Nomenclator agriculturae authore Carolo De Aquino Societatis Jesu

61쪽

so NOMEN CLATOR

tere: scio alios legere , sed aptius Turnebus , & alii eorbitant. Costiaco . Colum. Morbus bubuli pecoris ; cum illi pellis , seu corium sex quo morbo nomen) se adhaeret carni , ut manibus apprensum deduci non possit. Fit autem potissimum cum sudor in opere faciendo refrixit . Coarax. Virgil. Dicitur a corio : est enim quasi corium tegens arborem; illud scilicet quo exterius arbor tegitur. Pars est etiam arborum vitalis , quas sterilescere & perire necesse est intercisis cortice, per quem alimenta succique saliunt. Ferre quidem vulnera & fissuras arbores possunt; imo quaedam cortice inciso fertiliores fiunt; convalesieunt

enim continuo, dc conglutinatae firmius coeunt. Quod

si undique denudentur , amissis alimenti eanalibus , 8c spiramentis, quae sunt illis vitae principia , intereunt. Αsiperi crassique sunt cortices, sed plantarum medullis

admodum leviores. Hinc alligato eortiee natare incipiunt , qui eam artem addiscunt. Natare e corium ,

adagii loco de iis dieitur , qui aliorum opera vel consilio

non indigent. Colla iv ATro . Plin. Aquae de duistio in eumdem locum . Hinc corri vales dicti, qui ex eodem loco aquam per rivos deducunt . Translate de aemulis usurpatur. CORTINA . Cato. Uas, quo fluit oleum, dum in torculari premitur. Idem apud insectores ad lanas tingendas , &coquendos ad eum usum colores, adhibetur. Sed quoniam alia non pauca significat , mirum in modum eius vocis etymon exponitur. Isidoro dicitur a coriis, quia tabernacula & tentoria, quae cortinae dicuntur, pellibusti coriis primum conflabantur . Item a corio aliis appellata , qtioniam Apollinis tripus Pythonis serpentis eorto erat coopertus. Servius duas originationes tradit. Co linam, qlia si certinam dici autumat a certis Oraculis, quae a cortina Apollinis edebantur . Iterum quia in eo tri-Pode, qui cortina appellabatur, Uatis nempe Apollinis ipsius

62쪽

ipsius eor tenebatur. Utraque originatio putidior est, quam ut refelli debeat. Apposite procul dubio Martinius

deducit a corte villatica, ad quam acceptiones aliae sunt reserendae. Ut enim cors spatium est undique conclusuin, sic vas rotundum , tentorium , tripus etiam inferiori ex parte rotundus erat claususque . Non ignoro Theatri cortinam , quae legitur apud Virgilium in P na , a Seali. gero reddi hemisphaerium ; sed eamdem Turnebus, &- alii integram Theatri convexitatem exponunt. Postremo. Lorica muralis, quae inter duo propugnacula arcium pro- tenditur, atque item cortina dicitur ; ad modum cortis villicae, ex omni parte arcem concludit. Caaras. Connexio ex vimine, ligno, vel serreis virgulis, ad usus plurimos proficiens . Aptari sistet senestris, atque adeo januis, ut minus pervia sint, & munita inveniantur horrea , granaria , & stabula. Est etiam instrumentum rusticum , dentatum , quod agris occandis as. hiberi sistet, & simile est occae , pectini, & rastro, quibus glebae comminuuntur post arationem , & agri sepe

ficies aequatur : Virg.

Multum adeo ra is glebar qui frangit inertes,

Vimine que trahis erates, juvat arva . CREMA . Plin. In novellarum herbarum frondibus dicuntur incisiirae quaedam per ambitum in modum serrae. CarastuM . Plin. Instrumentum pelliceum vel coriaceum , in gyrum ligneo repagulo obductum , quo frumenta purgantur , vel farina a sursu re secernitur. Est enim crebris soraminibus pertusum . Cribro aquam gerere , adagium

est de opera & labore irrito; quo suplicii genere seruntur in sabulis mulctatae Danaides, quae aquam perforato. hauriunt dolici. Claudius etiam Caesar non absimili poena ibidem coactus ludere talis , sed perforato item fritillo , ut scribit Author ludi de morte Claudii

