장음표시 사용
121쪽
IN CAP. III. LIB. II. ET HIC. Omnis eastiratio ct animaduer9o eoniuncti habet do
. Virtata autem , vitium in cassigationibus, velut in me- dicina quadam versantur: idi istum est enim, pinnis . . homines avitiis auocati&reuocari ad virtutes.)- - Ergo virtus es, vitium in dolore quot Iesabuntur γαζονες. JHaec est cofirmatio seu declaratio assi . tionis, qua diximus, virtutes in eastigationibus seu poenis ver-
, sari. Hoc enim intelligendum est, reddi homines meliores castigationi. & poenis. Iam si doloribus, qui seppliciis sunt coniuncti, redditur quis melior, & in iis quodammodo versatur Virtus.Ergo in eius contrario,voluptate quoq; versabitur: nam& eo, quod quis a voluptate aliqua abstinere debeat, puniri quis potest. Ergo hoc proprie quidem intelligendum est λιπαῖν, 1ed tamen etiam alterum ἡδενων contineri ρο- test,quatenus quis punitur eo modo,ut iam dixi.
Omnu curatiot per contraria. Castigatio animaduersio eri curatio quadam. Ergost per contrar14,hoc ea, ut qui voluptate peceauit , volare puniatur, aut ad virtut-s euocetur.' an, προ προν. J QNrta ratio, quia virtus per haec volu-
platcm dc moleLami melior & deterior fiat; Concluso sit
ei usinodi: '. . , Omnis habitud animi, quib- rebuι redditur deterior,aut melior,iniis versatur. Virtus autem voluptato dolore t deteriis'melior.
. Ergo in bis versetur. Propositio ibi, ---, de quas se cap. a. huius libra. Astumptio ibi, δ' ἡδγναιο, quam explicat distincte Aristote-' les ibi, h, hoc modo: Virtuisinquam, aut viri boni redduntur meliores siu ditiores voluptate & dolore, nemis 1 pe, si ea perse inantur aut Vitent aliinr, quam recta ratio po- .stulet, nempe, si non suo tempore, si quae non 3portet, si quo Ioco non ς Itet, si quibus, si quo mocso non oportet, Vt turpe est ludere in templo, turpe est Philosopho ducere choreas: turpe est seni ludos pueriles exercere: denique cibis lege vetitis
T vesci. Haec ita d.stincte, ne quis putet, voluptate omnimodd. c Miumpi virtuῖes, Ut quidam existιmarunt, qui cum viderem homines voluptare Icddi deteriores, atque ita eas perturba-
122쪽
riones virtutibus esse contrarias: existimarunt, virtutes nihil esse aliud, quam perturbationum Vacuitates & indolentias, M virum bonum vacare debere omni perturbatione. Sic enim 'ait ;-Verum non re ne, quia non distines e. Quos autem hoc loco intelligat Aristoteles huius indolentiae auctores, nondum reperi. dii Stoicos ibi intelligunt,errant. Nam Aristotele longe posteriores siletunt. Est autem magna haec di*utat O,an varbonus vacuus ab omni perturbatione se debeat. Improbat Plato multis in locis, & Aristoteles hoc lo- Plutarchus in libello demorali virtute a diligentissime Stoicos resellit. Improbant &recentiores Theologi: Philip- . pus ιntibolio de Datame Morali fere in principio,&Μartyr hos Deo et contra probant & resellunt Aristotelem diligentissime Cicero libro tertis es quarto Tusculanarum, & veteres Tlici
logi,Narianetenus, Baslius. Augustinus, & alii. ον-. J duinta ratio: Quia voluptas est omnium
Terum expetendarum maxime expetenda ; & contra dolor. Concluso sit ista: '' In rebuε expetendu e,fugiendis versatur virtus. Voluptas autem-dolor sint res maχime expetenda
Propositio ibi, --: nam hoc potissimulti est
.viri boni officium,ut recte se gerat in rebus experendis & rebus . sugiendis: in quibus omnibus peccat vir improbus,dum magis expetat turpia,quam honesta, lucrum turpe praeserat honesto. Αmamptio ibi,ώλι-θαάτ iin, Iu : quam confirmat hoc modo: quia omnibus animantibus cst communis,& etiam in rebus illis honestis Sc utilibus inhaeret,atque adeo nobis a puem inseritur,& una educatur. Ex quibus apparet, oluptatem in rebus humanis ubique sere adesse. Ergo in voluptate moderanda maxime versatur ViriuS., Hri sim psitu Plat. lib. . de Ru. non qui vdem sentetitia,sed verba haec translata a fullonibus l-
123쪽
INOC AP III. LIB. II. ET HIC. οἱ Id est, alii plus tribuunt voluptati, alii minualii magis resistunt,alii minuS. in J' Septima est ratio istae; quia voluptas tquiddam difficili mum. Concluso sit ista:
Voluptas eri quiddam di citimum.
