장음표시 사용
151쪽
IN CAP. VII. LIB. II. ET HIC .
s quod iam ante tape secerat Cicero j qui rerum earundem Mtatarum vocabula afferrent inusitata , ut qu vulgo bona vocemus, diuitias, nobilitatem,regna, illimroducta : t
appellarunt. Verum, quin ivt Aristoteles inchis, ct 4. Meteorologicorum. & Vlpianus Iurisconsultus
t quarta ct quinta, de Ueriptis verbu.ὶ plura sunt negotia o
re: quam nomina, vocabula : hac necessitate fit, inquit Ocero in Oratoreperfecto unum vocabulum plures na-beat notiones : Unam propriam , suam , & veram ,ὶTαι- quas translatas, aut abusione quadam productas : Et quoque , Yt interdum noua cudi debeant vocabula. Quoci GHoratius rapnuit in arte Poetica: idque ea maxime de Camsa, quod cui, sua cuique rei sint vocabula , oratio reddatur planior, ut hoc loco ait Aristoteles, & Cicero in Timao Res enim, inquit, erit planior. In hac autem disputatione tota A-
Iistotelem unum tantum nouum vocabulum fecille, nempe ait Scholiastes Graecus Notum est 416παροι, ρλουλτην Idevse, quod facile quis alia qui possit. Hoc autem loco quid valeat, dubitari potest: nam Interpretes mirifice variant: plaerique putant, valere idem quod Latine consentanε-δc congruens,& ita hunc locum verteruiat Turnebus & G1ucchius, hoc lensu, ut planior sit oratio, & inter se consentanea, sibique constet. Lambinus ita red dii; Perspicuitatis gratia, &vt aptior.& facilior sit ad consequendum series orationis, quod non intelligo. Verissima huius verbi hoc Ioco explanatio , & totius loci interpretatio quam &Aretinus habeti haec mihi videtuI: perspicuitatis gratia, & ut facilius haec assequi possimus: ut nisdimbus verbis ide significetur,&hoc indicetur,quod Oximus, cum sua cuique rei sunt vocabula, planiorem reddi O- Iationem. Curita3 Nam hoc videtur agere Aristoteles,cum verbolum vi agat, ut ostendat perspicuitatem inde nasci. Iur-nebi tamen & Gruchi explicatio non est mala, qua his verbis duo diuersa significentur. Priore orationis perspicuitas '. altero disputationis totius inter se congruentia, nempe haec: om nes Virtutes in mediocritate consistere,eam esse laudabilem,extrema non item. Verum in hac notione nempe ut sit contenta- heumὶ istud verbum nondum reperi ri . . ἀληθής πις. J His verbis indicat nomen huius aflectionis, ouam veritatem vocat, non cile suum& verum seu proprium
152쪽
nam proprie Veritas contraria est mendacio, &Verus is proprie dicitur, qui in loquendo aut scribendo vere omnia profert. At hoc loco Verus is est, qui non est arrogans, neque dis simulator: hoc est, qui nimium sibi non arrogat, neque etiam vera detrahit. Vocati potest Latine, moderate de se sentiens. Verum quia haec posterior veritas seu affectio cum priore affinitatem quandam habet neque enim mentitur,qui ea, quae sibi vere assimi, profiteturi hinc factum est, ut ab A ristotele veritas quoque quodammodo appelletur. ἡ με της. J Et haec quoque affectio bona, cui contraria est assentatio dc blanditia, proprie vacat nomine, nisi dicatur Latine comitas, seu facilitata , & assabilitati , ut plarci:-que existimant: nam seu amicitia Latine , non tam est virtus , quam τάγω , & perturbatio , ut insta dicetur libro octavo. Uerum, quia haec affectio cum amicitia assinitatem habet nam ut morosi & contentiosi omnibus inimici,
ita comes & affabiles videntur esse amici j hinc quoque factum est, ut nomen amicitiae huic affectioni ab Aiistotele sit
θ e e. inlaeri potest, cur, cum supra rapite quinto
dictum sit, perturbationum gratia neminem laudari aut Vituperari : hic tamen asserat Aristoteles, reperiri quasdam aD sectiones , quae sine laudabiles , quasdam Vitupetatione dignas. Respondendum est, proprie quidem Verum esse, quod supra ditium est. Veliam quia reperiantur quaedam pertiri bationes, quarum modus quoque sit aliquis, non secus atque in virtutibus: certe istae perturbationes notatam propter se, quam propter modum erunt laudabiles, qualis est verecundia &νι-
ραεm: & potest quoque esse misericordii
levolemia sit id, quod parum in his perturbationibus, eo q'od nihil omnino doleat, neque assiciatur alienis malis & calamitatibus. Verum ea non est propria malevolentia indoles, sed hoc amplius, gaudet alienis madis:quod proprium est malevolentiar. Itaque dolet, ubi decet. Inuidentia dolet ubiq; , non habita ratione digni aut indigni: malevolus dolet nucquam, imo gaudet alienis calamitatibus. Verum de his alibi egit Arist. nempe lib. a. Rhetori
αλῶ θ-J Iustitia est bipartita: altera in iuste tribuendis honoribus, praemiis & poenis : altera in rebus contra
153쪽
.1. IN CAP. II X. LIB. II. ET HIC .
