장음표시 사용
125쪽
Declaratas a Plinio defensa Virgili, carmina:
Humida solstitia, atque hiemes orate serenas Agricolae hiberno laetissima puluere farra.
d nobilissimum, prudentissim q. uirumo
VAEs IV Is T a me, optime Nare, quid sibi Virgilius uoluerit Georgicorum I. dum inquit: Humida solstitia, atque hiemes orate serenaSAgricolae hiberno laetissima pul
Ego, etsi in ea re non multum mihi tribuam, tamen, ut tibi, cui ob summa erga me beneuolentiam multum debeo,& quem summe diligo, sitis faciam, quid sentiam, explicabo scio autem te, qui astronomiae studia non perstinctorie delibasti, probe nosse, solstitiorum duo esse tempora, unum iuxta Hipparchisententiam, quam hodie sequuntur astrono mi, cum sol primam Capricorni partem attigerit, alterum Cancri etsi Plinius lib.nat. hist. 18. c. as iuxta Eudoxi Metonis sententiam, in fastis rei tam, ut Columella lib.9.c. I .&cum eis Martianus Capell.de nuptiis philolo lib. 8. in octauacorum signorum parte conssici fuerint arbitrat , duodecimq. dies singulo solstitio tribu in quibus sol ita sensim mouetur,ut progredi aut regredi non uideatur. Ex
126쪽
ouia docet nos usus,&rerum magistra experientia, ea tempora siccissima desideram,ut optime nouerunt agricolae pluuiae enim tunc perniciosissimae esse dignoscuntur, tum quia demessa frumenta uel in agris iacent, uel in area triturantur,tum quia si pluuiae eo tempore euenerint, gramina statim subnascuntur,&le bae revirescunt, quae uetant stipulas lagros comburi inuorum incendium agricolis prodesse, idem poeta testatur,4 fieri
Saepe etiam steriles incendere prosuit agros, Atque leuem stipulam crepitantibus urere flammis. Cum&tertio, quia statim, postquam Virgilius ipse humida sol-Ω1tia optata iuncit, de hieme meminit, quasi declarare uellet, de quibus itialibus diebus intellexerit. Ut igitur de hiemalibus solstitialibus diebus eum sensisse dicamus, ratio quaereda est curea solstitia humida hiemesq. serenas desideradas praeceperit Et quidem sciendum existimo, semina eadem, prima sementi sata.
citius, postrema, uel etiam media, serius e terra prodire ideo Q. Columella lib. a. c. . prima sementi rarius, nouissima spissius se- men gargi praecepit si quidem putauit, ieete,semen,postremo
tempore satum, serius erumpere, ideo l. non paruam eius partem
ante nascendum interire unde&prouerbi in modum apud oesusurpatum fuit, tempestiuam sementem saepe fallere, serotinam numquam quin mala sit frigus enim&gelicidia serius fata semina facile corrumpunt. erumpere nosinunt, quod proprium est tempori humidi. ideoq idem Virg. eodem lib. ita pietiecipit
Nudus ara, serenuistis: hiems ignaua colono Ad demonstrandum
igitur, qualis esse deberet selicissimus frugibus annus iussit poeta agricolas orare solstitia, id est hiemales solstitiales dies humi dos nam si humidi, ex necessaria quodammodo conseu uentia sine glacie Africo, Austro Euxosantibus, qui tepidas pluuias
nobis adducunt quo humores tepore evocata; serotina etiam semina e terra facile prodeunt nam sicut frigoris adstrin ere includere. ita teporis aperire, Quocare propriuist quibus etiaserotinis seminabus e terra natis, quia hiems continuo post solstitia sequitur, tunc ut serotinae tempestiuae sementi consulatur serenam eam hiemem optandam praecipit ex qua serenitate ut re ipsa comperimus, nascuntur gelicidia terram adstrinxetia Quibus gelici dijs, Sol: tepore diurno liquatis, terra, quae glacie adstricta
127쪽
adstricta suerat, relaxatur,atq.ita sermentatur, ut sarrita uideatur:& tandem, iteratis uicibus, humore superficie tenus consumpto, tellus ipsa in puluerem redditur: sicq.enaciuntur hiberno laetissima puluere farra unde messis uberrima, qualis in Gargaro mole,
