장음표시 사용
131쪽
dicemus in optica . Imo & quandoque accidit, ut
ejusdem hominis oculi diverit mode sint construeti; ideoque si idem objectu in prius sinistro oculo . deinde dextero conspiciatur , sub diversa magnitudine appareat . Id de se testatur clarissianus Ho-haultius ; idem de se testabatur germanus meus
nudiis addictissimus , mihique carissimus , qui viginti dhobus abhinc annis doleo reserens vivere desit. Itaque si de rerum magnitudine oculis judicare velimus , sne dubio sallimur. 2. Oculi
minima quaedam corpuicula non exhibent, quae t nnissimam lucem emittunt. Vitreis conspicillis saepius visa sunt animalcula , quae centies exiliora
erant ipsa arenula invisibili : ejusmodi animalcula nutriuntur, vivunt, gradiuntur ; habent igitur cru-Ta , Pedes , ossa , musculos , & multas fibras in unoquoque musculo ; habent denique languinem ,& innumera vasa vitae animali inservientia: nam sine his omnibus vita, & nutritio consistere nequit. Humana quidem imaginatio tanta tenuitate stupet, ac veluti absorbetur; interim tamen negari nequit, nullam rerum tam exilium notionem ope lansuum hauriri; qui tamen ininutissii noruni ejusmodi corpusculorum existentiam inficiari vellet, eo quod sensus nostrotiugiant, nae is esset impudentissime insanus . s. Fallunt nos Oculi circa motum e naul toties enim ea moveri videntur , quae revera quiescunt , de contra. Fingamus hominem in navi somno sopitum repente expergefieri , & alterius navis summum malum ad se accedentem aspicere ', interim tamen nullam in ivivi , in qua sedet, agitationem deprehendere , nec vela turgida ,. nec nautas operi i stantes, nec quidquam aliud videre: is certe, utra ex duabus navibus moveretur , dubius haereret .
Ex posito exemplo colligi sacile potest , quod si
Tellus nostra moveretur, ut multi sentiunt Astr nomi, nulla ratione ejus motum ope sensuum dete
gere possemus. q. Uculis decipimur circa corpo
132쪽
rum distantiam: Sol e. g. , & Luna aeque a m sera Tellure distare videntur ; cum tamen ex Iationibus altronomicis constet , distantiam Lunae longe majorem esse Solis distantia . 6. Oculi mos decipiunt circa colores : credilitas quippe colo-xes esse in objecto corpore ; quod non indoctis modo , sed & Peripateticis usu evenit : id tamen ex evidentissimis rationibus falsum esse l1quet. et25. Ab oculis ad alios sensus accedamus. A ditus itidem errorum causa est . Putamus, smuineise quali atem sonoro corpori inhaerentem ; cum in eo corpore nil aliud 'sit praeter motum partium tremulum . M undulatorium . Deinde credimus, Vocem aliquam a turri, aut caverna repercusesam, quam vocem Echo vocamus, ab illa parte, aqua accipimus, reapse venire , quod item est falsum, ut
docebimus in Physica. Ad laetum quod spectat, is
multifariam nos fallit, Se I. circa frigus, & calorem: veluti si alteram inanum bene calidam , alteram nimis stigidam in eandem tepidam aquam imi aer' Las; quae manus frigida erit, aquam calidam semier;
quae vero calida, frigidam . a. Circa corporum aspexitatent, Se levitateni: quasdam enim corporum superficies solo tactu levissimas esse exiistimamus ; cum tamen microstropio inspectae scabrosissimae adpareant. 3. Fallimur per tactum, quod Putamus corpus nostrum non aifici ab iis rebus , a quibus uevera afficitur . aer e. g. corpus nostrum magno nisup emit, eam tamen pressionem non sentimus, quia undique aequalis est , itaque nec ullam aeris Pressonem esse censemus . Gustu demum , , odoratu sallimur, quod odore isti sapores corporibus exter nis incise credimus . Hactenus per summa capita sensuum errore. indicavimus , qui plura cupit , Mallebranchium consulat lib. I. ιώ in uir verit. in quo res inveniuntur omni pretio cariores. Interim ne sens s decipiamur , praeter eas cautiones ,
quas de misto statuum usu agentes indicavimuβ ,
133쪽
duas alias hic adjicimus. I. De rebus externis solo sensuum testuaronio non est judicandum , sed ratio, & examen, ac sensus optimorum communis in consilium advocanda sunt . Sensus namque non rerum essentiam , sed existentiam, & eam, quam habent, ad corpus nostrum relationem deferunt: nec Terum naturae , sed vitae humanae usibus ii sunt aptati . u. Cavendum est , ne Putemus ea tantum exiliere , quae sub sensus cadunt. 226. Altera errorum caussa in corpore existens est ipsa corporis constitutio, & temperamentum. Ex corporis namque constitutione Pendere ingenium , acumen . phantas ana confusionem , aliasque me
tis affectiones, affectus demum , & inclinationes, comperta Philosophis res est. Qui e. g. sanguia Deum habent temperamentum, laboris sunt impatientes , judicio praecipites , amori indulgentes . Verum a corporis constitutione pendet potissimum
Phantasia , seu imaginatio , de qua praecipue hic
agendum, quia Plurimorum errorum caussa existit.
