장음표시 사용
161쪽
IN CAP. II X. LIB. I. POLIT.prioribus est notum, tum ex eo intelligitur, quod seruus sit utilis ad usius vitae necesiarios, ut supra docuimus. Quibus vitae usibus virtus certe aliqua est neces laria, ut temperantia, Vigilantia, fides. Quae autem puerorum, quae seruorum pro- Puerorum Priae sitiat virtutes,explicare n5 est huius loci. Et si ex hac obi-Oservoru putatione elici potest, pueri virtutem esse temporantiam virtutes. seu modestiam , verecundiam: sed perturbationem potius, quam virtutem ijsdem attribuit Aristoteles libro Ethicor cap vlto Seruoluin vero temperantiam cui de Villico Coia. mella lib. M. &aliquam fortitudinem ἰ 1cinnia. i
Quaerat autem aliquis: si, quod iam di etiam,v rum est, num & opifices virtute praediti esse debeant. Saepe namque intemperantia deserunt op ra: an plurimum hoc differt. Nam seruus quidem est vitae socius: ille vero longius, tantumq; ad eunuattinet virtutis, quantum & seruitutis. Sordidus namque opifex finitam seruit seruitutem. atque seruus quidem est eorum quae natura, sutor vero nullus, neque ex aliis opificibus. Clarum est igiatur, huiusmodi virtutis dominum seruo auctorem esse oportere, non vero eum, qui herilem ar, te in operum docedorum scientiam habeat. Qua' propter non recte dicunt, qui seruos ratione o bant, &iussis tantum utendum aiunt. Magis nai
que serui quam pueri sunt castigandi.
COMMENTARII. . si ανας. J Alia quaestio nata occasione eius,t quod diaerat, serui virtutes eo spectare, ut sua munia recte obeat. An igitur, inquit, & opifices,qui & ipsi cepe ob vitia i si se sua munera desierunt, Virtute praediti esse debeant. breuius,
seruo non an opificum Vlla sit virtus. Quamuis igitur ut serui, ita&osunt eaedem pifices ebrietate aut alijs viti,s sua saepe munera deserunt, M virtutes. hac in re conueniunt: tamen magna inter hos est differentia: hoc est, opificum docet non esse virtutes, ut seruarum,
162쪽
duabus ration b is, quibus seruos & opifices docet esse dissimiles. Prior est , Quia seruus est vitae eiusque actionurn s - r. Ratio. ius & admin: ster, in quibus actionibus necessaria est vimis: opifex non item. Serui opera est in agendo, opificis in efficiendo. At virtus est in agendo. Altera ratio. Quia seruus est a. Ratio, natura, opifex arte. At virtus cum natura quatiatam habet cognationem. Nam natura etsi non sumus boni& virtute praediti,sed usa: tamen procliues & propensi ad virtutem sumus , supra lib.a. Et hic. initio, , Lb. 6. Ethic in ne. Et si igi- Opi ei a tur magna inter seruos & opifices est differcita, Vt sexui qui ' liqua quosdem virtute praediti esse debeant, opifices non item: tamen virtute praetiam op:fices aliqua saltem virtute praeditos esse debere ait, diti se de- non quia opifices, sed quia seruos, id est, non opific j ratione, bent. sed seruitutis Nam & opifices non quidem infinitam, ut serui, quibus ad omnes sitae usus utimur, sed finitam & certam seruitutem seruiunt, ut sutor in consuendo calcco, sartor in sarcienda veste. Hactenus igitur, nimirum quia Vitς quoque nostrae deseruit opifex, virtute aliqua praeditus sit neccsse est, iustiria & temperantia, ne opera conficiat vel negligenter & perperam, vel ex mala materia. Obseruandum autem
quod ait de seruitute certa & definita op ficum. Nam & o- Opi si vepificum officia quodammodo sunt seruilia, eaque re Sparta- ra similes nis de Romanis libertimis populis odiosa. quodam e Livii J Platonem perstringere videtur qui vita . . tutes non usi & educatione, sed doctrina & praeceptis com- In Menone parari elissimarit supra lib. a. o 6.Ethic Ait igitur, seruis vir,. ct aliis lo-
tutum auctorem sere non seruilium operarum magistrum, cis.
sed ipsum dominum. Diximus supra, esse qui doceant mini- Virtutem asteria εγκυκλοι, & operas seruiles, ut erat Syracusis quidam, seruo no do- qui docebat sitibendi artem. Horum igitur, inquam, non cirina ,sed esse officium , ut seruos virtutes quoque doceant, quemad- usu compa modum operas ; Quia doceri virtutes non possunt, sed do- rari. minorum potius, qui seruis monendis, castigandis,& quae sunt facienda praescribendisit,aulatim & usu bonos ericiunt.
Puto verbum, in melis, est e stiperuacaneum. Nam agit de ea arte, cuius officium esse diximus, seruos docere operasseruiles & ministeria. Ex quibus iam constat, non tantum an& quae seruorum sint virtutes, sed unde petendae. Διο λέγουαν ου a λως. J Tota hac de virtutibus seruorum
distulaticae refellit& tonem, qui virorum A mulierum easdem
163쪽
easdem seruitutes esse voluerit, & alios, di : quibus supra e Plat. o. de Rep. qui dominorum & servorun i easdem virtutes constituerint; eos denique, qui seruos ommi prorsus virtute orbarint, de quibus hoc loco: qui existimarient, apud seruos tantum iussis & praeceptis esse utendum, qu ae illi, tanquam pecudes, sequantur. At hi, inquit AristotelcIS , errant , cum propter priora argumenta, tum quia perspicuae constet, non tam seruis quid esse praecipiendum, ut illi putabant, quam saepe monendos , obiurgandos & accusandos saepius , inquam, quam liberos. Quod si ita est,consequitur, seruos rationis quoque aliquatenus esse participes. Monitiones enim alioqui non intelligerent. Si rationis,ergo M vixtutum t supra explicasum.
