Oberti Giphanii ... Commentarij in decem libros Ethicorum Aristotelis ad Nicomachum, post sat bene longam suppressionem, boni publici gratia, iam primum in lucem editi ..

81쪽

beatitudini tantum: sed omnibus etiam principijs, atq; adeo

omnibus controuersijs & disputationibus accommodatum a quo & usus est Aristoteles lib. a. de caelo initio. Praeceptum autem est istud. Res seu controuersias non a umentis tantum . sed&aestimoni js, aqua. --rbus, co riuul liominum Cori

stuis: omnibus denique de re proposita, qua tirantur, esse

stat riliendas: mantime Politicas. inquibi lina temere innovandum est, & communis hominum constasius , & Veterum Floriti s. Vita eniq; crunmunis maxilaeam vita ha rar, qua de re infra lib. ro .es p. Hu L Cunxventum ad usuna est, mores & vita repugnat. Ου Haec guo, e quidem Ascrepant. nam συμπέροι - -

tionis est complexio: ,ε in λογω seu ἐξ ή ο- utrunque

enim Aristotest est usitatumi argumenta aut sumptiones valet: sed hoc loco eodem reseruntur: sententia est: non tantum aDgumentis agendum, ἁ--sed etiam. Tαυπάρην,. J Id est,ea, quae vere insunt alicui,& vere attribuuntur. Est autem haec pulcherrima sententia, qua prioris

praecepti methodici ratio continetur. nam ouae communi convensu ab omnibus Erobanturinon rem di aut ital H, H -1 ---

, hoc est, quae Vere sunt attributa, ut Aximus, consentiunt vero, seu ei quod vere fuerat propositum: Verbi gratia, quae vere de beatitiidine dicuntur mea definitioni quoq; Aristotelicae, si vera est,conuenient: si falsa, nunc uenient. nam τύψου δμ. Haec alteraca ui pars. qua ostendi se conuenienter veterum Philosephor. sententijs consentientib . beatitudinem dixisse actionem animi: & primunt quidem aD sere bonorum valetitionem academicam, ita diu, coui β, M.'uti P ae qii a Plato in Euthstdemolin Philebo. 1.A s. de υ- ibm. Cicer. r. Academ. ct s. sicut Sumit nil rem animi Vctoram Philosophia imilrona es ex hoc ita ostendit recte se beatitudinem in animo collotasse:

recte inquam animi actiones in faminis bonis posuisse. Sie

enim argumentatur.

Bona animi sunt maxima se veris a bona omnium essensu. Atqui actiones anima pertinent ad animum,osunt in bonμ .animi. Euo

82쪽

co MMENTARII.

actiones animi sunt inter bona maxima: ct preinde actio nes animi recte beatitudini, utpote maximo bono in do A

risai inrunt accommodata .

persei cua est, & vera & concessa. Complexio ibi, ω -λώς v. quasi dicat: recte igitur beatitudini attribuimus a stionem. yb .n. J Hic docet, cur beatitudinem vocaverit actionem, ex communi quoque consensu: locus est obscurus, quem tamen duobus syllogismis plane illustrari poste confido. Summa haec est: recte, & veterum opinioni conuenienter se vocasse actionem dixit enim actionem esse beatitudianem, seu actionem attribuit beatitudini,quae est στλ : curre che 3 nam hinc sequitur actionem esse in bonis animi. Iam εprioribus notum est, quod est in bonis animi, hoc esse bonum praestantissimum ,& proinde beatitudini conuenientissimum. Concludi haec'ossunt his formulis.

