장음표시 사용
61쪽
Tιι δε οπι q. m. JVt modo descripsit bona propter se,quae per se expetuntur & amantur: ita & hoc loco bona propter aliud, seu propter illa per se,ita describit:vi sint bona,q bonorum propter se sint efficientia aut c5sertiantia:& eorundem contrariorum prohibentia: Efficientia,Vt bonae actiones virtutem:pharmaca sanitatem: conseruantia vero, ut diligentia & prudentia rebus suis conseruandis : exercitatio sanitatis r Prohibentia
denique contrarioria sunt Verbi gratia, in medicina, q dicuntura φυλακ2ηρι praeseruatiat prudentia aduersus tempestatem. Κάι παπευ-JId est, Haec bona no propter se dicuntur alio modo, hoc est, respectu priorum: nam illa dicuntur propter se: haec alio modo,hoc est, non propter se sed propter illa, aut propter aliud. Sic vocat Aristoteles ea bona, quae propter aliud expetuntur. Σωρ .ewπισών. Consecta partitione no statim dis loluit quaestionem hanc, an communis sit idea bonorum propter se, sed prius quaestiunculam alteram dissoluit,hac: an bona propter se sint multa, an vero Unicum duntaXat, nempe idea : quam posteriore quaestiuncula ita di luit. Si una idea esset bonu propter se & nulla praeterea,sequitur, ut idea sit frustra& inutilis, ibi, ἐωδ'οι . Rationem quam non adiicit Arist. hanc esse puto eius consequentiae,propterea quod idea eaeemplum seu archetypona Platone esse dicitur. Notum est autem exempla seu archetypa seu sigilla inutilia esse,quibus nullae exprimantur seu reddantur imagines. Posito ergo hoc plura elle bona propter se,ea inqua omnia, quae hoc est, nullis comitata bonis expetuntur: quaestionem principem ita dissoluit. Si bonorum omnium propterse,una ct communis es idea: a quoque erit definitio. Consequensfalsum. Ergo Antecedens. Consequentia seu ratio connexi eleganti exemplo declar*- lturabAristotele, κριθαπερ ουν: omnium enim rerum candidarum hoc est,ut puta,niuis,cerussae, cretae,&c.qua sunt illae candidae, i .e. ratione candoris, eande habent definitione candoris. eadequoq; consequentia sepra confirmata est in tertio syllogism': consequens ibi, δε. In huius falsitate ostendenda positum est huius c5 clusionis momentu &totius qstionisi ostendenda inquam, bonorum propter se non esse una definitionem: quod sistoteles tribus exemplis declarat. Honos Gaim qua bonum:
62쪽
hoc est,quatenus est bonu,aliam habet definitionem, qua scientia aut voluptas. nam honos bonu dicitur, quia virtutis praemium M testimoniti, & quodammodo diuinitatis significatio: vscientia aut bonu est,quia animae est persectio. Voluptas quo', bonum est, quia laetum sit testimonium,nos bonum alis insigne esse consecutos i voluptas est comes honi antecedentis,eit sublatio quaedam animi boni consecuti. Cic. bb. a. desin. Antecedens e*o falsum est, ουκ- ae. 3cc. Voluytates animi sc. Anaute illud πινες etiam repetedum sit, ibi, dubitari potest:putant vulgo,eo quod honores non omnes puta leuiores, aut ab obscuris nominibus delati propter se expetantur. Ego tamen non puto repetendum: quia vexum no est, etia leuiores honores propter se no expeti. 