De consequenda, et producenda senectute disquisitio.

41쪽

23, qu e aut prodes e Dient, au: obesse ; unu qui qtae observare debet, quae sibi propria sint quae aliena ; ut illa prosequatur , haec effugiat. Tertio, licet unusquisque ea vitae praesidia prosequi debeat, quae suae naturae, & corporis constitutioni optime pi odesse, expertus sit, ea nihilo secius non negligat, quia viri in arte medica peritissimi tanquam salutaria proponunt. In his enim ratio, & authoritas: in illis natura,& usus plurimum sibi vindicant. Si autem n tura, & ars, ratio, & auctoritas amicε coniu-rent , altera alteri opem ferat, universa simul quodam vel uti facto foedere , Iougam , Vegetam- que senectutem sobrio , & prudenti cui quani promittent, & dabunt; hisce prs missis. Primum praeceptum, quod inter multa alia polaris instar bderis elucescit, & ad vitae diuturnitatem , tanquam ad portum deducit , illa Platonis sententia est , optimum ad senectutim viati, εum esse, etiam iuvenibus uxta Ciam, O ration mnaturae qui Pere t Quum ergo natura paucis contenta sit, paucis quoque adolescentes contenti vivant , Parsimoniae idcirco a tenetis a Cuescant; tantum ci Oi potionis adhibeant, ut reficiam tur Cirer, nota cpprimanthr . Ex qua temperantiae singulari virtute id facit E obtineri solet, ut ciborum coelo, O digcssio in stomacho persciatur. Illaque

42쪽

quidquid ex corpore per inevitabiles vitae actio. nes continuo amittitur, iugiter restituitur, in quo vita consistit, & sanitas. Quum autem praecipua humanae machinae instrumenta ad ciborum coctionem , & digestionem dentes sint, maxima cura , operaque danda est, ut ipsit firmi, sani, venustique conser ventur. Valde proficiet ad rem si homines a prima aetate in usu habeant, vel pennicillo, vel dentifricio aliquo dentes leviter aliquando perfricare . Utale etiam erit, vino albo OdO- rato, aut rubro austero, in quo Tyrra, cinnamomum , parumque aluminis diu infusum sit, os quotidie abluere. Hinc enim non solum os bene olebit, sed dentes quoque eluentur, in alveolis diu firmi servabuntur, vixque in ipsa decrepita aetate decident' , - r et Temperantiae virtus cum non voluptati , lea sanitati consulat , sobrie viventibus famem pro 'condimento in cibo praescribit , in potu sitim idcirco salsamenta, multiplicesque ciborum varietates , quae non esurientes ad edendum allectant , vitari debent, mensaque simplici, tenui que apparatu comparanda , Victus tenuis , naturaque parabilis haec secum

43쪽

st commoda refert: Stomachum non onerat, vires corporis recreat, animi virtutes fovet, cupiditates reprimit, somnum blandum consiliat, ex qua alacer , & validus homo ad sua consueta ONscia revertitur . Non ita fit , quum varia permiscentur; postquam enim assa , & elixa , salsa, & amara, acria , & sub dulcia ; Carnes , & Pisces una mensa , satisque abunde comeduntur, in stomacho excitatur tumultus , qui eum ad secessum , vel vomitum adigit, somnus discutitur, caput dolet, facies decoloratur, os foede putet, ct spiritus tanta hebetudine praegravatur , ut con sueta munera praestare nequeat . Vitandum ergo satietatis vitium est , quod tanta secum incommoda refert. Si vero evenerit, ut excessus aliquis in victu committatur , supervacua materies tune vomitu protinus eiiciatur, ne intus corrupta noceat, aut

saltem liberaliori frigidae aquae potu diluatur . Mirum est quantum satietati, & repletioni conferat frigidae potio liberalior , praesertim si saccaro, & succo Citri , quemadmodum in Magna tum eonviviis sorbilla luxuries parat, bibatur. Idem sperari licet , si frigidae spiritus vitrioli sub dulcis ad gratum acorem instilletur : eo quod

huiusmodi potiones fermentationem moderando, ciborum ionem adjuvant.