Est autem phantasia, inquit Mallebranchius lil . a.
inquirendae νeritatis caρ. I. facultas , quam Λιι et
mens tibi efformandi imadines rerum Iemel objectarum , murationem aliquam ibris cerebri Uere do . Assueti sumus ab infantia cuneta ope sensuum, atque imaginationis percipere, adeout quod sub sensus non cadit , statim nihil esse putemus : atque hic primus est error, in quem nos deducit Phant 1ia. Hic vero error paullatim scientiarum studio corrigitur: at vulgares, & agrestes homines , ne non mulieres , quae in severioribus disciplinis nullum' curam impendunt , nunquam purae intellectionis sunt capaces & rationi phantasiam substiatuunt , & ea quae intelligi tantum possunt, imagi- Dari conantur. Praeterea qui phantasiae nimium indulgent, perturbatum habent ingenium, quare Min perridiculos errores labuntur . Legi meretur,
hac super re liber , quem edidit Ludovicur M
134쪽
ratorius de phantome viribus . Caveat interim philosophus , ne phantasia abutatur , Praesertim ubi de rebus incorporeis agitur , quae sola ratione,
de intelleetione percipiuntur .. 227. Superest, ut de errorum caussis extra nos
exiitentibus agamus , quas quidem caussas ad si lani auctoritatem refero. Nihil magis naturale est, ait Gravelandius Logicae cap. ata, quam ut ille , qui rem quamdam examinandi capax non est , alteri credat , & aliorum auctorit*ti se submittat , quae tanquam unica credendi regula suscipitur . Hacide caussa infantes pro veris habent omnia, quae a parentibus , nutricibus, atqtie magistris accipiunt . Hinc vero fit , ut a teneris unguiculis cum lacte
nutricis errores sugamus ; mox parentibus , ω Magistris redditi depravatis imbuamur eorum Opimmioninus . Aecedit maximus quidam inagister, populus nempe , & inficeta plebs , cujus era xibus plane inficimur, ut ab ipsa natura veluti desciscanius. Ex quibus omnibus fit , ut crassiores 'errores, aniles fabulas, sensuum illusiones , phantaliae ludificationes pro certissimis veritatibus h
heamus. Diligenti igitur examine opus est , ut eorum , quae ex auctoritate accepimus, Veritas , aut Blsitas innotescat. Neque vero ut hoc praeste reus, universale dubium , ac generale examen iris sitia ei e necesse est, ceu praescribit Cartesius I.; led susscit dumtaxat , ut quoties de re aliqua judicare contingat , attente consideremus num exauctoritatis praejudiciis , an ex certis Se exploratis antea principiis judicium procedat. Praeterea Philosophus nullius iramum recipiat, & eclecticam philosophandi methodum sequatur, nec alicujus p
culiaris uelapistri placitis se addicat. Philosophia
autem eclectica ea est , qua sapientiam ratione
tantum quaerimus: rationem autem regimus ex -
Tinaentis , observationibus , intima conscientia , ratiocinatione, & auctoritate, quae nulli exceptio-
135쪽
ni sit obnoxia : hanc enim philosophandi rationem
esse tenendam naturalis ipsa ratio clamat.
De inquirenda, aliisque tradenda Veritate.
28. DRaeclarissima , potissimaque Logicae para
I in veritate invenienda versatur ; ut is circo mirum sit , veteres vix aut ue vix quidem nobilissimata hanc partem attigisse , quae totius rationalis Philosophiae finis est , atque scopus eoque intendunt quaecunque superioribus libri, de ideis, judiciis , ac ratiocinationibus disputavimus .