'Αχ α - -J Sententia totius l'ci haec est. Dietum est modo bonorum propter se nullam communem elle ideam: quia tamen in bono omnia illa concurrunt: & proinde communitatem aliqua inter se habent: quaeritur quae haec sit communitas:omnis enim communitas vel rei sit, necesi e est vel nominis, nulla est rei,quia dispales eorum sunt definitiones,ut di-etum est. Ergo senti,Mωνυ κρο. notum est aute homonymorum duo esse genera:partim hoc est, nulla :panim s. si,hoc est,consilii: & haec posterior rursus est quadripartita, ἰμοιοτηῆς seu assimilationis: Vno,.κὸς ia, ad unum: ημΤ'αναλογιαν,proportione,d equibusHammonius & Simplic. in Categorias Arist. lagunt latius. Quaeritur igitur,cum bona propter se ia costet esse ὀμώνυμοι, ex quo homonymorum ge ere sint3 & primum negat Aristot. esse sertuita, propterea,quod bona propter se non sine ratione bona dicuntur, neq; facile mutati possimi. Insertuitis nulla est ratio,&facile commutari possent.welinquitur ergo ut sint ομμυρια consili J. quae quia qua-inor sent generum , tandem Vltimi generis ea elle ait Aristoteles : hoc est , bonorum omnium propter se communitas est, quaedam proporitone. communicant, inquam, boni nomen proportione quadam , ut in corpore est seu oculi, lita vertit Cicero in Timasi mens in animo cibo δη e. αρω , hoc est , in naui gubernator , in ciuitate Magistratus. pertinent enim haec ad eandem comparatio
υναρ αυ-ν οιΜM. J De iis, hoc est, bonis per se, an ijs sit communis idea quaedam.
63쪽
'χυίως χε αειJ Hoc loco alteram totius capitis partem l l .collocauimus:qua docet κοιτ' ἀντιπαρασαmi seu obliqua ratio- ne, Ideam non esse bonum illud summum,de quo quaeritur, qua ntumuis demus Platoni esse bonum. ἰον εν m. J O bscurum est an haec verba εν πι τὸ κοινη aliud signincent, aliud Vero ista,&-. prioribus enim Verbis bonum commune intelligit: posteriora accipienda sunt de . idea η ιωροφον τr: qua rario redderetur,cur tra statio tam de bono communi, quam de secreto Politi eae non si propria, haec: quia neutrum ab homino comparari aut exerceri possit. dubi
to tamen, anne ea omnia,nempe m. κοινῆ,de Uno bono secreto
sint accipienda. nam bonum commune, quod rebus singularibus inest,videtvi quoque esse κτητον& πακτον:deinde paulo post,ibi, αὐτο &c. Verbum oω si quod sine dubio hic de secreto bonoselo intelligendum est j quia relatiuum est: indicat superiora quoque de uno ea intelligenda esse : atque ita ea Verba, ηχωριών,eriant εξηγηττημ ,hoc est,interpretantia priorum hoc modo: Si est unum bonum commune, id est separatum per se. iEst hic locus valde obscurus:notanda est hoc, loco diuisio apud Aristotelem multoties repetita, bonorum praesertim libror. Magnorum moralium. Bona aut stat divina, aut humana. De diuinis hic non agitur : sunt cnim diuina Aristoteli bona quae ab homine comparari non possunt, . quae non sunt κlη- aut , veluti immortalitas, idea. Humana bona sunt duplicia, vel sunt uniuersalia vel singularia. uniuersalia sunt, quae nomen tantum communicaut rebus sit utaribus, & hoc modo haec uniuersalia siue communia differunt ab illo communi secreto,hoc est,ab idea. JDuo hoc loco intricate dicit Aristoteles:ί- rerum, ideae tractationem alienam esse a Politica, alterum, non esse id bonum quod quaeritur, ideam. De priore ita cou-
eludi potest. scientiarum sunt propria, ea in sua quaque scientia t
tractanda. Idea Politisa non est propria. Ergo in Politica non est tractanda. Maior certissima est ex Analyt. Assumptio probatur hoc
64쪽
Ergo tractarimn debet. Posterius,nempe ideam non esse summum bonum , de quo hoc loco quaeritur,ita concludi potest.
