장음표시 사용
51쪽
ti , seu aiserius aegritudinis in membro ei communicante a).Apoplexiam fieri per consensum partium cavitatis Vitalis, quemadmodum alios soporoSOs affectus, jam antea vidimus. Sed omnium maxime ventriculus nimium graVatus, aut oppletus liberum spirituum commercium impediens per partes, hunc morbum creare aptu S est. Hel montius experimento ductus , de vertigine & apoplexia recte monet, quod sedent 1, proxime intra ipsum Vitae nidum, in Archaeo , qui nimirum di, insitus est Ventriculi orificio. . . . Si autem Suboriatur m 1 cilago putida ad amarorem prona, Vertiginem , & fortius 3 insurgens apoplexiam suscitat ib)V.Μedelam hujus morbi apte insinuat VansWietentus his Verbis: UPatet hinc talem sa-x,burram primas Vias graVantem producere posse a poplexiam, , sed sanabilem facile , sublata hac causa per Vomitum, veὲν Secessum c).V' VIII.
cinfert his .... cibis modicis uti , DUἰbusque ac mollibus ..... Utendum ct laboribus naturalibus multis ..... Qui igitur his titetur vitam sanus deget d . Loquitur Hippocrates de his qui insaniae aliisque capit1s morbis proclives sunt. Cum LancisSius Vitam abstemiam, ac laudabile vitae regimen, pro mortis subitaneae ab apoplexia potissimum inductae praeservatione prae aliis quibuscumque re mediis laudaverit, tum demum inquit Nec immediata solum 3, sed diu etiam experta in praesen S referimus, quibus sand ob-1, servationibus ipsius Hippocratis consilium accedit e).V Aurea sunt , hac de re , Medicorum UratiStaviensium Verba Ma. 1 Hor pars eorum inquiunt) quos apoplexia apud nos invadit, est temperamenti sanguinei, aut Sanguineo cholerici . . . . Cu-νη:uscumque Vero fuerint temperamenti qui Vel hoc anno vel Detiam sequutis temporibus apoplexiam incurrerunt, in eo 11fere omnes conVenerunt, quod Vel in potu, Vel in cibo , vel F Dutro Avicen. lib. s. fen. I. tradi. I.
52쪽
friuroque excesserint Non facile recordor , quemquam Da poplexiam incurrisse, ubi non vel manibus fuerit palpabile,s inter aSSumpta , & motum corporisque exerciti 1 nullam fuis- 'Se SerVatam proportionem , sed illa modum excessisse , haec vero defecisse b). VIX.
Si omnia membra vehementer resoluta sunt sanguinis detraetio vel occidit, vel liberat. Aliud curationis genus vix unquam Ianitatem restituit ; saepe mortem tantum di eri ; vitam interim infestat. Post sanguinis missionem si non redit motus
mens , nibit spei superest: si redit sanitas quoque prospicitur Q. Igitur aeger correptus a poplexia , quae non infirmitate sed onere nocet. nullo auxilio melius succurritur quam Venae sectione. Si autem virium extinctione hic morbus fiat, sanguinis missio aegrum iugulat. VNisi enim poSt venae sec-Dtionem , & congrua adhibita auxilia inquit Hos anus in-Dtra vigi ii quatuor horas sequatur levamen , & sympto ma-Dta remittant, spes salutis decollavit o. Obiter hic notene Tirones, Hois manum apoplexiam SanguinΡm sub nomine haemorragiae cerebri explicare, obserVationibus & ratioc1niis anatomicis suffultum; cum enim in dissectis hoc morbo cadaveribus ne dum ipse , sed & Nepferus pluresque alii in cerebro sanguinem extra Vasa effuSum conSPeXerint , e X. ruptione Vasorum sanguiferorum apophexiam obortam rati, ad haemorragiae species hunc morbum reduxere. Sed cum inspectio cadaverum raro morborum causaS, saepe effectus e
rum , & mutationes in homine a morte inductas monstrare soleat, ut in generali Pathologia vidimus d) , propterea n Vitatis amore hunc Auctorem hic, sicuti pluribus aliis locis,
a communi & usitato Medicorum sensu recessisse credimus, potiSsimum cum anatomicae dissectiones nulli bi minus veras malorum causas quam in nervorum morbis monstrent, in spirituum vitio, defectuque inexistentes, atque post mortem mi
53쪽
nIme aspectabiles. Cumque in dissectis ex morbis aliorum viscerum cadaVeribuS , Sanguinem in cerebro extra Venas effusum conSPeXerimus, potius quam Hossmani, placet Ballonii expertissimi Medici judicium hac deire ita loquentis: Cum 1, morbi cerebri sint curatu difficiles, cognitu sunt dissicillimi:
parVae ejuS causae gravia in capite edunt symptomata , imodi Solus Vapor teter furtim surrepens convulsiones terrificas timis vehit, & magno Medicorum dedecore. Saepe capita homi manum morbo capitis consumptorum aperta sunt, in quibus nihil commemorabile repertum est quod mortem intentasSet, Dcum alioquin Medicus aut abscessum aut simile quid reper
tum iri pronuntiasset. Spes augurantium ipsa inspectio fefel- lit, & eorum fiducia & inspectio in stuporem vertit, ac Dsi cum ipsa anima mortis occasio evolataei a .
