장음표시 사용
111쪽
Orie A γιτ κει J Hic de altero genere id est de persectis iam animantibus, nimirum de horum alimentis. Nam perperam Perionius alterum hoc genus reiicit Metiam Sepul-Ueda. ω π Ομοίως. Animalia partim sunt γ γνόμυια, partim. suo νυοι. haec paulo supra vocavit τελεοέντα, perfecta iam&absoluta. De inchoatis; quae sunt: ο id est, nascen-
omnia tamen persecta& i. m. De horum igitur omnium alimentis hic agitur. Et quidem eorum quae sunt in utero,&& recens editorum alimen um ait esse lac,in plerisque: nam alia etiam continuo sibi cibum petere norunt: hoc igitur lacte ad tem pus aluntur: postea sibi i pla cibum petunt ex fructibus & frugibus. N am terra nata sunt animalium causa,&corum cibus.
TEXT V s. Vt & stirpes animantium sint causa & te animantes hominum causa : cicures quidem &propter usum,& propter alimentum. Ex feris autem si non omnes, certe pleraeque viditas&aliarum comoditatum causa, ut & vestis & alia omnia ex iis fiant. Si igitur natura nihil neque imperfe- ctum facit, neque frustra; necesse est, hominum causa haec omnia fecisse naturam.
co MMENTARII. lam ομοίως πλουν. J Haec verba ut inter se sint apta & Latine reddenda, difficile est explicatu. Certe interpretes mire variant: puto legendum λε - δε φυ-, 3cc. M & reddidi Latine, omissis his ομsίως ni λον, οπι οἰκ notiquae sunt spuria ac sententiam pertuibantia: etsi verbum ota ον retineri potest,non tamen necessarium. Nam particula,ω-, iungi potest infinitivo ut plemiaque solet, eleganter. Haec autem ex prioribus ita sunt apta. Dixerat de victu ani-
112쪽
mantium tam incboatarum quam perfectarum: nunc adiungit, animantium victum perfectarum este in rebus quae
ex terra oriuntur. Graeci φυτα Vocant. Ci my,quae ex terra oriuntur&gignuntur, lib. a. de Nat. Deor. Veteres breuiter Vocant terra nata, ud Geli. ubi de E.sumptu riis. Vocat ta-
men Cicero interdum stirpes, lib. a. de Nat. Deor. insi , lib. 3. de . Salus.vocat gignentia. Hac occasione nunc Aristoteles adiutagit,ut stirpes sunt animantium caula,ita animanta Om a b res ta omnia denique hominum causa a natura esse facta. miri Rationem assert hanc : quia natura nihil neque imperse- D69- istum,neque frustra faciat, sed semper ad finem & persectionem spectet, testin Aletalis lib. ro. Formula:Si natura nihil facit frustra: Ergo & stirpes&animantes reliquae sunti hominum causa.Ratio connexi haec est: quia necesse sit beluas esse vel Deorum vel hominum causa: si aliquoria, quod postulat antecedens. At non Deorum, qui animantibus neque ad usum opus habeant. Ergo hominum. Sunt igitur animantes hominum causa. Verum quia animantes partim sint cicures, partim serae ; utilitates quidem cicurum ait essul duas, alimentum & usum. Nam & bobus vescimur,& ad a- Iandum utimur. Canibus ad custo liam tantum utimur,ut equis ad vellendum. Ferarum quoque,non Omnium tamen, sed multarum, duas asteri utilitates; victum & alia adi menta ad vitam nece saria. Sic ceruis & leporibus vescimur. Ex cornibus uror in & aliarum quarundam animantium pocula efiiciuntur. Sic unicorni ad medicamenta utimur. f Caprarum & ovium lana ad vestes, & pellibus ad calceos, &c. De hoc autem insigni loco copiosissime Cicero libr. a. de Natura Deor.insi. Restat, ut doceam,&c. Et Plin. lib. 7 . initio. Sed pulcerrime David in Psal. s. ubi docet per inductionem hominum causa omnia esse facta.