Summum bonum Politica est niη πν-οποιῶ ν, Idea non est οσακτον,
Ego non es summum bonu- Politica. Ταχα Aτω. J Hic altera continetur ratio αμπηρα enκη. Prioribus tamen verbis Platonis obiectio continctur ista exbb. 6.GRepub. fioc modo:vUatear,iuclini Plato,non esse bonum humanum seu ασακτον ipsam ideam:erit tamen utilis propterea, quod υt exemplum propositum ,siquis eam contempletur, eisu cognitione seu contemplationefacitis ε bona κα κταseu humana
cognoscet, ct cognita assequiturὶ Respondet A ristoteles ut & i ii libris Eudemiis in honesta quidem est oratio & probabilis, sed
non vera. Falsitatem autem ostendit duobus argumentis ab artium reliquarum ingenio sumptis: suom prius ita conclu- in potest '' - -
Artes omnes, quodsibi ut es opportunum,exquiruns.
E rgo non es millis. Maiori ibi , - ἁγαΘου πινος &c. minor ,-ραλύο α ν γνώστν.Est autem certa maior. nam cum omnia bonum appetant, effici t usi ut & artes eade sint appetitione. unde & recte Arist. oteles lib. 7. Polit.in .omnu,in tiara ct institutio, quod natura deest,supplere studet. & praeclare in συμποmω Plato amoredicit esse, Hes,copiae &inooiae filiu: quasi omnia ex πινψ oriantur ad conquirendam copia A IO DAia re lendum:quam maiorem confirmat item Aristoteles,ibi, τοι βοη-εημμ, ab opificum iudicio: ubi & minoris confirmatio ab ab surdo continetur, quasi probabile &consentaneum non sit, si in idea magnum sit adiumentum, ut ab omnibus praetermit vatur. Altera conclusio est ista. Omnes artes in rebussinguia versantur. Idea non est res gula sedisκαθόλου. non est utitu artibu . Maior ibi, φαενετα μὲν si : quam Aristoteles confirmat exemplo medici & ducis : Minor omittitur ut ex initio capitis ema, τεὴ καθόλου. Momentum certe omne positum est in pro uitione ; quae quidem ita est accipienda, ut intelligatur de ΥΩ & exercitatione.nam aries omnes destientiae,chun ad usum adis
65쪽
adhibentur, res singulas considerent necesse est: quia usiis in rebus sitisulis consistit. At si praecepta artium non usia considerenturifalsissima erit propositio. Omnium. n. artium praecepta &Theoremata si1nt communia & spectant τοκριθόλου,&sic intelligendus est Aristoteles lib.2. Rhet. 3mtio, , infra θ.Io. cap.vit. odiri lib.υ. cap. visi. Metaph se passim in Anal t. posterioribus, ham si, laria , seu res singulae , quia sunt infinitae , praeceptis contineri nori possunt. Vide Ciceronem an Oratore ad Brutum. ergo in summo oratore fingendo, &c.
COMMENTARII. Πάλιν Tria potissimum membra huius
i & rebus omni b.inuructi illata definitio nem summi boni explicat, ibi, αλ ισως. postremo quaeda rursus methodica inculcat,ibi, εἰν. Tιών εκαε η-γαθον.J Hic bonum Greuiter describit,&eo dem modo mox finem. videtur autu hoc loco bonum tribuerem tib . fine actionib. neq; tamen est distinctio,q, ad hanc re atticnet,& quide haec distinctio,*6is finis est bonum,sed no cotta. Eisti δὲ Hic incipit ostendere Aristoteles, summum bonum esse optimum his tribus rationibus:quia propteta
Quae res ut intelligatur , interponit partitionem bonirum ιhanc, quod alia bona sint, qua stram Suroptes sbium ex petantur: alia quae expetantur nuqua propter se sed semper Oter alia:alia denique quae parum FG is,parum ρομα
lia e Yp raritarc qua partitione Usus est & Plato bis. a.de Repub. in ine. & Cic. lib. a. de inuentseu veteris Rhetorita extremo
