장음표시 사용
121쪽
bri veteres. Lucilii lib. s.su Non. Marcell. Sicuti cum pria mos ficus propala recentes protulit, & pretio ingenti dat pri mi tus paucos. Sic haec duo loca restituit doctissimus Adriamu Turnebm. Iustinu/ libr. 31 . initio : Subornant propalam quendam sortis extremae iuuenem. Sic enim sicliptum est inquatuor libris manuscriptis. De his duobus generibus Cis in O .lib. t. Iam de artificibus & quaestibus,&c. sordidi sunt putandi, qui mercantur a mercatoribus, quod statim vendant. Nihil enim proficiunt, nisi admodum mentiantur, &c. Mercatura autem si tenuis est, sordida putanda est,&c. ubi, etiam veteribus libris repugnantibus legendum pu-vo, ut medicina, ut architectura his,&c. Inductis verbis, vi doctrina rerum honestarum. Ne ille enim ibi de scientiis libe .ralibus seu de bonis artibus, sed de opificiis, quorum in numero sint medicina & architectura, & ars pingendi, o fingendi, &c. quae sunt honestiora opificia: quem locum Ciceronis de mercaturae gerie cibus lepraehendit Caelius Chal-caguinus,&laudat hunc Aristotelis. . Neque enim mercacu- ae genera ex mercium copia esse distinguenda, sed ex usu vitae necessario, quod facit Aristoteles. Ciceronis tamen sententiam confirmat & Plut . in Solon. & vita communis. Et certe etiam Aristotelis aetate propalae, quos&ογίους plerunque vocabant&apud Romanos,ut est sub tit. deni t in 1s viliores semper & pene infames sunt habiti, nos voca- Imo FAr- mus ' Κraemeros istos propalas. Ad summa, tota haec ratio keusseror, rei quaerendae ut ab Aristotele dicitur Καοχλικὴ, ita Latine vis ge- dicatur mercatura, non, ut quidam reddunt, Cataponaria,nerali vo- vel Cauponatrix, ad verbum, sed inusitate & non satis Latica Io. ne; etsi Poeta Ennio licuit dicere: Non cauponantes bellum,
Mercatu--πόλεμουν, c. Nunc ad rem . Mercaturae igi- strigo. tur causiam & originem deducit Aristoteles ex permutatione, id est, priore commerciorum genere. Nam cum ad vitae usus commercia sint necessaria, res autem comode deportari semper nequeant; optima ratione factum, ut organon quoddam excogitaretur, quo huic rerum comportandarum dissicultati occurreretur. Itaque num us repertus est, γε organum huic rei aptissimum. Breui ut praecidam, Com
mercia sunt necessaria: ad haec seu horum facilitatem pro pter longinquas exportationes & importationes necessarius est munus, qui tandem mercaturae eli parens & auctor,
122쪽
n in sanquam, hoc rei quaerendae ginus constituit. Nam, Mercatu de quo mox, mercatura maxime in num is versiatur, in his, definitio. inquam, quaerendis N accumulandis, adeo ut mercatura nihil fit aliud, quam ratio rei quaerendae numaria, seu ars quaerendorum numorum, ars quaerendi est genus, numus est ditarentia. . Καταλογν. Quidam vertit,per rationem , quasi mercaturae causa sit ratio seu tertia, ingenium, &calliditas: non re-Nam exsi in Eoc genere multum est artis & solertiae, quadere mox: tamen hoc non agit hic Aristoteles. Nam hoc vult, optima ratione illam, id est, ex hac rerum inter se permutatione natam. Ratio iam a nobis explicata, ξενικωτερος β, c. propter dissicultatem rerum deportar darum peregre. O G αἱ κτυ Mox vocat ae μεταχειω ν, illo usus est & Aristoteles bb.t. Rhetoric. Δ .