장음표시 사용
41쪽
αα ciustio quinta prooemialis.
tiae practicae, non potest reperiri in aliqua scientia, quin eam eonis stituat practicam ue ordinetur ad speculationem,ues non ordinetur. Oidinatio enim potius ostendit talem scientiam habere v- traunque rationem practicae. & speculatiuae. Probatur secundo, quia Logica est ianua, per quam ad reliquas scientias ingredimur, & quasi organum , & instrumentum ad eas acquirendas ; praebetque modum sciendi omnibus: sed inter alias scientias quaedam si t speculativae, aliae piacticae: ergo necesse est Dialecticam habere utramque conditionem : quia 1i practica non sit, non potest esse ianua per quam ad practicas scientias ingrediamur ; nec poterit eis tribuere modum sciendi, ac procedendi practicum & eadem ratione non poterit haec tribuere speculati uis,nisi speculativa sit. Necesse est ergo utramque conditio item ei concedere.
Sed restat quoddam arg.aduersus nostram sententiam prius soluendum, quam ad soluenda argumenta aliarum opinionum pro-eedamus; sc est huiusmodi. Practi eum speculatiuum , sunt differentiae , per quas scientiae distinguuntur specie: ergo non possunt eidem scientiae conmenire. Probatur consequentia; quia ex duabus speciebus non potest componi tertia: ergo nec ex practico, & speculatiuo Dialectica. Sequeretur enim in duabus speciebus collocari,& quas monstrum esse. Pro solutione huius a g. adnotandum est; quod sicut in cau-ss essicientibus uniuersalibus , possunt ei Ie unitate virtutes diuerissae speciei: ita ut una, de simplex virtus causae superioris utramque contineat eminenter ,& respectu illius quaelibet sit quasi inadaequata si de in causis formalibus. sub una forma superiori contineri possunt rationes essentiales inferiorum formarum ; ita ut una Schmplex cum sit forma superior, tribuere possit unum 3c aliud esse. quod ab utraque forma inferiori tribuituta eodem modo una scientia superior, quae habet modum sermae, continere potest rati nes,aut modos estentiales diuersos inseriorum scientiarum. Exempla horti trium habere possumus satis manifesta. Nam sol per uni ae simplicem virtutem, essicere potest plures'effictus specie diuersos , qui non nisi a causis particularibus specie diuersis procede in re poliunt: quia in una illa Mima continentur eminenter virtutes inferiores specie diuersae: in formis quoque anima rationalis tribuit eorpori esse vegetatiuum,& senstiuum, quos gradus essendi, tribuunt tarmar inferiores specio diuersae, ut iarma plantae,& equi: ita ut verum sit animam rationalem simul esse vegetativa, & sensitivam.& in ea reperiri unitas persectiones formatu specie diuersarum; quas continere dicitur,non solum eminenter, sed etiam for- ε aliter sub gradu quodam superiori. Et tandem in seientiis docet D. Th. I. pari. q. I. art. . sacrum Theologiam, simul esse practicam,
42쪽
Queblio quinta prooemialis. 2 3
εc speculativam ita vi vitamque pei sectionem sub gradu si per ricomplectatur, proptet emineritiam vii obiecti. quod est Deus; tanquam veritas speculabilis, di ultimus finis nostrarum ope iationum. dem ergo nos concedimus Dialecticae; non propter emanentiam
sui obiecit : sed propter uniuei latitatem : quia modus scicndi est respectu omnium scientiarum ; & modum sciendi tribuit practicis, atque spe chstatiuis: N ideo necesse est vir unique modum continere, eminenter quidem, quia quantum ad hoc lii petior est aliis scientiis , & etiam tormaliter, quia formaliter continet utrumque modum procedendi resolutorium, &'compositorium:& ad utrumque finem dirigendi operationes intellectus , & speculandi naturam modi sc .endi ordinatur. Sed lationes praeticae , dc speculativae, inadequatae sunt respectu ipsus. subadaequata & superiori ratione perfecte cognoscendi naturam modi scietidi contentae. Ex his te spondeo ad sormam algu. nam dum