Ergo in vota tale versatur vixtus.
Propositio est perspicua θ-, quam declrat exemplo artium: nam & artes & virtutes maxime elucer
in rebus dissici limis. Assumptio ibi, Ar a λε-τ ρον: quam iIustrat dissimilitudine quadam dicti Heracliti. Heracliti Et dilatum insigne & peruulgatum: , id est, iraseu animo obsistere moderari dissi irmum eE: nam Vsta fere constat seu comparatur, hoc est, irata et morte suam vindictae libidinem explere cupit. Hoc Hencliti dictum columemorat Aristoteles lib.s. Polit. cap.ro.&Phtarchus su Coriolano, ubi disputat de acerrima eius viri irnunc ait hic Aristotel. Difficilius esse obsistere voluptati,qua irae. Ergo est difficili mum: nam irae obsistere difficile este dicbat Heraclitus. Idem Heracliti dictum commemoratur &Plutarcso in Erotico , & a Democrito ad id alluditur aps Stobaeum λιγω de ira. Perperam igitur Interpretes hunc bcum ita vertunt, quasi Heracliti dictum Interpretes putan Heraclitum dixisse, dissicilius est repugnare voluptati, qua irae,sed non si ita, est fallam J hoc suerit uniuersum. Difficili: est voluntati obsistere, quam animo. Cur autem sit difficiliua alio bipartita reddi potest: cum quia voluptas nobiscum colescit a pueris,&in naturam quodammodo vertitur, iramitem, quae est repentina, facileque accedit, & rursus depellitus μnt nobis natura insita, vi ilius aueliuntur. Volupta3 ι talis. Erga. J tum quia ira rationi magis est similis, quam vii. 'luptas, quae tota est in sensu, eaque re magis beluinab: a , . que ita ira Niloni magis, qiram voluptas obtemperat,& ab Iegitur. E τν-J Vetus translatio,& Thomas, & emendatior libri omnes habent et τη τη κθλιοικη, rectiuS, quam iii, in quibus, τ' ἀλκῆ, το πολιῖκ' : nam initio huius Op- ns iam diximus, hanc scientiam nunquam a Platone aut Astotele dici Ethicam seu ἡ.λκὶώ. Sem ni est autem: Om
sud ana & opus virtutis & scietitit politicae postum esse in v
124쪽
t aptatibus ac doloribus moderandis. Fere ausim dicere Iare verba omnia, e τ' sc τῆ esse interiecta ob verbum πασα praesertim cum non sint necessaria,& non tam Politica,quam tractatio de moribus,id est, virtus in voluptatibus& molestiis temperandis consistat.' om λι-ἐσιν. J Conclusio eorum, de quibus in his tribus capitibus est disputatum.
θ - 2ή. J Quia β' cap.ι. dictum est, ex sectis
existere virtutes: hoc est, iuste agendo tandem quem fieri iustum: id quia in controuersiam vocari poterat, Aristotcles hoc loco planius explicat: & ipsam quoque contiouersiam propositam dissoluit. Occurrinnim poterat noc modo,halsum illud esse, propterea quod in artibus, quibuUtalde similas sunt quidarii consimaneuntagit: proptcrea ex eo artis
Ergo qui quid ex virtute agit, seu virtuti consentaneum facit: M iam non tam ieri ex ijs factis, quam esse vir bonus dicetur: ct ut ille artem iam habere , sic hie
Antecedens confirmat Aristoteles a Grammatica &Musca. Consequentiae rationem iam diximus, quia magna sit inter artes & virtutes quae utraeq; non natura sed faciendo comparantur, 'visupra cap. r. dictum est j amnitas & similitudo. Aristoteles tamenΔ Antecedens refellit. & consequentiam, atque ita ostendit, verissimum cile, quod supra cap. r. dixit, iusteti tessi rantur arando iustum & temperantem quem fieri,
ουηε ἐπι τ τε νῶν. J Hic refellit antecedens, negatque verum esse; omnes glli qpidarii consentaneum agant, artis iam esse peritos, ostendit hoc modo: Saepe enim arti quid contentaneum fieri potest, Vel casu ut m csi dual S ctaa Proto uri de qiubμ dipui iro. &Plutarchus in Ahem cie forinna extremo j vel alterius opere&ad via tales, non proprio marte seu arte. Hoz autem propriCAPUT IV.COMMENTARII. virtutes, idem no reueniat. illi Turai in ematur accuti
125쪽
ios ' IN CAP. IV. LIB. II. ET HIC . .