Eadem partitione primus,ni fallor, vis est Archytas, ut est apud Stobaeum λογε C III. Est & alia partitio bonorum, vertabis alia, re eadem :eaque magis Aristotelica: quod bonorum alia sint mλη propter se: alia non τέλη. Eorum quae τελη , alia sunt isλωe,alia αττλη,Vt hoc loco lib. r. Magnorum Mones 3. Iam quaeritur, quodnam ex iis generibus tribus sit praestan-hissimum .Plato lib. a. de Rep. initio principatum tribuit ijs quae
propter se & propter aliud: Aresartas &Aristoteles ijs,quae pro-
66쪽
pter se tantum: quorum haec videtur esse ratio, quod cum illa
Εαὼ n mih&is. JModo diximus tres proprietates summi boni primo huius cap. membro explicari: quas a Platone s umpsit in Phliabo. Plutarchus quoq; in Biso de communibus notionibus plures proprietates commemorat: ait enim bonum esse ἐυίεον,
απροσδεu, Ex tribus nostris primum hac ratione confirmatur. tria propter aliud expetuntur, non sunt perfecta. Beatitudo es persecta. Ergo beatitudo propter aliudnon expetits M. maior ibi η. Minor, τελειον.Maioris confirmatio ex partitione bonorum nota est. Minor,hoc est, quod bonum sit persectum, ponitur, ut vulgi opinioni cosentaneum& insta mox confirmabitur. Tελειοστρονδε. J Hic docet summum bonum esse persectis simum hoc modo.
quod propter sese lum,nunquam propter aliud expetitur, pe fctissimum es. Beatitudo propter seselum expetitur. Ergo es perfectissim . ,
Tιμίω A,ψἡ ἰγνην. J Supra ea.o. dictum quoq; est, honorem, Virtutes voluptates quasda 8c sensus propter se & alios expeti: honorem qitide propter aliud, nepe propter Virtute.Vt supra c.F. dictum est:propter se,quia bonia quodda est diuinum,insitCic. ad Atti . nains propter aliud p pter se, quiuiamina perfici 'voluptates propter aliud nepe propteTeatit melinqv - eis Plato voluptate tantum propto se expeti dicitii.2.deEv. propter se:quia iucunditas 'di est,&naturae qda expletio. Sessis quoq; propter se,et si nihil
agedum sit insit Arist. rnatio b. I. Meta. qa animal perficiunt. propter aliud,ob innumerabiles commossitates & emolumenta.
67쪽
4st IN CAp. VII. LIB. I. ET HIC ..ὲψόκ. J Docet bonum, quod quaeritur esse opsio
Maior ibi, σὴ σἔλειον. Minos ex superioribus penget. Ex
altera ratione,hoc modo. Luod nulla re eget,es Bonum nulla re eget. Ergo c.
Maior ibi, το δὲ ιωρκες τίθεμεν. Minoribi, 'πνουνδε, hoc est,nulla re esentem dicimus beatitudinem. T. δὲ-bρκες. Jgifariam amribit τοιιυ ρκες hic,&mox το nεια, ρκισάδε :sed posterior defctiptio est a ccuratior: pri-- ore tantu hoc agitur,Vt,αὐταρκειας vsustquam longe pateat,o-ων. ostendatur. Et ait Aristoteles - ρκες tam debere esse copiosum, , lilians, anuis. alitique nonnullis,ciuibus puta,uia s: aut certeiaeos iuvandos I sit,cur itaZpropterea quod sit homo πιλωκον πι, hoc est,non sibi seli,sed& parentibus, patriae, & amicis naths: seu natura congregabilis. Quam sententiam olim usurpauit Plato Diso-D 9.Demosthenes , & Cic. multis in locis expressit. . ad quam hoc loco allusisse videtur Aristoteles: verum quia eates videatur esse infinitior,seminum autem bonum sit finitum quia perfectum :infinita enim sunt imperfecta: eo quod super aliquid iis addi vel adimi possit: ea re modum quendam huic αὐταρκει ,adhibendum censet. qui modus quis sit, hoc loco non explicat: sed ει rorumς,hoc est, posterius infra nempe lib. xl. cap. 8. o bb. . Polit. p.rr.Vt ego quidem existimo: nam iis in locis bonorum sertunae mediocritatem quandam,non excellentiam viro bono necessariam utilemque esse ostendit. 'Eνδεῖ Legendum ut in melioribus lib is ἐνδεῆ, nam in aerusandi casse habet praeter rationem quidem-,non, deinde l&endum τοιουτον , non ιδεο. sic enim habent veteres lifri Evetus translatio. En- παν-ν. J Implicata connexsone, eusti Aristoteles docuisset,siammum bonum esse is ταρκὲς : ostendit etiam essebo