dicitur, practicum, & speculatiuum esse rationes specie diuertas; concedendum est:& ideo non posse eidem scientiae particulari conuenire : sed bene uniuersiali, habenti superiorem quandam rationem eminenter,atque formaliter continentem utramque perfectIonem. ue In admodum vegetatiuum , & sensitiuum non posIunt conuenire eidem formae particulati; sed bene uniuersali , qualis est anima rationalis di nec propterea talis scientia uniuersalis ei it in duplici spe. cie;sed habebit unam quandam eminentiorem spectem, vitamque rationem eontinentem ; respectu cuius quaelibet est quasi partialis & in adaequata. Arg. primae x secundae opinionis probant quidem Dialecticam esse practicam,& elle speculativam ; non tamen . quod aliet a tanturatione habeat, ita ut vel solum sit practica, vel lolum i peculativa. Vltima autem sententia falsa est ; quia esse D salecticam instrumentum omnium scientiarum , non tollit ab ea veram rationem scientiat; Sc ideo nec veram rationem praeticae, di speculatiuae sed probat esse scientiam uniuersalem, ex quo habet , quod utramque simul talion cum complectatur eminenter simul,& fini maliter : quia sub ratione formali sit periori,atque eminentiori . Testimonium vel b Aristo. de problemate instrumentario; quod Dialecti eae tribuit, dissicultate earet: quia sensus illius est,non est e ac iuum solum, vel solum contemplatiuum , sed sub ratione superiori utrumque continete. De intellectu vero alia est ratio, ac de scientiis: quia cum sit potentia uniuersalis, abstrahit ab utraque ratione piactici, ex speculativi, quae respectu sci eutiarum ivia quas essentiales modi, per quos specie distinguuntur.
43쪽
Quodsit obieetum Dialectica Utrum modus scienti
Osicctum, subiectum, & materia, vocari solet res illa , circa
quam versatur scientia: nam haec tria nomina eandem feresgnificationem habent. Obiectuin dicitur per ordinem ad habitum,quia quas scopus est , in quem tendit: Subiectum , per ordinem ad palliones, quae de illo probantur in scientia : Materia VC-ro per respectum ad rationem formalem, Sub qua, a se, nita ipsa consideratur. Idem cit ergo quaerere , quodnam sit obiectum Lorcae,&quae sit materia circa quam versamr, aut quod sit subie-um,de quo demonstrat palsiones, & cuius cognitionem assequi intendit:& liis explicatur titulus quaestionis. Sed conditiones, quas habere debet obiectum, proponendae sunt; ut intelligatur illud este obiectium huius scientiae, potius qua aliud ; cui melius conueniunt. Est autem prima conditio ; ut sit in rerum natura,vel certe possibile sit:non enim requiritur actualis eius existentia nam de rosa in hyeme, quando non est, datur
scientia; quia saltem est possibilis: de re enim impossibili, ut dochimaera, non potest dari scientia. Secunda conditio est; quod. cognitio eius intendatur in scientia.Tertia,ut sub se comprehendat omnia, quae tractantur in scientia. Postrema quod sit unum aliquo modo,ut unitatem possit tribuere scientiae. His expositis, praesupponenda sunt tamquam certa illa, in quibus omnes conueniunt; ut ad dissicultatem quaestionis perueniamus. Est autem certum primo Dialecticam habere aliquam materiam determinatam,circa quam proxime versetur, tanquam circa proprium obieetiim. Cuius ratio est ; quia quaelibet determinata scientia, determinatam cognitionem alicuius rei intendere debet: sed Logica est detetminata scientia, & distincta a caeteris: ergo habebit determinatam materiam , seu obiectum ; cuius cognitionem intendat ,& per quod ab aliis scientiis distinguatur: quia sicut potentia sumit suam unitatem specificam ab obiecto;