sequetur.Nec me mouet aduersus hunc Virgilij locum Plinij sententia, dum lib. 17. cap. a. inquit Ergo, qui dixit hiemes serenas Optandas, non pro arboribus uota fecit, nec per solstitia imbres uitibus conducunt hiberno quidem puluere laetiores fieri mel-ses, luYuriantis ingeni fertilitate dictum est alioqui uota arborum frugum communia sunt, nives diutinas sedere. Haec ille. Quibus uerbis Virgilium de tribus redarguisse uelle uidetur,primum, quod uotum ipsius arboribus non conueniat secundum, quod ontare hiemes serenas,suerit ingeni luxuriantis,cum id te aetibus non coueniat tertium, quod uotum, quod commune eliarboribus,&fitis, Virgilius omiserat, hoc est, ex eius Quidem sententia, ut hieme niues sedeant diutinae. Nam, quod ad primum attinet, certissimum esse arbitror, Virgilium eo in loco de arboribus non sensitise, de quibus sequenti libro seorsum primo tractare uoluisse aperte indicant illius carmina in libri principio. Hactenus arvorum cultus, sidera caeli: Nunc te Bacche canam, nec non siluestria tecum Virgulta &prolem tarde crescenti Olivae . . Vere ioitur in hoc Virgilium reprehendi non oportuit: quia de arboribus non sensit etsi uotum ipsius arboribus quoq.couetuat, ut paullo infra demonstrabo. Secundum, scilicet quod hiems serena Miluerulenta segetibus non conueniat, cum illae nutes desi-zmon inus, quamprimit, mi ustum esse arbitror nam etsi uerum se Ius uiue hibernreg diutinae soleant prodesse no tamen
Virgilius illis sed Romanis Latium incolentibus sua praecepta tradere uoluit, ut aperte testatur Georgicorti inscriptio ad Mae
Ouid faciat aetas segetes, quo sidere terram vertere Maecenas, ulmis q. adiungere uites Con ueniat, quae cura boum, qui cultus habendo
Quod in clarius lib. demonstrauit, ubi aperuit de qua Ita
lia parte loqueretur, dum dicit.
128쪽
Hic uer assiduum, atque alienis mensibus aestas, Bis grauidae pecudes, bis pomis utilis arbos. Quae Acriptio circumpadanis aut montanis regionibus non conuenit. Et paullo inseritis,postquam ad totius Italiae laudes digressus fuerat,ad Latiti redies,cuius agricolis praecepta dabat,ait. Salu magna parens frugum, Saturnia tellus, Magna uirum: tibi res antiquae laudis Martis
Ingredior, sanctos usus recludere sontes, Ascraeum l. cano Romana per opida carmen. Et non multo post. Sin armenta magis studium, uitulosq. tueri, Aut fetus ovium, aut urentes culta capellas, Saltus saturi petito longinqua Tarenti, Et qualem infelix amisit Mantua campum.
Quibus postremis carminibus cum illis aperte loquitur, quibus Tarentini Mantuana pascua sunt longinqua,ut Latium esse apparet quod in utrius'. agri medio consistit. Vt igitur assirmemus, quod negari sine cauillatione non potest, Virgilium de colonis Latij agri Romani sensisse, in quo niues uix semel inlustro,&tunc mora unius aut alterius diei, conspiciuntur remanet,&in
hoc secundo Virgilium recte serenas hiemes satis fruilibus q. desiderasse. praeceptum illius non luxuriantis ingen ij, sed recti iudici exstitisse. Vt interim omittam,quod in Latio,ubi armenta oues hieme sub dio, mon sub tecto continentur,4 non arido pabulo, ut m circumpadanis , sed uirentibus herbis pascuntur siquis niues in eo uel per quatriduum permanentes desiderare ,
quadrupedum,&praecipue boum precaretur interitum adeo, ut nisi in sequenti anno peregrini boves compararentur, terrainculta remaneret. Ex quibus tertium quoq obiectu diluitur nam sim me in Latio, ubi uer perpetuum ex recitata sententia est, diu tinae sederent, ut ipse Plinius peroptandum esse suadere uidetur: arbores, quibus mutatio consuetudinis non minus, quam hominibus, nocere solet, dicente eodem poeta Geor. a. loquitur autem de arboribus ex seminario transferendi Cuin etiam caeli regionem in cortice signant: Vt quae quo I modo steterit, qua parte caloreSAustrinos tulerit, quae terga ObverteritaXi.