ο - Elegans est hie locus denuinoa vvmo'rum origine & usu: qua de re est & locus in Ethic lib.f. capo. rum. ρ Ut lib. ut io princi. e quibus duas reperio ii 'morum cauias: Vco usu: vnam hoc loco propter iacilitatem & commoditatem mer- ἔ cium deportandatum adiuuandam. Altera in Ethic. Dbr. s. cap s. est, ad aestimandas merces. Nam ibi ostendimus, ne qui C merccs deportabiles tamen permutari posse sine nu-mo propter rerum inaequalitatem. Non recte igitur, qui nu' morum tollunt usum, quod pene fecit Lycurgus: quia tollunt Organum ad usus vitae maxime necessarium. Oιαν ο α ρο-. J De numorum materia, eam esse ex rebus utilibus, seu iis, quarum est usus in vita, ut ex serro, aere, argento, auro: quarum rerum usus est non tantum in re nu-
maria , sed serri ad arandum, aeris ad bellum, & ad fgna κstatuas, argenti Mauri ad pocula. . Ta μ - λώς J Duo affert numorum genera, graue,&si mi ubi gnatum quoruni illud ait esse antiquius, hoc inuentum po- , - ,δμ . 1ierius, ut appendendi molestia liberarentur. Plin quos libr. Avβti Romanos primum graui aere v sesse ostendit, MEbiaeos ipsos, & Borraus in Scholiu in Polit. Aristotelis. Ob- , seruandum autem, quod ait signum & characterem esse notam & indicium ponderis, quantitatis, magnitudinis, ποτ' si id est, aestimationis seu pretii. :Tο α λω - ωπ A. J Mercaturae duo s facit gradus. Nam
123쪽
primam & antiquiorem mercaturam fuisse simpliciorem, posteriorem artificiosiorem & callidiorem, docente usu, multis fraudibus & imposturis implicatam, quemadmodum & aliae omnes artes principio rudiores, posterius
expoliuntur, ut eleganter Lucretib. s. extremo.
Quare videtur ars rei quaerendae maxime innuino esse,& ossicium cius posse videre, unde suppetat copia pecuniae : cssiciens enim esse diuitiarum & pecuniae. Etenirn diuitias saepenumero fa- ciunt num orum multitudinem: quia in hac sit ars rei quaerendae & mercatura.
Διο h Hi versus mihi perobscuri vi- .dentur: qui si non sunt mendosi, duo seu tria potius iis con- ινei 3M lineri videntur: primum λο λκει,&c. Artem rei quaereudae dia innuia in humis sitam videri: quod idem & infra iterat; mis versa. το Mico &c. Rationem ibi adiungit hanc. i. setur. quia, inquit, num us clementum seu principium & sinis sita. Ratio. - permutationum; principium quidem,utpote organum,quo permutationes carere nequeant, ut iam explicatum : sinis, s qilia ars rei quaerendae mercatura non alias qua Ut diuitias, quam numarias; numus & numorum copiae, tanquam finis,a .Ratio. mercaturae est proposita. . Videtur α hic altera reddi ratio, cur haec ars rei quaerendae in numis maxime versetur: τον QRhουτον πολοικιs, Scc. quia plerique praeter num os nullas diuitias norunt, numorum copiam, diuitias esse putant. Aristoteles vocat ut & lib. r.