T E X T V S. Quare & ars bellica quodammodo ratio natura erit rei quaerendae. Nam venandi ars pars eius
est, qua uti oportet de ad beluas & in homines, qui yd p rendum nati nolunt, tanquam natura tu stum hoc sit bellum. co Am
113쪽
Ai. 4 e J Explicatis partibus rei quaeretissae,ad
i git hic de arte bellica seu militari, & hanc esse quandam velut artis rei quaerendae naturalis partem. Quid ita Z Quia, inquit, ars venandi eius est pars. Eius, bellicae, an rei quaerendae, dubitari potest. Nam ars Venandi perspicue pars est rei quaerendae, ut supra dictum, ostendimus esse trimembrem partim artis rei quaerendae: videtur tamen, eius,pertinere ad bel l icam artem. Sit igitur haec sormula: si ars venandi, quae pars est bellicae, si, inquam, est natura: Ergo& bellica, id est, si pars est natura: Ergo & totum. Nam a tem bellicam hic facit bimembrem,alteram in beluas, quae ess ars venandi, alter m in homines natura seruos, quae pro γρου Θαὰλ prie est bellica. Atquh ita θηρα πκὴ alias communius, ut et- λεμι- iam bellicam sub se complectatur; alias angustius, ut ipsa xηιιμω ista sub bellica comprehendatur: ars quoque bellica alias com- L. munius, Ut etiam artem Venandi complectatur. alias angustius, & proprie accipitur. Obseruandum autem quod ait Belisi quod bellum natura iustum esse aduersus homines natura seruos. nam natu- Nam & supra docuit, natura liberos, bello licet captos,in- Giu n. iuste tamen seruire. An autem nulla alia sint bella natura &ratione naturali iusta, explicare non est huius loci. Videat cocib.1 O .
Vna igii ur species artis res quaerendae naturalis pars est aras domesticae, quam vel adesse oportet, vel effccre eam, ut adsit 'd res vitae necessarias parandas,& utiles ad societatem ciuitatis vel dom 's. Atque videntur verae diui is ex his constare. Nam talis rei familiaris copia, quae satis sit ad bene vivendum, non est infinita, ut Solo ait in poemate: Irussa homini finis defixa est Mitiarum. Nam posita est, ut & aliis artibus. Nullius enim artis organa sunt insilita aut multitudine, aut magnitudine. Res autem familiaris organorum est multitudo
114쪽
Est, &esse quandam rei quaerendae artem natur
lena patribusfamilias, & politicis , & quam ob s
'E, isti, Concludit tandem di sputationem de De ues,
arte rei quaerendae naturali: de qua primum hoc, eam esse necessitate artis domesticae partem, sed improprie, Vt infra rv. 7. Dein -- de de hiatus artis usu & necessitate, nimirum patri fainitias&Reipub. gubernatori eam esse necessariam , ut vel ipsi eam Plato lib. a. norint, aut certe alios habeant, tanquam vicarios, qui eam Polit. pag. norint. Quid ita Θ Quia sine rebus ad bene vivendum ne- 3oo.tib. II. cessat is neque domus neque ciuitas constare potest. For cum ortum mula: Si rebus ad vitam necessariis opus est familia:&ciui riuitatum lati: E ago & arte earum parandarum est opus. A ntecedens Hia ἡμετε- est certum : in quo obseruandum, quod ait ad bene viven- ρον se dum. Nam ad viuendum tantum non satis sint facultates esse dixisquaedam. Civitatibus & domo honesta & liberalior vita seu set,subis beatitudo est proposita. Cui non satis sint bona,ex quibus git: tantum victites misere, non vivas honeste. Opus est igitur Mia o hic arte rei quaerendae, nimirum ut vel ipsi eam sciant,vel ab γε ri μεγέ aliis scientibus rem tamen & necessatia capiant: quem ad- των modum textori opus quidem est lana,non tamen quam ipse η ρ π φης conficiat,sed aliunde accipiat,inqdit infra Arsot. cap. .ubi docet clarius, hanc artem illis plane esse necessariam, non o flanquam partem, sed administram, ut vel ipsi eam cum arte sis ενε . vel domestica, vel politica coniunctam teneant, vel vicaria aliorum opera viantur. Ἀ εοικε, ογε-J De usu huius artis modo dictum: nunc de eius laude: uae duplex esse potest prior,quia Lain artis haec ars naturali rationi sit consentanea, de qua supra di- reiq-r Dctum:altera,quia in rebus optimis versetur, nimirum indi- da. uitiis veris, quae parantur ex pecoribus, & terrae frugibus, & Vera diuinarborii fructibus. In his autem veras diuitias esse sitas docet tu in na-α rerum rusticarum scriptores: Xenophon in oeconom. ct Ci turali arte cera desenect. α Atidioteles hoc loco, hac ratione. quia in his rei et re reperiatur id quod satis ad viuendum:praeterea, quia hae di- da. uitiae non sint infinitar, sed finitae & terminatae, contra atqucrinauit Solo, qui in Elegiis ait, hQminibus nullum esse mQ-
115쪽
dum & finem diuitiarum ; diuitias, inquam, rem esse infinitam : quem Solonis tamen versiculum laudat Plut. inbbr. de cupi . ct amore diuitiarum. Verum res ita explicari potest, si dicamus,duo esse diuitiarum gener . nimirum alteru quod ex pecoribus & terra paretur, alterum ex commerciis & re- rum permutationibus: quorum hoc quidem infinitum esse docet & ipse Aristoteles infra latius cap. r. Sed illud esse finitum docet hic hac ratione : quia artis domesticae sit organum. Formula: Nulla artium orsana sunt infinita siue magnitudine siue multitudine. Nam ita infinita diuidi solent, ut& quantitas. Mi diuitiae verae sunt artis domesticae organum, seu, ut& hic & supra,res familiaris non tantum est o ganum, sed multitudo & uniuersitas organorum. Ergo res familiaris, seu verae diuitiae, res est non infinita. Maior propositio per se liquet. Minor explicata est supra cap.3.
