장음표시 사용
761쪽
propter dolorem interiorem. Ergo exterior dolor Si major et magis fugitur quam dolor interior. Sed contra est quod dicitur Eccli xxv, 17 omnis plaga tristitia cordis est, et omnis malitia nequitia mulieris. Ergo, sicut nequitia mulieris alias nequitias superat, ut ibi intenditur ita tristitia cordis Omnem plagam exteriorem eXCedit.
CONCLUSIO. - Cum dolores exteriores voluntarie a quibusdam Suscipiantur ut interiores evitentur, signum est interiorem dolorem Use exteriori majorem.
Respondeo dicendum quod dolor exterior et interior in uno OnVeniunt, et in duobus disserunt. Conveniunt qNidem in hoc quod uterque est motus appetitiva virtutis, ut Supra dictum Si art. hujus quaest. sed disserunt secundum illa duo quae ad tristitiam et delectationem requiruntur,
scilicet Secundum cauSam, quiae eSt bonum Vel malum Conjunctiam et Secundum apprehensionem Causa enim dolori eXterioriSest malum conjunctum quod repugnat corpori; causa autem interi OriS dolori est malum conjunctum, quod repugnat appetitui. Dolor etiam Xterior Sequitur apprehenSionem Sensus, et Specialiter tactus dolor autem interior sequitur apprehensionem interiorem Vel imaginationi Seilicet, Vel etiam rationis. Si ergo comparetur causa interiori dolori ad caUSam exterioris , una per se pertinet ad appetitum, cUJUS SPUterqUe dolor, alia Ver per aliud. Nam dolor interior est e hoc quod aliquid repugnat ipSi appulitui exterior autem dolor ex eo quod repugnat appetitui, quia reptagnat corpori. Semper autem quod est per Se priuS St eo quod Si per aliud. Unde ex parte ista dolor interior praeeminet dolori exteriori. Similiter etiam ex parte apprehensionis : nam apprehensio rationi et imaginationi altior est quam anprehensio SenSu laetuS. Unde Simpliciter et per Se loquendo, dolor interior potior eSi quam dolor exterior Cujus signum eSt quod etiam dolores exteriores aliquis voluntarie suScipit ut evitet interiorem; et inquantum non repugnat dolor eXterior interiori appetitui sit quodammodo delectabilis et jucundus interiori gaudio. Quandoque tamen dolor eXterior est cum interiori dolore, et tune dolor augetur; non Solum enim interior est major quam exterior, Sed etiam uniVel Salior. Quidqvid enim Strepugnans corpori poteSPeSSe repugnans interiori appetitui; et quidquid apprehenditur Sensu, poteSt apprehendi imaginatione et ratione Sed non convertitui . Et ideo signanter in auctoritale adducta in arg. Sed contra dicitur u Omnis plaga tristitia cordis est, is quia etiam dolore exteriorUm Plagarum sub iniuriori cordis tristitia comprehenduntur. Ad primum ergo dicendum quod dolor interior potest etiam esse de his quae contrariantur vitae; et Si comparatio doloris interiori ad exteriorem non est accipienda Secundum diverSa mala, quae Sunt cauSa doloris, sed
Secundum diversam comparationem hujus cauSae dolori ad appetitum 1). Ad secundum dic2ndum, quod triStitia interior non procedit ex similiti dine rei apprehenSa Sicut ex cauSa. Non enim homo tristatur interius de ipsa similitudine apprehenSa, sed de re cujus eSt Similitudo quae quidem res tanto persectius apprehenditur per aliquam Similitudinem quanto similitudo est magis immaterialis et abstracta. Et ideo dolor interior per se loquendo, Si major, tanquam de majori malo 2 exiSten S, propter hoc quod interiori apprehen Sion magi cognOScitur malum.
l Puta vel quia seeundum se directae ro 2 Formaliter, non materialiter; quia uterquo pugnans est appetitui vel quia indirecte appe dolor idem pro materia 3lum liabere pol 3stiti tui et directo corpori ut in corpore articuli sed interior ut apprehensum, exterior sicut iu- explicatum est. ictum etc.
762쪽
604 LUT ST XXXV ART. VII ET VIII.
Ad tertium dicendum, quod immutatione corporales magis caUSantur ex dolore exteriori tum quia cait Sa dolori eXteriori eSt corrumpen conjunctum corporaliter, quod Xigit apprehen Si tactus 1ὶ tum etiam quia sensus exterior eSt magi corporali quam Sen Sus interior sicut et appetitus sensitivus quam intellectiVUS. Et propter hoc Ut Supra dictum est 'VaeSt. XXXI. art. 4 , e motu appetitus en Sitivi magis corpus immutatur 2 . et Similiter ex dolore exteriori magis quam e dolore interiori.
De his etiam infra, quaest XLI art. 4 ad 4 et 2 2, quaest xxxv ari. 4 ad 5, et Sent. III, dist. 26. quaest. H, art. 5 cors. in et De ver quaest. XXVI, art. 4 ad 6.