in veteribus libris ise Victorio, ubi de diuitiarum partibus, numis,agris,armentis. Quia igitur diuitias sola pecunia numerata seu numis plerique metiuntur : diuitiarum autem seu rei quaerendae is est mercatura, ut mox dicetur, merito Mercatura haec in numis versari dicitur. Alterum, ri ερπν wn ossicium, δ-α &c. de officio mercaturae, quod ait esse, posse dispi cere & videre, ex quibus rebus & quibus rationibus copia Ratim pecuniae paretur. Cur autem eius hoc sit ossicium, rationem adiungit hanc, c. να , &c. quia mercatura est ars rei quae-
124쪽
COMMENTARII. Iosrei quaerendae quam rem multi diuitijs seu numis aestimant, vitam dictum. Tertium, cur diuitias plaerique ex numis Cur qui Arstiment; quia in numis mercatura diuitia mi effectrix sit in numis di posita.Et hoc est quod ait, 2 9 6 τοῦ έιν 1. Malim ego nitim romverbum ibi inta, si induci, & inte l- tam haesi-L: νομίσ/υιτ -: & particulam , ibi γὼ τον τον , Ut ment. tria quidem illa hic dicantur, sed duo tantum posteriora co- firmentur. Nam primum ex prioribus, ubi de causa num o-xum, dilucidum erat,& paulo infra explicandum ri τονομισμs , Ut primi una haec sit ratio , το τύ νο:Gσμγ sιχεῖον, supra ubi de numorum origine clarius explicata. & hoc est quod ait, λοι κει η &c.
Interdum vero contra nugae csse videtur nu-mus,&lege omnino, natura minirne: quia muta-
ta utentium voluntate sit nihili, neque utilis ad ullam rem necessariam; &num o abundans Ope vietu necessario epeat. Atqui absurdum,tales esse diuitias, quibus assuens fame conficiatur: quem
admodum & de Mida illo fabulantur propter in plebile votum, cum omnia illi apponenda sie
o' An, Quia dixerat modo, num os vulgo tanti Diuitiam plaerumque fieri ut nullas pene alias diuitias norint: Aristot. ra non sunt eorum errorem &deprauatum iudicium hic reprehendens, in numis. docet, immos seu pecuniam nihil esse, neque in ea veras diuitias esse collocandas: atque has ex numis diuitias non esse natura, sed lege & instituto. Numum igitur esse lege, non natura, docet liae ratione: quia utentium arbitrio mutetur . Nam quanti volunt homines ut valeat nurnus, tanti valet: qui iidem si volunt, plane tollitur. Est igitur νι': unde Mnomisi natis vocabulum ait esse Aristoteles lib. s. Et hic. cap. s. Atque ita hominum arbitrio numias etiam plane inutilis reddi potest. Ex quo consequitur,numorum diuitias non es se veras, quarum usus est & finis, ad vitam recte degendam eae
125쪽
esse utiles ad vitae usus necessarios. Formula: Verae diuitia: sunt ad usus vitae: nam quo mihi fortuna, inquit Horatius, s non conce/itur uti λ At numi arbitrio hominum sepe sunt inutiles quin etiam manente eorum precio, quia res aliae nc suppeditent numis comparandae. Quod exemplo Midae Regis Phrygiae de quo apud Ouid in Metamorph. confirmat: v-bi obseruandum Aristotelis dictum praeclarum: etiam pecunia assuenti tamen fame saepe pereundum esse. Numi igitux sant instituto,&in numis non sunt verae diuitiae.
Quare alias quaerunt diuitias seu rem, & quaerendae rei artem,reci e quaerentes. Est enim alia ars
rei quaerendae & diuitiae, quae natura. Et haec qui dem ad artem domesticam pertinet. Mercatura
vero rerum est es sciens, non omnifariam, sed re bus permutandis. Et videtur haec esse in num O. . Nam num us elementum & termi'us est permu
COMMENTARI L . Διο τουυ. J Ait multos, cognito non esita in numis veras diuitias, alias quae tere. Nam esse & alias diuitias, ut agros, Vineas, armenta, pecudes, S c. & aliam quaerendae rei rationem , nimirum agri culturam pecuariam, &c. quas diuitias naturae, Ut & rationem earum quaerendarum, esse ait, hoc loco,&supra latius.