cetur, cum & ani consent.uream quid secerit, & ex propria arte seu habitu, non casu aut alterius adminiculo. Ai Hic refellit consequentiana, quam diximus esse affinitatem inter artes & virtutes: & hanc quoq; affinitate hoc loco negat Aristoteles. Sunt quidem in eo sinites, quod Vtraq; non nativa, sed VsitI&faciendo comparantur, ut supra l p. r. dictum est: multis tamen in rebus sunt dis limites,vita .l eo ostendit Aristot. Diisimilitudo est haec, i in artium operib.
ipsis laus & praestantia, quae ab arte petitur, sit posita, neq; spe-Aetur, qui ea fecit,an sit vir bonus,an improbus Verbi gratia, tabula picta satis sit, si eleganter & sciet uer sit depicta, non exquiritur pietor, an fuerit probus an improbus: Quo pertinet disputatio Qu intiliani, an Rhetor seu orator debeat quoq; ά-
se vir bonus : scilicet in artibus seu artium operis & artificibus scientia quaeritur, non moreS. Alia est ratio in virtutibus. Nam in his & iosa virtutum facta spectantur & autores Facsta qui
gat, non casu In eo: ignorantia: et si s cientia parum quoq; hie prodest,cum virtutes non tam cognitioni S quam actionis causa requirantur. Reliqua duo sunt maxime necessaria. Primum ut iudicio & voluntate qui S agat. Nam ut infra lib.3. cap a. dicetur, Iudicium , consilium&voluntas, ver - ma est morum nota, & ut ibi dicetur, pe quae sui natura sunt mala aut turpia, alit contra laonesta,ratione huius iudici j aliter atq; aliter se habent. Deinde, ut constater quis agat βε ώς Nam hoc maxime virtutis est,pprium, Vipers ueret in recte factis: & cum i)s etiam, inquit Plato, ad inferos ψ ςrmici vii miram vitii lare solent & quam maxime vitae vises in omnes partes con-
126쪽
COMMENTARII. Tor&3ux actionum, quae Ea F ορεκῖκύomnes nascuntur. staetata aute cur virtuti sit maxime necessaria, iam di et mn est,
tar, Ut pratu. a. clicium est.
Video metiora proboque , Deteriora siequor.
Ouidius expressit ad verbum sententiam Euripidis J quod fi ' '
ti a non est accipienda derecta ratione, de qua 6. quae est valde neciamia virtutes , & a Platone & Aristotele Ilus virtutum dicitur used haec scientia est nuda tantum co- . -- gnitio et iis quoa sit bonum aut masum. δαεῆ ε-ζ-Μακις. J Videtur legendum αἰαῖ, id est, ab rneq; . n. puto Aristotelem vellet it ιώρεαν 8c constantiam no- ,
bis obueta cautas mula: hoc .n. falsum est. Nam προαύ-
ρεα tius est οριξις, ut insta lib. . dicetur, atq; ita natura potius I inita. Rectius autem haec vo h Iirtutibus wnueniunt,& toti huic disputationes, qua dicitur, τα μέν σοι b JHaec est conclusio disputationis seu con- trouersiaet qua conclusione iam breuiter explanat, quemad- , modum accipiendum sit quod repra r.ea. dictum fuit,ex factas . Finuti consentaneis existere virtutes. Nam primum tacta eius este generis debere ait, cuiusmodi edantur aut fiant a virtuto ' praeditis, id est, non debere est 1 temeraria secta autitia& mobilia; deme , inquam, pr alta elle trious ill s quali- 'tatibus,de quibus modo dictum est. Virtute autem praeditos non statim esse. qui ea ipsa secta Mant ses ita edant. ut Virtuta - . praeditisdata: hoc est,tribus illis qualitatibus praediti. T - ου . i Id est, certo quodam modo,hoc est, non ignoranter, non inconstanter,quodam consilio & voluntate. αΜαοι πηλοι--.J Grauis est reprehensio eorum, quivi tines scientia sola,non vero factis comparari existimant,qui
quen5 vita, neq; re&facto, sed verbis tantum philosephens. De quibus est pulcherrimus locus u.a Tusc. & ap. Lactantium
127쪽
ros IN CAP. y. LIB. II. ETHIC.