sic etiam scientia,ut Arist.docet x. lib. de anima,ca. . Et licet hoc videatur contrarium doctrinae Arist. asserentis , Dialecticam non esse uni- generis obiecti,aut circa omnia obiecta mentiarum versiana. li. Post. c. I 2 tex. Σ . Ω 4. li. Met. tex. S. Vere umen concratium non est;quia de materia remota Dialecticae loquitur,& haec non est determinata;cu circa omnes res mundi, enuntiationes, Scsyllogismos essiciat: proxima vero materia eius determinata est,
de qua inquirit quaestio praesens, an sit haec, vel illa. Secundo certum est , hanc materiam proximam Dialecticae
44쪽
Cymaestio sexta prooemiatu. 2 s
esse voces, aut nomina; ut antiqui Dialecti ei asserebam : ex quo Nominales in schola vocati sunt : quia licet vocibus utatur ad significandas res:de iis tame principaliter disputat, ut docuit eT- presse Arist. . lib.Mera. tex. probat experientia: quia syllogi semos, & caetera instrumenta in rebus constituit. Certum eth tertio materiam proximam, aut obiechum Dialecticae esse ens rationis mam ex hoc Rationalis vocatur: sed ens rationis duplex est; unum directe & per se factum a ratione aut intellectu,quales sunt operationes eius, ut apprehensio simplicium, compositio& diuiso,ac syllogismus: aliud eli ens rationis, non
directe factum ab intellethu, led quasi indirecte, Jc per accidense& est proprietas consequens casdem operationes ut ordinatas ab eo, hoc est,ut constitutas in propossitione, aut syllogismo: & proprietas haec non est realis, quia non conuenit eisdem operationi bus ex propria natura, sed tribuitur eis ab intellectu, dum sic ab eo ordinantur:vt dum ordinat tres propositiones, maiorem, mi norem in conclusionem, iuxta regulas syllogisticas; talem earum ordinationem consequitur proprietas, seu denominatio syllogi iami,quam eis tribuit intellectus:& proprietas haec vocatur ens rationis , non directe, sed indirecte factum ab intellectu, & quod non habet aliud elle quam cognosci ab illo. Iuxta haec ducientia rationis, duae in primis sunt opiniones de obiecto Dialecticae. Prima,quam moderni plures defendMnt, tenet; primum ens rationis esse obiectum eius, nempe operationes
ipsas reales intellectus,ut dirigibiles ab intellectu; vel vi actu diriguntur, hoc est, ut constitui possunt in syllogismum; vel ut acta constituuntur:& utrumque horum dicunt esse quid reale: hoc est, tam operationes ipsas, quam dirigibilitatem ut sic loquamur hoc est,aptitudinem,ut ex eis fieri possit syllogismus,atque etiam
ordinationem actualem. Duobus enim modis defenditur haec sententia a modernis: quidam operationes reales dicunt esse obiectum, non ut actu ordinantur: quia ordinatio actualis nihil imtrinsecum potest in eis ponere; sed solam denominationem extrinsecam, b operatione quasi reflexa intellectus, eas ordinantea sed secundum aptitudinem quam habent, ut ordinari possint: &hanc aptitudinem vocant ordinabilitatem, aut diligibilitatem:&realem quidem; cum eis ex propria natura coueniat,& antequam ordinentur. Alij vero easdem operationes,vractu ordinantur,dicunt esse obiectum: ita ut aliquis modus realis, in eis sit actualis ordinatio mam cum ord mentur per verum ac reale iudicium in tellectus. aut certe non sint alita operationes ipsae, quam iudicia quaedam intellcctiis ordinata : non potest non esse aliquid in eis Ordinatio. Conueniunt tamen utrique opinantes in eo,quod operationes istae lecunduim aliquem modum, aut proprietatem rea
45쪽
Iem sint obiectum:& ideo obiectum sor male dialecticae, dicuntonine esse modum sciendi realem. Probant. I .auciores huius sententiae, quod ens rationis secundum, non sit obiectum hoc arg.Obiectu lcientiae duo habere det-bet: prirnu, passiones,qii aede illo de in onstrantur in scientia: secui dum,quod per se colideretur ab ipsa scientia: led ne ultu habet ensrationis;eigo non potest elle obiectii Non primu,nam en Stationis nihil est in rebus, sed solum habet esse obiective in intellectu,
tanquam aliquid ab eo coninu:ergo nec habet natura,cuius cognitione intendat, nec passiones quae de illo probetur: na si pati:ones haberet,vel xiunt realeso hoc non:vel entia rationis, & tu