est contentio seu comparatio duorum ,&diuitiarum seu rei, dc artium eius quaereudae generum. Vtriusque natura iam prius explicata: de diuitiis seu re ipsa iam dictum,alteras esse naturales,alteras instituto dilege constare; illas quidem ve-COparatio ras,has non item, Hic de arceutraque. Nam vexatum esse or- η -ΠG- c nomicam, id est, artem domesticae, & tuendae domui deseruire; hoc esse eius ossicium & finem. Alteram vero, merca turam, e se quidem & illam rei quaerendae artem, sed alia ra- rione, non ex fructibus agrorum,aut pecorum, sed ex rerum inter se permutationibus & commerciis Di Seiunt igitur via
126쪽
Elterius est agricultura, pastio,&c. Differunt& materia:quia haec naturalis in fructibus, mercatura in num is versatur. Et hoc est quod ait, αει το νομισω,&c. quae Veiba supra explicauimus. l l . l
Atquelior diuitiae, quae ex hac rei quaerendae ariste infinitae.' enim ars medendi ad sanandum infinite fertur, ut ars quaeque ad finem infinite huc cenim quam maxime eis cere volut) ea autem quq ad sinem,no infinite petunt omnibus cnim finis est terminus. Finis autem tales cituitiae& rerum quaestio. Artis autem domestic s. non artis rei qu*rendae,est terminus. Nam artis domesticae non est
hoc officium. . COMMENTARII. Καὶ cirri .J Sic legendum videtur, non A , Ut Caepe alias in Ethicis dictum. Nam nouae disputationis hic est principium, seu potius nouae comparationis. Nam etiam hic pergit explicare dissimilitudines duarum & diuitiarum Se artium harum : etsi de arte domestica potius nunc agere videtur. Est autem hic locus insignis de modo & fine diuitiarum: quem locum &supra attigit, ubi de Veris diuitiis, quas sinitas & terminatas esse ibi docuit: hic de alijs diuitijs,id est, de numis. Harum igitur diuitiarum nullum esse modum &finem ostendit erudite. Alij quidem scriptores & idem aiunt, ut Soti,cuius versiculum supra attulit,& Cis late in parado contra C rassum. Horat. lib/. Ep. a. Semper auarm eget; certum voto pete finem. Et Aristoph, eleganter ν-ν-; et: ου του, salias, nulla diuitiarum satietas. Diuitiae igitur quia sunt duorum generum, & quia earum quaerendarum ratio item est bipartita; veras quidem diuitias esse terminatas, alteras interminatas hic ostendit,argumento a fine ,&i is quae ad finem, sumpto. Diuitias igitur mercaturae seu artificiosas Dilutia esse interminatas docet hac ratione: quia diuiti* sint merca- mercaturaturae sinis. Formula: omnium artium fines sunt interminati intermin
127쪽
io 8 IN CAP. VI. LIB. I. POLIT.& infiniti. At mercatorum finis sunt diuitiae. Ergo sunt interminatae. Propositionem confirmat seu explanat exemplo artis medendi. Rationem autem propositionis adiung t hac,
sinem sibi propositum asi equantur. Quid ita i quia finis est
bonum per se& suapte natura expetendum. Medicus igitur omnes neruos ad sanitatem essiciendam contendit, infinite, id est, non ante quiescens, quam eam essiciat: ut orator perstasionem & fidem: Iurisconstuli. aequitatena . politicus μιιμ dc beatam vitam. As inpii xplicata est supra, videlicet mercaturae finem esse diuitias. Hae igitur diuitiae sunt interminatae, adeo ut nullus earum neque sit modus neque fi-- nis. Naturales autem diuitias terminatas esse docet hac ratione : quia hae artis oeconomicae rei quaerenda: non sint finis, sed ea quae ad finem. Formula: Ea quae ad finem, id est, ου να & adiumenta finis assequendi, sunt terminata. At naturales diuitiae arti rei quaerendae oeconomicae sunt ea, quae ad finem. Ergo sunt terminatae. Propositionis ratio, τὸ τὸ παιαι ς,quia, inquit, finis artium est earum meta Scterminus, id est, artes suum quaeq; sinem assecutae conquiescunt, etiam uno organo: ut Medicus, si vel uno medicamento sanitatem effecerit, acquiescit. Sed de propositione dictum est &supra, ubi de organis diximus, nulla esse vel in gnitudine vel multitudine interminata. Iam de assumptione dictum est supra arti domesticae diuitias non esse propositas, tanquam finem, sed tanquam organa ad tuendam familiam. Ex quibus intelligitur, quid caulae sit, cur alij diuitias persequantur sine fine modoque, alij bono modo, ut dicunt Iurisconsulti. Intelligitur & hoc, quae diuitiae sint finitae, quae iusnita . Oυ γ τλο οἰωνομικὰ. J Artis domesticae esse te
