장음표시 사용
71쪽
sit. Inuestigat autem illud ex hominis forma seu anima, ubi obseruandum est commune praeceptum. Rerum opera &Munera Iustiora l principaliora in ex ipsarum Formis inuestiganda esse : nam inter sormas rerum & actiones tanta est ininitas , ut saepe alterum pro altero ponatur. Veruiu, ut Physici dicunt, formae in rebus naturalibus sunt actiones primae , ex quibus postea secundae nascuntur , de quibus hic agimus. Hac igitur norma usus Aristoteles iquod
videlicet in omnibus rebus munus earum ex serina inest in hominis beatitudine inuestiganda eius formam primum ponit animam: deinde animae actionem , vitam : haec inquam mnit ex Physicis, ut certa, non confirmat. Haec autem vita, quia multiplex est, scutians, S rationis par, quaerit Aristoteles propius , an uniuersa vita hominis propria sit actio , an vero pars tantum aliqua : & partem esse ostendit hoc modo , eamque rationis patre t Altrix communis est rebus omn:bus animatis, &quaeritur actio hominis propria, certe ea hominis propria esse non potest idem est iudieium de sentiente, quia beluis est communis. Ergo si nee altrix Vita,nec sentiemsypropria est hominis actio, certe erit ea, quae rationis est particeps.11ρακῖκη ς τοῦ J Vocat hoc loco eam vitam , quae rationis est particeps , practicam seu actuosam ; quod obseruatione dignum est , videtur eduπ communius hoc loco accipi quam plerumque selet. Nam anima ratione praedita bipartita esse selet,practica &theorica: hoc autem loco tota rationis particeps anima, practica videtur dicta, quod indicat verbum του λόγον sit bς:hoc enim omni animae ratione praeditae congruit', hon ei tantum , qita in rebus agendis ver-1atur praeticae,sed etiam theoricae. Tλου δὲ Quia constat beatituanem iam con-sstere in ea animae parte , quae rationis est particeps : Aristoteles onaissis aliis animae partibus in hac potissimum ela- lborat, eiusque duas statim affert partitiones , quarum prior haec est: τουτου Ma τι μεν, hoc est, eius pars Vel rationi paret, vel ipsam in se rationem continet. Alicia δίὶ τως δε ταυ -: hoc est, vel est potestate, vel usu Barbare, potentia vel actu lDe priore agit & in Politicis bbro 7. capit. &infra copiosis.sime hoe libro rapit. --. propteTea quod ad naturam beati
72쪽
quidem loco ad beatitudinis naturam , ibi ad virtutum, nam in utraque particula posita est beatitudo, hoc est, tam in ea parte, Philosophical in qua mens. Γ idonus alia:quam in altera, Potitieat in qua motus animi, aetati se, quae priori ves praeceptori aut patri paret, verum de hac partitione infra latius. Posterior partitio non animae tantum, sed omnium rerum est communis, maxime naturalium: vulgatum est enim res esse vel actu, vel potentia, ut dicimus. Vsus autem huius partitionis est, Vt Videamus, utra in parte consistat beatitudo, an in facultate, an vero in usu:&ait vltro: τὴν κατἰνεργειοι ,hoc
est, ilia uotiuae ς. Cur ita ὶ κυριωπιρον - : hoc est, eo quod usus seu actio potestate sit persectior & magis propriM
beatitudo autem quia est persectissima , est in rebus etiam persectioribus ponenda , qualis etia usus est , non potestas. εQuaero, cum agatur de hominis beatitudine : homo autem
montantum ex anima sed etiam ex corpore constet cur tantum animae actionis meminerit Aristoteles, non vero actio
num corporis ξ Respondeo ex eodem principio, quod modo attuli,quia oerfectissima aua 3am . Pam propterea in hominis parte persectiori esse collocandam , quae est anima non corpus : etsi corporis & sertunae bona quoque sunt necessaria, ex Aristotelis sententia , quod mox explicabitur in differentia, tum cum actioni huic animae attribuit virtutem.