de illis praedicaretur sor maluer, quod repugnat: sicut repugnat homine praedicati format iter de risibilitate aut de risibili. Secudo probatur ; quia cum non sit directe factum ab intellectu; nec est directe aut per se cognitum ab eo ; sed in directe darer accidens: ergo nec erit directe aut per se cognitum per sci tiam, quκ habitus intellectualis est. Deinde probant secundo, quod ens rationis primum , aut modus sciendi realis, sit obiectiim Logicaeritio argumento: Syllo
stimus, vel demonstratio continet operationes intellectus ordinatas: & est instrumentum reale : ergo est modus sciendi realis: quare tamquam aliquid reale consideratur in Dialectica: & eadem est ratio de aliis instrumetis: ergo modus iciendi realis: tamquam quid comune omnibus,erit obiectu Logicae. Antecedes ita pri ,bant: Demo ita alio habet effectu realem, nepe scientiam, quam generat: ergo est causa realis eius ν quare no potest esse ens rationis, sed reale. Et confirmant, quia Dialcctica est scientia praetica
vr vivimus ergo habet proxim,hoc est,operationc factam a se vel ordinatam, pro obiecto: sed operatio,vt facta v*l ordinata, est quid reale:quia nihil potest per se fieri,aut per se ordinari nisi sit reale:ergo obiectum Logicae reale debet esse. Secundo. operationes intellectus quatenus dirigibiles sunt ab eodem intellectu, pertinent ad aliquam scientiam , vel arten , aqua dirigi pos Iuni & non ad aliam quam ad Dialectica, quia nec yer aliam diriguntur: ergo ut dirigibiles, sunt obiectum huius scientiae,& dirigibilitas est proprietas realis ea tum et sicut intelligibilitas est proprietas realis entis realis:& numerabilitas numeri, & visibilitas colori stergo sub ratione realis sunt obiectu Dialecticae,quod ex eon 'quenti erit aliquid reale. Secunda Opinio asserit; Ens rationis, quod indirecte fit ab intellectu , esse obieetiam Dialecticae. Quam sequuntur D. Th. 4.
ex mode sno pausu habetque laudameruli in doctrina Arist.
46쪽
He.tex. I.ubi asserit: Dialecticum sicut is Philosophum age de -- te uniuersetii sed non agit de ente uniuersali reali, de quo agunc Metaphysicus atque Philosophus: ergo inteligit Ariit. agere de alio ente uniuersali non habente esse reale in rerum natura, sed salum obiective in intellectu;quod cist ens rationis. Id Probatur deinde hoc unico arg.Logica agit per se de genere Mijpecie,quarenus praedicabitia sunt,de lubiecto etiam, dc pr dicam ro,Vt alia sunt,& propositionem componunt: sed ha)c omnia iumentia rationismam a parte rei, aut ante operationem intellectuis nec dantur genus,& species, nec subice um, S praedicatum: erguens rationis,ut comprehendit haec, & alia, erit obiectum Logica 3c confirmari potet .Quia ea, quae tractantur in Logica secundum rationem materialem entia realia sunt, praedicamentum, OP sitio,& syllogismus.formaliter vero sunt entia rationis. sicut formmae,a quibusmenominantur,quae sunt relationes rati θnis, aut se cundae intentionis: ergo fori te obiectum huius scientiae, eus rationis es quamuis materiale sit ens reale. Tertia sententia considerans omnia quae tractantur in Logica, Brdinari ad argumentationem componendam laquam ad finem,
tenet hanc este obiectum eius ita Albertus Magnus in prol. Pr dicabilium,quem sequitur Lemosius li. i. de erratis Dialecti c. 6. Et quia inter species argumetationis, principalis est syllogismus.
ad quem componendum ordinantur caetera , de quibus agit faec scientia,ideo Scor. q. 3. suae Logicar,tenuit obiectum eius esse syllogismum:& tandem : quia inter species syllogismi, praecipua est
demonstratio,ad quam ordinarur reliqui,docuerunt alij demonstrationem esse obiectum ut Ammonius , & Simplicius in pria. praed. Alexander,& Philoponns,in principio priorum.