minum , non Vero artis rei quaerendae, docet hac ratione:
quia aliud huius quam illius sit ossicium: huius parare diuitias, illius partis uti; usui certus & definitus est finis , nisi fotate sit stulti usus. Etsi haec ex prioribus sunt planiora, ubi do discrimine finis & eorum quae ad finem. ν
in re hactenus quidem videtur, omnium diuitiarum
128쪽
uitiarum oportere esse terminum: Verum in vit seu factis contrarium accidere videmus. Omnes
namq; infinite rebus quaerendis dediti pecuniam
augent; in causa est earum vicinitas. Mutat enim usus eiusdem rei utriusque artis rei quaerendae.
Nam eiusdem usiis est quaestio) sed non eodem modo; Sed huius quidem alius cst sinis; illius vero amplificatio. Itaque videtur quibusdam hoc esse
artis domesticae opus & munus: atque perstant, rati sic faciundum, vel in conservandis vel in augendis numis infinite. Huius autem effectionis causa; quia studeant,ut vivant, sed non ut bene vi
vant. Ea igitur cupiditas quia est infinita,& eslic, t entia infinita cupiunt,
i causas inexplebilis cupiditatis diuitiarum seu pecuniarum tiso tibi I Ait autem, multos quidem arbitrari & sic sentire, omnium diuitiarum modum & finem quendam esse debere , sud ita tim euati contra tamen facere, vident scilicet meliora , sed non se, hi uiam. , quuntur. Cur autem contra sensius&conscientiam plerique . infinite diuitias accumulent,cum tamen ipsi modum quendam earum esse debere fateantur; trifariam ea plicar- Multi i. Caus. igitur quia vident boni patrisfamilias diuitias non esse in- .: terminatas,existimant omnes diuitias tales esse debere, con- ira tamen faciunt. Quid ita Z quia diuitiarum quaerendarum artes duae maetime sint cognatae: vi cini tas harum artium est in causa, cur contra atque ipsi existiment infinitas diuitias persequantur. Vicinitas earum in hoc est, quod utraque sit eiusdem ret,id est,diuitiarum: qua vicinitate inducti putant, plane esse easdem, atque ita utriusque ident esse ossicium &uncm,unius fine in alteram translato. Atque ita patrissemilias officium putant infinite diuitias congerere, Ut mercatores i sed errant. Nam sitit quidem hae artes eius dem rei, sed . alio atque alio modo. Nam mercatoris est parare & auger*Guixias, patrisfamilias xti. Atque hvuc in modum puto ex plican-
129쪽
plicandum hunc locum difficilinium. are legendum
υτ .ut habent libri emendatiores, non ε ατεροι.& inducenda sunt haec verba, ἐωγέ ως. Nam eleganter haec velut per m n εαν inter se respondent, η re ς Ψοωτῶ, ου ηῖ πωτον. Et κτηας vir absurdaeli phrasis. Perionius Sc Sepulueda valde laborant, sed frustra: nullum reperiunt sensium. Amον- ω ς Nee. Θ ε πως. J Altera est causa inexplebilis illvjtianam augendarum cupiditatis, haec ; Quia plaerisque curae potius est, ut vivant, quam ut bene vivant. Formula: Vitae cupiditas est interminata. Nam natura quam diutissime seipsam tueri studet, sui est conservatrix. At plaetique diuitias quaerunt vivendi causa. Ergo sunt infinitae, ut ipsa vi- ω cupiditas. De assumptione certum est,plaerosque di Vitias tanquam vitae viatica necessaria quaerere; hoc age'tes, ne quid unquam vitae tuendae desit; minime solicitos, ut recte& liberaliter vivant. Quo pertinet Ciceronu dicium in Catone Maiore mirantis & reprehendentis senum auaritiam , qui de viatico tantopere laborent, quibus parum viae sit reliquum. Recte igitur Aristoteles, quia vitae cupiditas, inquit, est infinita, diuitias vitae conservatrices infinite expeturit.