63쪽

sa NOMEN CLATOR

satione non culta. Columella etiam crudum silum pro immoto dixit . Terra vergine. CuLMus. Frumenti calamus, ab eodem ealamo dictus. Et quoniam antiquitus stramine & culmis tecta cooperieba tur, tegulis nondum repertis, idcirco tectorum fastigia culmina appellantur. CuETELLO , as . Cultellare agrum, sormula est peculiaris Frontino Hygino , aliisque Gromaticis . Dicitur autem cultellari ager, cum depressus vel assurgens , funiculo erecto ad perpendiculum , redigitur in planitiem . Dicitur porro id cultellare a cultro, vomeris genere, ut

Plinius loquitur, vel potius certo vomeris situ; nimirum cum resupinus, relictis incisuris, designat spatium sulcis aperiendis , ut idem Plinius postea explicat. Alii trahunt a cultro scissorio, ita collocato in tabula, ad ejus planitiem vel inaequalitatem explorandam , ut costa sursum erigatur, acies vergat ad tabulam ; sitque ejus dem horizonti perpendicularis , ut exponunt Philander , R Baldus in Tiro. Cutira R. Quid sit in vomere , vide Cultello. CUNIcutius. Animal lepori simile ; sub effossa terra latere solitum. Varro, & Plinius dictum putant a cuniculis bellicis . Contra Uegetius subterraneos illos militares meatus ab animali censet nomen accepisse. In Hispania ingenti copia nascitur ; eoque numero in Insulis Balearibus eos excrevisse tradit Plinius, ut incolarum rogatu copias bellicas ad eosdem excindendos Romani miserint. Licet enim sint pusilla mole , tactuque blandae bestiolae ,

sunt tamen agricolis non leviter pertimescendae, quoniam terram sabvertentes opera agrestia disturbant; redduntque inutiles labores exant latos in agris colendis.

Mollior euntisti eapillo, adagii loco est dictum a Catullo

in delicatulos. CuνA. Vas vinarium, quo excipitur uva expressa in torculari. Eodem ad vinum huc illuc deserendum utebantur ;est enim ad modum dolii ex omni parte clausum . Cicero

64쪽

cero in myon. Pisor domi nullus , nulla tella, panis est. vinum e propola, atque de eva, videtur insinuare cupas proprie reponi solitas in oenopoliis , ubi viles e populo potare selent & comissari. Caeterum non pontes solum e cupis stratos legimus ; sed iisdem adapertis pro navibus interdum usios, refert Hesychius .

Cupa Lxa . Duad. Parva cupa . Cu RassaTuM. Cic. locus cupressis consitus . CustCuLIO . Virg. Uermis frumento vehementer infestus. Cua viraoNTas. Pacuvius apud Nouium ro eumpi omer sere armentas soles. Licet hoc epitheton gregibus , cum pascunt, magis apposite congruat, semper est tamen belluarum proprium,

juxta illud Ovidii,

Pronaque eum spectent animalia caetera terram cte. Cussi Astas . Fit a lirare, & cossim : nam aratores cossim , sive coxim , hoc est varicitus, seu laxis cruribus incedebant ; pedes quidem habentes in liris, nempe sulcis , inter pedes autem porcam, idest terram editiorem . Et quoniam sic incedentes lente progredi necesse est , ideo ignavissimi quique & desides cussitares, vel coxi lares appellantur.

CusTos . Plaut. Qui rem aliquam curat servatque. Custodes pascuorum , horti , vineae , saltuum dicimus . Guardia nI. Custodes etiam vocantur novelli in vitibus palmites duarum vel trium non amplius gemmarum, qui alio nomine reseces, & palmites praesidiarii appellantur a Plinio. CTEINDRus . Virg. Columna lapidea rotatilis , qua area

aequatur.