n um μη ιθ μουμενον:quae occultatio seu occulta connexio
hune locum reddit dissicillimum. Plerique Interpretes, in quibus est Eustrathius, hunc locum ita accipiunt:quasi diceret
68쪽
Aristoteles, beatitudinem suis omnibus partibus audiam, etsi nihil extrinsecus ei praeterea adiiciatur, esse summe expetendam. verbi gratia, Vt quis non omnes summos honores, nec clarissimas victorias obtinuerit : & alioqui res alias abunde habeat,propterea non esse non beatum: & ut ea bona beatitudini desint: eam tamen propterea non esse non summe expetendam. Etsi autem a recepta inte Fretatione non temere est discedendum : quia tamen ea Aristoteli directo repugnat: videamus,an meliorem afferre possimus. Constat beatitudinem esse summe expetendam. Ergo fieri non potest, vim
est expetendum,aiunt fieri posse Ut magis expetatur.Error natus est verbo non inteli μο σαυαριθμουμέHι: in quo sine dubio omnis vis est posita. Dicuntur igitur Aristoteli bai quaedam esse eorum quibus adiiciuturnumerum & cumulum augent, eaque excrescere faciunt: ut prudentiae addita nobilitas reddit prudentiae bonum cumulatius. Cotrariorum cotraria est definitio, hoc est, αη σαυαριρομύμμα sunt ea, quae aliis adiecta, ea non augent.verbi gratia, ctrinae addita perceptio, non auget doctrinae bonum, quia doctilina in se continet perceptionem: afficere beneficio ciuitatem & propinquos non magis est bonum, quam afficere ciuitatem dantaxat,quia ciuitate continentur propinqui. Sic bona Valetudo curMione adiuncta, non fit maius. Et sic Aristoteles
hoc verbo usus ess, hoc loco, o tibro et Rhet. Opit. 37. ct libro
I. magnorum mora cap.2. Idem Valet , quo Verbo vfi sunt interpretes hic Eustrathius,& in libro 3. Tv. At xander. Explicata iam verbi ratione, sciendum praeterea est Aristoteles libros. Tv. lnisi sint ex eo genere, ' diximus esse-σαυαριρομύρονα. nam in his ea regula locum non habet, ut recte eo loco Alexander , Verbi gratia, bona Valetudo & curatio , & si plura sunt bona, tamen non sunt magis expetenda, quam una bona valetudo. Sic beatitudo Sc virtutes plura sunt bona, non tantum optabiliora , qua Sibia beatiNO ., propterea quod
eas beatitudo omne i in se complecti rur Nunc quaeritur,
ex quo genere lit beatitudo, Sc ait Aristoteles esse ex iis quae
diximus, μη σιωαζιΘριουπινα , hac usus conclusione a repugnantibus. Si Mantudo est σώοαριγριουμένη, Ergo cum altero vel mi-
69쪽
o IN CAP. VII. LIB. I. ET HIC .
himo bono coniuncta, erit magis expetenda,hoc est,non erit stan me expetenda per se.' Falsum essecundum. Ergo c,primum. Connexum ibi, σαυκρι9wιριένη δὲ Ratio connexi ibi, ἰαῖ. - , hoe est, bonum appositum in iis, quae diximus να- ριΘ μήμενοι, efficit ut illud cui apponitur sit praestantius & maius, & proinde magis expetendum,&c. Consequentis falsitas perspicua est ex prioribus. Ergo saec est Aristotelis sententia;summum bonum esse s umme expetendum, neq; posse crescere aut *ugeri: qua in re differt a relicliuia ubui. Haec explicatio quod sit verisiima,perspicuum est ex b. I. mag. morat. ca I.&ex Alexandro b. 3. Tv. ubi diserte scribit, se in suis commentariis ad Ethica Vtinam extarentin hunc locum ita explicasse. Stoicorumsuciit sententia de hac re, nempe an bonum summum postit crescere, videatur Cic. tibro 3. de .