CAPUT V. DE RELIQUIS AFECTIONIBUS SOPOR OSIS.
Soporosos novo vocabulo Vocant Scholae eos omnes morbos, quos latini soporos, soporiferos apellant. Sed nOS eo no mine utemur ut tantum intelligamur , siquidem ita fert docentium usus. Igitur praeter lethargum, & apoplexiam , inter soporosos affectus numerantur Cataphora , Carus, ama, Typhomania , ct Catalepsis. Sunt quidem hi omnes aliorum morborum Symplomata , non morbi primarii quemadmodum lethargus & apoplexia , proinde non eorum hiStorias, sed signa tantum characteristi a proponemus hoc fine, ut Tirones Singulorum naturam agnoscant , ne in curationibus unum pro alio assumentes eos mutub confundant , quod a pluribus Auctoribus alioquin insignibus factum videmus. Ri- verius jejune de his tractans omnes stre confundit. Homina nus cum doctrinarum fontes non consuluerit , diminutuS est,& parum acuratus. Boerhaavius lethargum & carum cum apop.exia confundit, atqueadeo de lethargo paucisSima Ver-
54쪽
ba facit. De caetero carum & apciplexiam alioSque soporo-SOs affectus neque accurate neque sincere satis distinguit, quod ideo monemus, ut Tirones intelligant, Auctorem hunc, alio quin laudandum , in chimicis , & physicis observationibus intento magis animo majorique cum fructu , quam practicis excolendis adlaborasse. Cataphora Vi VociS eSt Vehemens in somnum propensio. Affectio est praeternaturam omnibus morbis Soporosis communis, cum aegri quOVis modo excitati , inevitabili necessitate in somnum iterum delabantur. Sunt ho mines sani& Valentes, qui ob speciale temperamentum, quod idiosincrasiam vocant, in somnum nullo negotio feruntur. Fiunt etiam cris es sal utares per Somnum longum , praesertim in pueris, quibus solemne est Vitam dormiendo transigere. Dis tingui facile potestis somnus a cataphora , tum Schemate iacendi , tum facilitate excitandi aegrum , tum ex Sanitate Vel
morbo praegressis si etenim haec Omnia acurate conside rentur , nemo est qui Somnum Salutarem a morboso non distinguat, 'Distinguntur dormientes inquit Aurelianus ab op- 'prcssis calore , charactere , respiratione, pulSu , tactu, sche- 'mate jacendi, febrium magnitudine a VCarus est capitis graVitas cum Sopore. In Vulneratis capite in casu ab alto di in assectibus his tericis & hypocondriacis nym a repletione aut inanitione conjunctis: in affectioni bus epilepticis : in ebriis 2 in Meminis circa menstruorum tem-Pora ringravidiS appropinquante partu: in acceSsionibus qua rumdam febrium intermittentium frequenter Carus conspicis, olet. Atque haec aeger patitur: capitis graVitas adest 2 altusque Sopor cum sensus & motus amissione , ita tamen ut neque motus Omnis , neque sensus integre deficiant , negrespiratio laesa sit, etenim Si pungatur aut valide vellicetur aeger aliquem motum sensumque habere intelligimus. Quod si caro diu perseverante sensus motusque omnino desint, metus est , ne inde lethalis apoplexia exoriatur , cum facile huic ille viam sternat. Apoplexia histericis superveniens , quae 1 Sennerto sub Aphootae nomine describitur tamquam affectus
55쪽
Caput. V. De Reliquis affectibus soporosis. 4 3
Inter apoplex iam & epilepsiam medius, utpote aegri cadunt sopore correpti Sine Sensu non tamen motu omnino privati, neque con Vulsionibus agitati: quam sub specie levioris apo plexiae describit Holfmanus , reipsa carUS non apopleXia Sunt, in his enim nec sensus motusque omnino deficiunt , nec respiratio offenditur , , quod caput eSt , Sol Vuntur Sine paralysi, aut insigni aliqua nervorum laesione a . Optime VansWietentus moderatissimus Scriptor Praeceptoris errorem
corrigens , inquit Apoplexiae similis morbus carus &M, quasi levior species ; a qua tamen distingui debet, quia fa- cilius sanatur & integre quidem; quod in apoplexia exqui-