Omne στλ est e maximis bonis, seu bonis animi. Actioxus autem quadam sunt πιλω. Ergo sunt in bonu animi. Mai or omissa est ut certa, & supra initio es. '. explicata, &ab omnibus concessa. Minoribi, δηυς G--οπι, & hoc omnes taxentur, actiones quasdam esse πιλ ,puta honestas: non vearo omnes, puta Vitiosas, quare ait πνὶ . Complexio ibi, ου mν. Ex hac complexione, & primo syllogismo, alter hic ita contexi debet, perspicuitatis gratia, omissus tamen ab Aristoiatese , vrpote ex prionbuS pendens. Bona animi sunt bona verissima. Actiones quadam sunt bona animi, Ut modo ea ostensum. Ergo actiones quadam animi suntbona verissima:'no-ind. beatitudini νεcte attributa. Σιωαδε. 4ὲ-λο ... J Alterum consensioni I argumen tum, quo ostendit, se recte beatitudinem dixisse O mnes enim, inquit, uno ore beatum dicunt bene agere & bene vivere, idenique esse. 'γίαν&ι 'οπαξίαν, quod Λυδα μονι - :tribuunt, inquam, omnes beatitudini Ergo &nos recte tribuim . Eodem argumento Etymologico seu λιαβικ avsus est & supra es. . & nato obr. r. ad Republic. extremo, in Gorgia ct Protagore. -Haec est tertia huius capitis pars,qua Arist. Veterum cullentientes opimones &disputationes ostendit, qua

83쪽

ε. IN CAP. II X. LIB. I. ET HIC .

prope aut longe absim a sua opinione: aitque eas magna quidem ex parte cum sua conuenire: ex qua Veritatem suae quoq; opinionis elicit. nam verisiuule non videri eos omnes Viros celeberrimos prorsiis errasse. T.u pi Hic iam opiniones commemorat, & primum quidem commemorat, postea perpendit. Affert autem quinque. nam fuisse, qui beatitudinem dicerent virtutem: qui prudentiam: qui scientiam aliquam: qui Virtutem cum voluptate coniunctam , qui denique virtutem cum bonis externis coniunctam. Primae opinionis omnes sere fueriint, ut Politici omnes,de quibus supra cap. . dc Socrates ac Plato bb. ra.

de legibus in Gorgia, & post Aristotelem Stoici, de quibus

Cicer. bb. . de Finibus. Secundae idem Socrates apud Platonem in Phadone . Tertiae Thales &Anaxagoras Philos hi, qui in contemplatione rerum coelestium & naturalium inmmum bonum ponebant, teste Aristotele lib. r. Eudem. eap. s. Q r-tae Plato ipse in Philebo,& post Aristotelem Philosephus Ca-lipsio, teste Cicerone in& Clemente libr. 2. Stromatum. Postremae Aristotelis discipulus Xenocrates eodem teste Clemente. x Praetermisit hoc loco eorum opinionem, qui in sola voluptate silmmum bonum ponerent, ut Aristippus,&Eudoxus. nam eam supra dixit esse beluinam, es. & quia longioribus distinctionibus ea res eget, reiecit in librum Io. Ex his quinque opinionibus tandem tres insigniores facit, easque infra perpendit: nempe de virtute : de virtute cum voluptate: de virtute cum bonis externis: seientiam omisit, propterea quod his libris agatur non de beatitudine theoretica lae qua tamen infra libr. ro. satis accurate disputatὶ sed de eraclica.Tοῖς τῶν λεγουσιν. J Hic iam primum ostendit delinitionem sulim cum prima opinione partim conuenire: partim non conuenire. Dicebant illi, in virtute positam Beatitudinem: Aristoteles quoque in Virtutis usis &actione: concurrunt ergo in virtute: dissentiunt tamen: nam illos in virtutis habitu & possessione sela: quod aperte de Speusippo& Xenocrate testatur Clemens; quos hoc loco perstringere videtur Aristotelesὶ ponere beatitudinem: se autem in virtutis usu & actione: & suam sententiam illa esse meliorem, ostendit eleganti similitudinea ludis Olympicis: Vt, inquit, Corona donantur certantes, non ex bs qui ad rura veniuntpulcherrίniis robusti mi ad ea randum apti, non tamen ceu tes: sc in-recte Vastra l

84쪽

COMMENTARII.