Ad octavum te proceditur 1. Videtur quod Damascenus Orth. d. lib. Π, cap. 13 inconvenienter quatuor tristitiae Specie asSignet quE SUnt ac dia, achos 3), Vel anxieta Secundum Gregorium NysSenum Seu Nemes. lib. De nat hom. cap. 19), misericordia et invidia. Tristitia enim delectationi opponitur. Sed delectationis non assignantur aliquae SpecieS. Ergo nee tristitiae species debent aSSignari. 2. Praeterea, poenitentia est quaedam species tristitiae; similiter etiam n me sis et Zelus ut dicit Philosophus Rhetor lib. , cap. 9 et 11), quae quidem Sub his Speciebus non comprehenduntur. Ergo insumeten eSt ejus praedicta divisio. 3. Praeterea, Omnis divisi debet esse per opposita. Sed praedicta non habent oppositionem ad invicem : nam Secundium Gregorium FSSenum doe. Sup. cit.), n acedia eSt tristitia Vocem amputans anxietas Vero est tristitia aggravans invidia vero est tristitia in alienis bonis misericordia autem est tristitia in alienis malis , Contingit autem aliquem tristari et de alienis malis, et de alienis bonis, et simul cum hoc interius aggraVari, et exterius vocem amittere. Ergo praedicta divisio non eSt conVenienS. Sed contra est auctorita utriusque, scilicet Gregorii NySseni et Damasceni loci SUP. Cit.).
CONCLUSIO. - Quatuor sunt tristitiae species, acedia, anXietas, miSericordia, alque invidia.
Respondeo dicendum quod ad rationem speciei pertinet quod se habeat ex additione ad genus. Sed generi potest aliquid addi dupliciter Dun m do quod per Se ad ipSIam pertinet, et virtute continetur in ipso, Sicut ratiOnale additur animali; et talis additio facit veras species alicUJUS generim ut per Philosophum patet Metaph. lib. u text. 13, et lib. Vm teXt. 10 . Aliud vero 4 additur generi quasi aliquid extraneum a ratione ipSJUS, Siculis album alii mali addatur vel aliquid hujusmodi et tali additi non
facit Vera Specie generis, Secundum quod communiter loquimur de generibus et Speciebus. Interdum tamen dicitur aliquid esse Specie alicujus generi S propter hoc quod habet aliquid extraneum, ad quod applicatur ginneri ratio Sicut carbo et stamina dicuntur esse Specieiigni S propter applicationem naturae ignis ad materiam alienam. Et simili modo loquendi dicuntur Strologia et perspectiva species mathematicae, inqUatillam Principia mathematica applicantur ad materiam naturalem. Et hoc modo lo-
l Ut nimirum doloris causa eorrumpat illud mens Nicola sustulit ea verba seeundum quod conjunmum est corporaliter vel roserindo restorium Nyssenum, quia gratuita, ut ipse ad conjunctum eorporaliter vel ad eorrum dicit Pat, etc. 0 Ita eod. Alcan. eui adhaerent edit. Rom. et 2 Materialiter et mediate vel quasi per ae Patav. 698, mutantes tantum aliud in a Iiquid. id ei S liiil r Se inim euiate formaliter. I lieoloei Nicola et edit. Patav. P Alio I dirita ei uesium Gregorii Nysseni latinum modo aliquid additur. interpretem αχ Sestis uris udo votis sum adi-
763쪽
quendi assignantur hic specie tristitiae per applicationem rationis tristitiae ad aliquid extraneum quod quidem extraneum accipi poteS Vel ex parte
Cata Sae objecti s l) vel ex parte essectus. Proprium enim objectum tristitiae QSt proprium malum unde extraneum objectum triStitiae accipi potest vel Seeundum alterum tantum, quia Cilicet est malum, Sed non proprium; et Sie S mi Sericordia, quae est tristitia de alieno malo, inquantum tamen Stimatur ut proprium Vel quantium ad Utrumque, quia ne ita e S de proprio neque de malo sed de bono alieno inquantum tamen bonum alienum Z Stimatur ut proprium malum, et Sic eS invidia Proprius autem effectus tristitiae consistit in quadam fuga appetitu S; Unde extraneum circa effectum tristitia potest accipi quantum ad alterum tantum quia Scilicet tollitur iuga et si est anXietas quae sic aggraVat animum, Ut non appareat aliquod refugium unde alio nomine dicitur angUStiae. Si ver in tantum procedat talis aggravatio, ut etiam eXteriora membra immobiliter ab opere, quod pertinet ad acediam Sic erit extraneum quantum ad utrumque, qUi3 nee Si fuga ne est in appetitia. Ideo autem Specialiter acedia dicitur u Cem amputare quia VOX inter Omne exteriore motus magis Xprimi interiorem conceptum et assectum, non Solum in hominibus, Sed etiam in aliis animalibus ut dicitur Politie lib. I cap. 2. Cire med.). Ad primum ergo dicendum, quod delectati CaUSatur e bono, UOdino modo dicitur; et ideo delectationis non aSSignantur tot SpeeieS, Sicut triStitiae quae causatur e malo quod multifariam contingit, ut dicu Dionysius De div. nom. cap. 4 pari. 4, a med. leel. 22). Ad secundum dicendum quod paenitentia eSt de mal proprio quod per Se est Objectum tristitiae, unde non pertinet ad ha Specie : Zelu Ver et nemesis sub invidia continentur 2 , ut infra patebit 2 2, UdeSt. xxxVI, art. 2). Ad tertium dicendum quod divisio ista non sumitur Secundum OppOSitiones specierum, Sed Secundum diVersitatem extraneorum, ad quae trahi tur ratio tristitiae, Ut dictum Si in corP. art.).