, Sita raro fit; si enim eVaSerit aeger, semper fere aliquam, laesionem functionum animalium relinquit . . . . Heers homi di, nem ab ebrietare jam in quartum diem dormientem liberavit a Dperforatione calvariae , quam iam moliebantur bini chirurgi DraSo capite , quia credebant a poplecticum CSSe , cum Supinus cecidisset ebrietatis primo tempore ἰ eXaminanS autem aegri 'caput , cum nullum Vestigium laeSionis perciperet, pulsus Optimus CSSet , respiratio liberrima absque nullo steriore se Dret, audacter negavit a poplecticum esse Vidique ali quoties, quCd jacgatores satis imperiti gloriam tulerint sana- tae a poplexiae, dum profundus talis Somnus largam ciborum
D& potus imprimis ingurgitationem sequebatur b .V Neque semper & perpetuo fiet ris carum comittatur, Ut Boerhaavius tradit, quin portus in foeminis ebriis , epilepticis, aliisque
bene mullis carus Saepe Sine febre conspicitur , neque optimi naturae obSerVatores carum neceSSario cum febre conjunxere se , . ω Coma eSt: somnolentia praeternaturam morbis malignis ut plurimum Super Veniens , qua aegri Sine Sensu S & motus amis sione , modo Sopore tantum, ii ter dum Sopore Vigiles jacent.
nos. ct curand. lib. I. cap. I 2. p. 81. Durct. Sch. in Holt r. lib. I. c.
9. pag. 64 Sed praecipue Calen. M thod. mcd cnd. lib. I 3. cap. 2I. 9 set t. a. in lib. I. prorrheris. Seu
56쪽
Ex hac descriptione quivis facile coma a reliquis affectibus
Soporosis distinguet. Lethargus secum vehit febrem prima ronte leVem , reipsa acutam : oblivionem inexpugnabilem:& in omnibus habet vim morbi per Se eXistentib. Coma est
morborum malignorum symptoma epige nomenon : oblivio nem non inducit, utpote Sensus communis operationes in eo non obliterantur: nec per se subsistit, Sed aliarum affectionum Vim causasque consequitur. Cum carus Soporem pro-Lundulla cum sensus & motus imminutione maxima includat atque sine febre saepe invadat, nemo eSi qui eum a coma te non discernat. Ex data descriptione duplex comatis genus agnoscimus , alterum Somnolentum in quo aegri sopore continuo Vexantur ; alterum Vigil dum scilicet externa facie somnolenti sunt, revera autem Vigilant, atque ita assiciuntur , ut etsi non dormiant, Vigilantium munia exercere non possint. Haec omnia fuse eXplicantur apud Galenum
qui, ut erat Graecae linguae peritissimus, Videns Hippocratem in historiis epidemicis de comate saepe loquutum , & 1
veteribus male intellectum, de comate librum conscripsit minime spernendum. Igitur in comate Somnolento dum solo sopore molestatur aeger, haec patitur: neque scite , neque Sapienter quid loquitur: difficulter sentit: acclamatus aut punctus excitatur quidem , sed non facile, hinc velut immobilis ac mutus sibi relictus perpetub jacet; at si surgat, melius res Sibi oblatas accipit, atque dicta intelligit
cum, nullo negotio, decumbens in Somnolentiam iterum convertatur. Sed si coma fuerit vigil, sentiendi movendique vim non dissiculter exercet: audita voce aut sono facile exurgit: si quis eum contingat, oculos statim attollit & in tangentem intuetur : si forte somno correptus sit, sese movet jactatque toto corpore , & repente exurgenS mox revolvitur, ac desipiens quaedam minime consentanea effutit. Utrisque autem commune est ut attollere oculos non possint, sed gra Ventur , ac dormitantium imaginem prae se ferant: faciem habeant turgidam cum colore livescente: praegressam itemque febrem ex inflammatione Viscerum , aut maligna eorum infectione natam: surditatem aut antecedentem comati, aut comi
Tnbomania est: affectio praeternaturam, qua aegri alternis Vi
57쪽
Caput V . De Reliquis a festibus soporosis. 47