Ει Genere beatitudinis , quod est animi eum ratione actio, inuento:hic iam differentias inuestigat: quaru prior haec est ex virtute persecta. Eam Aristoteles ex diuisione scrutatur,hoc modo: actiones animi, ut & omnium rerum actiones,Vel sunt persectae vel non. Impersectae animi aetiones
sunt, verbi gratia, i meetu aliouσveuia, aut uans si x
quid agere,vel r a ut i l j ter. n ut i aste. ut Achiillas fortis fuit ted impetu tantiun n turali. Agunt etiam nonnulli Vtilitatis tantum suae causa: sunt& pueri & serui, sed imperse- ne,inquit Aristoteles3ῖν'. Polit.ta. vltim. agunt & Vitioie: contra sunt alii, qui recte agunt; sunt & qui perfecte. C um itaque tam multiplex sit animi actio,quaerendum fuit, quo in genere sit beatitudo:qua in specie.Et ait Aristoteles,esse in actione bona & persecta. Argumentatur autem hoc modo. Omnis actio aut sit --sseu quomodolibet, autfit bene.
73쪽
- IN CAP. VII. LIB. I. ET HIC .
Animi actio seu beatitudo es actio, Ergo sit aut vicu Albene. Bene autem seri,hoc est, bonam esse:hoc est,ex virtutesseri, hoc modo concludit. --. omnω bona actio ex virtuteμ:seu quicquid MM, 'intuti perficitur. Beatitudo es bona animi actio. 'Ergo beatitudo ex virtute benesit Iseu beatitudinis actio vis tepescitur, i v Huius posterioris conclusipnis maior, ibi,ευι νῖν, δοών. quam Aris exemplo a citharoedo declarauit, uno duntaxat, certis lima,de qua tame latius infra Minore stiper iorib. est certa:ubi dictum est. beatitudine esse τοα mi , Haecaute est huius loci mire longiori Hyperbat ogicuri 1ententia. φαμεν. J Hic indicatur ca animi achionum partitio, qu&m modo attulimus, quod alia sit proba,&perfecta: alia
Τῆ γενει.JAchio, inquit Aristoteles, quaelibet, seu huius &illius, Scactio probi seu proba,genere conueniunt,Vtraq, enim ςst actio quaedam, sed qualitate tamen discrepant. - κδ κύ- ουδ πιον getaere dicis, excellit,&in suo genere perfessum est sule in corpore sine iis an into , unde & vi- iam bonum: hoc est, virtute praeditum, quia in suo genere perfectus est,hoc est,in animo,ι-ουδιμον Vocant. iΠρο πρεμενης. J In omnibus inquit, reperitur haec differentia suod alia actio sit simpliciter huius vel illius,alia απουδιμή, hocsst,boni. Reperitur autem hoc modo, si generali nomini addas Virtutis nomen. nam mm,nωον nihil aliud est, quam quod ex virtute , seu consentaneum virtuti , ut Musicus est generis nomen, adi j cenomen virtutis , essicietur Musicus απου os,
Κιθαρι νοῦ ἐν Ratio continetur eius, quod dictum est, cith a medimi ex ririlite, seli dici ratione virtutis hvic modo.
si ui bene agit,ex virtute agis. bene agit. Ergo ααπουδάιος est ex virtute.