Antequam sententiam nostram proponamus, has tres opini Res tanquam in sum cientes,refutamus unico arg. Obiectum adae quatum debet cotinere proxime & adaequare omnia,quae tracta
tur in scientia sed nec argumentatio, nec syllogismus,aut dem iam stratio,pro2ime,& adaequale continent simplicia, de quibus Dialea ta disputari sed solum remote, in quantum flant partes enuntiationum,ex quibus proxime compontatur:diuisionem vero, aut
definitionem, nullo modo: ergo non possunt esse obiecta adaequata Logicae,bene tamen alicuius pallis:& forte aliquod c crum posset dici obiectum principale,ut de monitratio; quae praecipuum instrumentum est ad scientiam altequendam.Vnde si obiecto priu-cipali loquerentur,admitti posset saltem ultima:de adaequato vero , nulla earum admittenda est.
Reitant prima & secunda de qivbus iudicandum est, utra illa- um sit probabilior:quod, ut melius fiat, illud tamquam certum suξponoadu est,proptiam materia Dialciaticς cile operationes in t tellectus.
47쪽
intellectus:& ideo ag obiectum eius pertinere non secudum pro priam naturam: na hoc modo, ad Philosophiam potitis pertinent, sicut anima,& intellectus,a quibus tanquam a principiis essiciem tibus procedunt: sed in quantum ab eo diriguntur.
Secundo supponendum est , quid sit operationes has dirigi ab 11 intellectu : non est enim aliud quam fieri syllogismmum, definitionem aut aliud instrumentum : ut tres propositiones Ordinari non est aliud quam una n pro maiori sumere, o minori alia, dc tertiam pro conclusionesta ut in modo,& figura, constituatur ex
eis syllogismus : & quod in eis resultat, est passiua ordinatio, id
est , cile ordinatas,ac syllogismu constituentes.Tria igitur possumus considerare in his operationibus, in quantum pertinent ad Dialecticam, Ordinabilitatem, seu dirigibilitatem , directionem Dchiuam intellectus & passivam, resultantem in eis ex activa. Et de dirigibilitate probatur, vel no pertinere operationes se eundu eam ad Logica, vel non esse reale, sed ens rationis,hoc arg. Aut operationes este dirigibiles,est potentia seu aptitudo naturalis;coueniens eis ex propria natura:vel solu obedietialis,in eo co-
sistens,quod sicut lignu subditur artifici, & quasi ei obedir, ut ex eo possit cathedrae cere; sic operationes istae subduntur intellectui,ut ex eis possit facere syllogismu: & si naturalis sit potentia,. Cuides est,non ad Di alectica, sed ad naruralem Philosophia pertinere: sicut quaecuque a natura habent operationes ips*,pertinet ad ἴ sc leuriai tuae agit de natura carii, & haec est Philosophia natu-rs is: si vero sit obedientialis,non potest esse realis. Nam potentia obedientialis ligni ideo est realis, quia peream subditur artifici, ad forma realena cathedrae suscipi edam: quare si torma cathedrae,nDia effet realis sed ens rationis, nec potentia illa esset realis secloperationes subdutur intellectui ad suscipienda formam syllogi DFai quae no est realis, sedens rationis: ergo talis potentia non est,eali'. Probatur minor. Ordinatio per qua emciunt syllogismum est relatio unius ad alteram , non realis quia non ordinantur ex natura rei sed ab intellectu:ergo est relatio rationis.' Secundum, quod in operationibus cosiderare postumus, est Or' 23dinatio activa,quam intellectus facit per actum reflexu quo supra eas reflectitur,& eas ordinat constituens syllogismuni: & ha cordinatio activa , realis est cum sit actus realis intellectus ordinantis:& per illa sbium dicuntur operationes ordinatae,denominatione reali extrinseca.v.g.syl logi istis,aut demo sit ratio sed esse syllogismsi aut demonstratione, habent formaliter, per relatione ordinationis inter eas resultantem ex operatione intellectus Ordinatis:& relatio ordinationis inter eas,no potest esse realis, quiano Ordinantur ex sua natura, sed ab intellectu qui nihil reale in ebus per sua ordinationem ponere potest: ergo dilectio per qua formali
48쪽
Chuaino sexta prooemialis.. 29
formaliter sunt syllogismus;vel aliud instrumentum, & ad Logi
ca pertinent, n5 eit aliquis modus realis, sed sola relatio rationis.