44쪽

28 Sed satius semper erit satietatem effugere,

quam satietatis malis occurrere . Ea de causabis potius in die, quam semel cibum capere expedit : ut ita partitis vicibus minus cibi accipiatur, qu pira si una tantum vice caperetur acceptumque stomachus facilius retineat, & con- quoquat. Neque uni tantum comestioni a te-ncris assuescere convenit, quamvis ea non nimia sit; tum quia licet sani vivant, qui iti assueverint, imbecilliter tamen vivunt: Tum etiam quia citius senescere Iolent, qui uni tantum comestioni osiue Cerint, ut animadvertit Hippocrates, multique experti sunt. Alimentum porr' bis saltem i n die assumptum , materiem nutry tioni assidue suppeditat, humoresque jugiter rei Movat: Quod unica comestione vix fieri potest, quae si immodica est , stomachum onerat. si parcior, alimentum brevi consumitur: eoque deficiente, humo reg sensim sinς sensu acrimoniam concipiunt, solida atteruntur , &ita homo ucius, quam , par est, ad senium devolvitur. Ut temperantia in cibo ad longae vitae consecutipnem. satir multumque prodest , ita quoque vini, & concessae veneris. usus ., si moderatus sit, excitando corpubs, viresque animi re creando, non parum , conferre poterit. Libidinosa contra, qtiemadmodIim i m in , ut intret pe-

45쪽

29 rata Iuventus cssatum csrpus tractu senectuti. Idcirco Juvenes semper memoria teneant quod tum vinum , tam venerem, tum alias quascumque corporis voluptates . Commendat rarior Iasus .

' Praeter temperantiam in cibo , & potu, alii Lque Humanae vitae voluptatibus, labor corporis, aut quotidiaua ejus exercitatio satis , multumque conferet ad longiorem vitam consequendam . Quemadmodum enim latinissinnis Celsus nos docet : Qua via corpus hebetat, labor fr.rtant: illa Mattiram senectutem: is longam adolescentiam reddit. Inde quantum milii arrideat, nescio dicere, aurea sentcntia illa, in qua Cato Vitam hominis similem ferro esse diiudicat . IVam Cita nostra , inquit, propὰ ut: serrum est . Hi rum , si exerceas, conteritur; si non ca ctrceas, tamen rubigo interficit : Ita homines cetercendo et idemus ccnte i ; si nihil Sero cxerceas ,

inertia , atque torpedo , plus detrimenti freti ,

quam exercitatio . .

Ignavia ergo quanta cura, ct diligentia vitanda sit, clare patet ; Scit ita quotidie exerce. ri opportet, ut aequa proportio sit inter cYer. citationes, & corporis vires. Per exercitationes viribus pares robustias corpus esii Litur, membraque, ela solida omnia maiorem firmitatem

46쪽

3o acquirunt, facultatesque mimi ad propria munera perficienda expeditiores evadunt, adeoque homo ad vitae diuturnitatem disponitur. Non ita fit, quum dispares viribus exercitationes sunt; quoniam observavit Aristoteles , lorig2que experientia de prshendit, quum de animalium longa: vitate inquireret, ea citius se nucere , qVae v tra vires laborant. Aristotelis observationem Sanctorius, quem illustrem medicina statica totum per orbem fecit, aut horitate sua confirmat: Exercitium enim, si ve animi, ait , sive corporis violentum, reddit corpora levioris ponderis , σ- eit velocem senectutem , O mortem praematuram

Minatur.

Si corporis exercitationibus exercitia animi adolescentes mutuo faedere adiungant, beatam quoque , & iucundam senectutem expectare po4 terunt. Id enim habent studia, quae porro sunt animi exercitationes, quod juventutem alunt, O senectutem oblectant. Sed in ea collectis vi.

ribus incumbere, ut animo res valde amica, sic corpori inimica est. Dum enim assidito studio animi virtus exercetur, corporis robur infringitur. Quare non sine ratione Ramarginus de morbis litteratorum agens , eorumque causis scripsit Veluti ex nimia corporis exercitatione

anima ad mentis Iuuctiones languescit: Sic ob

47쪽

nIn iam animae contentionem circa Dpientia Itu dia , corpus marcescat, necesse est. Ab exercitatione litterarum cessare interdum

doeti debent, otiumque capere; Ludis idcirco delectentur, gratissimaque societate, & confabulatione suorum aequalium. Quaerenda quoque delectatio est in musicae dulci concentia , aut sal tu intra numeros : in gestatione , vehiculatione equitatione , aliisque gratissimis sed innocuis humanae vitae voluptatibus . Ut ita omnis animi sollicitudo, praesertimque tria itia, quae exsiccat ossa , aetatemque exolvit , repellatur, letitiae vero , animique hilaritati locus sit, sus aetatem flori. dam diu seroat , alteraque veluti vita mortalibus est. Corporis, & animi exercitationes somnus subsequatur, magnus ille virium reparator , quieSanimi grata, & pars humanae vitae omnium placidissima, cuius ope particulae nutriti vae, quas vigilia, & labor diurnus consumit , corpori re

stituuntur, & quidquid amissum est, ejusdem opereparatur .

