장음표시 사용
31쪽
In quo de Investigatione, & Explicatione
Veri agitur. PAR s PRIMA, De Investigatione veri.
CAP. I. De Meditatione recte insituenda . CAP. II. De Lectione rite instituenda . CAP. III. De Di putatione debito modo instituenda . DARI SECUNDA,
CAP. I. De modo docendi alios inventas veritates . CAP. II. De modo conscribendi Libros .
CAP. III. De pedantismo Rhetorico prostigando disse
CAP. IIII. De pedavrismo Philosophico. C/P. V. De usu Logicae.
CAP. I. De BIIogi orum Figuris . CAI . II. De Legibus silogismi generatim agiIuν. CAP. DI. De Legibus figurarum sigillatim . CAP. IIII. De Bllogismis Singularibus, ἐν Compositis .
32쪽
CAPUT I. De partitione , consitio operis . Isputaturus de rudimentis Logices ad usum Lusitanorum adolescentium, quinque libros scribere constitui. Horum in primo exponam,quomodo Logica occeperit, & suerit propagata equae illius vicissitudines , quaeque mutationes exstiterint . In altero ostendam, quonam pacto mens humana cognitiones adquirat: quanta sit idearum & cognitionum diversitas : tum demum de idearum signis, id est de usu vo- cum edisseram . Tertio libro de judiciis, & propositionibus,
33쪽
a DE R E LOGICA quibus judieia fiunt nota , tractabo : deinde ratiocinationis mysteria breviter aperiam . In quarto de investigatione veritatis , tum illius, quae eerto nobis constat, tum quae probabilitate continetur , disputabo . Postreino vero libro de methodo tractandi verum faciam sermonem . Curabo , ut, quae hisee libris praecepta tironibus exhibuero, vel perspieua sint, vel firmis argumentis communiantur . Cum vero illud oecurret, quod non nisi ex aliis dileiplinis duci potest i quid verum , aut Verisimilius sit, monebo lectorem e neminem decipiam . Eum vero , qui penitus haec noscere desideret, ad illa loca, in quibus eadem in Physiologia , vel Theologia disputabimus , remittam . Brevitati etiam, tum & tironum mei satietati, eorumque ingenii indoli consulam e hac lege , ut si aliquid se of xet , quod non nihil disputationis habere cognovero , id explicem aliquanto susius . Non enim longus est liber , qui ea,
quae necessaria sunt, tradit. Utar eo sermone , qui, tametsi non exquisite Latinus sit, veruntamen ad id,quod cupimus,explicandum accommodatior esse videatur . Idque duplici nomine faciam e primo, ne adolescentes , qui legent, duplici labore fatigem : eosque cogam ad Philosophum intelligendum, Grammaticum quaerere interpretem . Scio enim plerosque , qui ad hujusmodi
disciplinas accedunt, vix praecipuis grammatices Latinae regulis esse imbutos , quae viam sternant, ut quaedam Latine conscripta quoquo modo percipiant: puritatem vero,& dilectum verborum non habere: immo nec illud intelligere,quaenam hisce voeabulis pc testas subjecta sit. Alterum vero est , rei ipsius incredibilis difficultas . Selmus enim Romanos homines , α bene Latine loquentes, ut erat Cicero , cum Philosophiam Latinis litteris excolere coepissent, verba illa Graeca Romano more finxisse: invexisse nova , & Romanis auribus non cognita et quod putarent , hanc veniam illis esse dandam, qui res novas explicare cona
34쪽
LIBER PRIΜUS. 3bantur,ut etiam verbis novis, cuin opus esset, uterentur. IJ Porro tam multa nos , veteribus Romanis nova & inaudita,
in praesentia disputamus a ut vel Cicero ipse, si exsistat, nobiseum barbari farete & nova vocabula esse admittenda, quae illa explicarent, luculentissime confirmaret. Sane importuni sunt,qui nihil pronuntiare volunt,quod non Romanis vocibus,tisque Romana republiea stante famuliarissimis,explicari posse existimant. Qui tamen vel in consessu Philosophorum obmutescere debent; vel plane fateri ,
aliis illa verbis esse nominanda . . Ut enim rhetores, ac philosophi Graeci, tum & ipsi Romani rhetores, & consulti Uocabulis artis , rudiori populo incognitis , sua sensa expresserunt; ita Romanis philosophis, id est iis, qui Romana lingua philosophantur, nulla justa de caussa id erit denegandum .