Deinde considerandum est de causis tristitiae; et circa hoc quaeruntur quatuor: 1 Uirum causa doloris sit bonum amissum vel magis malum conjunctum. 2 Utrum concupiscentia sit causa doloris. - ' Virum appetilus unitati sit cauSa doloris. 4 Utrum potestas cui resisti non potest, sit causa doloris. ARTICULUS I. - TRLM AUSA DOLORIS SI B0NUM AMISSUM VEL MALUM
Ad primum Sic proceditur. 1. Videtur quod bonum amissum Sit magis causa dolori quam malum conjunctum. Dicit enim Augustinus lib. De octo Quaestionibus Dulcitii quaeSt. . a med.), dolorem eSS de amiSSione bonorum temporalium Eadem ergo ratione quilibet dolor X amisSione alicujus boni contingit. 2. Praeterea, Supra dictiam eSi quaest praec art. 4), quod dolor, qui de-
J Isa codd. et editi antiqui, quod Maualena quem eo prorsus esse indignuIm arbitramur, exponit, ausae, scilicet objecti. heologi et dicitur emesis, seu indignatio. Licet hi modi editi recentiores causo et objecti tristitia semper conjuncti sint cum quada in in Tristitia 1uquanium bonum alienum nobis vidia, tamen solus modus quo dolemus de aliutio deesse Periaioloste serimus, ac dolemus, dicitur hono inquantum est diminutivum gloris Pr zelus inquantum dolemus inesse honum alicui priae, pertinet proprie ad in idiam.
764쪽
606 U EST XXXVI, RT. I. lectationi contrariatur est de eodem de quo est delectatio. Sed delectatio est de bono, sicut supra dictum est ibid.). Ergo dolor est principaliter de
3. Praeterea, secundiam Augia Stiniam De cis Dei, lib. xiv cap. 7 et amor est causa tristitiae, sicut et aliarum assectionum animae. Sed objectum amoris est bonum. Ergo dolor vel tristitia magis respicit bonum amissum
Sed contra est quod Damascenus dicit 0rth sd. lib. , cap. 12 quod
expectatum malum timorem conStituit, praesens ero tristitiam.
CDΝCLUSIO.' Sicut delectatio prius respicit bonum adeptum, ut proprium ob Jectum. Ita magis tristitiae causa est malum conjunctum, quam bonum amissum.
Respondeo dicendum quod si hoc modo se haberent privationes in apprehensione animae Sicut Se habent in ipsis rebus ista quaestio nullius momenti esse Videretur. 6Mallam enim, Ut habitum eSt pari. I, quaeSt. XLvIIIart. ), e re privati boni. M Privati autem in rerum natura nihil est aliud quam arentia Opp0Sit habitus Secundum hoc ergo idem esset tristari de bono amisso, et de malo habito. Sed tristitia est motus appetitus apprehen-SIonem Sequentis in apprehensione autem ipsa privatio habet rationem CUJUSdam entis, Unde dicitur en rationis; et sic malum, cum sit privatio Sesabet per modum contrarii. Et ideo quantum ad motum appetitivum disieri, Utrum reSpletat principaliu malum conjunctum vel bonum amissum L quia motus appetitus animalis hoc modo se habet in operibus animae Sicut motus naturalis in rebus naturalibus, e con Sideratione naturalium motuum veritas accipi potest. Si enim accipiamus in motibus naturalibus 3 eSSU et receSSUm aec SUS per SereSpicit id quod est conveniensi turae, receSSUS Utem per Se reSpicit id quod est contrarium; sicut grave per Se recedit a loco Superiori, accedit autem naturalitor ad locum inferiorem Sed Si accipiamia caUSam UtriuSque motuS, Scilicet graVitatem ipsa gravita per prius inclinat ad locum deorsum quam trahat a loco Sursum a quo recedit ut deorsum tendat. Sic igitur cum tristitia in motibus an titivis Se habeat per modum fugae Vel recessus, delectatio autem per modum prOSecutioni Vel acceSsus Sicut delectatio per prius respicit bonum adeo tum quaSi proprium objectum, ita tristitia respicit malum conjunctum, sed causa delectationis et tristitiae, scilicet amor, per priu respicit bonumquam malUm. Sic ergo e modo quo objectum Si caUS paSSionis maois
proprie est causa tristitiae vel doloris malum conjunctum quam bonum Ad primum ergo dicendum, quod ipsa amissio boni apprehenditur sub ratione mali Sicut et amissio mali apprehenditur Sub ratione bonise et ideo
AuguStinus rei dolorem provenire eX amisSione temporalium bonorum Adsecundum dicendum, quod delectatio et dolor et contrarius respiciunt Hem, Sed Sub contraria ratione. Nam Si delectatio Si de praesentia alicuJUS, im Stitia est de absentia ejusdem. In Uno autem contrariorum incinditur IIVatio alterius, ut patet Metaph. lib. x text. 15 . Et inde est quod triStilla, qtia est de contrario est quodammodo de eodem Sub contraria