Cru . Plin. Summus & tenerior herbarum, ac praesertim brassicae, coliculus . A foetura ex Graeco dicitur apudVossium. Italis etiam Cima. DAMA

65쪽

M NOMEN CLATOR

l Aua. Animal semiserum, a metu ex Graeco dictum; est enim impense timidum . Idem tamen adversus alia sui generis pugnacissimum : MartiaLAspuis imbelles tentet quam sortia

In moriem parvit concurrere frontibus audent: Vir , Caesar , Damis parcere t mitte canes rQuasi majore damno afficiant se mutuo conflictu , quam si in easdem canes insilirent. Virili genere legitur dama apud Virgilium . Georg. --,-- tImiia damae, cerv*uefugaera :Quod a Servio faetum dicitur vitandae cacophoniae gratia . Verum apud eumdem procul ab ea sit spicione legitur Eelog. 8. Cum eanibus timidi senient ad pocula damae . DAMALIO, Onis . LamprM. Juvenca vel vitulus . Adomando, notione Graeca. Dapnn N, onis . Martial. Latine Lauretum , a Daphne Nympha in laurum versa. DECaputio , as . Evacuor a capulis , quae sitnt vasa ansata , quibus oleum depleri let. Plin.

DacEMνEDa. Horatis Mensiira agraria decem pedes continens. DEDucroaIυM. Pallad. Fossa ad aquam in agros deducen

dam is

Disaucio . Defrugare agrum dicitur agricola, cum per imperitiam jaeto largius semine, nimia foetura illum exhaurit . Plinius: Oraculuis illud magnopere eusodiendum: Segetem ne defruges. De frugare dicitur a frugibus, quasi frugibus officere. DisauruM . Mullum ad mediam, vel tertiam partem deco

ctum a

66쪽

ctum. Nimis crasse Festus etymon trahit a fraude, quasi vinum sic fraudem patiatur . Expresse Palladius deducitat deferveso. Hi ne vasa defrutaria apud Columellam , quibus mustum decoquitur. DisuNDO . Inter verba desundo, & diffundo , hoe interesse discriminis aliqui observant, ut in re vinaria diffunderest vinum e lacu in dolium , vel a dolio in cados vel amphoras, servandi gratia , egerere, juxta illud Horatii, na biber ueram Tauro diris, Et Iuvenal.

Ille eapillato dirisum Consule potat:

Defundere autem sit fundere in pateram , vel cyathum, bibendi causa. Contra vero Salmasius utroque modo as severat vinum defundi. Dauxuao , is . Est corticem vel siliquam detrahere ex grano,

& leguminibus, cum ab eorum solliculis spoliantur . Significat etiam excoriare. Hi ne proverbialis sententia Tiberii apud Suetonium r Boni pastoris es tondere pecus , non deglubere. Indicabat ve stigalia & mulctas sebrie&moderate , non rigide & immodice esse indicendas .

DEM3RO , as . Colum. Corticem aufero : nam liber est a boris cortex, & tegumentum .

DRLIRO , as . Plaut. Proprie dicitur de semina iaciente, vel aratore, cum a sulco, qui lira est, deflectit, & extra lineam evagatur. Ad animi vitia transferri selet. Horat. Luidquid delirant Reger, planuntur AebIsi. Et quia ademptus rationis ussis , morbi, vel senectutis extremae cause , sium mus est animi error , idcirco dementia delirium dicitur. DaNTALE . Lignum, quo aratri vomer inseri tur, vel ejusdem ligni pars interior . Colum. Dracopi. inpian. Latine sunt terrae incisiones, per quas aqua fluviorum in agros effunditur. Crebrescunt apud AEgyptios, qui eas ex Nilo sic derivabant in agros, imbrium penuria laborantes. Loeum frequenter habent in re hortensi , in agris , pratis , & vineis . Uocantur etiam Disiliet by Corale

67쪽

etiam commata, incilia, & concisurae, quem titulum vide sepra. Diaua . Iovis & Latonae filia. Α serendo die dieitur, ut tradit Cicero . Nam eadem in Caelo Luna est, Diana in silvis, Proserpina apud Inseros . Uirginitatis custodiendae studio incensa , ut virorum commercia vitaret, ne

mora & saltus inhabitabat. Suecincta ibi semper & cothurnata , arcum & pharetram gerens , venando dies transigebat. Templa eidem plurima ereeta , sed ampli Gsimum Ephesi politum, de quo nos scripsimus Hocabul. Architem

Dror . Vas vinarium ansatum . Norat.