ARGUMEN TYM huius capitis diximus supra. Nam lcum duo sint genera artis yei quaerendae, Vnum natura, alterum arte: exposito priore i hic alterum persequitur,vbi& multa de commerciorum origine & nummorum usu.
Est autem aliud artis rei quaeredae genus, quam maxime vocant, & par est cana vocare artem rei quaerendae: qua nullus videatur esse modus diuitiarum& rei familiaris, quam ut unam&eandem quam supra expositam multi putant propter vi- cinitatem. Est autem neque eadem quae supra exposita, nequie longe ab ea abest. Est autem altera quidem ex iis natura; altera vero n On natura, sed usu quodam sit,& magis arte.
COMMENTARII. Eo I. Prius quam de altero hoc rei quaeren-I. De no- dae genere explicare ordiatur, tria commemorat: primo demine. nomine, hanc meritissimo&iustissime vulgo dicis,cIυ. Nam tametsi hoc nomen est commune, tamen huic
116쪽
rrint. Alterum, hanc efficere,ut diuitiarum nullus videatur modus aut terminus. Haec enim id agit ut sine fine modoq; diuitiae coaceruentur & accumulentur. Id enim huius est inuniis&officium: luadere infra Tertium,de quorundam s. errore qui propter cognationem & affinitatem, duo haec a tis quaerendi genera confunderent. Affinitas in eo est, quod utroque genere parentur diuitiae. Dissimilitudo in eo, quod 'alterum est natura in rebus terra natis, & est finitum: alte-etum arte in commeiciis, infinitum.
T E X T V S. Hinc aut exordium de ea capiamus. Nam ex re
familiari cuiusque membri duplex est usus: uterq; per se quidem, sed non similiter per se: sed unus
quidem suus, alter vero non suus, rei, ut calcei indu ctio in pedes, & permutatio. Vterq; enim calcei est usus. Nam qui cum eo qui calceo opus h bet, permutat pro pecunia, Vel cibo, utitur calceo qua calceus est, sed non suo Vsu. Neque enim pe mutationis causa factus est. Eodem autem modo
res se habet,& in aliis rei familiaris partibus.
COMMENTARII. Acta se Explicaturus Aristoteles de arte quaeis rendi artificiosa, quia haec in commerciis & rerum permu- tationibus maxime cernatur, propterea de permutationum causa & usu erudite di sierit. Ait igitur, rerum omnium,quae quidem rei similiaris sint partes, earum, inquam, singularum duos esse usus, eosque per se. Nam earundem rerum V- Vsus rem sus & ex eventu possunt esse varii, ut mensae usus ex eventu ex eventu. esse potest in soco, ut materia suppeditetur igni, ut baculus inde conficiatur. Sic calcei usus ex eventu, ut seruiat ad verberandum, ad aliquid condendum in ocrea. Verum harum Vsus persererum usus per se est duplex; suus & proprius unus, alter duplex, DO suus. Suus usus is est, cuius gratia res quaeque facta est ut suus, ct calcei ad inducendum,domus ad habitandum,medicinae ad non suim. valetudinem curandam. Vsus autem non suus,& tamen pers est permutatio. Nam calceus vendi solet qua calceus.