His explicatis,est prima conclusio huius quςstionis: Obiectum Logicae aliquid dicit pro materiali, & aliquid pro formali: pro
materiali quidem, reales operationes intellectus:pro formali ve- Io relatione rationis , quae dicitur ordinatio formalis earum, pero efficiunt syllogismu, aut aliud instrumentu. Haec probatur esehcaciter ex doctrina tradita, hoc arg. Logica habet pro obiecto operationes intellectus,quas dirigit, ut per directione constituat ex eis syllogismum,aut aliud instrumentu: ergo materiale obiectum, lunt operationes reales: rmale vero,directio, aut Ordinario earum , peI qua constituunt talia instrumenta: sed ordinatio est relatio rationis . ergo obiectum formale est ens rationis. Secunda conclusio. Obiectu adaequatu Logicae, est modus sciendi comunis o innibus instrumentis,qui ex ente reali, pro materia li constat,& ex ente rationis pro formali, haec sequitur ex prima: quare no indiget noua probatione. His duabus coclusionibus co-rmetvrac explicatur secuda opinio D.Tho.& aliorum, ae communis fuit semper in schola,& ut probabilior est amplectenda. 2, solum restat arg primae opinionis soluere:& ad primu conccssa maiori, neganda est minor,quod ens rationis Logicum,nec naturam, nec proprietates habeat, nec per se consideretur in Dialectica:quamuis enim non habeat naturam realem, nec subiecto inhaereat, sed solum sit obiective in intellectu,actu considerante estramen quaedam denominatio rebus attributa ab intellectu , per modum, ac similitudine formae inhaerentis ut este genus,aut speciem attribuitur naturae ab intellectu sicut albedo,aut alia fot maisi haerens attribuitur corpori .unde non est omnino ens fictum,sicut chimaera, sed habet fundamentu in eisdem naturis, quibus, attribuitur,prout ab intellectu, hoc aut illo modo,concipiuntur: Mhoc esse diminutum,considerari potes ab aliqua scientia. Quod vero ad proprietates eius pertinet, hac dillinctione explicandum est: ens rationis dupliciter considerari potest : primo, in abstracto, hoc est,ut forma quaeda sine ordine ad subiectum,cu
attribuitur:queadmodum consideratur albedo ,sine ordine ad corpus, cui inhaereat. Alio modo, potest cosiderari,in cocreto,hoc est, ut forma applicata ad natura, quam denominat. Et co siderata primo modo, habet passiones uniuersales iuxta similitudinem entis realis, ut verum,bonu,&c.consideratum vero secundo modo, non habet passiones adeo uniuersales. quia no applicatur,aut attribui- Iur naturis in communi consideratu,sed in particulari, secundum suas species. non enim denominatur natura aliqua ab ente rationis uniuersalissimo, sed a particularibus:vt a genere, specie,subiecto, ut Predi eato, quarς sic sumptum,non habet passiones,nisi ita
49쪽
suis speciebus,ut uniuersale in communi,habet praedicabili ratem pro passione,& praedicabilia habent particulares passiones,ut genus , esse praedicabile de speciebus : sicque de caeteris:& quemadmodum ens rationis,consideratum in abstracto, non pertinet ad Logi eam,sed ad Met. tanquam deficiens a perfectione entis realis; quod per se ab illa scientia considera tuta. ita probare passi nesvniuersales de illo. non ad Logicum sed ad Metaphysicum pertinet:sed passiones quas habet,ut applicatum naturisia ut eas den minans, in Logica probantur:& hoc sum cit, ut sit obiectum eius, de his vero passionibus , non praedicantur species entis rationis, quibus attribuuntur praedicatione formali : quia non est verum sormaliter,quod praedicabile sit uniuersale, sicut nec risibile formaliter est homo.