vicibus delirio, & sopore Vexantur. In phrenitide, mania, melancholia , febribus malignis non raro fit , ut aeger repente exiliat, clamet, Vociferetur , insolitis motibus agitatus inania loquatur, iisque cessantibus subito in soporem profundum delabatur a . Quod dum alterna vicissitudine repetit , typho-maniam constituit. Commune tamen huic cum caeteriS SOpo- rosis affectionibus est urinas mingere tenues , cruda S aquae similes ; aut instar jumentorum crassas: pulsus habere den-SOS , conVulsione contractos , languidos , inane S: Si tum corporis subinde mutare a capite ad lecti pedes delabendo: hiante ore dormire : & ad ea , quae offeruntur non bene se ha
. Catalepsis est: affectio praeternaturam , qua aegri subito, respiratione illaesa , sensu omni pri Vantur , ut Sub ea forma, qua aprehensi sunt, diu immobiles permaneant. Hinc quod a Graecis Catoche, Catalepsis , a Caelio Aureliano aprehensio, oppressio Vocatur b . Catalepsis symptoma est non Spernendum , lumbricis, affectionibus hystericis , stomacho ab inedia, aut atrabile languentibus , familiare , atque febribus
mali moris, tum continuis, tum intermittentibus a viscerunt inflammatione, aut corruptela naScentibuS, magno Semper discrimine, sed inopinato superVenire solet. Igitur catalepsi correptus haec partitur: febris adest et situs supinus : colli distentio : genarum rubor: Vocis defectio : subita sensuum ablatio : corporis immobilitas cum siccitate : palpebrae apertae& inconniventes : intentus obtutus , ita ut in quibusdam si ante oculos eorum digitos moVeas, palpebrent , & suo ob tutu manuum trajectionem Sequantur , sed Sine Visione: subsultus tendinum : labiorum, superciliorum, & digitorum levis & involuntarius motus: dentium confixio Vehemens, quandoque cum Stridore: oris hiatus cum saliVae fluore: pulsus celeres, inanes. Haec in catalepsi vehementi contingunt ue sed
fere sic incidit, ut affectiones catalepticae quandoque debiles fiant
ron. c. I I. o Comment. I. in I. lib. 2. cap. IO. pag.
58쪽
4 8 Lib. I. De A sorbis capitis.
fiant sine omni Sensus amissione, quae tia tu , aut V1Scido mi Is-cidoque humore per alVum exeunte solvuntur: imo & sunt qui intento obtutu attendunt, & clamoribus excitati respicientes laclarymantur , nihil dicentes , Sed Volentium respondere Vultum aemulantes, odori jus jucundis delectati , tetris affecti, atque puncti sentiunt . ut Si eorum manum quis extenderit, eam recolligant, ac rebus acribus lacessiti horrescant , interimque eorum Vultus rubore SuffuSUS appareat. Catalepsim omnem accuratissime describit Caelius Aurelianus : at te, em rite descriptam videant Tirones in Nicolao Tulpio , Scriptore optimo , tum ob accuratas & fideles morborum obServationes , cum ob Latini Sermonis Singularem
Praestantiam a , . Sub horum symptomatum praesentia, omni diligentia 1nquirant Tirones morbos eorum generatoreS, an intemperies partium, organi Vitium , Soluta unitas , aut Omnia simul concurrant. Deinde Serio meditentur praeter plet horam & obstructionem , necessario adesse debere Vitium speciale spiri
tuum quo praedicta mala foVentur; etenim quae a Mechanicis de intercepto sanguinis per cerebri Vasa motu , spissitudine, meabilitate dicuntur nimis generalia sunt, infinitis propemodum morbis & symptomatibus applicanda, atque ad effectus potius quam eorum causas pertinentia , ut in generali Pa thologia docuimus. Ad rem Vans*ietentus Praeceptorem suum, Summa , ut Solet, moderatione em mendans , inquit Interi in ,, tamen in catalepticis, quod vidi, inVeni pulsum manifestums, in carotidibus , facies non semper erat turgida & in fiata , imo in quibusdam collapsa potiuS : adeoque Videbatur san-
1guis ire , & per Venas redire Satis liberes Verum illa quies di, Videtur in primis esse in subtilissimo fluido, quod a fabricadi arteriosa cerebri secretum per minimOS canales nerveos mo
D vetur , & cujus fluidi motus non a corde & arteriis pendet, , sed a mentis corpore nexae imperio producitur b . V Igitur spiritus speciali & ineffabili dia thesi infectos esse in sopor sis
