장음표시 사용
101쪽
bis est aut uiaui iam uit Cicero. Assumtio exemplis illu
stratur,ibi, τους F, Confirmat propositione Eudoxi quoq; autoritate. Vthaec distinctio vocabuloiu laudis &melius intelligatur, sciendum est, . esse Graecis vocabula, qua idem pene valeanx; sebtiliter tamen a Philosophis sunt distinacta: nempe laudem: ἐγκώμιον encomtum seu laudationem : sis, νεμιυυν, hoc est, rationem, qua quis beatus di- . citur: idem & δολώμονιι υν, quod idem est cum priore in hae nostra disputatione. Nam alias hoc saepius hominibus: illud dijs attribui solet. Vt indicat Aristoteles b. t m n. Horaces.& sepra cap. io. infine. επω νύ autem proprie est hominum virtute praeditorum, aut ex virtute agentium : &ipsarum quoq; virtutum hoc est, propter honesta facta .γκωμὸν est ipsbrum ἔργων teste Aristotele Bb.ι. Rhetor & Aphthonio an proo mna1n atra. Duo priora ἔκπιν & εγκώ- ρειον, conueniunt rebus laudabilibus,duo posteriora rebus honore &cultu dignis, ut hoc loco testatur Aristoteles,. y si L
νM , si laudare velleni consulatum a Ca rone bene gcst, .
sermula. IPrincipium lausa bonorum,numeratam in bonis honore
heatitudo autem ea pristipium politica omnium actio num vita bonarum. . Ergo beatitudo eri ex bonis honore Cultu dignis, HI άμιεν. Maior ibi, si ναι quam ut certam se stimere & ponere ait,& commemorat Alexandra in ρ. Topie. principia esIe άαιa. Nam ut vetustiorae& sontes, Vnde reliqua omnia manant, omni honore di nissima videntur.
102쪽
tDost Eleeanu: si loquendi formula, ve
COMMENTARII. - Ε .M 3 ἡ-J Tria sere hoc cap. explicantur. Primum. n. Aristoteles methodi obseruantissimus & optimus magister: de virtutibus acturus, rationem ordinis reddit; cutyp Be hs nunc agat, professiis initio,se sumnum hominis bonum es beatitudinem seu finem Politicae explicaturum: quae non iiςRν-- Virius 1ed beatitudo. Ostenditur igitur primo Virtutis ex-β plicationem ad politicam etiam pertinere: qua occasione arrepta,ad eam etiam animae aliquam cognitionem ait pertinere: olbin' piopositis deinde ad rem accedit, nempe ad virtutum ex i plicationem: Verum quia Virtutes in animo consistunt,&pro
zςis y inimi partibus distingui solent, quaedam quoque hoc loco de ci' animi partibus intereonit: quibus breuiter expositis,extremo
capitis tandem diuisionem virtutis affert,partibus animi coniecitaneam. Primum autem duas affert rationes, cur de vire tibias agere instituat. Prior est ibi, ἐπειθες δε , haec, quia virtua ς '' titio explicatio iuuat explicationem beatitudinis: &cur ita I , ' ' propterea quod in definitione beatitudinis haec particula conis, est tinetur, Ex UIRTvTE PERFECTA : altera ratio ibi, hκει,ab ex emplo. Potirici omnes maxime de virtute laborat. Ergo & nos Politicam explicantes in eadem maxime laborare tabemus. 4 et δἰ : Antecedens confirmatur ibi, ου λευι & ibi, 3 7 ωου-mν, hoc modo: Elaborant, inquam, Politici in virtute tius nam id maxime student, ut ciues reddant viros bonos, hoc est, virtute praeditos,& legibus obedientes:quod ipsum cqnfirmat, exemplo aliquot Politicorum,seu legumscriptorum.Idem antecedens supra quoq; ea. ρ. & pulcherrime lio. Polu. e.o. quod itum tamen antecedens hoc loco Aristoteles recte restringit ibi, is hoc est, vere Politicus, & ibi in Politicis, idem ait eodem modo ; ciuitatem quae vere sit civitas: μῆ λινου nomine tenus. Nam Aristotelis aetate piari esse ηρ xiq; Politici, ut v itiosi & imprudentes non erant vere Politici, itanas ' neque magnam Virtutis curam gerebant.