Cornelij nepotis in Epis. ad Ciceronem. Etiam apud Plato. nem in λόγω contra Sophistas multa sunt hac de re. C o M M --'ARI I. ἔδεν. J Explicaruausa efficientaei e ria virtutum: accediti ad delinitionem. Cur autem p nό' loco de definitione non egerit quod in omni oratione requiri videbaturi ratio haec reddi potest, quod in omni disputatione primum quaeratur, an sit; deinde, quid sit, ad quaestionem
' autem, an sit optimer ebedi mosi spinationem. d ei in res norigine. Disputatio autem de matelia , nem De Virtutes esse positus in voluptates molestia, interiecta fuit, &, ut o diximus. accellona. Primum' igitur gelauiui
ἐαδ ου, υ e, J Diuisione exquirit virtutis genus . vi infra tibv. caea. agendi consilium seu θνροαίρεων eodem modo inurigat, quibus in rebus Versttur. Sui mihi auara dij tationis in hanc rimulam redigi pQtest. Si mirim est in imo kaut eriperturbatio: aut faculiati
Antecedens, hoc est, virtutem esse in animo, ponit Aristbteles, ut certum ex prioribus, ubi dictum est, agi de beΨtit i- ne animi, & proinde de virtutibus quoq; animi. Consequens, nempe virtutem debere esse ex tribus unum, ponit quidem Α-ristoteles, sed non confirmat, quod tamen confirmatione in prirnis egetVnatu nὀn lim 'dintaxas dis iiumo videtur esse,r sed multa alia , Ut rerum omnium primae noticiae seu impres. Dnes. deinde scientiae & artes. Verum facili responderi po- test. Nam hoc primum ponendum est. hIc agi de virtvts.n. Ium, non rationis. Itaq; secernenda sunt illa, quae ad ratio, nem pertinent, etsi in animo posita , qualia sunt ea, quae modo diximus. Quod ad virtutes morum attinet, haec tria,ut virtutum principia in animo consistere, doceri potest ex Ca- . tegoria qualitatis. Notum est quatuor esse species qualitatis, habitum, potestate, perturbationem seu & formam:
128쪽
Forma quia ad corpora pertinet, non habet hic locum, ubi
de Anima agitur: reliquae sunt tres partes, nempe habitus, facultas &-: quae omnes ad virtutes sunt necessariae Nam cum virtus fit in ea parte animi,quae ratione vacat,nem pe ia-ὀρεκῖκῆ: primum existat appetituS ex re aliq ino i agiletitum consea Ii Is resolus seu πώ9 43 r m npta
perum iam consequendam necessaria est , quae sto,d essectum id est ad tem. conita uelidam perducit: I
hinc tandem ex freauentia & usu alliduo existit Iabituq L,i, virtus,seu vitium. Ergo quod ad disputatIonem de Virtute mota rati, quam constat eise in animo. & quam constat est qu illa. recte dixit Aristoteles, tria duntaxat esse in animo. Asia sumptum, Id est, virtutem neq; estς perturbationem, neq; facultatem, prius quatuo posterius tribus Ostendit argumentis., λέ- θ-J uitae Graecis dicuntur seu - 2b, Ciceroni in ossiesse, in Finih. in Tuscul. quasi inabus nominatim graecum Vocabulum reddenti,dicuntur perturbationes: posterioribus scilicet Quintiliano, Senecae, Gellio Bbr. ν. eap. . lmis inestus seu affectiones. Nos Ciceronem imitari malu mus,propterea quod affectio aliud apud Ciceronem valeat, idem quod graecis . G ει is seu interdum εξις. Est autem hic perturbationis definitio per partitionem. Est& altera haec: Pe turbatio est id, cui comitatur Voluvias &molestia: quae adesinitio iteratur ab Aristotele init. lib. a. Rhet. quo libio ac- curatissime de perturbationibus agitur: Sed multo accuratius a Cicerone lib. s. e, . qui fere semper ex Stoicis definit patuitationem esse motum ammi Iera tal
'io λως olatore res.Schwaliastes graecus ita desinit:
Sunt, qui existiment Δυα αεις seu potestares
hoc loco esse, quae in Categoria qualitatis dicuntur . . οπιοτητες, seu patibiles qualitates, ut potestates a perturbatio nibus' la temporis diuturnitate dividantur: illae sint diutur niores, hae breuiores,ut apiid graecos est longissima ira: ti is minus longa, breui 1lima ira, ex quibus sit per tumatio, reliquae tortasse potestates. Sico ἰνοια seu beneuo lentia, quae breuior est, si scii amicitia, quae est , longior, sit potestas. Verum non recte illi existiniant: neque
129쪽
, rio IN c A P. V. LIB. II. ET HIC .