l hendis cernitur, ut dicetur libr. s. ob quam dissimilitud pena non potuit commode Aristotes es hoc loco explicare simpliciter, quomodo iustitia sit mediocritas, & quae sint eius ex. trema: nam alia est Iario in priore iustitia, alia in posteriorCimo utriusque iustitiae alia est ratio squod ad hanc disputatio. nem de medio & extremis attinet in alia caeteratum vistutum,
uti hi quoque explicabitur, &c. . . . -
- COMMENTARII. -ο-J Hoc caput est de trium superiorum habituum inter se affectione α compartis e. Cur autem hoc ioco hac de re agat Aristoteles, tres possunt reddi rationes: Prima, quia si cognoscamus, quam longe aut prope vitia a virtutibus distent, aut otiam ipta inter se: facilius assequemus ipsas virtutes, cognito, inquam, quam longe aut prope ab iis absimus, quod hoc capite explicatur, Altera est ratio, quia 1aepe disputati sblet de vitiis & extremis unius virtutis, utrum
sit melius, & cum Virtute magis consentaneum. Tertia est. Tatio, ut cautius discernamuS Virtutes a vitiis. Sunt enim viatia quaedam, quae virtutes fallaciter imitantur, qua de re elegantissime Cicero in Oratoriω parιitionis in sic ait: Atque haec quidem yii tutum: vitiΟIum autem sunt genera contraria. Se-ςernenda autem sunt diligenter, ne ςanos fallant valla, quae virtutem debent imitari: nam & prudentiam malitia, dc temperantiam immanitas iii voluptatibus aspernandis. adere N Horatius libro D Saura Hiς igitur est triplex quoque usus grauissimus huius capitis. Tria autem potissimum hic dispui tantur; quorum primum, extrema cum inter se contraria.tum S inter ipsa δί medium esse contrarietatem, sed illam contra-xlctatem esse maiorem. in hac autem extremorum Vnum, saepe fieri, ut medio sit magis contrarium, quam alterum. Quae ut cognoscantur, & commodius intelligantur , tria quoque ex Dialecticis & Physicis sunt repetenda. Primum, ea elle ve- . re contraria, qtuae in stodem genere longissime inter sedi ilant, . it inquit Cici Top. Alterum, Vnum Vni tantum cssc conua iuni, non sura. Postremo ea, quae ab eadem natura de indo. Ic f cu ingenio proficiscuntus, non cils contraria, ut est apud A-ν ais e Sinai ιδ .2 Pp cor.
154쪽
Gπικεινταs πώς. JRecte πως,id est,quodammodo seu υιτα 2,α- omist, non est, absolute,simpliciter, & omnoo ct verire: nam medium extremis vere non est contrariuITI; la extre . .ma inter se sunt conuaria. Ratio, quia extrema inter se
longissime distent. Q d perspicuum est, cum ex eo , quia
Proticistentibus ab uno extremorum ad aliud, medium prius Occusiit, quam ad aliud extremum perueniatur: tum ex eo, qUod multa sint extrema, cum quibus magnam affinitate ni habeat medium,Vt mox explicabatur, cum iamcia exilem aiu-Zterie nullam habeant. Verbigr. Audacia, ignauiae est ἄπλως contraria: sortitudini artas.l Hoc primum est membrum huius capitis,
nempe extrema inter se esto contraria: 8c ru rsus, inter extrema α medium quoque elle contraiietatein. De priore non laborat Aristoteles confirmando, vxpote perspicuor posteriuS Verum esse confirmata simili, ibi , ω-ε: si τοίαν. Rra omni Sconcludi potest hac sermula: Omnentinium eomraritim ea ei, quod parum.