Ad territim dicendum, quod quando ex una cauSa proveniunt multi m tUS non oportet quod omnes principalius reSpiciant illud quod principaliti reSplei cauin Sed primus tantum UnUSquiSque autem aliorum princina- Iius reSpicit illud quod est ei conveniens Secundum propriam rationem
765쪽
Ad secundum te proceditur. 1. Videtur quod concupiScentia non Silcausa doloris seu tristitiae. Tristitia enim per Se reSpicit malum l), ut dictum Si art. Praeci). Concupi Scentia autem eSt motus quidam appetitus in bonum motu autem qui est in unum contrarium, non Si caUS motuS qui respicit aliud contrarium. Ergo concupiScentia non Si cauSa dolori S. 2. Praeterea, dolor, Secundum DamaScenum Orth sid. lib. II cap. 12, insin.) eSt de praesenti concupiScentia autem eSt defuturo 2). Ergo c0ncupiScentia non est causa doloriS. 3. Praeterea id quod per Se Si delectabile, non est causa doloris. Sed concupi Scentia est Secundum Seipsam delectabilis, ut Philosophus dicit Rhet. lib. I, cap. 11, circ. princi). Ergo concupiscentia non eSt cauSa dolo ris Seu tristitiae. Sed contra est quod Augustinus dicit Enchirid. cap. 24 Subintrantibus ignorantia agendarum rerum et concupiScentia noXiarUm, comiteSSubinseruntur error et dolor Sed ignorantiaeSt caUS erroriS. Ergo Concupiscentia eSt cauSa doloriS.
CONCLUSIO. - Concupiscentia secundum propriam rationem aliquando doloris est causa, inquantum de retardalione boni concupiti, vel ejus totali ablatione tristamur universalis autem causa doloris eSSe non poleSt.
Respondeo dicendum quod tristitia est motus quidam appetitus animaliS. Motu autem appetitivus habet, Sicut dictum est sari praeci , Similitudinem appetitu naturalis. Cujus duple causa assignari potest: Una per modum finis stlia sicut unde est principium motu : Sicut deScenSioni corporis gravis au Sa Sicut finis est locus deorsum; principium autem motu est inclinatio naturalis, quae Si ex gravitate. Causa autem motu appetitiViper modum finis est ejus objectum et Sic supra dictum Si art. praeci , quod causa dolori Seu tristitiae est malum conjunctum CaUSa autem Si tunde est principium tali motus est interior inclinati appetituS; qui quidem per priu inclinatur ad bonum, et ex consequenti ad repudiandum malum contrarium. Et ideo hujusmodi motus appetitivi primum principium est amor, qui est prima inclinatio appetitus ad bonum conSeqUendum; Secundum autem principium est odium, quod est inclinati prima appetitus ad malum sugiendum. Sed quia concupiscentia vel cupiditas Si primus effectus amoriS, quo maxime delectamur, ut Supra dictUm Si quaeSt. XXXII, art. 6), ideo frequenter Augustinus cupiditatem vel concupiScentiam pro amore ponit, Ut SVpra dictum Si quaest xxx, art. 2 ad 2 et loco AugUSt. ibi cit.), et hoc modo concupiscentiam dicit esse universalem caUSam doloris. Sed ipSa concupiscentia secundum propriam rationem OnSiderata est interdum caUSa doloris. Omne enim quod impedit motum ne perVeniat ad terminum, Si contrarium motui illud autem quod eSt contrarium mO- tui appetitu eS contri Stans et Sic per consequens concupiscentia sit causa triStitiae, inquantum de retardatione boni concupiti, vel totali ablatione tristam . UniVerSalis autem causa doloris eSSe non poteSt, qUiam gis dolemus de Subtractione bonorum praesentium, in quibus jam delec
4 Contrario respectu quam quo concupis piscatur apprehenditur ut Iuturum, vel saltem centia respicit bonum. Nam tristitia respicit possibile futurum dolor autem vel iristitia est malum ut fugiat concupiscentia bonum ut ap- de malo praesenti realiter, nisi apud inSanυ qui petat. de malis a se imaginatis dolent vel tristitium 2 Imaginat vel reali non enim semper id concipiunt ac si reipsa eos assicerent. 0d concupiscitur futurum est, sed ut 0neu-
766쪽
608 U EST XXXVI. RT II ET . Ad primum ergo dicendum quod inclinatio appetitu ad bonum consequendum est causa inclinationi appetitus ad malum iugiendum fleui dictum est in Orp. art. , et e hoc Contingit quod motus appetitus qui respiciunt bonum, OnUntUr CaUS motUum appetitu qui reSpiciunt malum
Ad secundum dicendum quod illud quod concupiscitur, etsi realiter sit
futurum est tamen quodammodo praesen S inquantiam Speratur Vel potest diei qu0d lieot bonum concupitum Sit staturUm, tamen impedimentum praeSentialiter apponitur, quod dolorem eaUSat. Ad tertium dicendum, quod concupiscentia Si delectabilis, quamdiu manet spes adipiscendi quod concupi Scitur Sed Subtracta Spe per impedimentum appositum, concupiscentia dolorem caUSat.
