quaelibet, Secundum quod non St impedita est causa delectationis, ut dicitur Ethic lib. II cap. 12 et 13 et lib. x, cap. 4 et 5). Sed operatio contemplationis potest multipliciter impediri, Vel utri taliter non sit, vel ut cum dissicultate sit. Ergo in contemplatione potest esse tristitia delectationi contraria. 5. Praeterea, carni amicti est causa tristitiae. Sed, sicut dicitur Eccle. Ult. 12 , frequens meditatio carnis est Nictio. Ergo contemplatio habet tristitiam delectationi contrariam. Sed contra est quod dicitur Sap. m. 6): Non habet amaritudinem conversatio illius, ei licet Sapientiae, nec taedium convictus ejus, Sed laetitiam et gaudium ConVel Sati autem et convictus sapientiae Si per contemplationem. Ergo nulla tristitia est quae sit contraria delectationi contemplationiS. CONCLUSIO. - Delectationi quae de ipsa contemplatione est, nulla tristitia con
traria est, nec ei admiscetur nisi per accidens.
Bespondeo dicendum quod delectatio contemplationis potest intelligi dupliciteri uno modo ita quod contemplatio sit delectationis esUSa, et non objectum; et tunc delectatio non est de ipsa contemplatione, sed de re contemplata Contingit autem contemplari aliquid nocivum et contristans, sicut et aliquid conveniens et det octans. Unde si sic delectatio contemplationis accipiatur nihil prohibet delectationi contemplationis esse tristitiam contrariam. Alio modo potest dici delectatio contemplationis, quia comtemplatio est ejus objectum, et causa, puta cum aliquis delectatur de h0 ipso quod contemplatur et Sic, ut dicit Gregorius NySSenus Neme-SJUS lib. De nat hOm. cap. 18, parum a princ ) is ei delectationi quae est Secundum contemplationem, non opponitur aliqua tristitia sat hoc idem Philosophus dicit Topic lib. I, cap. 13, Oc 2 et Ethie. lib. X, Cap. 3, Circi med.). Sed hoc est intelligendum per se loquendo. Cujus ratio eSt, quia tristitia per Se contrariatur delectationi, quae est de contrario objecto; Sicut delectationi quae est de calore, contrariatur tristitia quae est de Dibgore Objecto autem contemplationi nihil est contrarium. Contrariorum enim rationeS, Secundum quod Smat apprehenSae, non Sunt contrariae; Sed unum contrarium eSt ali cognoscendi aliud. Unde delectationi quae est in contemplando, per Se loquendo, non potest esse aliqua tristitia contraria. Sed nec etiam habet tristitiam annexam, sicut corporale delectationeS,NUae Sunt ut medicinae quaedam contra aliquas molestias Sicut aliquis delectatur in potu ex hoc quod anxiatur siti, quando autem jam tota sitis eStrepulSa, etiam cessat delectati potus. Delectatio enim contemplationi non caUSatur echo quod excluditur aliqua moleStia, Sed ex hoc quod est Secundum seipsam delectabilis non est enim generatio, ut dictum St w32St. XXIV art. 3), Sed operatio quaedam persecta Per accidens
758쪽
600 QTEST XXXV OBT V ET VI. autem admiscetur tristitia delectationi apprehensionis; et hoc dupliciter:
Un modo ex parte organi alio modo ex impedimens apprehen Sionis. Ex parte quidem organi admiscetur tri Stitia vel dolor apprehensioni directe quido in viribu apprehensivi Sen Sitivpe parti S. quae habent organum corporale vel ex Sen Sibili quod est contrarium debitae complexioni organi sicut guStus rei amarae, et ollaetus rei foetidae , Vel e continuitate Sensibilis convenientis, quod per SSiduitatem facit SupereX crescentiam naturalis habitus. Ut supra dictUm est quaeSt. xxxul art. 2). et Sic redditur apprehenSi Sen SibiliS quae priu erat delectabilis taediosa Sed haec duo directe in contemplatione menti locum non habent, quia men non habet organum corporale; unde dictum est in auctoritate inducta in arg. Sed coni.), quod non habet contemplati menti nec amaritudinem nec taedium is Sed quia men humana utitur in contemplando tribu apprehensivis sensitivis, in quarum actibus aecidit lassitudo; ideo indirect0 admiscetur aliqua amicti Vel dolor contemplationi. Sed neutro modo tristitia contemplationi adjuncta per accidens contrariatur delectationi ejus. Nam tristitia quae est de impedimento contemplationi non contrariatur delectationi contemplationis Sed magis habet amnitatem et con-Venientiam cum ipsa ut ex Supra dietis patet sari praeci). Tristitia vero vel amictio quae est de lassitudine corporali, non ad idem genia resertur, unde est penitus disparata. Et sic manifestum est quod delectationi quae eSt de ipsa contemplatione nulla triStitia contrariatur, nec adjungitur ei aliqua tristitia nisi per accidenS. Ad primum ergo dicendum, qudd illa tristitia quae est secundiam Deum, non est de ipsa contemplatione mentis sed est de aliquo quod mens contemplatur Scilicet de peccato, quod men conSiderat ut contrarium delectationi 2 di Vinae.