Invaluit enimvero usus , ut quaeque artes peculiaribus vocibus uterentur . Quis enim umquam risit opifices, qui, dum de rebus ad artem suam spectantibus loquerentur , domesticis vocabulis & instrumenta,& res ipsas, in quibus versantur , notarent Vel qui S potius non rideret eum , qui daarte fabrili loquens , idque ad sabros , qui litteras ignorantὼ missis vocabulis, quibus artificia sua tueri solent, id aliis v eibus , solis philosophis usitatis, ornate vellet ac copiose explicare t Ne ergo morosus aliquis requirat a me sermonem purum, & omni ex parte Latinum: illud potius curabo, ut
verbis Philosophorum propriis, &, quam fieri possit, perspircuis , sensa mea exponam e & corpus disciplinae, quo potero clariori, ordine contexam . Quod si semel id adsequor , ut tirones meas lucubrationes legentes, quae ego cogito , intel
Λ a liganis si I , , Quod F in ea lingua , quam plerisque uberiorem Pu
is tant, concessum a Graeeia es, ut docti mi homines de rebus is non pervagatis inusitatis verbis uterentur; quanto id nobis is magis es concedendum , qui ea nunc primum audem S ad ,, tingere t Cicero de Finib. L. LII. na.
35쪽
ς DE RE LOCI CAligant; tunc me optime ad sensum Rhetorum, & Philosophorum s IJ bene locutum esse existimabo . fa JSed antea quam opus ipsuin incipio, creatorem, S g bernatorem humanarum rerum Deum demisse invoco & rogo,mihi scribenti ne desit, sed mentem tanta luce perfundat,
ut ista lucubrando non errena; quin potius praeceptiones eas tradam, quae puerorum mentes non modo ad ista, quae inumdo continentur, penitus intelligenda; sed, quod maxime curare debemus , ad caelestia illa , di beatum adspectum conditoris quodammodo perducant et nec sinat, ut aliquid, quod ab legibus a Romana ecclesia propositis alienum sit, vel nobis inprudentibus, excidat. Quod si per humanam infirmitatem erraverimus, quidquid dixerimus, condemnamus : ac nos, nostraque omnia vel jam vulgata , vel postea vulganda
Pontificis Maximi judicio libentissme submittimus . Quod
si interdum nos auctorem aliquem, qui propter haeresim non nisi cum venia memorandus sit, laudabimus; hominis eruditionem laudamus , inprobitatem detestamur : nec legendum proponimus , nisi si per Ecclesiam licebit . Vos autem, Adolescentes lectissimi, & moneo, & hortor demisse, ac enixe Deum invocetis, qui vobis bonam mentem largiatur. Nisi enim ab hoc sonte rem omnem deduxeritis; nisi hujus monitis,& praeceptis mentem vestram imbueritis; scitote , numquam vos Philosophiam illam, quae nulli errori
srJ ,, Stoicorum autem non ignoras quam sit subtile, vel, , spinosum potius, disserendi genus : idque cum Graecis , tum
D mvis nobis, quibus etiam verba parienda sunt, inponenda-M que nova novis rebus nomina . Duod quidem nemo medio- is criter doctus mirabitur , cogitans, su omni arte, cujus usus is vulgaris communirique non fit, multam novitatem nominum is esse: cum constituantur earum rerum vocabula, quae in qua- ,, que arte et einentur . Cicero ibidem .s ad Vide quae disputabimus L. IIII. P. II. cap. 2. & I.
36쪽
LIBER PRIΜus. yobnoxia est, sore consecuturos . Faxit Deus , ut votis res
ipsa respondeat: & quemadmodum Vestri gratia,& ut vos ad Optima studia perducerem, hujusmodi laborem aggredimur; vicissim vos mihi, meisque conatibus respondeatis e & ad finem mihi, vobisque propositum , tota mente & omni animo
CAPUT I I. De Logica vetustissimorum hominum disequirit .