Sane ut ignota veritas reperiatur , vel notam n his veritatem alios edoceamus, Via Sc ratione Procedamus oportet : via iii haec , & ratio Merhodias appellatur ; itaque tota haec tradiatio circa m thodum , ejusque regulas versabitur . Ubi de a scondita veritate. detegenda agitur, methodum analyricam , seu resolutionis , aut inventionis adhibe mus ; ubi vero cognita veritas aliis tradunda esst , synthetica methodo utimur , methodo nempe compositionis . Prima dicitur methodus resolvitoris ,
quia propostam quaestionem , quae enodanda suscipitur in partes dividit , donec ad prima Pe venerit Principia. ex quibus quodammodo comm Mitur ; nimirum a compositis ad smplicia progreditur : altera compostionis methodus nominatur , quia ex certis principiis ad sublimiores veritates Procedit ; nempe a simplicioribu ad composta ascendit . Quare definitur methodus ars bene dia Bonendi seriem pluriam noserarum co facionum , iue id fur ad lenotam veritatem inveniendam , sive ad comisa' veritarem alios es enaeam ; qua q*i
136쪽
dem definitione 'utramque methodum comples se
229. Priusquam tamen rem aggrediamur, pauca sunt praemittenda , quae ad mentis capacitatem augendam , attentionemque conciliandam plurimum conserunt; quod ubi obtentum fuerit, lacilius co tinget longas judiciorum , ae ratiocinationum s sies ordinare , & ad scientifica usque systemata methodi subsidio pervenire.
D Mentis capacitate augenda , diu c
attentione concilianda . MYnta eapacitas a natura est, sed arte,
atque exercitio perficitur , & ampli catur. Ejus perfectio consistit I. in expromta m moria ς a. in facili, & clara rerum intelligentia , expeditaque ratione idearum relationes inter se , vel coem alia tertia cognoscendi, nec non suas e gitationes rite ordinandi ; s. in indefessa attenti Ne g. in vi quadam creatrice . Εjusmodi animido es a fibrarum cerebri constructione , nexibilitat F, irritabilitate pendent , tanquam ab instrumen- -, quo mens utitur 'ad suas edendas actiones . Qui iis dotibus affluunt, magna ingenia dicuntur e vi vero nonnis parce modiceque iis sunt instr mi, exigua ingenia dicuntur; qui demum modicis. fime, inepti sulpidique habentur. Modica quidem mentis capacitas educatione, studiisque recte ordinatis . necnon meditationis assiduitate augeri miris fine potest quemadmodum magna mentis capaciaras prava educatione, negligentia, inordinatis, aut:
137쪽
inutilibus nudiis , corporis etiam morbis , animi que vitiis laedi potest, ac frangi. 23 I. Qui ergo modicam a natura sortiti sunt
mentis capacitatem , eandem perficere studeant Rc Ι. quoniam tantum scimus, quantum memoria tenemus; idcirco memoria primum excolenda ere,
quae in intellectus simul , M cerebri habitu consistit, ut in Metaphysica Ostendemus . Quare nonnisi rerum experientia, lectione, exercitatione memoria juvari potest : omnis namque habitus actuum iteratione acquiritur , de conservatur. Danda quoque est opera . ut ideae clarae sint , ac vividae et quae enim vividius percipiuntur. firmiora vestigia in cerebro relinquunt, proinde facilius in habitum
abeunt. Praeterea gravanda non est memoria inutilium rerum farragine . ne sic piavata minor sit ad res necessarias , utilesque letinendas . Auctor ego iam , paucas primum ideas , easque vividissi- nos memoriae est e consignandas , in iisque comtemplandis diutissime esse immorandum: hujusmodi quippe ideae tenacissime retineri, difficillii ne deleri proprio experimento didici. Juverit etiam in abstrae is rebus , ac mere intelligibilibus sensibilia quaedam sana adhibere , quemadmodumis Alpebrisirae, Geometrae faciunt. Tandem quia
memoria a cerebro pendet οῦ possumus memoriae opitulari iis omnibus , quibus corporis Vis rubor tur, aere nempe, cibis, ac medicamentis. 232. II. Ut obtineatur facilis rerum intelligentia , necnon judiciorum, ac ratiocinationum promtitudo ; claris distinctiique ideis imbuenda est
mens ; seleetus universalium axiomatum numerus comparandus en ; leetioni ac meditationi matb maticarum disciplinarum sedulo est incumbendum; in theoriis dissicilium rerum , attamen utilium diu est immorandum; ab liractis considerationibus mens est assuefacienda : in hoc autem negotio insignem
affert utilitatem Metaphysicae studiunt; irequentesii 4 haben-
138쪽
habendae sunt disputationes cum iis , qui mente ,& judicio valent; methodi regulis religiose est in- .haerendum. Illud autem studiosae juventuti poti simum est inculcandum idque auditores meos oro , imo & obsecro, obtestorque ) , ut nimirum in paucis ideis considerandis, earumque Perpendet dis relationibus primum diligentissime immorentur ;deinde in pluribus ideis contemplandis pedetent in