Ad secundum dicendum quod ea quΗ Sunt contraria in rerUm Datiara, secundum quod Sunt in mente, non habent contrarietatem. Non enim rationes contrariorum Sunt contrariae; Sed magis unum Contrarioriam est ratio
cognoScendi aliud propter quod Stina Scientia contrariorUm. Ad tertium dicendum, quod contemplatio Secundum e nunquam habet rationem mali cum contemplatio nihil aliud Sit quam consideratio veri, quod est bonum intellectus Sed per accidens tantiam, inquantum Scilicet contemplatio vilioris impedit contemplationem meliori S Vel ex parte rei contemptatae, ad quam inordinate appetitu ameitur. Ad quartum dicendum, quod tristitia quae est de impedimento contem plationis, non contrariatur delectationi contemplationis, Sed est ei amnis
Ad quintum dicendum quod assieti carni per accidens et in directus habet ad contemplationem mentis ut dictum est ibid.).
De bis etiam 2 2, quaest cxxx m. art. 4 corp. et Sent. iii, ist. 27, quaest. I. I t. O ad 5, et v. dist. 49. quint. Illi art. 5, quaeSt. III.
Ad Sextum te proceditur. 1. Videtur quod magis it fugienda tristitia quam delectatio appetenda. Dicit enim AuguStinUS QuaeSt. lib. LXXX Hl,
ll Ita eo L Alcan. edit. Rom. et licolai moveat ad sui appetitionem et prose utionem; sarcia et clit Palav. dilectioni a per consequens an appetitus si a urὶ Hujus quaestionis nsiis est , ait Sylvius ad talum sit tendum quam ad bonum appeten
Ot ad Iugam luti in delectatio et delectabile
759쪽
quaeSt. 36, parum a princ.):0Nemo eS qui non magi dolorem fugiat quum appetat voluptatem is illud autem in quo commUniter Omnia Consentiunt, videtur esse naturale. Ergo naturale S et convenien quod plus
tristitia fugiatur quam delectatio appetatur. 2. Praeterea actio contrarii suci ad velocitatem et intenSionem motus; aqua enim calida citius et sortius congelatur, ut dicit PhiloSophus lib. 1 Meteor. cap. 12). Sed fuga tristitiae QSt ex contrarietate contri Stantis; appetitus autem delectationis non est ex aliqua contrarietate contri StantiS, Sed magis procedit e convenientia delectantis. Ergo major est suga tristitiae quam appetitu delectationis. 3. Praeterea , quanto aliquis Secundum rationem sortiori passioni rupi gnat, tanto laudabilior est et virtuosior quia i virtus est circa dissicile et bonum M ut dicitur Ethie. lib. , cap. 3 circ. fin. . Sed sortis, qui resiStit motui quo fugitur dolor est virtuoSior quam temperatUS, qui resiStit O- tui quo appetitur delectatio dicit enim PhiloSophUS Rhet. lib. I, cap. 4, ante med.), quod sortes et justi maXime honorantur. v Ergo VehementioreSt motu quo fugitur triStitia, quam motus quo appetitur delectatio. Sed contra re bonum eSi sortius quam malum vi patet per DionySium De diV. nom. cap. 4 pari. 4, a med ieet 21 et 22). Sedielectatio St appetibilis propter bonum, quod est Hu Objectum fuga autem tristitiae est propter malum. Ergo sortior St appetitu delectationis quam fuga tristitiae. CONCLUSIO. - Quia delectatio integra et persecta esse potest, tristitia autem
Semper eS Secundum pariem, manifestum est majorem eSSe naturaliter delectationis appetitum, quam tristitiae fugam etsi per accidens contingat aliquem magis tristitiam Iugere, quam delectationem appetere.