Medium autem rationem habet nimii, comparatum cum . eo, qAod parum, contra rationem habιt eιus, quod parum, comparatum cum nimio.. Ergo medium contrarium e fit extremis.
Propositio est certa. A1lumptio confirmatur ab Aritotele, similitudine ab aequalitate ducta: nam ut aequum ratione eius quod minus est, ipsum est maius: ita idem aequum ratio- De maioris est milius. Sic & in harum assedit onu medio, ipsi in medium ratione nimii videtur id quod parum, & ratione eiuS.quod parum, videtur nimium : quod Aristotcles exemplis appositis quoque confirmat,ibi, a δειλον.
ου-ο-παειρ ων. J Alterum est huius capitis membrum α sententia, maiorem esse contrarietatem extremorum in-rer se , quam ipsorum & medii , seu cum medio : confir-n at Aristoteles duabus rarionibus: Primum, quia extrema longius distent inter se,quam a medio: verbi gratiae longius distat ignauia ab audacia,quam audacia fo)rtitudine, quod illustrat similitudine quadam ab aequali, cum quo medium magnam cognationem habet. Nam ut aemiale inter minus & maius,ita medicina duobus extremis est interiectum. Itaq, maius longius distat a minore,& contra,qua utrumq; ab aequali ,Vt in his numeris 3. O .s . perspici potest. Altera xatio est,quia affinitas
155쪽
ν 3 IN CAP. VIII. LIB. ' II. ETH .
uuaedam sit , cognatio extremorum quorundam cum medio, ut audaciae cum sortitudine,effusioni cumliberalitate, indulgentiae cum iustitia: inter extrema autem nulla est cognatio. Formula sit huiusmodi: m. interse longissime contraria.. Extrema autem longius distam inter se, quam ipsa A m
Ergo extrema magis sunt contraria inter se, quam ipsa
Propositio nota est ex propositione contrarii hic, - οπιον. Astumptio confirmata fuit duabus rationibus, altera asimili, ibi, altera ibi, επι'προσψο. αρος 3-Tenium est huius capitis membrum &sententia. Dictumn inprima sententia, extrema quodam etiam inodo contraria esse medio. Hic distinctionem adhibet, aitque extremorum num fieri interdum, ut magis medio stcontrarium, quam alterum: quod Aristotelestiit a. Eiaem. ω- Iii es. eleganti similitudine declarat a corpore sempta. Notum est, moderatam exercitationem &moderatumcibum ecse res saluberrimas: contra nimiam exercitationem & nimium cibum, aut etiamtumisexiguum esse insalubrem. Verum, si quaeIatur, utrum si insalubrius exercitationis &xibi,nimitam
ne, an id quod parum : Respondet Messicus, in exercitauove id quod parum, in cibo nimium. Itaque in his , quae ad cor
pus pertinent, extremorum unum magis est contrarium dio, quam alterum . Eadem igitur di ratio erit is iis, quae adanimum, nempe in virtutibus. Am autem hic dua eausas Mristoteles huius sententiae. Prima pecture rebus ipsis, exi, sinquam, vitiis δc virtutibus, nempe q d talis sit in
tes & natura, ut cum virtute unum extremorum magis sit consentaneum , & maiorem habeat affinitatem, quam alterum;
quod adhibitis exemplis ostendit. histum est autem, ea, quae similitudinem quandam ii ter se habeant, &quodammodo eiusdem naturae sint, non ta essecontraria, quam illa, quae lsunt dissimilima. Altera rari' est a nobis ipsis, nempe,quia nos lad quaedam vitia simus piocliuiores, ad haec magis, quam ad lilla: quod idem confirmi exemplis Aristoteles. Ad quae autem sumus procliuioregea videntur magiis contraria. Cur ita: quia i eliqua vix in rerum natura esse existimantur: Latent, inquit Aristoteles lib. a. eap s. Eudim vr.cap 7. Vt temperan-
156쪽
urtiae magis contrarium est nimium , quam id quod parum, quia ad nimium sumus procliuiores,& vix reperitur id quod
parum, eaque de causia nomuae quoque Vacat, inquit Aristoteles.