autem posse,ut qui habitum virtutis habeat, laon agat, & proinde habitus ibi us auctione sit peior. Ostendit quoque ex dormientibus, aut sortilia

se aegrotantibus, aut alio aliquo modo quiescentibus. Hoc auiatem argumento a ludis Olympicis utitur & bb. a. Eudem. Mn- centes , inquit, corona donantur , non quiscultat vincere Φtao

io 3 Hic secundam opinionem perpendit de volluptate virtuti coniuncta, quam item, partim cum sila Opinioa ne consentire, partim discrepare, ostendit: ponunt i lii beatitudinem in virtute cum voluptate, & faciunt quasi duo capita,

virtutem & voluptatem. Atim te abyHRAquidem suae

beatitudini attribuit , sed non pii caput Ieparatum, sed ait; Voluvialem beatitudinisiaturainsitaniis , Quod insta lib. r.

J Id est, assici voluptate, leu voluptatis Ut

istio iucunda est in iis,quae sunt animae: quam clausula non ea dem de caula interposuit hoc loco Aristoteles, ut putant Intera pretes, quasi ea confirmaret propositum: sed ea potius de caua 1a , ut commonefaceret lectorem , disputationem de volupta ite non esse alienam a beatitudine, ut quae de ipsa sit animae.1μνω κ εω ν J Hic demuin est confirmatio propositi, quod est, actiones honestas sui natura esse iucundas, confirmat id hoc modo,quia sui natura expetantur ab eo, qui eas facit. Ra , tionis cones usio haec est: Cuiuscunque qui ct eupidis ud, id illi e I iue dum. Vir bonud bonarum actionum ea cupidissimus. - Ergo viro bono honesta actiones sunt lucianda. Aristoteles ita cqncludit: . φιλομουσω iucundum est si , Ezusgrana σω. Ergo φιλαρέτω iucundum eri id , cuius afariasu sub Acitur Distut autem propter virtutis actiones. Maior ibi, ἱἀ, , quam declarat inductione o ον ἰσήπω. Minor, τον αἰονθ πόπον. e*mplexio autem, issφιλοτοιουτ . viae is est Vocadultirn, Quo comi ni iaOmine a Graecis dicitui ius que rei valdeIuridus M. hii , voluptatis: φιλομυθω, fabularum; φ hono . E ta,

85쪽

riS: οι λιμώθης, menti istis cupidus & studiosus: quae sunt singularia vocabula. De communi&iψ.bb.3. cap. Io. , lib. .cap. rebri oia πολλοῖς. J Hic respondet tacitae obiectioni: Occurri namque poterat, VoluptateS non omnes Videri iucundas: sed interdum 3nam, eandemque Vomptatem expeti, Z tepudiari ab uno eodem e. Verbi gratia ; sbmni, spectaculorum, vini cupidus interdum ea expetit, interdum non: &proinde non vi8etur,quae ab aliquo expetuntur est e sui natura iucunda: quod tamen de honesta fictione erat conclusum. Rc- 'spondet Aristoteles, adhibita distinctione, id quidem locum

habere in , & maxime corporis, Cas-4 Cti lemcubulas, & nunc expeti, nunc retici. Scd

- n uillas Hucunitan: qua de re & insta copiosius lib. J Hic iam Platonem reprehendit, quem diximus , voluptatem beatitudinis dixille quali partem ali- cauam ,& caput, seu accessionem, & additamentum , quod hoc loco dicitur, cum tamen Aristotcles iam bitEderit,vosuptatem in beatitudine insitam essemeque quicquam esse per se, ut putabat Pi xo H. J Altera est ratio, qua Ostendit, actiones virtutis sua natura esse iucundas: inquit, vir ιν nm, qui bonis actionib- non delectatur, neque voluptatem ex

tala capit, perfecte bonm non est. qua de re latius & insta tib. a. κε LM. J Confirmat id, quod dixerat adruar. iris esse iucungissima ozarae. .eulcherrimae, ab auctoritate&mdicio viri boni: nam, inquit,Viri boni de factis F actionibus virtutis ita iudicant, ut nos iam diximus, eas eslciucundissimas & optimas. Ergo ita se res habet. Cur itaὶ Mianao- indicium hac in re satis valet 8 Maxime. Nam ut insta libro tertio, capite quinto, ω Πro nono, caprie quarto , praeclare Aristoteles scribit, cum quaeritur, an quid sit iucundum ,& quae sit vera Voluptas: consulendus est 2. . bisseus. r uir m I A ri yria inmensua: Vtpote quia1uaquam va- ι, , , ni audi millimum elia Miatur: u si a paulo ante dictum est. ,

86쪽

Est hic tantum comparatio , non reprehenso , ut ana Interpretes putant.