Ei d κτυς. JHic iam accedit ad minorem prioris syllogismi, suo dictum est,actiones aut fieri quomodolibet, aut perfecte. J Numerus multitudinis pro singulari videtur Dositus,de quo supra cap r. ixtmin. Ei et fisιους α .J Hic locus est valde obscurus, quem vulgo
74쪽
ita accipiunt, quasi dicat : cum iam constet , beatitudinem esse animi actionem ex virtute, dubitari poterat, quia multae sunt Virtutes,quaenam sit ea virius,& aitAristot. inquiunt illi virtutem hanc intelligendam prudentiam,cum Aristoteles dicat intelligendam Virtutem optimam & perscct illimam. Prudentia autem constet virtutibus veluti principem & ducem dominari,easq;dirigere. Alii per multas virtutes intelligut omnes omnium adhionum Virtutes ta animi, 'quam corpori S: ex quib. omni b. ad beatitudinis definitionem eligendae sunt animi virtutes, reae sint praestatiores. Neutra explanatio milai satis probatur.&Vt de posteriore priuricum Verba illa priora, αρετὴν perspicue de anima sint accipieda: certe & pIoxi ma, ut cide eade re agantaloc est, de animi opere & munere accipienda Videantur. SI c. n.&g initio ea. εἰ Aeto&ω . -υm: & postea
Ad priorem sententiam prius drcspondeamus, quaeii
potest,an hac definitione contineatur non dira practica beatitudo,de qua in lias libns agitur; sed etia theorica. nam bipartitam esse beatitudiuem infra libro ro. ostendetur & videtur praetica duntaxat contineri:eoq, Arist. consilium iit explicare,ut tu Cepe ipse iterauit, σκακ'sν est beatitudo oraclica: h. e. beatitulia Cera V q In PCra Vita Verius in est,comunemesse hac definitione&quoq;Theoretica continere:proptereat UcS eius parteS,theoricae etia congruant,vi ipse Arist. infra lib. I O .ca. T. pCrsticue te statur initio.quinetia ex eo loco argumentari quis posset iam theorica eontineri . propterea l cum beatitudo sit actio ex virtute perfect a,persectili; ma autem sit virtus ea,quae estTheoretica, nempe Videatur pateticula qdain definitionis, puta, ex virtute persech theoricae magis cile accona modata Veruinquia Arist.conitinim est bonum practi Una explicare, comune
quide dicimus esse definitionem, i ed hic de practica tm accipiemus:& proinde virtus quoque praefica i ntelligenda est. Cuin igitur videamus, ex virtutibuspracticis qna sit intelligenda, vulgo,ut diximus, prudentia intelligunt: na tametsi proprie Theoretica sit virtus, quia tamen eius theoria ad res gerendas seu pertinet, larga significatione practica quoque dici potest: quae virtus, quia reliquis practicis, quas Dux &princeps Hominatur, ut diximus, videtur omnium esse perfectissima & proinde hoc loco intelligenda : ut certe naec expla natio valdς iuuare videatur eo loco, quem modo adduximus
75쪽
Aristotelis hoc loco esse: cum virtutes animi sint plures, nempe iustitia,liberalitas &c. persectam virtutem eam elle intelligendam,quae or es illas singulares Virtutes complexu suo in se continet,hoc est, non hanc vel illam virtutem esse differentiam beatitudinis, sed virtutem in genere.Eam enim esse persectam: singulas virtutes esse imperfectas: quam explanationem nostram adiuuant multa loca Aristotelis, quibus ille, de hoc loso agens, hoc est, de hac differentia, semper nominat per
praeterea capit. s. in fine, ibi, V 42-: satis aperte explicat punc locum, nam ait ut diximus, agens de Virtute penecta: pinusqua hoc dixit ,praeterquam hoc loco , praeterea libro L.
Murini cap.r .apertissime virtutis nomine ολην,hoc est, uniue
sam esse intelligendam dicit: non vero, G:ια seu parteS : quia sint imperfectae. Ex quibus locis perspicuum esse puto, virturem hoc loco Vniuersam, ut qu:usit perfecta, intelligendam ille, Trifariam nanque persecta virtus dici Alet, teste Aspasio
paratiotae eius sertitudinis, quae impetu quodam, non ratione qualis erat in Achille, eadem aduersia propulsat: unde & sorti-pudo vocari solet communi nomine virtus. Deinde omnium virtutum seu collectio, hoc est, virtus ιλη &uniuersa
dicitur perfecta,&quide vere,inquitAspassius Pqstremo iustitia quoque dicitur perseeta ab Aristotele eo loc-r. tib s. non quidelm ex parte iustitia,quae eadem est cum vinule. Denique explanatiohem illam aperte confirmat & Plato lib. r. de Repub. Oxι remo i ex quo loco haec omnia silmpta supra diximusὶ ubi hanc differentiam non in prudentia, sed in iustitia, puta ves- uerse,cerni& positam esse ait. Enn Haec est altera differentia , qua requiritur sempori; longinquitas ad beatitudinem complendam. Mixandulanns lib. o Euras ut supra de virtute, ita & hoc loco de . xempore inire, sed frustra & peryeram laborat. namAristotelis
anc esse sententiani hoc loco: Beatitudinem non in puero, neque citam in viro statim, cui scilicet omnia bona iam adsint,nrsectam censeri, sed requiri praeterea aliquod temporis interuallum
76쪽
uallum, quo illa rerum omnium in aliquo cumulatio & persectio velut stabile quiddam teneatur: multis ex locis confirmari potest, ut hoc loco, infra cap. 9. ct ro. lib. ro. cap. 7. η-ct magn. moνal. bbr. f. ςι . . ἐπινων ἡ Et in Eudem. tib a cap. r. ἐπιι δίδ. ET quibus omnibus locis praeter ea, cur longum tempus ad beatitudinem conplendam sit necessarium: haec quoque ratio insignis elici Iur, quod beAitudini a Izribit re,ad , ITempora autem longiora breuioribus este perfectiora, vel ex eo solo patet, quod longinquitas aeternitate, quae,ut diuinitati conueniens perfectis lima habetur, proxime imitari videatur: quantum autem tempus requiratur, & an vita persecta seu tempus persectum etiam ante mortem iudicetur,..a cap. Io ostendetur.