δό-,ο . J Id est, quare procliues sumus adicium perantiam quam temperantiam. Phrasis est praecas i,veteribus ustatissima, qua praetermittitur parIicula metu aut polim, & graece Μον, ut Varro tibν r. rerum duιrnarum, nostro ritu facienda sunt sacra, qua graeco castu: apud Ndnium in et oboeasem, plura loca astrat Antonius Augumnus libr. emendatronum iuris cap. 8. quam phrasin qui non intellexerunt, ut alijs in locis, ita & hoc loco interiecerunt contra veterum &meliorum codicum fidem, & veterem quoque
ἡ ἐπίλας. J Hoc verbum graece plaenamque idem valet, quod latine incrementum: quare & hoc loco, ita ab omnibus Interpretibus redditur, meo quidem iudicio non recte. Nam his verbis nihil aliud Aristoteles agit, quam iterat, quod modo dictum est: magis cise contraria es Vitia virtutibus, ad quae sumus procliuiores. Itaque s πέλας hoc loco procliuitas reddenda est : In qua notione interdum & alias reperitur: non Vero augmentum, incrementum, accellio, progressio,&c.
i ' C O. M II E N TA R II. 'On μου εων ἡ θετη. J Tria sere hoc capite continentur,difficile esse, virum bonum scri primum , seu dissicilem esse vi tutis acquisitionem. Deinde ait cruntur rationes duae eius difficultatis minuendae & iuperandae. Postremo ad dissicultatem redit, eamque, quomodo accipienda st, & quae sit eius in tractando, non vero in assequendo causa, explicat. evr. J Elegans est Phrasis i 'pro ut ile eLI. Sic & Plato in et p. s. m. ηHU ε τubi Cicero, Mundi effectorem & parentem reperire dissicile est. Virgilius lib. Eneid. o. Graeco more ad verbum: Sed reuocare gradum superusi euadere adaurm: Hoc opus, hic labor est. Hoc erimum est membrum de dissicultate, virtutem acquisitu esse dissicilem. inaodiPlato praeclare 'I , CXplI-
157쪽
et g IN CAP. IX. LIB. II. ET HIC .exphicas libr. s. de Republ. &Hesiodus. τέ- θ θετίω, 8cc. eoque pertinet litera Pythagorae bicornis. Causam disti cultatis, arfert Aristoteles unam, quia sit medium : est &alte a Claristianis notior, quia vitio originis procliuiores sumus ad vitia, quam ad virtutes. Est & tertia, quia virtuS est quasi scopus teste Platone lib. 12. de legib. extremo. Scopum aulcm atting. dis ile est, aberrare facilius, Ut &supra dictum bb.I. cay. a. e. J Est argumentationis propositio, quae argumentatio ita concludi debetiai Liuiequident medium, discite ectreperire . ' .
Ergo virtutem parare di cile e I. Propositionem confirmat Aristoteles exemplo circuli, cuius medium, quemadmodum reperiri pollit, docet Euclidesti. 3. Elementorum, Th oremata I. Eadem est ratio inlinea diu uidenda, siue in medio, & bifariam siccanda, quod docet idem Euclidesti a. propositione to . '
re μ. J Hic iam accedit ad virtutes & vitia, &LGemplis ostendit difficultatem in re piaesenti', quod dici ra qui. do re extant pulchrae disputationes in inciis lib. r. cta. ubi di- chemonet, quid patriae,quid parentibus, quid propin riquid ciuibus, quid externis sit tribuendum. Rursus ih quus
beneficia sint collocanda, in tenuCS, an in diuites.'. .