Restituunt adeo in teneris assuescere multum est. si diu
129쪽
si diutinae inquam niues in Latio iacerent, ipsae quoq arbores
nive insolita afflictae interirent. His igitur consutatis,concludendum esse arbitror, nil melius nil a aptius segetibus Marboribus optari potuisse quam quod Virgilius optauit, Pliniumq ipsum
sua ipsius sententia conuinci is enim post locum supra citatum ita inquit Hiemem aquiloniam esse, omnibus satis utilissimum. imbres enim tunc expetendi uidens caussa est, quoniam arbores fetu exinanitas, &foliorum quoque amissione languidas, naturale est avide esurire cibus autem earum imber quare tepidam esse hiemem,ut, absumpto partu,arborum sequatur protinus conceptus,idest germinatio,ac deinde alia florescendi eXinanitio,e perimentis creditur quinimmo, sit plures ita continuentur anni, etiam ipsae moriuntur arbores quando nemini dubia poena est
in fame laborantium. Hactenus Plinius. Qui his uerbis putat hiemem debere esse aquiloniam, humidam, nec non frigidam, quam tamen aquiloniam supra ostendi necessario in Latio si1ccam cs , cum frigida&pluuiosa tempora in hieme diu in Latio simul esse non possint. licet Plinius rationem, quare hiemem aquilo niam desideret, expresse non aperiat tamen ex illius uerbis clare colli itur, dum dicit quare tepidam esse hiemem, ut, absumpto partu, protinus sequatur germinatio, deinde alias orescendi exinanitio , inutilissimum experimentis creditur. Aquiloniami itur eam desiderat, ut frigidissit, tepidam damnat, pluviam
autem post autumnum necessariam putat, ut arbores fetu eXinanitae &isurientes, potuin imbre saturentur si igitur e1us traditiones uerae sunt, ut& ueras esse arbitror: certe nihil melius, nec aptius etiam, ex eiusdem Pliniisententia, arboribus, quae mi tio sunt, optari potuit, quam ut solstitiam, quae inter autumni Gnem itemes initium sunt, ut alibi demonstraui, humida ueniant unde arbores, fructuum partu, soliorum amissione an- suidae exinanitae, imbres humore saturentur quo quidem
humore saturatae,si hiems Aquilonia quam,ut dixi, in Latio sic- eam serenam esse, usus experientia cognoscimus subsequa
fur arbores ipsae alimentum a praecedentibus imbribus asium-otum hiemis frigore coercitae, in se egregie concoquunt. eoq. concocto humore grauidae, adueniente uere, partum edunt generosum. quo alimento&partu tam modulate tamq aequaliter
1 pertito minime laborare, sed diu
130쪽
dendum est sicq Virgili uotum frugibus&arboribus commune esse intelligo. iniuste a Plinio, ipsius Plini sententia, damnatum suisse defendo Vale,4 me, ut soles, ama.
i Nus a Christi, seruatoris nostri, natali sesquimille
simus sexagesimus nonus,mihi dissicilior&inclementior uisus est omnibus, quos ab annis quadraginta citra praeteriverim siquidem ab initio Ianuariimensis teperatus potius quam frigidus suit, pluuiosus adeo,
ut quidam occulti fontes in capite Circi maximi, iuxta molendinum illorum de Conradi exsistentes, qui, ut a maioribus acceperam, obseruatione uerum esse compereram, cum apparent,annonae suturam caritatem, & penuria designat, nempe quia aquae abundant; pluribus in locis ibi de repentescaturi uerint, nec us'. an futuram hiemem manare desierint flores amygdalarum, quas nuces plurimas Virgilium appellasse crediderim, qui se affatim Ostenderunt, humido perierunt omnes, persica, pruna, cydonia spem sesellerunt frumenta, Iata omnia, quae optimam spem tota hieme,&maiori parte ueris praebuerant, adeo rubigine&calamitate infestata sunt, ut superiorum annorum frumenta,quae pondere bonitate praecellebant, scutis octo, hornotina uero scutis septem, ordeum scutis quattuor, auena scutis tribus,rubiis ungulis publice&communiter inter mercatores uendita fuerint.
licet prouidentia optimi principis Pij Quincti Pontificis max qui
horrea ex collatis a ciuibus nobilem agriculturae artem exercentibus, ac etiam mari terraq.longe inuectis frumentis,constituit,&furnarijs, quantum satisse uideretur, iiiij quinquagintaquinq. an singula rubia admotiri iuberet, panis in plateis kfurnis abundanter exstiterit, ut singulis bolon enis unciae Octo appenderentur, ita tamen ut extra urbem etiam operari uincarum abs'. annonae Praefecti licentia, non nis quantum quis a sibi bolcnenis quinq pararet, eXtrahere possent adhibitis tuim cade causa custodibus, opidanis territo ij, qui uix ad duas anni parteS frumentum collegerant non parum laborantibus,pyra modica, mala multa, nuceSiuglandes, Scastancae multae,aesias non seruida sicca tamen, ut ab in tio in cnsis Mariijais .in mensem Octobrem, plu-