ARTICE LUS III. - UTRUM APPETITUS UNITATIS SIT CAUSA D0L0RIS.
De his etiam Sent m dist. 45, quaest. II art. 5 UdeSt. I cory.
Ad tertium si proceditur. 1. Videtur quod appetitus unitatis non sit causa doloris. Dicit enim PhilosophUS Ethie. lib. X cap. 3, in ned. , quod haec opinio quae poSuit repletionem SSe causam delectationis et incisio nem causam triStitiae, videtur esse facta e delectationibus et tristitiis quae sunt circa cibum. Sed non Omnis delectati vel tristitia est hujusmodi. Ergo appetitus unitatis non est causa universalis doloris; cum repletio ad unitatem pertineat, incisio vero iutitudinem inducat. 2. Praeterea, quaelibet Separatio unitati Opponitur. Si ergo dolor causaretur e appetitu unitatis, nulla Separatio esset delectabilis , quod patet esse salsum in separatione Omnium Superstuorum. 3. Praeterea, eadem ratione appetimus conjunctionem boni et remotionem mali. Sed Sicut conjunctio pertinet ad unitatem, cum Sit Uni quaedam, ita Separatio est contraria unitati. Ergo appetitus Unitatis non magis debet poni causa dolori quam appetitu SeparationiS. Sed contra est quod Augustinus dicit De lib. arbitr. lib. , cap. 23, a med. , quodue dolore quem bestiae Sentiunt, satis apparet in segendi ani mandisqde ui corporibus, quum Sint animae appetente unitatis. Quid enim est aliud dolor nisi quidam sensus divisioni Vel corruptionis impatiens v
CONCITSIO. - Sicut concupiscentia vel cupiditas boni, est causa doloris ita amor vel appetitus unitatiS, ejusdem eStGUSI.
ReSpondeo dicendum quod eo modo quo concupiscentia vel cupiditas boni est causa doloris etiam appetitu unitati Vel amor cauSa doloris ponenduS St. Bonum enim uniuscujusque retri Gadam Unitate consistit, prout se licet unaquseque res habet in se unita illa exquibus consistit ejus persectio unde et Platonici posuerunt unum 1 esse principium, sicut et bonum. Unde naturaliter unumquodque appetit Unitatem, Sicut et bonitatem. Et propter hoc Sicut amor vel appetitus boni est causa doloris, ita etiam amor Vel appetitus unitatis. Ad primum ergo dicendum, quod non omnis uni perficit rationem boni, sed Solum illa a qua dependet esse persectum rei. Et propter hoc etiam non cujuslibet appetitus unitatis est causa doloris vel tristitiae ut quidam opinabantur; quorum opinion om ibi Philosophus excludit per hoc quod qu pedam repletiones non sunt delectabiles stetit repleti cibis non delectantur in cibo lum Sumptione. Talis enim repletio Sive Uni magi repugnaret
' Non adjective quasi principium cluntaxat vel unitatem ipsam pro principio posta runt, unum posuisse intelligantur, sed substantive sicut etiam id quod est bonum, vel boni laterii accipiendo illud unum, quia id quod est unum ipsam.
767쪽
QU EST XXXVI. ART. IlI ET IV. 609
ad ursectum eSse, quam ipsum OnStitueret. Unde dolor non causatur eXapphtitu cujuslibet unitatis, sed dia in qua Consistit persectio naturae. Ausecundum dicendum, quod Separatio potest esse delectabilis vel in-qUan' iam removetur illud quod est eontrarium perlectioni rei, Vel inquat
tum epuratio habet aliquam unionem adjunctam puta SenSibili ad Sen
Adirtium dicendum, quod separatio nociVorum et corrumpentium nypetitur inquantum tollunt dubitam unitatem; unde appetitus hujusmodi separat 'nis non est prima causa doloris, Sed magi appetitus Unitatis.