O M 3IJ Ita sere libit meliores: quam scripturam iij Varie interpretantur. Acco innaodausti ina terpre ηψmihi videtur ista: quod est ipsum bene & raruit in laudabitu& pulchrum. Qu od, id est, nempe illud allusu est enim a prouerbium. Di cιlia qua pae--.8 Est &alte
-laetio huius loci, ae , tuis ita ru et 'quare & id quod bene seu ipsum rωρεα, Eminue ralaudabile & pulchrum. Et haec' μή sex si huic mihi videtur conuenientior, qua. mi natio quodam se
contineatur a conamuni prouerbio illo eius rei, de , hic agitur, nempe virtutem elle rudem. Atq; ita aperte A ristoteles in magnis moralibus tib i. cap .s de hacipia re agens lait, e ιατι-ον το -ουδιωον, id est. Iino; arum quoq; est id, quod rectum seu virtuti consesitan cum dicitur. δὲ δίεοῦ τ - ζοιφον. J Alteraliurus captis parte duo iam modi commemorantur, quibus dissicultatem a nuculendi me- ilia superemus. Alter autem his velis exponitur, nempe, Vt
158쪽
qtiam longissime disccdamus ab eo extremo, quod medioniagis sit contrarium. N otum est autem ex capite priore, ex remorum Vnum medio magiS esse contrarium, quam alte Ium. Hunc autem bonum elle modum, confirmat Aristoteles Exemplo &versu Homerico. Nam apud Homreum Outis . M. Virilem per fretum siculum, ubi Scylla & Cliary. bclis, duo loca nauigatibus periculosissima,occurrunt, Circe DCamonet, ut in cursu nauem semper diuertat medium V sus ab extremis scopulis, ne si propius accedat, fumo & caligi-. ne ex aestuas copulis reiecto exortentibus, aberrent , & cccci in ipsos scopulos offendant. od studiose seςit Vlysses,& monita Circe,secutus, ita suos remiges & gubernatorem alioquitur. Tουτου Est igitur μν μουνιυ, Aristo telis, qui haec Calypsioni tribuat, cum ab ipso Vlyste dicantur, praemoniis tamςn a Cuce. ames His verbis ratio continetur, cur bonus sit moduS, quem attulit, nempe ab extremo vitiosissimo defle diendum esse: quia cum modum obtinere si dissicillimum, saltem hoc est agendum: ut extremorum seu vitiorum id, 'quod minus est, habeamus: si non optimum, saltem non pessimum assequamur. ---Hoc est quasi prouerbium ι Mininti lema- D: supple, λη Κέον, capienda; ad quod allii sit hoc loco Aristot. δα in ra b s.ca. r. extremo. ubi eius rationem affert lianc, quia minima niata rationem boni videantur habere. Et hoc. prouerbium eleganter commemorat Cic. tibi. s. ossic. in prineo& postea ibidem ubi de Regulo. Et in Episolis ad Fratrem
θ Alter est modus, nempe ut videamuSptim v, 'ad q vitia ipsi simus Resiuiores:quo cognixo in contrariam pa tem nostrae procliuitati uos retrahamus: si nati S pi tuta ad
nimium, retrahamus nos ad id quod pgrum,& contIa. Sic . n. ad medium tandem deueniemus, q, eleganti similitudine con 'firmat: confirmari potest Scalias rarionibus. Nam prouerbio hanc dici solet, ut monet Quintilianus b. . Iniquum petendum, viaq-m auferas. Et altero prouerbio graeco, ακρον λαουε ρμέαν εξεις, arripe extremiam-habebis medium.
. e. ο νῖ θ -λim J Adiungit hic Aristotele*3. quod amo do adiumentu supeiadae dissicultatis nepe ut studiosi1lime ab illecebris oluptatas caueamus, excplo Senioru Homelicoro;
159쪽
a o IN CAP. IX. LIB. II. ET HIC . qui cum in Duello Menelai & Paridis prospicientem ex arte
cernerent Helenam: laudata primum eius forma, ut admirabili & pene diuina, tamen hanc vocem tandem adhciunt: ε,ῆ- οῦ sed etsi tam est pulchra, discedat tamen ad naues,&in Graeciam redeat,ne liberis nostris & patriae ma.