inam quam quae hoc libro dicturi sumus,in ipsis Logicae
corpore loeum habere possent, si ordinem, quo res sunt inventae,persequi vellemus; DIJ tamen ne praeceptici num ordinem hac eruditione rumperemus , de consilio doctorum hominum, de his hoc loco disputare constituimus: &a principio historiam Logicae usque ad praesens tempus perpetua oratione describere . Est autem Logica , disciplina , quae mentem perpolit, ut in omni loco is te ore verum eou- sequatur . Cujus nos ortum , dc vicissitudines breviter hoe libro demonstrabimus . Antediluviani homines, vel quod ab Adamo haberent ea , quae ad recte intelligendum sunt necessaria , quo vitam commodius dc jucundius transigamus; vel quod de hujusmodi praeceptionibus non cogitarent, pastoritiae vitae, dc euris domesticis intenti s hoc enim verisimilius est I de formandi vcognitionibus mentis nihil tradiderunt. Exacto diluvio,cum multiplicari coepissent homines super terram, hoc unum curarunt, ut urbes conderent, bene habitarent, novasque peterent regiones , pro iis vero Occupandis bella committerent. Nullus meditationi, aut disputationi locus reliquus erat .
siJ me est , post capu3 6. Libri II.
37쪽
Non nisi post Olympiadas, quae I CCLxxvI annis ante
vulgatum computum aerae Christianae incepere;verius dicam, non nisi quingentis circiter ante Christum annis de emendandis actionibus mentis cogitarunt homines. Nam qui primum disciplinas excolebant observandita 'sderum cursibus, aut praedicendis eventibus futuris, aut moderandis populis, plerumque erant occupati . Fuere Graeci, qui primi huic studio vaearunt. Nam eum Graecorum res publicae a populo administrarentur; apud quem non sapientia,sed loquacitas frequentissime fructum tulit ; iactum est . ut homines huic se garrulitati totos darent: ae quomcumque adversarii argumentationem confutandi , suaque propugnandi ,ev temporali secultate mirandum in modum delem rentur. Quae cum animadverterent alii, & argumenta quaere rent, quibus vera, di falsa probari solerent; artem istam Dia. lecticam adumbrarunt: quae primo quidem non ut verum in veniret, sed ut facile quisque dii putaret, & adversarium reprehenderet, in usu erat: pollinoduin ilia meditando ad utiliores cognitiones perventum est. Vero simile est, non uno eodemque tempore factum id fuisse: sed errorem aliquem ab uno animadversum ab alio alium . Sic ut sensim errores notarentur , & ars ratiocinandi absolveretur . CAPUT III De Logicae origine apud Graecos. I. V orum vero , qui praecepta ad ordinem revocarunt,
La primus,quantum ex Historia sIJ possumus definire, suit Zeno Eleates, Parmenidis auditor, adoptione filius: qui floruits IJ Aristoteles apud Laertium L. I x. s. a T. Laert. tu Vi-.ta Zenonis . Sext. Empiricus Ad vers. Math. L.VM. LT. vim deatur Gassend. de Orig. & varietate Log. c. I.
38쪽
floruit Olympiade Lxxv I m. Sed qualis fuerit hominis Dialectice , nescimus . Tantam nos docent veteres , eum tradidisse quasdam regulas recte ratiocinandi: dialogos primum scripsisse:doeuisse,vel saltim auxisse artem Eristicato seu contendendi . IJ Μerito ut suspicemur.Zenonem laqueorum ivel inventorem , vel amplificatorem suisse . II. Eodem tempore,quo Eleati ei philosophi pro subtilitatibus & acuminibus sudabant, aliam Logicae methodum excogitavit Socrates Atheniensis: vir ille summus, de quo seriptores eum Ethniei, tum nostri ad unum omnes dicunt, nullum exstitisse Philosophum qui istum redderet judicii soliditate , ac utilitate praeceptorum . Florebat Socrates tempore,quo Graecia Sophi stis abundabat : saJ nimirum hominibus , qui se scire gloriabantur . quod re vera nesciebant:ae verbis obscuris,eruditionem magnam prae se serentibus, re autem vera omni potestate vacuis, inperitis inponebant: perinde quasi rerum omnium percertam animo cognitionem haberent: ac verbis illis suis arroganter pollicebantur, posse se emeere, ut caussa inferior dicendo superior evaderet. Horum superbiam ut retunderet, factus a natura Socrates videbatur : ceterἱsque monstravit iam , qua possent Sophistarum cavillationes iacillime con
si I De Zenone habemus tale testimonium apud Plutarchum in vita Per telis et is Madivit Perietis on Zenonem ,, Eleatem, qui reprehendendi quemdam babitum,'contra- ,, dictione ad perplexitatem dueentem sibi paraverat : quem ri admodum is Timon Phliasius bisee verbis dixit: Vim mari gnam, neque sallacem in utrumque linguam paratam ha ,, bentis , & omnia defendentis Zenonis .
saJ Protagoras Abderites , Prodicus citus , Leontinus Gorgias, Hippias Eleus, rarasmaebus , alii, do quibus Pbi Ioratus in vitia Sophistar. L. I.