K-J Hic tertiam opinionem perpendit de bo-xtemis: quae quidem ad beatam vitam necessaria esse vultoteles, ita tamen, Vt non tam causam per te faciant squod tonnulli existimabant, quos grauiter reprehendit in Poli- um libroseptimo , capite decιmoteri si in quam ut beatitudi- quodammodo adiuuent veluti organa, eaque de causa bona sibi et vocitare organica, σμυεργα seu adiuuantia, &, quasi praeparaistia, in Politicis, ct infra esitataeΙ tum est tamen, Aristotelem & Peripateticos omnes, Munis aheophrastum quem grauiivine reprehendit hoc une Cicero ob s de Finibin, F ιb s. Tusiculanar. in multum ionis tribuisse, adeo ut sine iis beatitudinem non consiste, te dicerent. Quod hoc loco γ insta capite octavo, Iibro δε- , popularibus quibusda in rationibus ostendit Aristoteles. nini Basilium Magnum , cum superiorem beatitudinis altionem Aristotelicam valde laudasset, hanc tamen eiusionis externis &Ioppom' particulam Cur aut quo pertinet haec particu-1ustathius ita explicat. Etsi diis tum est, beatitudinem esse , seu persectum quiddam: tamen eget bonis externis, illis ita tectius conne statur: modo dictum est de volupta- .υδῖν δε αγροσδῆ , , hoc est, etsi ustum est, beatitudinem egere Voluptate, velut additamento: tamen eget bonis

utrinque est verbum S,quod confirmat explana tionem nostram:nam & Eustaruna longe petita est. Dunum est, inquit ille, beatitudinem in τελ , verum id quidem, sed nimis longum: ex hac quom anatione elegans disserentia inter voluptatem & bona ex aelicitur,hςc este beatitudinis externa ad ita ira,illa non item,ut dictum est.

α δ . J Puto illum locum intelligio 1 in his

J Ab impossibili: αδ-αον est res praelar ege- sine i boni externis 4 di-αι. . Ergo bona externo sunt,

ν εις --: Duobus argumentis adhuc ostendit, bona ex . , E tem

87쪽

IN CAP. IX. LIB. I. ET HIC . terna esse necessaria pro differentia ipsorum bonorum: quae vel impediunt bonas actiones , vel ipsaan beati speciem inqui

Hoeloco tertium adiicit, a vulpi dicto. Vul usenim pro eodem habent dc απιχι , quod & insta iterat libroseptim , capite ecimotertio Rhisoricis fibror. His tamen verbis continetur & praemunitio seu praeparatio ad l

caput proximum. c

ενιοι l, esu, J Haec particula videtur hoc loco esse alienarum; lenim hic de virtute, sed de bonis externis agitur ; ideoque spu- ltia mihi videtur & inducendat . , π

COMMENTARII. B --τουρον. J Haec ita prioribus cohaerent: quia ad beatitudinem necessaria bor a sortunae esse diximus:

atque adeo ipsam uameia 2

hinc existit quaerit; an fortuna beati- tuginis sit causa eficiens. Verum Aristoteles communius hanc quaestionem tertractat,& in genere quaerit, quaenam sit beatitudinis causa, quae sane quaestio est grauissima: de qua Plato in Menone, Protagora, diligentissiliae disputat. ποτε ονε nTres potissimum causas proponit, de quibus quaeri soleat, an beatitudinis sint effectrices: nempem, , disciplinam: seu δρύω: ασκηαν, exercitationem : ἐπιμέλει- , studuiani & i dustriam: Δύρε M. Haec prima est causa & una tam inultis nominibus hic ab Aristotele expressa, & a Platone in Protae ma , ubi tamen & aliud nomen ΑΔ ιη , doctrina, commemoratur. Haec autem omnia vocabula ad vitiam caput ἐχ causam pertinere, cum totus iste locus indicat: tum Platonis ille in Protagora perspicue ostendit. Non nego, quin ea vocabula alias inter sedi screpent ; sed hoc loco dico, Aristotelem iis unum caput, unamque causis Esse complexum: nempe thubeatitudinis causataequendar in ipso homine eiusque potet a te sit posita, an,inquam, suo studio P ercitatione, humana denique opera quacunque eam assequi possit. Alteia causa ponitur ipse D E v s. Tertia som

88쪽

to Eac ipsa in re libro r. de legibus, in Theag. in Protagora: .,teles insta tibro ro. usitatius dixit, θει- ώποις, peri in causam. Ciceio libro de iuersitale ex Platone ex. , diuino munere: deor u beneficio. Iurisconsulti vo-

in maiorem.

Primum agit de causa diuina, sed leuiter&in- propterea quod Politica scientia sit humana, eique reni inarum tractatio non sit admiλnda, ut Iora dictum intentia autem huius loci &argumentatio a minoressem - .aec est: Si ullum est deorum opus hominibus datum, cer- .eatitud0 ut praestantissimum quiddam,ad deos auctores iada videbitur. ' . J Hic iam incipit explicare; virum beatitu-c ausa si virtus, & disciplina, an vero fortuna: & osten-Mtunam non esse, sed virtutem , aliquot argumentis. alia autem huius loci haec est , ut fateamur, beatitui a Dii sinoi, proficisci , sed a virtute dc exercitatio hilominus erit res quaedam diuina ta Cur ita Propter- . , clod virtutis praemium sit & finis beatitudo. : At vir- a Cices omnium consensu res est praestantissima&diui

se πολυκρινον.J Id est, si virtus statuatur causa feli, essicietur, ut felicitas quiddam fiat, quod latissime pa- proinde res sit priestantissima, v0upra capit primo di- . fBona quosunt communiora, eo sunt prassantro :J Cur πια ν 48 υπαρξει, hoc est, quia beatitudo cum ex virtu-lcat. & Iiiri 1ς stiis ici acqi iratui , & acquiri possit ab o- is , qtii non vitiosi sint natura: sequitiar, beatitudineminibus acquiri posse: atque ita late patere: ab iis, in- , acquiretur, qvi sunt bona indole raediti: & hoc est, it, τοις μη hoc est, non mutilatis, s hoc e-ioprie nat, sed hoc loco translate valet, imperia n. a it a quasi indole, ingenio, & Matura vitiosa praeditis: Vt igitur Aristoteles, ut qui beatitudinem &virtutem aD il r, etiam naturae aptitudinem: Sunt enim nonnulli tam' a natura nati, ut prorsus sint deplorati, & ad omnes . actiones inepti. Et hoc est, quod Aristoteles insta libro , capite rimo lihro septimo Politicorum capite decimo- tria potissimum ad beatitudinem & virtutem requirit: na , φυαν : α Lis Dbonam indolemsquam mirificet

L 3 quoque

89쪽

tibro quinto Tusculanarum. taxdri mentibus virtus haud facile committitur: Deinde ety seu exescitationem &vsum: PG-stremo λαν, scientiam: quae tria hoc loco acute ςtiam in- dicantur ab Aristotele , & pulcherrime eadem requiruntur . ab Isocrate in Oratione contra Seph sim. Ex his tandes a 'conclusio nascitur, qua ostendatur, beatitudinis causam cs . se virtutem. Sumatur primum beatitudinem esse quiddam ,

praestantissimum & optimum. Deinde iam dictum quo

est, praemium virtutis esse praestanti lii mum, & Virtam: cruci ci .

optunum sit,&latissime pateat,qu vutute acquiritur. Ei virtus beatitudini est accommodatissima, & proinde eius cat se videri possit. J Hoc loco ostendit argumento a causariani

natura, & cum ei sectis suis comparatione, sumpto, beatitudinem fortunae non esse attribuendam, hoc modo:

Res pulcherrima is praseantissima optimis causis, non ve Atqui beatitudo est res proantissima : forti causa eia leuissima.