117쪽
non qua corium. Nam saepe qui corium ipse habet,calcentripetit & quaerit. Itaque quia calceus, qua calceus, venditur: Ergo venditio est per se, non ex eventu, quia spectat ad calceum ipsum. T E X T V S. i .
Nam permutatio est in omnibus rebus cepta quidem primo ex eo quod secundum naturam: quod homines alia quidem plura, alia vero pauciora quam satis sit habeant.
E- . J Hoc eo pertinet, quod dixerat modo, V
μ - οῦ Π ν. J E,posita permutationis vi αquasi natura, qua docuit eam ess e rei usum per se non suunlatura o Iρ- nunc de eius causa&origine & de eius differentiis seu gene ργi.fi. ribus. Causam ait esse indigentiam & abundantiam, nimirur. Ma dum alii plus habeant eo quod sit satis,alii minus : atq; adeo elonis Gu. dum interdum accidit, Vt unus idemque de una re nimium fastu ο eo. habζat, de altera parum aut nillil. Hanc autem permutationum humanarum seu commerciorum & rerum contrahendarum causam,indigentiam, etiam ciuitatum, docet & Pla- . to lib. a. de polit P. ct Aristoteles supra lib. Et hic. c. o. , hic supra cap. a. O insta lib. o. Cic. b.I. O .. Contra igitur, ubi nulla indigentia, ut in cofesti coetu,nullae sunt pcrmutationes, nullae lites & iudicia.
Qtio&intelligitur, mercaturam non esse par tem artis rei qu rendae naturalis.Nam quoad eius satis csset, deberent permutationem facere. Et
, quidem in prima societate haec autem est domus) perspicuum est, nullum eius esse usum, sed amplificatae iam si cietatis. Nam illis quidem o
mnia erant communia : his vero separatis, multa rursus S alia erant quae pro necessitatibus com municari oporteat, ut etiamnum multae facturit
118쪽
co MMENTARI r. p, Ω barbarae nationes permutando. Ipsas namque res utiles ipsis permutant, nihil vero praeterea. ut vinum pro vino dantes & accipientes, & alia eius generis singula.
H' Mercaturam seu artem pecuniae quaerena M com dae,quam proprie taη-πωκα vocant,non esse natura ino. Πρη eis anet Aristoteles perspicuum esse ex eo, quod dixerat de caua - ω si permutationis. Nam naturalis ratio dc ars rei quaerendae seruit tantum ad usus vitae necessarios, Ut dc Vera permutatio. Mercatura vero non contenta his finibus, id est, rebus iis tantum, quas natura dc usus vitae postulat, magis magisq; accumulandis diuitiis deseruit. Formula: Natura tantum quaerit necessaria. Mercatura quaerit infinita. Ergo merca tura non est naturalis. vel, quodeodem recidit, in hunc modum : Si mercatura esset ratio quaerendi naturalis, si natura eius esset parens ; certe nihil ultra usus vitae necessarios quaereret Nihil enim amplius quaerit natura: eaque re naturae diuitias philosophi vocant parabiles dc finitas. At mercatura amplius quaerit. Ergo naturae non est consentanea. deas sumtione dicetur infra.
'Eν , ουν τῆ c τη. J Docet nunc Aristoteles de usu vomercaturae, ex quo intelligatur,quatenus naturae congruat, mercatu-
ει quatenus dissentiae. Et primo quidem, nullum eius esse ra. usium in prima societate, id est, domo,ostendit hac ratione: r. Inprima In hac sunt omnia communia. dc hoc est quod ait, οι copulata -ν αυτ 3. Vbi communio, ibi nulla proprietas distincta, dc su iuncta proinde nulla commercia aux mercatura. In altera secietate hominum seu communit te, ut in vicinitate Occiuitate,mercaturam societate. esse necessariam docet hac restione: quia rerui, dominia sint a. In rei distincta, qua re fieri, ut sepe hic habeat, quo alter egeat,& quis a
contra. Itaque ad communicationem, mutuam permutan- buta.