-ximam calamitatem asterat. . '
e. J Alij aliter, Dionysius Lambhaus
ita, ut eorum, quae dixi, summam faciat, imo ita vercendum
breuiter, ut uno verbo vicam. ,
57σως. J Tertia huius capitis pars, qua redit ad difficultatem, sed alterius generis : nam non tantum difficile est, medium acquirere, sed etiam definire, quando tandem medium sit. Rationem adijcit Aristoteles, quia in rebus, singulis haec res versetur. Res autem singulae ad viuum resecacari & ad libellam, quod dicitur, quadrati non possunt, Sc ita, enucleate explicari, ut res Mathematicae, & res universe. Ratio praeterea, cur res singulae tam enucleate definiri no possint, est ista, & redditur hoc loco ab Aristotele: quia non tam subrationem & disputationem,quam sub sensum cadant. Argumentatur hoc modo: i Nulla siub sensum eadentia,exquisita definiripusu ist,quia simi infinitast triba autem sunt res singula, id eia, sub sensum cadunt . Ergo exquisite de res nequeunt . . Assumptio facile confirmari potest. Nam Othnibus est nobium, Scinfra lib. 6. diligenter explicabitur, res uniuersas ad rationem: res singulas ad sensum pertinere: illarum indicem esse rationem, harum , seu Mμων esse penes sensus. Ita ait Aristoteles in hac difficultate definiendi medij, hoc remedium esse tenendum , nempe ut eum recte agere dicamus, qui etsi exigisum, non tamen longe aut gruuiter peccet. 3m y αροι-J Et hic Variant interpretes, ego ita malim : tantum eerte, aut, hoc certepressisuum est, id est, etsi medium exquisitum constitui non potest: huc tamen, Vel, ' hoc certe ex prioribus cognosci potest,me- dium habitum elle lauda- , '
160쪽
, numero , partitione, & vocabulis, tam Grae- .cis, quam Latinis breuis explicatio.
a A O N A est Philosephorum dissimilitudo & varietas, in
virtutum numero exponendo. Plato multis in locis qua-tiaor facit siumma genera, quas vocat Prudentiam, Fortitudinem, Iustitiam de Temperantiam . Peripatetici autore A rist vele, aliam tenuerunt Viam,qua de re mox. Stoici, quorum ra- 'tionem inviciis explicat Cicero , Platonem sequi maluerunt Fuerunt & olim, qui unum duntaxat virtutis esse genus dicerent, qualis erat Menedemus Erathri ensis teste Plutarcho in Bb. de virtute moralit quae pluribus uteretur vocabulis. Aristo quoque Chius unam virtutem ponebat natura: sed effectu Minateria multiplicem: ut ignis natura est una, q tamen variasvrat malefias: & cultri Uni est natura, quae tamen varia secere verbi gratia,aspectus noster est unus,l si cernat nigra,alius,ratione materiae subiectae. Chrysippus autem contraria ratione
innumerabiles virtutes, & ut Plato loquitur, examen virtutum 'introduxit, ut ἀπ' εί-λίων-a-: a
μεν-- Ytq; ita Philosophiam, inquit Plutarchus, multis nouis & absurdis vocabulis impleuit: a loc' de vocabul. faciendis pertinet ad ea, quaeJupra explicata fiant b. a. r. 7. Arist. autem virtutum moralium genera in his libris ra. facit, nempe, si complectamur etiam Prudentiam, quae lice roprie sit virtus rationis: moralibus tamen non incommode ascribi poterit, eo quod in illis dominetur, earumq; sit velut dux&praeceptrix, ut infra explicabitur 9b.σ. extremo: nos igitur Aristotelen hoc loco sequamur. Porro etsi Aristoteles harum omnium virtutum nullam attulit partitionem: noS tamen perspicuitatis & ordinis planioris gratia videamus , ecquid in duo genera eas secare pol simus. Notum est ex Dialecticis reperti. Ii plaerumq; partitiones a rebus de materia, in qua res partien- . da, seu de qua agitur, Versetur. Iam saepe dictum est,uirtutum omnium materiam esse perturbationes, seu facta&actiones. Hinc igitur existet partitio bimembris, ut alias quidem' virtures moderandis & regundis perturbationibus, alias vero dirigendis & moderandis actionibus seu factis attribuamus. Ad