103쪽
dium ponere. Praeteritum pro praesenti, ut & praecedenti cap. in fine, ibi, χτε- η νοις pro γ ν ιδ σις. κνι πινες ε αροι. J Nominat talitum duos Politicos Cretenasem & Laconicum, Vtpote ea tempestate, aetate illa celebe Irimos, ipsb testante in Polit. tib a. sed eo tempore suerunt & ath: Charondas apud Siculos, & Italos,hoc eit, in magna Graecia:& Solon apud Athenienses, & Moyses apud Hebraeos. ω, - . J Postquam constat iam agendum este de virtute: & virtutis nomen sit multiplex. Est enim vel diuina vel humana: est vel corporis vel animae, hoc quoque primum distinguit, aitque se de humana, non de diu: na disputatuIum Cur itaὶ nam & beatitudinem humanam exquirimus,ut falledictum est. Deinde se a sturum de Virtutibus animi, non corporis, propterea quod1upra quoque dictum est: beatitudinem esse animi actionem: ad quam beatitudinem virtutis quoque explicationem pertinere modo dictum est. Sic mihi videtur locus accipiendus esse. Virtus igitur liu mapa dicitur, partim vidistinguatur a diuina, partim vidistinguatur a virtutibus, quae
beluis sunt cum hominibus comitiunes, quales siunt corporis.
.ἰ θ J Quia modo dixit: beatitudinem esse:
Etioncm animi, dc aisturum de virtutibus animi: hinc sententiam hanc elicit Aristoteles : Politicum debere habere notitiam aliquam animi: quod confirmat duabus rationibus. Prior est, ut iam dixi, agitur in Politica de virtutibus animi,vel
beatitudiue, quae est animi actio Altera ratio ibi, ωι se τω ab exemplo medicillimia. Sic enim a minore argumentatur: SI msdicus curator corporis, in eo cognoscedo diu ponit. Ergo Polituus eurator animi in eo cognosendo elaborare debet .
Antecedens est certissimum: notum est enim quantopere laborent ni edici in anatomicis; Animi autem curatorem soli Medicum este Politicum, praeclare ostendit Plato in Politico. Ergo si in corpore re longe infer Π, quam cst animus, tanta cura est ponenda, certe in animo multo maior erit ponenda. Ergo agelidum est Politico de animo, & cognoscendus animus. Sententia proposita confirmaturete antissimo loco Platonis 5. r. de si perperam reddito a Ficino.
104쪽
habere debeat Politicus: nempe mediocrem, & quatenus c5. dii tuitae&inoribus nostri S. od idem de medico.uomo, net Galenus in lib. de facultatιbus naturalibus: ubi medico dicit esse necessariam animae cognitionem, non exqui fitam tamen: sed qualis pertinet a 3 rum mira seri r Nam subtilior de anima ves eius natura disputatio ad cum pertinet. i
plutarcho in Alexandro: Clemetue lib. o. πω rao, & Cicerone lib. Fin. Aristotelis opera suisse bipartita: quorurn -- altera dicta suerunt ακροαμ-ῖ μώ, altera In illis continebatur disputatio exquisitior: in his popularior, hoc est, in illis exquisitissime & si1btilissime omma disputabantur: in f his facilior erat tractatio, ut se in Dialogis. Et illi Exoterici omnes interciderunt: Sunt, qui negant hanc Aristotelis diuisionem esse veram: sed refelluntur aperte Ari1totelis tet timo
- το,1 -J Quoniam Aristὀteles eadem interdum
hic iterat tirpius nos summam totius disputationis faciemus. Sumitur autem pnmum ex libris Exotericis, animae duas elle parteS, rationis participem unam, alteram expertem. De hac pritas agit Aristoteles: de priore posterius hoc cap. ibi, εἰ bisas ic τῶν. Vtrami. partem ruri is bipartito siccat: ita ut v-traq; sit vel rationis particeps, vel cxpers, hoc modo . Ration7s expers partim est posita in stirpibus, omnibus animantibus, qtax omnino ratione vacant,& dicitur το φυῖκον, icu altrix la-ianc: partim in homine tantum,&dicitur ορ- ιον & am υ- ρα ηἶκον, in qua perturbationes, vulgo affectus. Sic & rationis particeps pars, vel vere est particeps rationis: eam proprie dicitur τo , in qua eli ratio dc mens: aut non vele, sed poti as rationis est expers, quae & ipsa dicitur του oοεκἶκον. Ex his partitionibus peripicuum est, tres veras esse animi partes,
nis, Utramq; hoinitus proeriam. His partibus ita distinctis iam videamus, quae sit earum vis. quae & cur sint hominis propriae, quae non, hoc est: quae sint utiles ad Politicam sciciitiam, quae inutiles & alienae. Hic enim est scopus & usus disputationis de Anima hoc loco, ut supra dictum est. Primum igitur de altrice agens, abi, σαλόγου a,&c. ostendit eam non esie hominis
105쪽
propriam,&proinde alienam ab hac scienti a , 8c prorsus inutilem , idq; duabus rationibus: quarum prior haec est, quia sit . commitis cum Erpibus & beluis, alijs animan f,-τίω Cuius rationis haec sit conclusio. Ovitarem Alinia unia, non Ant eius propria.