Τελμον. J Quaero,quid differant hoc loco:
alias enim τελειον ipso teste Aristotele r. magnorum morat. cap 2. idem Valet, quod Respondeo uti dici summum bonum, quatenus tuis omnibus partibus & numeris est absolutum : Mλειον inquam ratione siti dicitur summum bonum : αυταρκεςVem ratione eius,qui habet summum bonum, quod illum scilicet cooia banorum necessaria loci pleriar: 'AR.' ἰσως - ν Hic alterum initio huius cap .membrum posuimus,quo breuiter & accurate beatitudinis vim & natura definitione complectitur. Ait autem definitionem reperiri posse dc confici , inuento hominis opere & munere : qua de re
τας Βεργύας. Itaque , Λερνειοι & ἔργον hic idem valent , quod latine ossiciuaa , acto , - , & opus: posterioribus , Merario. Non recte igitur haec verba reddidit quidam Lambinus J in iis qui opus aliquod efficiunt, &actionem aliquam obeunt: quasi ερνον hic valeat opus aliquod manu factum, ut alias saepe,teste Aristotele libro a. Em
70쪽
' ausae ratio inueniendi naturam beatitudinis, hoc est, finem hominis, atque aded omnium rerum fines: quod totum sumpsit Aristoteles,rheo iudicio,ex Platone a.de Repub. eXzr mo:qua de re agit etiam Alexander Aphrodisiensis lib. - . qua fion meap.r i. Modus autem ab Aristotele hic positus dicitur in opere & munere eius, cuius finis quaeritur: ut hoc loco ho 'minis: quod Aristoteles hac induistione ostendit. Si in Tibicine se Statuario ct omni opifice, omnibm denique quorum es munuη , ορ- , is ρositus est in opere A munere, vis. Ergo is hominu is in eim vere positim erit modo aliquodes eius opin. Verum ρrimum. Ergo issecundum. Caeterum quia haec propositio seu antecedeς maximum anthroniometitum ad fine,& beatitudinem hominis r eriedam: nos ea paulo latius explicemus. Sit igitur haec propolatio Oim ' om qnlim1 A&raunuq i iis in maer ioso finiς hinatus & lumma perfectio, confirmauit eam ut glaei Arist. exemplo artium.Verum sunt & aliae rationes una popularis,altera pullo phica nam res uianes suavi-videri post sunt ad nihil aliud, quam Altera ratio est haec, quod ut rerum omnium prima persectio est forma: ita secunda i ultima in peisectio est actio seu opus munus, v. g. hominis prima persectio est..diata,vtputa eius forma: vltima persectio estiata viputa: vij eastio cossi
Horieoνδε τέκενος. Hie iam incipit explicare, an sit aliqua hominis actio,& ostendit esse duab. rationibus, quarum pri oea minore haec est. Si obri Mnarito furoris viliu ηρimu sua sui operat,munera. Ergo multo magis horuni suum.erit vi Altera ratio a partibus sumpta,ita concludi potest. - Si ocuti, manin pedis, omnium denique hominis partium sua
Ratio connexi totius haec esse videtur, quod integri, totius &partium eadem sit actio: totius quidem uniuersa: partium singularis α propria: verbi gratia hominis totius actio est vita, cuius partes tributae sunt in singula hominis membra,vita sentiens in sensus: intelligens in mentem. ιυνλτου r. J Explicato, an hominis sit aliquod munus Scopus, eoque iam constituto, quaerit secundo, quodnam illud et : D α st.