exerceantur . Geometriae studio totum se mancipet novitius philosophus ; et nimirum disse Plinae , quae prius facilia , deinde dissiciliora
Proponit , ita quidem ut nunquam detur ad sequentia progressus , nisi antecedentia clare su rint demon1irata; in omnibus praelucet evidentia; persectissima cogitationum colligatio semper , ω ubique obtinet. Verum quia contingit, ut qui unius generis ideis assueverunt, in aliorum generis ideis
inepti prorsus sint & pueri idque videre est in iis,
qui in solis mathematicis thiariis vel ad mirac tum sunt innutriti ); idcirco ut justa mentis cap citas obtineatur , adeunda omnino sunt Metaphysicae scrinia , quae seleelum universalium axiom tum numerum suppeditant , in abstractis consid Tationibus nos exercent , per idearum longe inter se dissitarum campos nos deducunt , atque ad Om- .nes disciplinas mentem instruunt. Qui ergo in gemmetricis , ac methaphysicis studiis satis sunt vers ti optatam mentis capacitatem , & insignes instientiis progressus sperare possunt : qui vero iis sunt destituti, pueri semper erunt, utut sibi sape Te videantur quia plurium idearum farraginem sibi compararunt , praesertim vero si doctorum hominum opiniones didicerunt . Praeclare de iis
ait Madlebranchius lib. VI. de inytiir. - I. cv. I.: memoria opiniontim . jυdiciorumque aliortim , nometam hientia es , suam hisoriai: voca scientia es, yuae eam menti humanae Praesare perfretionem ρ
res, cuis 3 es illa caFaa , racta Icilicer esse mentis
139쪽
pera earitare, oe facilitare praeditum , ve pressa virebus omnibus, quine caρtum humanum non omnino
superant, per ρecte juscare . iu33. II l. Indefessa attentio adhibenda est. Cau- .sae , quibus animi attentio avertitur, sunt 1. corporis voluptates, Se dolores: u. asseetus veheme liores: 3. phantasia : q. corporis sensus : 5. inuti- 'Iium rerum consideratio . Itaque philosoplaus noster corporis voluptates , quoad potest , a s e removeat, vel iisdem licite, ac sapienter uti curet: id vero sacile assequetur , ubi sincerum sapientiae amorem conceperit, & castis veritatis deliciis animum subjugaverit ; corporis etiam dolorey a se arcere conetur et nihil enim studio operis pulcher ximi tam conducit , quam mens sana in corpore sano; Mur valetudinem suam diligenter etiam curet.
a. hffectus inordinatos cohibere satagat ; iisque tantum sobrie ac sapienter utatur , qui veritatis inquisitioni calcar adjiciunt i hujusmodi est gloriae honor , qui sapientiam sequitur ; honos enim alit
artes: dolor ex contemtu , qui ignorantiam comitatur: spes praemii , quod est veluti elastrum aascientias concitans . s. Sensus, ac phantasia ab attentione, in rebus praesertim intelligibilibus, mire Nos deducunt. Removenda itaque sunt, dum med tamur , quae nimiam cerebro agitationem indu 'cunt qualia sunt lumen satis vividum , strepitus vehementior , situs corporis minus commodus , aliaque id genus . rum prudenti sensuum , ac Phantasiae usu attentionem nobis conciliare possumus ; veluti eum abstractas & generales notiones notis , figuris , aliisque fignis chartae inscriptis . designamus ; cum torpens ingenium sanguinis agitatione excitamus : id autem obtinemus modico vini generos haustu , frontis frictione , fimilibusque adminiculis. Denique ne mens inutilium re-Tum pondere gravata attentionem suam divertat ; usugienda sunt ea omnia , quae supervacanea Dc-
140쪽
eurrunt subieeto , quod examinamus. Atque hi muniti praesidiis vim illam creatricem nobis eo- parare poterimus , quae cmani pretio ost carior , de rariuuna in terris avis evasit.
Μ4. R Ethodum duplicis reneris esse diximus ,1V1 analilycam nimIrum , ac syntheticam q. 228. : utraque tuis regitur legibus , quae quidem disci possunt sola lethione libιorum , in
quibus eae adamussim observantur , ut ait Mali branchius lib. II. pari. a. cv. u. Ae inquir. Nerie. iuverit tamen ad eam lectionem animo jam m-Brueto accedere,um. Prius est veritatem inquirere , quam aliis explicare; quapropter ab analytica Ine rhodo exo diemur, mox de synthetica dicemus . Illud autem duae istae methodi commune habent 4 quod a facilioribus atque notioribus ad difficiliora, miscique nota progrediantur. πιι. Analyticae methodὶ regulas prosequemur post Gravesandium' , quo nemo melius hac de is disputavit . I. Mutus quaestorus bene iureis genitas, ae determinaradus es. Id vero ut nat, necelse est singulas voces , quibus quaestio continetur, probe intelligi eo sensa , quo in proposita quaestione ad- habentur . Proponatur e. g. quaeirio , quomodo ego percipiam sonum , quem campana Emittit ἔζrius sngulorum verborum sensum assequi con or. Et quidem eorum Verborum significationem mihi consideranti apparebit , - soni vocabulum E