enim hae ad tertiam quAlitatis speciem, sed ad secutiadam pertinent. χ'd perspicue apparet ex his verbis Aristota telis infra hoc cap. uri si οἰ - i λε τύ δι-
, &c ubi ita argumentatur. Ex eo , quod quis potest praeclare agere, neq; tamen agit, ex mera, inquam, potinate, nemo dicitur vir bonus: quae certe potestas acl secundam qualitatis speciem pertinet. Agitur autem ibi de his ijsdem pol statib', ut ibi planius mox . Plutarchus quo', in libelio de vir- tute morali aperte eam sententiam refellit, seu potius explicathas potestates , Ut nos explicandas albitramur: & Graecus Scholiastes, Argyropylus,& alu Interpretes accipiunt. In hanc .c namq; sententiam fere ait Plutarchus: Tria sunt in animo,po testas, principium, & materia perturbationum, Vt iracundia, considentia, impudentia: deinde perturbatio, quae potestatis
iam est modus quidam,& quasi progressio seu actio, ut ira,&c.
tertium est habitus, qui perturbationis est quaedam confirma tio, seu conficinaria eslactio, si bona, Virtus, si mala, vitium. Multa extant verba perturbationum, ubi paucissima poteriatum,ut amor est πιι , ,sed eius δαυαμιν,quo efferre verbo possis,non habes. Et retinendum cepe ipsu in amorem. l. σά, ουν. J Quatuor argumenti S docet, Virtutes aut vitia non esse perturbationes. Primum est, quia ex penurbationibus seu ratione perturbationum boni aut mali non dicimur.
Ex perturbationibus nemo dicitur bonin aut malus. Ex virtutibuου autem O, vitiis dicimur boni aut mali. Erio virtutes aut vitra non sunt perturbationes.
va riis. Altera ratio ibi, ε .nosi pt γ-Etiam a virtutis proprietate sumpta,quia ex perturbationibus nemo laudatur mi vituperatur. Fornra: Ex perturbationibus nemo laudatur aut vituperatur.
Atqui ex virtutib. O vitiis laudamur vituperamur. Erσο virtutes s vitia non sunt perturbationes. Propontio prima fronte videatur salsa Nam misericordia ' & amicitia, quae sint perturbationes,laudabilia videntur, Mob eas laude quis dignus existimari potest, ut & vituperatione dignus
130쪽
d gnus videatur quis ob alias perturbation , odium, inui dentiam. Itaq; ob hanc dissicultatem Aristoteles incite occuriarit, ibi, ο απι --ο -ς. Quasi dicat, spera turbationem in genere accipias, nulla α Ahi Rirn ut & modo diximus, v bi tamen non erat dissicultast tum certe ob perturbationem nemo laudabitur Ut vituperahitur: videmus ori imosium DemirbationibuSassiciatur Vel medio laiad . ilietis do. Nunt tamen quaedam perturbationeS, quae simplicitii sunt
vituperandae, & ob quas vituperari iss potest fine distinctio-
silium sed S , ut in radicetur lib. 3. cap. 7. QSarta mintio, ibi, - ς , του αισοῦ aia ex perturbationibus aetasadi- cimur: ex virtutibus non item, sed arui potius. Nam iam supra dictum est, penurbationes esse anim motas tirrhul 1 E dictum quoq; insupra esse potius animi quas auiaviata tes, supra cap. s. m. e Quod autem virtutibus assiciamur, notum est ex Categotia qualitatis,&ex communi sermone. Et laoc significat vel bum/-κMQ, quo selet uti Aristoteles de qualitatibus seuouis assicitur & cuiusdammodi, ποιός ac redditur, ut & verbo μοτα 3. J Tribus rationibus ostendit, virtutes non esse facultates, duas quidem cum priore disputatioqς tionibus communes, tertiam praecipuam & propriam esse deri
id est, Ex eo quod quis pote I bene aut malafacere, nemo dieitin
se bonus aut maluε,sedex eo quod faciat. 'Atqui ex Distute boni, ex vitro mati dieιmur. - Ergo viram non e I potestas, sedDeustas.
σύ-Sic habent 2iquot libri: sed plures atq; ita habet vetus translatio , &Graecus Schollasses,& libri manuscripti. Verum utrumq; spurium mihi videtur, Minducendu,vth. do erat' hic locus;ψλωαι ἀπλ. , i. e. eo stri,simplicita neci uitae agere possit,ub dicitur bon'