II,Dιγενώφ, y J tertia est huius capitis pars, qua
methodica quaedam seu analytica praecepta cotineti diximus, eo consilio ab Aristotcle hic repetita, ut definitionem &summi boni explicationcm,s quis minus perfectam& explicatam accusare velit, tueatur: tacite quoque reprehendat Platonem, aliosq; omnes, qui secus de summo bono disputat unt. Δεῖοῖ Πωι ἄτιτυπω. J Haec prima est ratio seu praeceptum mali icum, quo suam ὸefinitionem stabilit: omni b. enim in artibus , posteriores magis ex
uisitae , abs tutae esse selent , primum inquam forma quae-am rei, de qua agi tria, oculis breuiter est subi j cienda: deinderes latius explicanda. Huiusmodi breuem & primam descriptionem Aristoteles hoc loco & 'λατυχmmν Vocat: Lib autem a. p. r. de Anima Vocat etiam τυπον. Vulgo G γροι-
φη dici solet: quo etiam vocabulo usus est Plato lib. o. de Rep. liμ ipse se ic agens. Apud Ciceronem an Topicis perperam x Ugoactitatur Gamlegendum sit scriptionem Cicero latine vocat, alibi sAra ora & insolius δε-nem. Vocabula graeca omnia a pictorum primis delineatioiu-
nibus lunt lumpta. Exquisitior autem dc uberior explicatio hoc loco dicitur, quae in definitionibus os σμος dici selet. φΚαιουον τοιουτηυν. J Confirmat, quod attulit praece-ythim reliquarum artium exemplo, quae pedetentim & paula situ ac tempore praecedente perficiuntur, qua de re pulcherrimus est locus an ud Aristotelem tib. a. cap. vlt. Soplusticorum
77쪽
AE IN CAP. VII. LIB. I. ET HIC argumentorum, ubi Aristoteles ostendit, artem dicendi & aratem Dialecticam paulatim quoque esse persectas : imo petit Aristoteles, ut cum ipse primus sit autor Dialecticae, etsi omnia praecepta non exquisite tradiderit, ut sibi ignostatur: prima enim quaeque perfecta esse non posse. Sic & C icer. in Oratore de pictura, de arte sculpendi idem explicat; nihil eri enim, inquit,sistit inuentumstperfectum. Et pulcherrime Lucre
Sic voum quicquidpaulatim protulit araudi modium, ratio. in luminis eruit oras. Nam aliud ex alio elarescere eoiae videbant Artibus, adsummum donec venere cacumen.