Septena horarum somnum susscere,communis est sententia, tum ut ciborum digestio perficiatur, tum , ut quae excernenda sunt , separentur, tum etiam, ut amissa: vigilia, & labore vires in integrum restituantur. Unde forsitan locara

habui t tritum illud, & vulgare.

48쪽

Septem boras dormisse sat Oit j uos que seni

que . Sed hyeme , & vere somnum aliquantulum longiorem corpus exigit, ipsaeque noctes, quae diuturniores sunt quodammodo suadent; adeoque hac tempestate etiam ad octo oras sine ullo sanitatis detrimento somno indulgero unusquisque poterit ; Si vero longior somnus sit, animi, & corporis vires labefactari solent, unde in hoc poliser cassa; seu nimia obesitas , ct ini illo hebetndo facile exoritur . Tempus somno Cpportunius nocturnum est, ad eumque invitant tenebrae, & silentia noctis: totum vero diem . stertere, noctesque totas vigilare nedum animo, sed corpori quoque inimica sunt: ab iisque lon- removent Avium diem salutantium suavissimi Concentus, nec non gratissima solis praesentia, qui suo fulgore tenebras disperdens cuncta animantia ad consueta allectat, & invitat ossicia. Vitanda ergo sunt omnia negotia, quae salubres somnos abrumpitat , hominesque a nocturna quiete adeo revocant, ut ad multuna diem dormire cogantur. Si vero aliqua ex causa nox insomnis forte agatur; tunc diurnas, quot opus est horas , somno transigere nedum conve- .nit, quin imo necesse est, ne videlicet immodica vigilia facultates animi, viresque corporis frangat. Qux hactenus dixi, cuaeque dictarus sum

49쪽

sum, parvam, vel nullam ut itatem ad consequendam senectute na haberent, si humanae machi. iape emundi tria ossicio suo non fungerentur. Namqus excernenda sunt, si plus, quam par est , corpore retinentuc, in assa sanguinis contaminari so. let, unde velut ex foecundissimo fonte plurimi scaturiunt morbi. Alvus, & vesica sunt, ut ita dicam, viae regiae, per quas natura, quae superflua , & inutilia nutritioni sunt, corpore ejicit. Si vero huiusmodi viae aperi endae sint, ut debita ossicia exequantur , blandis medicamentis uti. Oportet: nam pharmaca valentiora, quom admo

dum Hippocrates, & Plato duo artis medi e lumina asseverant, licet optato esse diu fungantur, stomachum vero debilitant, brevioremque aetatem faciunt. Itaque ad longam , & bonam valetudinem consequendam, eorum sapientissimo consilio , omnia prius tentanda sunt, quam pha

macis corpus operose commoveatur ; Oleribus,

idcirco, carnibus teneriorum animalium, & fructibus bene maturis alvum len: re tutius erit, quanremediis praesertim valentioribus, quibus si alvus non facile obtemperet, clysteri usu compelli potest. Sunt quoque plurima alia praesidia ad alvum leniendam , sed omnia antecellit Margialis illud, quod Rufo proponit. Ptere lactucis , O blandis litere malois,

50쪽

Nam faciem durὰ , Rufe , cacantis habes e

Praeter alvum , & vesicam stitit quoque alia humanae machinae emunctoria, quorum ope sanguisa superiluis depuratur. Sed inter caetera spiracula cutis principem locum habent: quoniam continue ex iis spirat , forasque emittitur humor, perspiratio x is insensibilis denominatione notus, q*i si qualis, ct quantus oporteat, quotidie secernatur, sanitas conservari semper potest. De huius secrctionis commodis, & incommodis, excessu, & defectu satis, superque egit clar. Sanctorius in aureo libro, quem de medicina statica scripsit . Legi propterea eodem ex fonte malum iis, quam hic referri. Tandem de his praesidiis agere non alienum erit, quae omnium medicorum gravissimus Verula mitis ad vitae diuturnitatem consequendam proponit. Vir iste , qui de animalium longaevitate adeo accurate tractavit, ut materiem plane exhauserit, tria praesidia, uninionem videlicet, balnea , atqne frictiones, pro diuturniori vita obtinenda commendat , ct in his profecto plus spei esse video, quam in tot panaceis, aliisque arcanis, quae scioli venditant, delirique alchim istae somniarunt . Quem enim , quaeso, ut alia multa iam in ludibrium habita, silentio praeteream ) ad maturam senectutem perduxit Ens cedrinus Hel montii, aut Elixir pro

prietatis Paracelsi Z Neminem , quem sciam ; imo