ARTICULUSQU. - TRUM POTESTAS CUI NON POTEST RESISTI, SI CAUSA DOLORIS.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod poteSta major non debet poni causa doloris. Quod enim est in poteState agentiS, nondum Si prae-SenS, Sed uturum. Dolor autem eSt de malo praeSenti. Ergo poteSta major non est cata SidoloriS. 2. Prieterea, nocumentum illatum Si caUS doloris. Sed nocumentum P0teS in serri etiam a potestate minore. Ergo poteSta major non debet poni causa doloriS. 3. Proeterea causae appetitiVOrUm motuum Sunt interiores inclinationes animae. PoteSta autem major Si aliquid exteriuS. Ergo non debet poni causa dolori S. Sed contra est quod Augustinus dicit lib. De nat boni, cap. 20, non Procul a princ.) u in animo dolorem lacit Volunta resistens potestati majori in corpore dolorem lacit Sensu reSiSten Corpori potentiori .
CONCLUSlo. - Major poleSlas, cui resiSli non poteSi, Si doloris cauSa, dum mali corruptivi coujunctionem acit.
Respondeo dicendum quod Sicili Supra dictUmaeSt sart. l UJUS quaest.) malum conjunctum eSt cauSa doloris Vel triStitiae per modum objecti l). Id ergo quod est causa conjunctioni mali debet poni causa doloris vel tristitiae. Manisostum est autem hoc SSe contra inclinationem appetitus, ut malo praesentialiter inhaereat. Quod autem Si contra inclinationem alicu-JUS, nunquam advenit ei niSi per actionem alicuju fortioris et ideo potestas major ponitur esse causa dolori ab Augustino. Sed sciendum est quod Si potestas sortior intantum invalescat qUod mutet contrarium inclinationem in inclinationem propriam jam non erit aliqua repugnantia Vel violentia Sicut quando agens OritUS, corrUmpendo corpia graVe, aufert ei inclinationem qua tendit deorsum; et tunc ferri Sursum non St ei violentum, Sed naturale. Sic igitur Si aliqua potesta major in tantum invaleScat, quod auserat inclinationem voluntatis Vel appetitu Sen SitiVi, ex ea non Sequitur dolor vel tristitia Sed tunc Sollim sequitur quando remanet inclinati appetitus in contrarium. Et inde est quod Augustinus dicit loe cit. in arg. Se coni.), quod volunta reSiSteri potestati fortiori causat dolorem M Si enim non reSiSteret, Sed cederet OnSentiendo, Pon Sequeretur dolor, sed delectatio. Ad primum ergo dicendum, quod major poteSta dolorem causa non secundum qu6d est agen in potentia, Sed Secundum quod SLagen actu, dum scilicet sucit conjunctionem mali corruptivi. Ad secundum dicendum, quod nihil prohibet aliquam potestatem quae non est major Simpliciter, eSSem Orem quantium ad aliquid; et Secundum hoc
3 Quatenus nempe apprehenditur ab anima tione mali et a stic vi tristitiam hoc ipso non
quasi contriStans; quia quantumcumque con causaret. Hinc laetitia martyrum in mediis tu junctuli esset vel asileeret orpus, nisi aliter mentis quibus cruciabatur corpus. aBieeret animam vel apprehenderetur Sub ra-
768쪽
aliquod nocumentum inferre potest. Si autem nullo modo major esSet, nullo modo posset nocere; unde non posset cauSam doloris inferre. Ad tertium dicendum, quod exteriora agentia OSSunt eSSe caUM O- tuum appetitiVorum, inquantum causant praesentiam objecti; et hoc modo potestas major ponitur cauSa doloris.
DE EFFECTIBUS DOLORIS VEL TRISTITI E, IN NUATUOR AB GCUL0S DIVISA.
Deinde considerandum est de effectibus doloris vel tristitiae; et circa hoc quaeruntur quatuor I Utrum dolor auferat facultatem addiscendi. - 2 Utrum aggravatio animi sit essectus tristitiae vel doloris. - 3'Utrum tristitia vel dolor debilitet omnem operationem. - 4 Utrum tristitia noceat corpori magis quam alia passi0nes animae. ARTICULUS I. - UTRUM D0LOR ALTERAT FACULTATEM ADDISCENDI.Ad primum Sic proceditur. 1. Videtur quod dolor non auserat facultatem addiscendi. Dicitur enim Isai. xvi, ): Cum feceris judicia tua in terra, justitiam discent omnes habitatores orbis; et infra 16 : In tribulatione murmuris doctrina tua eis. Sed ex judiciis Dei et tribulatione sequitur dolor seu tristitia in cordibus hominum. Ergo dolor vel tristitia non tollit, sed magis auget facultatem addiscendi. 2. Praeterea Isai. xxxm 9 dicitur : Quem docebit scientiam, et quem imtelligere faciet auditum Ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus, id est a delectationibus. Sed dolor et tristitia maxime tollunt delectationes impedit enim tristitia omnem delectationem, ut dieitUr Ethie. lib. vii, cap. 5 et Eccli xi, 29 dicitur, quod malitia unius horae oblivionem facit luauriae maximae. Ergo dolor non tollit, Sed magi praebet acultatem addiscendi. 3. Praeterea tri Stitia interior praeeminet dolori exteriori, ut Supra dictum est quaest xxxv art. 7 . Sed Simul cum tristitia potest homo addiscere. Ergo multo magis Simul cum dolore corporali. Sed coiitra est quod AugustinuS dicit Solii Oq. lib. I, Cap. 12 cire med.): Quanquam acerrimo dolore dentium his diebia torquerer, non quidem sinebar animo Volvere niSi ea quae jam sorte didiceram; a discendo autem penitus impediebar, ad quod mihi tota intentione animi opus erat.