Altrix pars animieri hominicum alii's commvnu. 'ι Ergo non eri eius propria.
Propesitio est certissima. Assumptionem confirmat ibi ,ἀo
aluntur , qua inunt. His otariis 3 --lis. J Id est, altricem tribuimus etiam perfectis, & eadem est, quae imperfect is seu foetibus tribuitur. Videbatur quidem esse diuersa. Nam F φυῖκύ duae sunt partes, altrix & augens: quae duae sint quidem in teneris, & imperse, etis: at non in periectis. Nam quae sunt perfecta etsi aluntur, i augeri tamen&crescere aliquando desinunt. Itaq; non videntur eandem prorsiis habere animam,quam imperfectartamen melius est dicere, esse eandem: αἴλοώτερον se: complexio syllogi sint ibi,--λουν. Altera ratio ibi, hκεῖ ,si, est haec; quia pronia est hominis pars, ea i omnis quiescit δι mspita iacet . Atqui altrix anima pars tum vel maxime vige rCuius rationis haec sit forma: Ma hominu est propria mu'pars anima, in somnis
AB rax anima pa re in somnis no gessit,sed maxime ruget. Ergo altrix non en pars propria homιnis. o.
Propositio ibi, 4 3 seu declaratio potius & expli
catio propositionis: quasi dicat, hinc apparet, partem homini spropriam insomnis quiescere; quia tum non liceat intcr- Doscere virum bonum ab improbo, q, non ex octo aut quiete, sed e2 actionibus demum virtuti consentaneis cernitur: Fod ipsum cofirmat prouerbio,ibi, ολν φασιν: quo vulgo dici solet: Dimidiato vιta tempore forιunatos a miseru nisil dissere 'quando & Plinius de vitae breuitate locutus est tib 7. e.so. De. inde eandem maiorem propositionem confirmat ibi, 4γMariscis, a mni vi & natura. Somnus ehim consopit alarmat vires: eiuS Inquam animae ex qua vir bonus aut improbus dicitur. Alliunptio ibi, δεκει ψ e. mis, quae a medicis confirmatur. . Nam in somnis calore intus collecto facilior fit concoctio:
106쪽
chior ex bona autem concoctione magis ali& auperi omnia membra & corpora certum est. Ergo ut alienam a proposito altricem animae partem rei j ciendam seu omittendam tandem concludit, ibi, Est correctio qda propositionis, qua dictu est, in somno nihil agere eam aurimae partem, qim boni aut mali dicimui. N am, inquit, fortasse aliquid agit, nempe,quia in Qmnis viris bonis visa seu cpis. σμώ b, seu visiones,species Phantasiae lidem h c valenti obi jciunt ui & occurrunt melio- ra Sc honestior : viris improbis nequiora ὀc turpiora, quod &verum eis, S pulcherrime ostendit Plato lib. . de Republ. qui
locus Ciceroni ita placuit: ut eum ad verbum verteret libr. r. de diuinatione: &Plutarch. Obbr. α ς αι εα P. Reiecta igitur alciice, ad alteram seu το ορεγρῖνιοι accedit, quae quidem est irae, metus, ic omnium denique motuum turbulentorum animi & perturbationum nostrarum ledes. Haec est ea pars animi, in qua explicanda & regenda Maxime laborat politicus, eaq; de causa potissimum cognoscenda. Aristoteles ibi, ικεμ ε &c. eam explicare incipit & primum quidem. ostendit, an sit praeter illam altricem alia quoque animae pars
rationis expers :&ostendit est e, sumpto argumento a continenti & incontinenti, ibi, F si ,3 c. Videre enim licet continentem & incontinente mirifice distrahi,& magnam in utroq; esse pugnam, quam declarat exemplo aut simili, a partibus corporis diuultis& luxatis, ibi, Ἀβ. Quod si est pugna, sunt & aduersario: ex aduersarijs notum est esse unu, qui sit & dicatur ratio. Nam in continente & incontinente,ratio luctari selet,propterea quod ea ad res optimas adhortetur.