39쪽
Atque vir ille sapientissimus acumine summo ingenii
artem quamdam e Y cogitavit , quae eo magis emcax est, quominus praesert artificium . Nam non aperto marte inimicum aggrediebatur et verum dextere manuducebat, ut erro rem suum fateretur . Quod ut facilius consequeretur, mellito sermone , multo lepore , & summa dexteritate Socrates utebatura tarditati suae tribuens, quod ea non adsequeretur,
quae adversarius suus plane intelligeret. IJ Interim nihil dubium, nihil obscurum relinquebat: sed omnia sibi distincte explicari postulabat: ac ex eo,quod sibi ille dederat , quicum disputabat, aliquid consciebat; quod ille ex eo, quod jam
concessisset, necessario approbare deberet . Quod si adversarius interrogationibus satigatus indignabatur, Socrates respondebat, paratum se esse adsentiri veritati , modo eam perspicue intelligeret . Hae arte Sophista tacebat: & qui prope aderant, ridebant hominis inpudentiam , quod ea obtruderet arroganter, quae nec ipse, qui Orponebat , intelligeret. Itaque Socratica disputandi ratio ad hoc revocabatur , ut perpetua ironia utens res disperse di diffuse dictas inductione colligeret, & sub unum adspectum subjiceret. saJ Id
ut facilius adsequeretur , I. Vocabula omnia definiebat, ne ex ambiguo loqueretur . a. Ex iis , quae ab adversario explicata erant,alias propositiones per necessariam consecutionem ducebat , donec ad praecipitium hominem duceret . 3. Inductione, quae erant dicta , colligebat, quo planius ostenderet , pro qua parte veritas staret. Porro Socrates, qui mitissimus erat, & prorsus iactus, ut homines ad se ipsos minutulis interrogatiunculis revocaret;
si J De se ipso detrahens in disputatione, plus tribuebat
illis, quos nollebat refellere, donec eos propriis verbiό convi- incisset. Cicero Academ. Qin L. IIII. c. y. ad Cicero de Invent. L. I. c. I.
40쪽
LIBER PRIA Us. sret g hac methodo tanto cum operae pretio usus est , ut sophistarum confringeret inpudentiam, & inscitiam pateface ret . Quod ipsi exitiale fuit: namque invidum illud, dc am. bitiosum hominum genus mortem Philosepho machinatum
est . si JAb Socrate plurimae Philosophorum familiae prosectae sunt. Nam hujus discipuli aliis & aliis in locis scholas aperuerunt . Nos eoS tantum commemorabimus , qui artem
Logicam excoluerunt, ut Academici, Megarici, orenaici, Peripatetici, Stoici. II. Academicorum princeps fuit Plato Atheniensis , Soeratis auditor . Hic vero funesto praeceptoris casu edoctus,qui ab Atheniensibus Philosophiae caussa occisus fuerat, dedita opera sententiam suam colloquiorum specie involvit: ut tot colloquentium interpellationibus lector occupatus, quid ipse teneat , discernere non pCssit . Platonis vero Dialectiear haec ratio est . Definire exa cte rem, de qua disputatur : dividere, resolvere : deinde inductione, & ratiocinatione quaedam inserre . saJ Ad haec nominum origines midiose perserutari . s3J Fallacias quoque,quae ratiocinationes infuscant,diligenter observare. s IHaec tamen non syllogismis, sed interrogationibus, dc dialogistica methodo conficiebat. Immo in Cratrio ait, eum esse bonum Dialecti eum, qui bene interrogare , dc bene respon dere noverit. Itaque Platonis logica reapse erat eadem Socratica . Interdum tamen quaedam, sed astute, definiebat. Idque in Academia plerumque obtinuit. II. Megaricorum conditor Euclides Megarensis , Socratisset J Xenophon. Apologia . Laertius L. II. S- a. saJ In Theel. Tom. r. p. I 6. Politic. TDin. II. P. 262. . Phaedro Tom. II. p. 2 66.
3J In Cratylo Tom. I. p. 383. 44 In Euthydemo : immo is in Sophista Tom. I.