CONCLUSIO. - Dolor intenSus, quoniam animi in lenti0nem ad Se trahit, non modo diminuit, verum saepe numero aufert omnem addiscendi Voluntatem et facula
Respondeo dicendum quod, quia omnes potentid animae in Una essentia animae radicantur, neceSSe Si quod quando intenti animae vehomenter trahitur ad operationem Uniu potentiae, retrahatur ab Operatione alterius. Unius enim animae non poteSDeSSe ni Si una intentio Det propter hoc si aliquid ad se trahat totam intentionem animae, Vel magnam partem ipsius, non compatitur Secum aliquid aliud quod magnam attentionem requirat ManifeStum Si autem quod dolor sensibili maxime trahit ad se intentionem animae, quia naturaliter unumquodque tota intentione tendit ad repellendum contrarium, Sicut etiam in rebit natUralibu apparet. Similiter etiam manifestum est quod ad addiscendum aliquid de novo requi ritu Studium, et conatu cum magna intentione, Ut patet per illud quod dicitur Prov. Π, 4): Si quaesieris sapientiam quaSi pecuniam, et Sicut thesauros Foderis eam, tunc intelliges disciplinam. Et ideo Si Sit dolor intensus
impeditur homo ne tunc aliquid addiscere possit; et tantum potest intendi quod nec etiam instante dolore potest homo aliquid conSiderare etiam quod prius scivit. In hoc tamen attenditur diversitas Secundum diversitatem
769쪽
QUA ST XXXVII, ART. I ET II 6ssam oris, quem homo habet ad addiscendum vel considerandum ; quia quan maj0 suerit, magi S retinet intentionem animi, ne omnino seratur
Ad rimum ergo dicendum qu bd tristilia moderata, quae Xcludit uva galion m animi, potest conferre ad disciplinam Suscipiendam, et praecipue eorum per quae homo Sperat Se posse a tristitia liberari; et hoc modo uintribulatione murmuris is homine doctrinam Dei magi recipiunt. Ad secundum dicendum qu bd tam delectati quam dolor, inquantum ad se trahunt animae intenti0nem, impediunt con Siderationem rationis inde Et hic. lib. VII, cap. ta, non procul a sin. dicitur, ubi imp0ssibile est in ipsa delectatione venereorum aliquid intelligere. Sed tamen magis trahit ad se intentionem animae dolor quam delectatim Sicut etiam videmus in rebus naturalibus quod actio corporis naturali S magis intenditur in contrarium, sicut aqua cale saeta magi patitur a frigido, ut sortita congeletur. Si ergo d0l0 seu tristitia suerit moderata, per acciden poteSt conterre ad addiscendum inquantum aufert Superabundantiam delectationum; Sed per se impedit, et Si intendatur totaliter aufert. Ad tertium dicendum qu bd dolor exterior accidit ex laesione corporali; et ita magis habet transmutationem corporalem adjunciam quam dolor interior; qui tamen est major secundum illud quod est 1 male in dolore, quod est ex parte animae. Et ideo dolor corporalis magi Simpedit contemplationem, quae requirit omnimodam quietem, quam dolor interior et tamen etiam dolor interior, Si multum intendatur, ita trahit intentionem, ut non possit homo de novo aliquid addiscere. Unde et Gregorius propter tristitiam intermisit Zechielis expositionem ut patet ex ejusd ho m. XXII in
Ad Secundum Sic proceditur. 1. Videtur qubd aggravati animi non sit effectus tristitiae. Dicit enim Apostolus II Cor. VII, 11ὶ Ecce h0c ipsum contristari v0s secundum Deum, quantam in v 0bis operatur s0llicitudinem, sed
defensionem, sed indi9nati0nem, etc. Sed S0llicitudo et indignati ad quamdam erectionem animi pertinent, quae aggraVationi Opponitur. Non ergo aggravatio est effectus tristitiae. 2. Praeterea, tristitia delestiationi Opponitur. Sed effectus delectationis est dilatatio cui non opponitur aggravatio, Sed conStrictio. Ergo essectus tristitiae non debet poni aggraVatio. 3. Praeterea, ad tristitiam pertinet abSOrbere, ut patet per illud quod Apostolus dicit II Cor. Π, I : Ne Di te abundantiori tristitia abs0rbeatur qui est ejusm0di. Sed quod aggravatur non ab Sorbetur, quin im Sub aliquo ponderoso deprimitur; quod autem absorbetur, intra ab Sorben includitur Ergo aggravali non debet poni effectus tristitiae. Sed eontra est quod Gregorius FSSenu Nemesiu S lib. De nai. Om. cap. 19 et DamaScenu 0rth. ld. lib. II cap. 13 ponunt tris liliam aggra
vantem. CONCLUSIO. aristitia cum ex malo praesenti contingat, maxime animum aggravat, et quandoque animi et corporis motus impedit.