Itaque uastationiata Aristoteles vult aias statundiersic & yrgolisi , ita paulatim more reliquarum artium. Mare si definitio fortasse persecta satis non videbitur, excula
J Alterum est praeceptum analyticum de
btilitate, quae non ubiq; est eadem, sed partim ratione materiar : partim ratione ipsarum artium, nunc maior est, nunc minor. De materia dictum est supra cap. 3. De artibus seu scienti js hoc loco monet Aristoteles, videndum esse, quam subtilitatem ars quaeque requirat: Fit enim interdum, ut in eadem materia duae artes versentur: quarum altera multo sit altera subtilior & ςxquisitior, nequ ea Sat alterius subtilitas in alteram deportari. Verbi gratia. Faber lignarius&Geometra angulum considerat uterque, sed faber, ut eo dirigat opus,hoc est, considerat angulum in ipsa materia: Geometra abstractum a materia, & quid sit angulus, quae sit eius definitio & natura,inuestigat. Sic Physicus, Medicus, Politicus in homine omnes
versantur, sed ratione dispari: Physicus exerimo: Midicli, ciuis sit sanus homo: Tliticus. π
Eleganti prouerbio confirmat Aristoteles , id quod dixerat de artium dissimili subtilitate. qui prouerbio usus est&Galenus lib. p. de Hippocratis Platonis decretis: Sc attigit Αastoteles lib. a. Polit. cap. ra. Sumpturuvidetur ex poeta Agathone, cuius verses apud Athenaeum.
Politica isitur scitentia, tum quod iacta ex in eo sy, ne*pe in
78쪽
v j12 onibus humanis suotidie VUM Gus. versetur: tum
ouod ea scientia non tam ad acute dis oriandum . quam ad reis e vivendum'comparata: non debet, neque etiam potest
minuta illia 1hbtilitate explicati. Q uare & Plato grauiter errat, qui lib. o. de Republic nam contra illum locum satis aperte hoc loco Aristoteles disputati sima mam subtilitatem in hac
quoque scientia requirit, & omnia ad viuum resecanda existimat. Peccat etiam in eo,quod politicis disputationibus adiunxerit tractationem de Deo & de Ideis, quae non sunt e Moeri, neque accommodata: hic enim humana explicantur, non diuina. Aristoteles autem singula eatenus persequitur,quatenuS huic arti vitae sint necellaria. Sic disputationes de Anima infra cap. vlt. de origine amoris, infra lib. 8. cap. t. Physicas, tantum attingit, hon pertractat: ut &supra Metaphysicas de Ideis & numeris Pythagoricis. Huius quoque praecepta memor saepe rationem rcddat, cur hoc vel illud explicet in his libris: ut de: voluntate & consilio infra lib. . initio: δc de voluptate infral bb r. cap. II, O lib. Io. cap. M. de Amicitia quoque infra bb. 2 Sic& sib io. non pertractat disputationem de beatitudine theorica, utpote a Politicis, quae sunt practica, alienam. Sic&s lib. I. magnorram moratium cap. vlt. diligenter se excusat, cur
2 in Ethicis tractet de scientia, tapientia, arte & mente: quoruml: tractatio ad Analytica & Metaphysica propius videatur perii ' nere. Itaque hoc teneatur, si qua incident huiusmodi, quae
aliena Videantur, ea attingendacile non pertractanda, pro rei propositae utilitate, ne ipsis fiant maiora. Recte igitur & Galenus in lib. de naturatibus facultatibuου, monet, de animae natura disputationem neque Medico neq; Politico esse sem, eaq; re omittendam: et si alioqui tractatio animae alia
iure & Medico & Politico est utilis.
Oνη - τστιον. J Tertia est descriptionis excusatio. Est enim praeceptum analytimn: noo in aenibus dupuI Iω bus causas, seu τὸ δὶam esse exquirendas: sed satis este, si το Orie plicetur: Verbi gratia,in anium principijs caulae non requiruntur, principia inquam per causas non explicantur, sed sensu partim, vel inductione, vel conluetudine, ch .est, ita principia alijs modis, puta, experientia & viii, communi hominum sensu & iudicio, mente deniq; ex Platonis sententia, mi menti natura sunt insiti virtutum igniculi de semina, ut Cic. Hquitur. ae igitur in principios est ratio,eadem h.loco quoq;
79쪽
M IN CAP. VII. LIB. I. ET HIC . obseruanda fuit, via de beatitudine agitur; nam beaugudo quoq; ipsa principiumae vitae & scientiaePpliticat: & de litoiuperior rehcienda non erit, si sortasse causas n se non contineat e quin etiam eadem ratio in om nibus his disputationibus
seruanda erit : ut ne requiratur nimis enucleata causarum tractatio, contentiq; esse debemus, si populariter explicentur. T. 3-J In veteri translatione non est .m: & ni fallor rebius . nam & Eustruthius hoc modo explicat: In principist, inquisi non exquiruntur causa: quia principia sunt prima:
το 3 οκῶ ν, τo 3, hoc est, beatitudo autem est ore ον principium, ut dixi, Politicar: his enim verbis continetur syllogisini assumptio: cuius haec sit formula. In principiis non exquiruntur cause. Beatitudo autem eis principium. Beatitudinis igitur ea e non siunt exquirenda. Quae sententia huius loci & explanatio cum verissima videatur, puto scripturam veteris translationis esse veriorem. Videatur tamen, quae dicta sunt supra eap. 4.