Alter igitur aduersarius, rationi contrarius, racioni S CXpers Vzsit necelle est. Etsi . a. non videtur haec rationi repugnans particula,queadmodu in corpore luxato, enervato, partes luxatas cernere licet inter se repugnantes,propterea tamen negandum
non est,eam homini inesse,ibi, &c.
3 e-J Hic cande particulam ostedit ratione quoq;
praeditam esse, hac ratione, quia pareat rationi, ibi, ubi exemplum continentis, prudentis,& sortis viri a seri, in quibus illa particula cum ratione confligens & concumrens cessit & obtemperat rationi, minus quidem in continen-M, quam in prudelite & serti, propterea quod continentia sit irtus impenecta; atque ita in continente τὸ cum - F ratione
107쪽
s3 IN CAP. XIII. LIB. I. ET HIC . ratione non plane consentit, in reliquis fvirtutibus perfectisJomnia plane consentiunt. Est& altera ratio, qua ostendit illam particulam, nempe το αρεκἶκον, este rationis partici Fem, nempe ibi, οπι β πει nos, quia scilicet auctat illa particula obiurgationes, reprehensiones & id genus alia monita. Sic aut concludi pote tr. i pars rationi paret, rationis en particeps. Hae autem anima particula το ὀσεμώκον rationi paret . Ergo rationis quos est particep1. .
Propositio confirmatura similibus ibi ,ί - δη Nam qua parentibus & amicis dicto est audiens seu paret, dicitur ba
bere rationem eorum. Nam eius rationem habemus, cui di icto sumus Obedictites, & quem curamus, & seqtlinatu volen tem aut monentem. Aliud est in Mathematicis: ut cum diacimus, habere rationem rerum Mathematicarum: non dicimus de illo, qui obedit rationibus Mathematicis, vi filius pa-etri, sed qui nouit rationem reddere, cur ista propositio ita sit vera aut falsa. De hac autem huius particulae pugna & con- flictu cum ratione, & eius obedientia crga rationem, agitur anfra tibr. 7. cap. 6. & pulcherrime apud Ciceronem libro a. Tuscul. fere in sine , pag. editionis huιμο υν bis Argentinensis a8s. facie , b. & apud Platonem lib. o de Repub. ubi simili ludo quaedam de quodam Leontio adducitin , ut hic ab Ari stolςle de membris luxatis seu distortis., u , μι τοῦτα. J Explicatis duabus animi panibus: τύ φυἶκfo νωι τύ tandem ad λαγεικον venit: quodsipra diximus esse bipartitum: & confirmatur ex his, quae modo dicta sunt. N am una eis eiuS pars omnib. nota, quae Ve- . re iii se rationem habet, quaeque vere dicitur το-Αltera est seu dicitur quidem etiam rationis paniceps, non tam quia vere in se rationem habeat, quam quia rationi pareat, de
qua modo cst explicatum nempe το οζεκῖκον.
b J Haec est totius capitis pars tertia, ubi pro
ratione partium animi nempe e ορε κῖκου duarum, duo quoque 'genera virtutum statuuntur. Alterum, quod est ν λογιωκου, seu mentis prationis, quae virtutes Graece -- νοηῖ. . , latine menti S dicuntur, de quibus agitur in toto lib. . o. Alterum genuSin ea parte, quae το ἀνεκἶκον, quae virtutes
108쪽
Graecei: Aκα , Latine morum seu morales dicuntuI: de quibus . . '. agitur toto fere opere,a αδ-ν. J Ab etymologia ostendit,cur virtutes m Tales ita dicantur.3 J Rationem affert, ctu virtutes mentiS, Virtutes sint, hoc modo: Omnes habitus laudabiles sunt τώtutes... Habιtud mentissunt laudabiles. Ergo habitus ment uvi virtutes. Maior ibi, τω, εξεων, de quo &supra dictum est cap. et r. Minor est certa : ham scientiam& prudentiam nemo negarit esse habitus Iaudabiles,&c.