ReSpondeo dicendum quod per se loquendo appetitus delectationis est fortior quam fuga triStitiae. Cujus rati est, quia cauSa delectationis est conVenien bonum causa autem doloris sive tristitiae est aliquod malum repugnanS. Contingit autem aliquod bonum SSe convenien absque omni diSSonantia non autem poteSt esse aliquod malum totaliter absque omni convenienti repugnanS: Unde delectati poteSt esse integra et perlaeta; tristitia autem eS Semper secundum partem. Unde naturaliter major eSi appetitus delectationis quam suga tristitiae. Alia vero ratio St, quia bonUm quod est objectum delectationis per Seipsum appetitur maliam aUtem. quod est objectum triStitiae, eSt fugiendum inquantum est privatio boni; quod autem eSt per se potius eS ill quod est per accidenS. Cujus etiam Signum apparet in motibus naturalibuS. Nam Omnis motu naturalis inten- Sior est in sine cum appropinquat ad terminum Suae natUrae OnVenientem, quam in principio, cum recedit a termino Suae naturae non conVenienti;
quasi naturu magi tendat in id quod est sibi conveniens, quam fugiat id quod est ibi repugnans. Unde et inclinatio appetitivae VirtutiS per Se t quendo Vehementius tendit in delectationem quam fugiat tristitiam. Sed per accidens contingit quod tristitiam aliquis magis fugiat quam delectationem appetat; et hoc tripliciteri primo quidem ex parte apprehen Sioni S: quia ut Augustinuidicit De Trinit. lib. x circ. in lib.), α amor Inngi S Sentitur cum eum prodit indigentia l) , ex indigentia autem muti procedit tri Stitia, quae est ex amissione alicujus boni amati, velis incurSU alicujus mali contrarii delectatio autem non habet indigentiam boni amati sed quiescit in eo jam adepto Cum igitur amor sit cauSa delectationi et
3 Nam res amata quando semper est praesens amans, ac proinde minu etiam Hu ame Sen
facit ut ipsius indigentiam clune nou sentiat uiatur.
760쪽
602 QILEST XXXV ART. VI ET VII.
tristitiae, tanto magis fugitur triStitia, quanto magi Sentitur amor O QOntrariatur amori. Secundo e parte ea de contristantis vel dolorem inserentis quae repugnation magis amato quam sit bonum illud in quo delectamur magi enim amamus OnSistentiam Corpori naturaleInquam delectationem cibi; et ideo timore dolori qui provenit ex stagellis Vel aliis hujusmodi quae contrariantur bonae consistentiae corporis dimitti 'mus delectationem ciborum vel aliorum hujuSmodi Tertio ex parte essectus scilicet inquantum tristitia impedit non unam tantum delectationem, Sed
Ad primum ergo dicendum, quod illud quod Augustinus dicit quω
dolor magis fugitur quam volupta appetatUr, AES Verum Per accidenS, et non per se; et hoc patet ex eo quod Subdit: α Quandoquidem etiam videmus immanissimas bestias a maximis voluptatibus abstinere dolorum
metu, v quia Contrariantur Vitae quae maxime amat P.
Ad secun cum dicendum, quod aliter est in motu qui eSt ab interiori et aliter in motu qui est ab Xteriori. Motus enim qui St ab interiori, magis tendit in id quod est conveniens, quam recedat a contrario, Sicut Supra dictUm est in eoi p. art.), de motu naturali Sed motu qui S ab extrin- Seeo, intenditur ex ipsa contrarietaten quia Unumquodque Su modo nititur ad est Stendum contrario, Sicut ad conServationem Sui ipSius; unde motus violentus intenditur in principio, et remittitur in fine. Motus autem appetitivae parti eSt ab intrin Seeo. Cum Sit ab anima ad res et ideo, per Se loquendo magi appetitur delectatio quam fugiatur tristitia. Sed motus sensitivae partis 1 est ab exteriori quasi a rebus ad animam; unde magis sentitur quod est magis Contrarium. Et Sic etiam per accidens inquantum Sensu requiritur ad delectationem et tristitiam, magis sugitur ii istitia quam delectatio appetatUr. Ad tertium dicendum, quod fortis non laudatur e eo quod Secundum rationem non incitur a dolore vel triStitia quacumque, Sed ab ea quae consistit in periculi mortis; quae quidem triStitia magi S fugitur quam in petatur delectatio ciborum vel Venereorum, circa quam eSt temperantia; sicut vita magis amatur quam Cibus et coituS. Sed temperatu magis laudatur ex hoc quod non proSequitur delectatione tactu S quam ex hoc quod non fugit tristitia contrarias, ut patet Eth. lib. III, cap. 11 .
De his etiam infra quaest. XXXVII. art. 4 ad 5
Αd Septimum Sic proceditur. 1. Videtur quod dolor corpori exterior Sit major quam dolor cordi interior Dolor enim corpori exterior I causatur ex OUS repUgnante bonae conSiStentiae corporiS, in quaeSt vita θ; dolor autem interior causatur ex aliqua imaginatione mali. Cum ergo vita magis ametur quam imaginatum bonum, videtur Secundum praedicta quod dolor exterior Sit major quam dolor interior. 2. Praeterea re magi movet quam rei Similitudo. Sed dolor exterior provenite reali conjunctione alicujus contrarii dolor autem interior ex similitudine contrarii apprehenSa. Ergo major eSi dolor eXterior quami lor interior. 3. Praeterea, OUSaae essectu cognoScitur. Sed dolor exterior habet sortiores essectus laciliu enim homo moritur propter dolore eXteriore quam
l)Id est per sensum cognoscentis terior Edit. Rom. aliaeque molor eriim Or- Trita cod. Alcan. et edit. Ι'atav. 7l2. Ni dis aeterior.eolai eum edit Patav. 469M Dolor enim eae 5 Radiealiter ut in eo quod vitam Iove Ato servati