DIRADIO . Radiorum figura aliquid compono. Columella ad vitem transtulit: Zalidam ergo vitem in ramor sed cere censeo , traducibus dispergere , atque diram

diare a

DIRuNCINO. Plaut. Per incisionem purgor a runca, quae est instrumentum evellendis dumis idoneum. DIspatio . Verbum est parum diligenter expensium a Lexica riis etiam nuperis . Ajunt idem esse ac vagari; trahunt

que a militibus disjectis. Deduxissent saltem a palis castrensibus, qui alligati deferuntur in commeatu , & dis

stluti defiguntur ad tegendas mansiones in agris 2 vel apalis munitoriis, quibus construuntur & firmantur agge res - Sed nihil horum . Dicitur omnino Dispalo a palis agrestibus, qui sunt vitium adminicula; quique, Cum vento, turbine, vel vetustate sunt disjecti, vinea dispalata dicitur. Antiquiores quippe sunt pali agrestes palis castrensibus & militaribus. Ab ejusta odi palis milites, &quicumque, ordine non servato, evagantur, dicuntur palati, & dispalati. Rem expresse conscit verbum palo, a quo dispalo , quod se uir patur a Columella : Hiis patetur , capite tenus auigetur. DIssauIuo. Ge. Proprie dicitur de agricola aequo laxius &dispersius semina jaciente; translate de aliis . Dissuto. Ovid. Proprie spectat ad rem agrestem ι notatque

68쪽

que dissolutionem sepis in vinea vel horto et figurate ali.

trahitur.

DIvinICuLA , orum . Dicuntur Castella, ex quibus e rivo communi aquam quisque in suum rivum deducit. Fes. DoLIARIuM . Pandectae. Locus ubi dolia asservantur . DoLIuM. Cic. Vas pretegrande vinarium , a dolando, ut plerique opinantur , dictum . Fictilia sere apud Vetereserant dolia . Deceptum reor Salmasium, qui excipi quidem doliis vina , neutiquam autem in iisdem , sed in cadis vel amplioris servari olim consuevisse scribit. Clarum est Horatii testimonium de vino in doliis servato, Et horna dulei pina promens dolio, Dapes inemptas apparet. In eamdem sententiam scripserunt Cicero, aliique. Scriptores vero veteres rei rusticae dolium definiunt, in quo vinum , vel oleum reconditur. Doliaris vita . Ambiguum est vetus adagium . Apud alios lautam vitam significat ; abundantius enim hauritur ex dolio: & effertur de iis , qui magna copia fruuntur optatis . Apud alios contra vita frugalis atque adeo serdida eodem adagio designatur, cujusmodi egisse legitur Diogenes Cynicus, d lii habitator, & cultu caetero magnopere parcus & despicabilis. DOMus . Ex Ueterum praest riptione duplex est domus villatica, altera patrisfamilias , quam urbanorusticam vocant, altera rustica , quae villici & operariorum est habitatio. Prior relaxationis & animi gratia , posterior proventuum, & emolumenti causa est construenda . Urbanorusticam & herilem domum , pro sortunarum copia, &villae amplitudine & merito, aedificari oportet. Non itaque rudi ter erigenda , verum non molitione solum , sed ornatu etiam & nitida supellectile sit spectabilis. Commoda in aestivas & hiemales mansiones distribuenda cubicula, tuae ampla & eleganter loricata purum aerem itemqueuscipiant. Romanorum olim domus heriles coenationibus, diaetis, tricliniis, balneis, ad omnimodam civi-H carum Dissiligod by Cooste