Ad secundum respondeo ; Ens rationis dum sit ab intellectu, non esse directe, aut per se cognitum , sed indirecte, & Quasi per accidens: sed postquam factum est: bene potest intellectus illud
pro obiecto quasi per reflexione sumere,& cognitionem eius per se primo inrendere dc hoc modo accipitur,dum dicitur esse obiectum Logicae. Ad primum aliud arg. quo probantur operationes reales esse obiectum Dialecticae, hac distinctione respondedum est. Demo stratio dupliciter consideratur , materialiter , peto operationibus ordinatis;aut formaliter,pro ordinatione,a qua habet ut sint syl logismus aut demonstratio:& in prima consideratione,admittendum est esse instrumentum reale ; non in secundassed relatici rationis est. Et quod dicitur habere effectum realem, nempe scientiam,quam generat:etiam est admittendum, ratione operationu, quas pro materiali includit: non ratione significati formalis, in relatione rationis consistentis. Quod denique Logica.sit scientia pi actica,ut in eodem argumento dicitur,verum est,& habere pra-xim,aut operationem pro obiecto, ab intellectu directam: ex quo non sequitur directionem esse realem,neque id est necessariri ut Logica sit scientia practica : sed satis est operationem utcunque dirigere, siue directio passiua realis sit vel solum relatio rationis. Ad secundum concededum est, perationes,ut dirigibiles considerari posse ab aliqua scientia, & vere considerari a Dialectica: negandum ver6,quod dirigibilitas sit realis:non est enim nisi ens rationis:sicut directio, per quam constit ni syllogismum , &ad quam ordinatur dirigibilitas,solum est relatio rationis,ut probatum est. De intestigibilitate vero , & numerabilitate , diuersa est
ratio:quia istae conueniunt rebus,aut qualitatibus, ex propria na-
eura: dirigibilitas vero, non nisi potentia obedientialis est, respectu formae syllogisticae, quae solum est relatio rationis:& ideo noest quid reale, sed ens rationis.
50쪽
Quaestionibus hac tempestate agitari solitis , compositi.
Cum necessarium sit.Chysori. ad eam,quae est apud Aristotelen,
Praedicamentorum doctrinam, θα
B RE VIS EXPOS ITIO TEXTI S. Oe primum caput, quasi prooemium est totius libri Praedicabilium; & tria in eo agit Porphyrius.Nam prismo docet necessariam esse cognitione praedicabilium. ad praedicamenta Arist. intelligenda:quia cum praedi- diramentum sit pridieabilium ordinatio lecundum debitam sub- . lectionem,& praedicationem; non potest ordinatio praedicamentalis cognosci,sine cognitione praedicabilium. Secundo,proponit materiam, de qua agendum est in toto libro : quae sunt quinque nruersalia, aut praedieabilia, nempe genus species, differentia, proprium,&accidens. & tandem asserit, quaestiones, quae de his praedicabilibus tractari possunt, esse in duplici differentia: nam,
quam am faciles lunt: quia circa ea versantur quae naturae eorun
dem praedicabilium proxima iudicantur. & ideo co nita eorum natura,facilem solutionem habent ut An uniuersalia,hoc aut illo modo praedicentur de inferioribus: & similes. Aliae vero sunt dif-nciles: quia altiora quaedam inquirunt; ut An uniuersalia snt in rebus . vel obiective solum in nostra cognitione.& illas quidem provonendas,ac disputandas esse afferit has vero usque ad Philosophiam relinquendas:quia non facile a Dialecticis intelligi pos-
-t. Et bis continetur litera Porphyrij. QUAESTIO I. UNIVERSALIS.
Vtiam Vniuersalia sint in rebuΗ. - inaestio haec quasi landamentum est omnium aliarum, quae de uniusM. salibus dilputari possunt. Vt autem titulos eius