Obseruanda autem est elegans contentio T
Latini dicunt, vivere & bene vivere,interdum liberaliter,
T E X T V S. Qui autem & bene vivere contendunt, quod ad corporis voluptates, quaerunt Itaq; quia & hoc in re familiari videtur esse , & omne studium in quaerenda re esse: caq; propter aliud artis rei quaerendae genus exstitit. Nam cum nullus sit voluptatis modus, effecti icem immoderata voluptatis quaerunt: &si per artem rei quaerendae neque
unt reperire, alia id aggrediuntur via, singulis f
cultatibus utentes non secundum naturam. FGω
titudinis namque non est pecuniam conficere, sed animos; neque artis militaris, & medendi, sed illius quident victoriam, huius vero si 'itatem.
130쪽
COMMENTARII. ui . Atini omnes faciunt rei quaerendae artes quasi bic sit finis , ad finem autem omnia oporteat con
tione viventium seu vitae, dc liberalis vitae: exposito de ijs, qui vitae causi diuitias quaerunt, nunc R de liberaliter viventibus adiungit Ait igitur, & liberaliter Ceu potius luxuriosse viventes, item diuitias quaerere sine modo, ut priores. Rationem asseret hanc; Quia voluptates, quarum causa hi diui-rias quaerunt, sint interminatae. Nam corporis voluptatum in his hominibus nullus est modus, nullus sinis ; est , inquit, timeβολη. Foramia: Si voluptatum non est modus: Ergo nec diuitiarum. Connexi ratio, quia diuitias tanquam Organum voluptatum quaerunt, easque ad voluptatem, tanquam ad sinem, reserunt. quod idem & Cic. lib.i O . Ab alijs, ait, quaeri giuitias ad usus vitae necessa ios, ab aliis ad perfluendas corporis voluptates, ab aliis ad ambitionem & opes. Idem & bb. a. de Fin. Magdi enim aestimabat pecuniam non modo non contra leges,sed etiam legibus partam: quae qui- dem vel cum periculo est quaerenda nobis: est enim effectrix multarum & magnarum voluptatum. Et Princeps Plato in . Phadone: ἀναγm μεγα ἡτασe--το - 4μ,&c. De antecudente id est,an voluptates sint infinit , dictum est ib.io.Eth. cap.3. Nam voluptates verae non sunt infinitae, contra atque putauit Plato in Philebo: sed inanium, in- quit Cic. lib.a.de Fin. nullus est modus neque finis. Praeclare igitur Aristoteles hominum luxuriosorum & elegantium omnem , studium & curam ait esse incliniiijs seu pecunia conquirenda ; quia voluptates , quas infinite sectantur, essiciant. de voluptatibus corporis agit: nam animi Voluptates non efficiuntur pecunia, sed studius honestis, ut quae ex liberalibus artibus capiuntur. λαι το επιρονειδω-.J Adhuc duo artis quaerendi rem ge- Tria εινώnera,naturalem &artificiosiam, explicauit: hic ex horum vi, vitageneri taluxurio rum tertium genus exstitisse seu ortum esse ait, disinctio Aa prioribus duobus distinctum fine & modo seu via quaeren- sine es di. Nam primi generis sinis est tuitio familiae , securuli ipsae do.