59쪽
Caput V . De Reliquis affectibus soporosis. 4 9
sis affectionibus, ex diversis eorum characheribus abunde deducitur, cum nullum ex memoratis symptomatibuS, CtSi Omnia in Sopore conVeniant, sit in forma & specie alteri omnino simile.. Cumque intimam spirituum diathesim vitiatam nO.,is perspicere datum non sit, intento animo in ejus effectus, &Symplomata concomitantia inquirire ad laborandum. Ergo ex effectibus, & comitantibus signis superius adducti S , Sat manifestis , conjicere licet spiritus per hos morbos narcosi quadam infici vitae infestissima, interimque calorem cum Siccit te in hamore nativo cerebri hospitari, ut humidum Vitale ConSumatur , aut dissipetur ; idque interdum magna vi efficitur , ex quo fit ut affectiones soporosae non aequali vehementia molestent. Hujus orationis haec summa est. Aer Speciali modo infectus: animi pathema vehemens : aut diaeta
improvide usitata, cerebri, aliorumve Viscerum cum eo consentientium temperiem vitiat, Suasque Vires ei communicando sic immutat, ut duplicem simul effectum producat, nempe Somnolentiam gravem , & consumptionem humidi nativi cum
excessu caloris: quod velim Tirones prae oculis habeant ne nimium calidis medicamentis , sub praetextu cerebrum robo randi aegros consumant. Si his addantur , quae antea de Lethargo , & apoplexia, & quae in generali Pathologia de
symptomatibus f oporosis diximus, clarius ea quae adnotamus & facilius percipientur. In harum affectionum curatione omnis animi intentio in extirpatione morborum a quibus pendent ponenda eSt, ete'nim qui de sympto male tollendo , nulla habita ratione morbi, curant, nihil agunt , cum effectum manente causa auferre nullo modo fieri possit. Juvat tantum verba Vans*ietenti apponere , qui Magistrum eminendando, sic loquitur : 'Negaridi nequit, quod quandoque in mortem terminetur catalepSis,r,sed simul constat certis observatis plurimos i de emergere quidem absque alio morbo sequente ; in qui 'usdam ta-11men sed paucioribus in epilepsiam aut convulsionem abiiSSe..1 . . Prudenter monuit Homanus 1 calidioribus stimulantibus 1, abstinendum esse, Si catalepsis ab humorum nimio Orga Smo, 33eXPan Sione, ac stagnatione orta fuerit. Neque in hystericis ca- talepsi correptis videtur tutus similium usus; dum enim va-
60쪽
ν'Simas faciunt aeque metuendas, & forte plus nociturus: σν imis plerumque non multum efficiunt, quod & propriis observatis didici, & confirmatur illis quae in Achis Parisi-Dnis habentur a).V
An soporari ubisis malum ' b). Ex hac Hippocratis dubitatione monemur , attenta observatione in aegris soporatis inquirendum, qua Vi, quibus causis , qua forma fiat sopor tum ad praesagiendum , cum praecipue ad curationem rite instituendam. Cataphoram quando que leve malum esse jam vidimus. At reliquas affectiones so- Porosas ut plurimum perniciales, aut saltem periculoSas eSSe, ex his quae paulo ante in earum signis tradidimus facile innotescit. II. Somnus ct vigilia , utrumque si modum excesserit ma
Praeter ea quae de somno & Vigilia cum natural1, tum praeternaturali in Institutionibus adnotaVistius , aliqua nunc breviter advertere juvat. Si somnus delirium sedat, bonum inquit Hippocrates d); ubi ipse laborem facit lethale; si vero iuvat non mortale e). Vidi aegros, a somno , majori delirio correptos, qui tandem periere. Alios quibus somnus labores , nempe febrium incrementa , difficilem anhelitum, dolores , inquietudines & id genus alia induxit, summo d1scrimine , & ut plurimum letho comissos observavi. bea si somnus in magnis morbis neque molestus per labores fuerit, neque delirium inferat, non propterea Salutis signum eSt, cum Der alia mala, bene dormiente homine, morS non raro Suc-
cap. 2. pag. 9 I. c) Hipp. 2. sphor. sent. 3. d) Hipp. lib. 2. Aphor. sent. 2. e) Hipp. lib. a. Aphor. sent. I.