Respondeo dicendum quod effectus passionum animae quandoque metaphorice nominantur Secundum similitudinem sensibilium corporiam, ebqubd motu appetitu8 animalis sunt similes inclinationibus appetitu naturalis. Et per hunc modum servor attribuitur amori, dilatatio delectationi,
et aggravatio tristitiae. Dicitur enim homo aggravari ex eo qu6d aliquo p0ndere impeditur a pr0pri motu Manifestum autem est ex praedictis
770쪽
612 LU EST XXXVII. RT II ET III.
quaeSt. xxxvi. art. ) quod tristitia contingit ex aliquo malo praesenti modquidem ex hoc ipso quod repugnat motui voluntatis aggravat animum inquantum impedit ipsum ne ruatur eo quod Vult. Et si quidem In Sit tanta vis mali contristanti ut auserat Spem evadendi, licet animus aggravetur quantiam ad hoc quod in praeSenti non potitur e quod vult, remanet tamen motus ad repellendum nocivum contri Stan S. Si Vero supereXerescat vis mali in tantum ut spem Vasioni excludat, tunc Simpliciter iri peditur etiam interior motu animi angustiati ut neque hae neque illac divertere valeat o quandoque eliam impeditur exterior motu corporis, ita quod remaneat homo Stupidus in SeipSO. Ad primium ergo dicendum quod illa erectio animi provenit ex tristitia quae est Secundum Deum propter Spem adjunctam de remissione peccati. Ad secundum dicendum quod quantum ad motum appetiti Viam pertinet, ad idem refertur conStricti et aggravatio. X hoc enim quod aggravatur animus ut ad exteriora libere progredi non pOSSit ad Seipsum retrahitur, quasi in Seipso con StrictUS.
Ad tertium dicendum quod tristitia absorbere hominem dicitur, quando
si totaliter vis contristanti mali assicit animum, Ut omnem Spem evaSi nis exeludat; et sic etiam eodem modo aggravat et absorbet quaedam enim se con Sequuntur in hi quae metaphorice dicuntur, quae ibi repugnaro videntur mi Secundium proprietatem accipiantur.
De his etiam infra, quaest. IXlx art. 5 ad 5. et quaest. LIX. art. 5 ad 2.
Ad tertium sic posseditur. 1. Videtur quod tristitia non impediat omnem operationem. Sollicitudo enim ectriStitia c3USatur ut patet per auctorita- id Apostoli inductam arti praec arg. 1). Sed sollicitudo adjuvat d bene operandum; unde ApoStolu dicit Il. Timoth. ii 15): Sollicite cura teipsum
eaehibere. . . . Operarium inconfusibilem. Ergo tristitia non impedit operatio nem sed magi adjuVat ad bene operandum. 2. Praeterea utriStitia causa in multis concupiscentiam, sui dicitur Eth. lib. VII, Cap. Ult.), Ut e plicati Thom sieci. 14). Sed concupiscentia acit ad intensionem operationis. Ergo et tristitia. 3. Praeterea, Sicut quaedam operatione propriae Sunt gaudentium, ita etiam quaedam operatione con Veniunt hi qui contristantur sicut lugere. Sed unumquodque augetur ex Sibi conVenienti. Ergo aliquae Operationes non impediuntur. Sed meliorantur propter triStitiam. Sed contra est quod hilosophus dicit Ethie. lib. x, cap. 4), quod ie-leelatio perficit Operationem, et e converSO tri Stitia impedit.
CONCLUSIO. - Operatio si conseratur ad tristitiam ut objectum, maxime ex ea impeditur Si vero compareuar ad illam ut effectus, magis augetur et perlicitur.
Rospondeo dicendum quod, sicut jam dictum Si sari praeci . tristitiaqrnindoque non ita ingravat et abSorbet animum, ut Omnem motum interiorem et exteriorem eXcludat Sed aliqua motus quandoque ex ipsa tri titia causantur. Sic ergo operatio ad tristitiam dupliciter potest comparari: uno modo, Sicut ad id de quo est tristitia et Sic tristitia quamlibet per tionem impedit. Nunquam enim illud quod cum tristitia facimus ita bene Iacimus sicut illud quod acimus cum delectatione vel sine tristitia. Cujus ratio est quia volunta est causa perationi humanae unde quando per lio eS de qua aliqui contristatur neceSse Si quod actio debilitetur. Alio modo comparatur operatio ad tristitiam Sicut ad principium et ad causam et sic PCesse est quod operatio talis ex li istitia augeatur Sicut quanto ali-r u S magis tristatur de re aliqua, tanto magis conatur ad expellendam ui S-