Ergo beatitudo fortuna non ea attribuenda , polim cause, nempe rationi rena, quae, Ut idicetur in omnes actiones & virtutes nostr: Aristoteles exemplo naturae, artis, aliarumque causnor ibi, το 3 μέμψον. Hac argumentatione usus est Eles lib. r. Meta h cap. . Sc Cic. de Natur. Dere..

συριφικοὶς δῖεὼ, J Ruris hoc loco ostendit, be: osse ex virtute, argumento sumpto ex definitione, Beat ludo est actio ex virtute, ut habet definitio. est eius Idem enim utrumque valet: ham χαία πς est hoc loco virtute affecta, praedita. ν δεῖ λοιπάD. J Haec clausula , si liceret dicere, ut minime necessaria& aliena circuna scribi potest: accommodari ta- lmen prioribus ita fortasse coinmodillinae poterit: etsi dictuni est beatitudinem ex virtute pendere, hoc tamen non ita est acro vilioribu3 a cribenda sunt.

moderaxur.

Pi ostio ibi, φυαν,εcc. quam confirmat . Ergo non ex fortuna.

- ιτς. J Aut superest illud, δν' ετIo, aut illud -α πις cipiendam: quasi non & alia quoque neccssaria sint bona corporis

90쪽

COMMENTARII.

lus: quod corporis bona etiam insint beatitudini,&cohae- . 31uietius, arctius: rtunae autem magis sint externa S aL

ia la, non constituentia. . '

Eustathius & Thomas hic aliud dis

iis initium faciunt, quasi dicat Aristotcles hoc ec, quae hac eluis tribus his cultibus de delinitione sunt, consentanea elle principio huius operiS. Verior tamen loci haec esse videtur sententia. Ται, uti, hoc est, haec,quae 'lius attulimus, beatitudinIS causam Oile virtutem, ea re-

lent dc consentiunt ais, quae supra mitio dicta sunt, mox lit, quemadmodum contentiant ibi, --λίι- Dictum est lupra, Politicae lin yihelle pretiinum, hoc est, Iidinem. Quid tum dicet aliquis λ Atqui Politicae ossi-δc munuS elle, Ut crustS bono Dreddat,& virtute piae di- 'ertum est, quod & insta libro decimo iacuit eptimo, re-r, & libro septimo Eudem. capite decimoquarto, & Plato locis, praesertim in Gorgia, & Cicero in istilis ad una. Ergo cuia ψlitic troposita 1 beatitudo,& ea- . itudeat virtuti, satis aperte indicat, se beatitudinem assta . aer virtuUm , id quod volumus. Hic ergo quartum est in elatum, quo ostendit Aristoteles, urtutem esse causam entem beatitudinis. ι . . I ι- ' in fiscit beati : eaque est bipartita, cum, quia agere neque- , hoc est, virtutem assequi non possint persecterium, quia 'pueri, hoc est, aetate impe fecta: atqui & perina vi -' &petieista vita beatitudini sunt necessaria, vim deliinuo- . . t dictum. ON 'Hρμεταουολι-.J Hic iam explicare incipit parti culam utionis illam, e , βψ siumpta occasione de pue-ito imperfecta. Videtur autem particula hoc loco ' .ie A , ut sit initium disputationis alterius , nempe de , mitatibus & casibus aduersis, quam vim habeant ad bea-iinem impediendam vel tollendam : lioc enim agitur bus proximis capitibus, & ait quidem hoc loco , cum i , in , qui beatus fuerit, desinere esse beatum , si ante -- cet, Osrtem & moriens grauibus & aduci sis malis oppressus

, τῆς Heroica interdum de tenipore: interdum de '' . E rebus f .