69쪽

earum aedium sormam instruebantur; easdemque balnea tores, ostiarii, atrienses, ex ussi prorsus Urbano curahant. Piscinis insuper, vivariis, leporariis, ad oblectamentum & magnificentiam , ac praecipue ad hospites cum dignitate excipiendos , detinendosque cum voluptate , illustrabantur . Quemadmodum vero curandum est, ut ejusmodi domorum prospeetus ad longinqua viri dantium agrorum , silvarum , & collium spatia , ad hilaritatem simul & salubritatem seratur, sic ab omni graveolentia , coenique, & sordium stetore quam remotissime est submovendus. Domus rustica cum adjectis stabulis , caprile , ovile, bubile, sic erit locanda , ut bubulcis & pastoribus ad suos greges promptus inde aptetur accessus . Cellam villicus juxta ianuam habeat, ut queat pernoscere qui noctu praesertim ingrediuntur, vel extra domum se efferunt. Neutiquam negligenda est aedificii rusticani curatio, sed consolidanda praecipuum in modum habitatio est, ne incendiis, & surum nodiurnis maxime aggressionibus pateat. Ad confusionem & perturbationem vitandam discriminata sint cubicula colonorum,& operarum glebalium ; tum etiam eorum, qui gallinario, corti, torculari, columbario, & similibus praesunt. P tissima omnium cura sit aquae parandae, ut propinquae squam maxime fieri poterit, habeantur piscinae, sontes , aliaque aquarum receptacula , non Q lum ad pecoris &altilium potum , verum etiam ad detergenda a sordibus vasa, ad abluendas lanas , & universiam domus niundia iam asserendam . Uilli ea demum cum sociis non tum

ut munda & detersa snt omnia , studiose provideat; sed lanificio & textrinae laborem impendat, sarciendae , innovandaeque rei vestiariae, & omnis generis supellectili. DR acorias. Dicuntur a Plinio palmites tortuosi, ad similitudinem draconis r eosdem emeritos etiam vocat.

DRAMA. Quiemadmodum genus humanum Qeietate constat, institutione naturae, sic mutuis allocutionibus animi sensa

70쪽

depromere , & miscere sermones , eadem docuit. Hinc vetustissima Dialogorum origo , in quibus sermo duorum vel plurium , numeris metroque primum selutus , est usurpatus. Quod omnibus postea rerum initiis contingere solet, ut in progressu ornatum acquirant, Contra ctus etiam metro conclususque dialogus , Cratete quodam Atheniensi, ut perhibetur , authore . Et quoniam antiquitus humanae negotiationes intra cancellos rei rusticae & pastoralis continebantur, de armentis , pastuis, S agrorum cultura vel proventu , a pastoribus & agricolis metrica alloquia agitari cepta , quibus Eclogarum appellationem Scriptores indiderunt. Addita demum m tricis cantibus actio & gestus ; effectumque ut Eclogae migrarent in dramata , quorum ipse rudimenta quaedam& prolusiones erant. Horum plurima sunt genera : pastorale haud dubie omnium antiquissimum , Comicum

Praeterea , Tragicum, & horum omnium tractationem complectens , Epicum Carmen . Quoniam vero antiqui Vates Bucolici intra Eclogarum fines constiterunt, Dra-maticum pastorale carmen posteriorum temporum Scriptoribus reliquisse visi sunt. Magno ii numero tam Latina , quam vernacula dictione usi percrebuerunt. Et quandoquidem locus admonet ipse, ut saltem de Italorum praecipuis , quid sentiam , ingenue proferam , aequus

mihi sis, Lector, ut mea de iisdem judicia hie adseribam , quemadmodum eadem edidi in meis Miscellaneis L 3. c. q. Augustinus Beceari, Sacrificii nomine fabula edita , primus omnium pastor itiis lusibus & amoribus scenam aperuit. Ea fabula prae reliquis ingenuos silvarum Genios, nec tamen incultos, & meraei mum Pana

sapit , spiratque . Nihil in ea jactantiae deprehendas, nihil tumoris & audaciae . Candidam illam inprimis , verecundam , miraque suavitate conditam ex istimo; eoque magis elaboratam, quominus limae vestigia notaeque conspiciuntur . Torquati Τassi Amynthas paulo ornatior sic

posterioribus sabulis nitidae puraeque smplicitatis pal-H a mam