109쪽
T libro priore hoc egit Aristoteus, ut beatitudia vis definitionem reperiret: ita in hoc libro studet virtutis definitionem inuestigare: qua in re tot- fere hic liber confiumitur: ct magna quoque pars lubri proximi, o quadam etiam libri 6. uiram ad definiri nem virtutis, quia utilissimum est causas eius cognosiere, de his primum: ostendit igitur prima, virtutis causam non esse, naturam, se morem O Uum:parari, inquam, eam tamdiu se factis. De his igitur factis accurate distulat, qualia esse δε-veant, nempe moderata, quod nempe eatenae, quatenus voluptas iis consequatur, νbi de materia quoque virtutum dilige tuime disserit. Explicato iam onustu causa virtutis docuit enim eam ex factis exi re, construari, interire, ipsam denis pirtutem iam constitutam eadem facta munere sevo obeunda persequi propiu3 ad virtutis definitionem accedit: ct primum quidem eius: de qua accurati e agit, non in νη- versio tantum genere, sed insingulis pirtutibus ,propterea quod in ea disserentia vis omnis ct momentum ad pirtutes M. ' rendas sispositum. ura disserenti istu mediocritas, quia duo- bus extremis sit interiecta, hoc quoque exquirit, quam cum lextremo utroque coniunctionem habeat, aequalentne, o cum ' a altero maiorem, cum altero minorem. Tandem elusidem diste- . η
rentia, ut in qua posita sit virtus, ct qua fit inuentu
110쪽
comparari, & hac omissa disputatione, seu reiceta inlabr. que rationibus Ad hunc librum explican mutamur hiis adiumetitis; primum explanatoribus & interpretibus: deinde ipso Arist. maxime in lib. I. Magnor. Mor. cap.1. cum Platone cum abis in locis,tum in Menone, in tibello, An virtus doctνina comparari possit. Plutarcho in libello de Morati virtute, se in Bbello, an virtus doctrina paretur. Stobaeo λο,' α. de assi iuitate. Cic. lib. O .p. - . Tusc. 4. O J.Fιnium. t J Haec virius in ea animi parte posita, quae Vere rationis est compos, Graecis dicitur , & interdum λογίμη , mst. cap. p. extremo. Latine alii &rationis ; alii mentA vocant: rectius Cicero, virtutem in ratione positam, seu virtutem rationis Vocatio. r. Academ. qua Lubi Mins partitionis meminit. η Ait rationis virtutem ex daci ona ortum habere & incrementum, quod est notis limum Artes enim discendo coi ii auri τὸ λελον, hoc est, plurimum,seu magna ex parte: nam & alia accedant necelle est, ac inpe& vis. Recte igit Galentis doctrinas duobus crurmus insistere ait, δελιμαλια, hoc est, piastali 22ς
ιδεο ἐμ rie ιιμ. JQuia, inquit, ex doctrina seu praeceptionibus Vimus rationis patitur: aea opus 'iaoq: habet ex aeotia&tena irore. Cur ita λ Propterea quod Omnes praedeptiones ex lansuri experientia primum sunt natae: deinde, quia experientia praeceptiones plurimum illustrantur&confirmantur in rebus singinaribus Θαα crientia cum sit multiplex, & longo demum tempore, neu longis obseruationibus artem conlutine-
. . QMd yia dith best contuitvi opsticare virtuteS morales funde& index est η.λκωνὶ de harum causis maxime dis. putat. Plato virtutes morales neque doctrina, neque natura ingenerari ostenditiae Henone, sed diuinitus dari. Aristoteles, omissa diuinitatis causa , ut aliqna a ciuili Philolbphia: hoc tantum exquirit, anne doctrina, Vsu aut natura parentur 'Et suinma quidem Arist. sententia: haec est,naturam & doctri-