Μιπιέναι θ J Egregium & hic continetur AnaIyricum praeceptum, de principijs,ea nimirum quoad fieri possit,
eorumque natura patiatur, accuratissime explicanda esse. Sic enim haec verba existimo accipienda: quibus velut επανόρ- ins seu correctio eorum, quae de principi js dicta sum, contineatur, aut certe explanatio. quod enim hactenus dictumst de principijs, causas illorum noleste enucleate proponendas, non ita accipiendu Videtur, quasi negligenter in illinum explicatione sit versandum, quin potius quam diligentissime sunt pertractanda: ita tamen, quoad natiua eorum patitur, polli rica non tam exquisite, quam Mathematica. C ur autem pr 1-cipiorum tractatio tam accurata esse, eaque rectissim εἰ constitui debeant, rationem adhcit Aristόteles hanc, qa d inri reli
. prouerbio quoque deciarat: nam principium,inquit, drmi Un--totius: atq; adeo lut h. loco Platonem imitatus Aristoteles alti αλε-ν, h. e. lius quam dimidium: atq; certe non in Vitae' tantum a Dionibus, sed in omnibus disputationibus plurimum interest,quae & qualia principia constituantur,q nisi lint vera &lana innumeranilia a serga cosequantur. necesse Pi:quo nomine grauissime Aristot. b. . Metaphsieor. Pythagoreos reprehendit : & Cicero multis in locis Epicureos: & ipstim quoque
80쪽
Platonem de Ideis Aristoteles. nam, Vt eleganter Aristoteles lib. 2. de coelo; paruus initio error, progressu fit Quare & Plato in Crasce, lib. 2. de Repub. grauiter & sapienter monet, omnes in hoc elaborare debere, Ut principia tan- qum fundamenta prudenter statuantur: eoque ipse usus a
gumento, & hoc quidem prouerbio ipse lib. p. de Mibu , iubet
stituendis, utpote totius Rei p. seminariis: & Aristoteles quomi, Politieis tib mes znia argumento seditjonum in Re buspub. etiam Earua initia diligentis igitur praeceptum lecutus Aristoteles, etsi beatitudinis defini
cleatam esse oportere, supra aiiputauit: tamen inlatotius Politicae est orincietum, deinceps satas accurate de ea
Σκεαδέον ηη κάει --.J Dixerat modo,principia diligenter esse explicanda: Itaq; & de beatitudine diligentissme este exaplicandum, utpote huius scientiae principio. hoc i*itur capite totai a beatitudinis definitionem attificiosa αἰαλυσή retexere incipit: q quaeisi αἰαγροφὴ analyticaProprie extendi potest usq; ad hoc caput largius tamen toto opere Ethicorum MPoliticorum nihil aliud agitur, quam ut omnes huius defim-tionis partes accurate &1ingulatim retexantur. Et primum quidem hoc capite ostenditur recte lacia udaiain dictam esse. actionem G. . Virtute. Tres autem huius capitis partes poni potiunt, in quarum prima contineatur via & ratio explicandi de principijs & beatitudine: Secundo loco ibi, maμη affert quaedam ab omnibus concessa, quibus beatitudinem confirmet esse actionem animi. Postremo ex vete rum quoque opinionibus docet, recte beatitudini a se attributum illud, ex Virtute. Περι - ῆς J , Ut&moaoλ'ιωτῆς. perperam igitur Interpretes reddunt de beatitudine, cum si reddendum de principio, sub quo comprehenditur quidem beatitudo. Σκε αδεον δὴ. J Haec prima est pars capitis, qua contineri dirimus methodicum praeceptum , meo quidem iudicio non