di rationem sev mercaturam esse necessariam: de qua per- Ratio, mutationum causa, indigentia, dc modo diximus. Qua de re, id est, de hac permutationum origine, exstat elegantissi mus locus in Pan γr. Isocr. επA CAοοωταρ ,κα Me J Affert Artitoteles duo permutationum genera; unum amiquius, sitriplicius, & naturae
119쪽
IN CAP. VI. LIB. I. POLIT.congruentius. Alterum recentius,callidius, & magis artis ciosum & a natura magis remotum : prius Graeci vocant r. Genus ἡ μετααληπικίμ,&ἀλαγίου,&-Latini sere perna με tationem: Cum nimirum res ad usus vitae necessaria: Θή--πικῆς. min vocant Graeci) non numis, sed ipsae inter se permutan-Hoc genus tur,vinum pro frumento, lignum pro carne,&c. Quod ge- antiquis. nus antiquissimum esse ex eo intelligi potest: quia natura: I. Ratio. maxime congruat, & maxime sit necessarium rnaturalia&
sunt antiquiora. Cui & hoc est argumento,quod multae barbarae nationes, quae plerunque maiorum mores pertinaciLsime tueri solent, etiam Aristotelis aetate hoc permutationis genere uterentur; quod de Scythis nominatim ait Strabobb. 7.de antiquis Graecis. Hom. O f o. o Iba . . de Romanis veteribus Plin.libr.33. cap. r. ct Iaris consulti Li. de contrahet . t.De Germanis veteribus Tacit imi Interiores,inquit, sim-Permuta' pucius & antiquius permutatione mercium utuntur. Idemtionis hoc genus proxime ad naturalem rei quaerendae artem accedereren si pro' docet Aristoteles hac ratione; quia tantum hoc agat, Ur quae xime ad ad vitae usus sint necessaria, permutando suppleantur: naturet naturalem igitur est adiutrix & velut stupplementum, ut modo ostendi reiqi Areu mus. Quare merito Aristoteles permutationem negat enia artem se mercaturae speciem seu artis pecuniae quaerendae, qua naturae viibus non est contenta. Et hoc est quod ait, ουπι η-Postreino, hoc permutationis genus esse simplicissimum, ubi nullae sint imposturae, artes & fraudes, monet quidem infra Aristotiles, sed, ut perspicuum, non com
Itaque talis permutandi ratio neq; naturae est contraria, neque species est ulla artis quaerendae pecuniae. Est enim ad expletionem eius, quod natura satis.
COMMENTARII. H' 3 9 L τοα-τη. J De hac conci usione seu clausilla pii iis permutandi generis iam dictum. T E X T V S.
Caeterum ex hac recte illa existit.Nam subsidio
120쪽
co MMENTARI tot longinquiore facto importandis quibus egerent,& exportandis quibus abundarent, necessario nu- mi repertus est usus. Nam res singulae ad naturam necessariae non facile huc illuc comportari posisunt. Quare ad permutationes tale quid inter se pacti sunt dare & accipere, quod ipsum ex rerum vitae utilium numero usum ad vitam habeat facilem & commodum. Vt est ferrum & argentum,& si quod aliud eius generis. Primo quidem simplic ter magnitudine & pondere definitum, tan dem vero & nota impressa a permutantibus, ut eos liberaret a dependendo. nota enim ini posita fuit ponderis index. Numo igitur iam reperto ex necessaria permutatione, alterum exstitit artisquGrendae pecuniae genus, mercatura : quae primo quidem simplex fortasse fuit: post denique usii iam artificiosior, unde & quom bdo perma' tando plurimum afferat lucri.
COMMENTARII. Ἐκ HV πιπαρυα ς. J Hic de altero permutationis genere, De a. ne- quae Graecis proprie υ πωκη & diciturri de ver- re permu-bo η' ο ωκ se dictum supra. Veibum, ii πηλικῆς bifariam rationis. sumitur,communius&angustius : communius quidem de r. Commu-Omni mercandi ratione atque genere. Nam mercaturae tria nior η siant genera, testeriat in Sophist. --λι- εμπηνυν,&-- τωλοον Primum est eoru , qui suas ipsi res & fructus Ven- gnifatio dunt, ut rustici & opifices. Alteru est eoru ,qui merces vel ex- Mercatu- portant vel importat,quasi peregrinantes.Tertiuest eorum, O triplex rq ut domi siras merces Veditant. Hςc omnia genera,aut certe r -το -- ciuo posteriora, ut magis usitata mercandi nomine, Arist. hic et λικοῦ verbo complectitur. Perperam igitur, qui hic red- a. ,μme dunt angustius de tertio generς. Latine duo fere sunt nomi- κῆ. Da mercatorii & propalarum. Nam veteres Latini propala-- αχλι-las dicant, non, ut vulgo perperam, propolas. Cicero in Pιμ- κη.nem 3 panis α vinum a propala & de cupa,&c. Sic habent li-r G , b:i ye-