T E X T V β. Verum de seruis quidem hoe modo sit expliacatum: de viro autem & muliere, ac liberis & p tre, quaeque singulatim eorum sit virtus, quaeque sit inter ipsos consuetudo, quid rectum sit, quid prauum, & quemadmodum, quod rectum, quidem persequi oporteat, quod prauum fugere, in iis quae de Rep. necessario sunt explicanda. Si quiadem omnis quidem domus pars est ciuitatis. hi autem domus. Partis autem virtutem ad totius vim
tutem spe stare oportet; necessario in ciuitatem intuentes instituere debent S liberos & uxores, si quid interest ad hoc, ut ciuitas sit bona,liberos quoque esse bonos & uxores bonas. Interesse a tem necesse est. Nam sceminae quidem pars dimi- diu sunt liberorum capitum Ex liberis autem p Gticipes ciuitatis oriuntur. Quamobxem quia de his pst explicatum, de reliquis autem alibi erit explicandum. omissa nunc disputatione, ut ad finem
perducta, alio facio principio disputemus; & pri
mum videamus qui de Republ. optima sententiam aliquam protulerunt.
164쪽
COMMEMT ARI Li, i τήτων. J Exposito de seruorum virtute, re- Cis alta iu liquum erat de aliis reliquis domus partibus, uxore & libe- Deo devio.
ris, explicare, de marito quoque & patre: nimirum quae sin- tutib. mxο-gulorum sint virtutes, di quae inter ipsos sit consuetudo& Vis scongressus, id est, quemadmodum Uxor & maritus, pater x rota e lita liberi inter se affecti este, & se gerere debeant. Verum hanc can 11 . disputationem non hoc loco, sed in ipsa Reipublicae tractatione explicandam & coniungendam esse ait hac ratione;
au ia pro Rerumpublicarum liu ciuitatum dissimilitudine vati et haec di sputatio & tractatio, id est, alia est institutio liberorum ,Vxoris quoque,aliae, inquam, horum sunt virtutes in Republica populari,aliae in Regno, aliae in alijs Rebuspublicis. Quod&noc loco & infra docet hac ratio-' Ratio. ne; Quia partium virtus ad totius virtutem accommodari debeat. Quare si totius, id est, Rerum publicarum non eadem omnium est virtus,alia Regni,alia popularis potestatis: Vrgo Sc partium, id est, liberorum & uxorum alia atque alia obieGq. crit virtus. At dicet aliquis, non magnopere interesse Rei publicae, ut bene instituantur pueri aut sceminae: huic contradictioni Aristoteles erudite occurrit; mi Soluti το, dcc. Et de mulieribus quidem quantopere intersit Reipublicae has esse bene moratas, docet hac ratione; Quia sint liberorum capitum pars dimidia, id est, totius diuitatis. Ergo ut totum sit bene moratum, id est , tota ciuitas; refert maximopere, & mulieres bene educari. Quae ratio ex Plione tamen sampta libro o. de legibi sis ,γῖ, &c. Aristoteli mirifice placuit,qua & infra aduersus Lycurgum est usus, lib. a. cap.7.De pueris vero, quia sint Reipublicae seminarium, ex quibus tandem siues prodeant. Sed de pu*:is infra latius lib. S. cap. 1.
165쪽
LIBER ILARGUMEN Tu M. Iber hic est vel ut censeor nobiliorum La
aetatis Rerump.quarum duo erant gen ra. Nam vel iis urebantur homines, vel
in scriptis tantum ct disputationibus
t hae rursus duorum erant enerum, vel a duobus hominum generibus tradita , philosephis seu priuatis, psitticis.In his his igitur, quae maxime sint infiguria, o maxime qua sint vitia, exquirit. Cuius consiliisui rationem a fert initio huius libri. Primis igitur quatuor capitibus de duabus Platonis ciuitatibus seu Le- spub disserit. Quinto de Rep. Phalea. Sexto de Hippo a mi. Septimo de Spartana. Octauo de Creten se. Nono ictCarthaginest. Ultimo de Solonis legibus quibusdam, O insitatis Philolai, charonia, Draconis, Pittaci, an ir
& cur sit explicandum. r. uerta disputationis exordium, de iis, quae ciuibus inter se communia esse debeant, ubi de Platonis politia.3. aduersus Platonem instituit disim-tationem, &ostendit, non optimum esse Reipublicae, ut fit maxime una,quod putabat Plato. T E X T V S.
Quoniam constituimus explicare de commi nitate ciuili, qui omnium sit optima iis,qui quam maxime ex sen tentia vivere possint: alias quoque Resp. spectare oportet, & quibus ciuitates quaedam, quae bene icmperatae dicuntur, utruntur, & sa
166쪽
C O M M E N T A R I L i j quae aliae sint, a quibus explicatae, hoc est, descriptaec a Philosophis & bene se habere videntur: cum, ut, & quod rectum & quod utile, perspici
tur, tum etiam,vi quUrere aliquid ab iis diuersum, ne videatur prorsus esse ostentare se volentium: sed quia illae, quae nunc sint, non recte se habeant, Proptere . h nc rem suscepisse videamur.
'E Exponit, qua de re sibi in hoc lib. d.
sit dissere lum,& quam ob causam. Ait igitur, explicaturum se de Rebus piab.&quibus ea aetate ciuitates uterentur, &ijs quae a viris doctis essent explicatae, non quidem omnibus, sed melioribus & praestantioribus. CVr autem, cum Aristotelis consilium & sit institutum explicare de optimo Reipublicae statu lagenere, e iam tamen cas Persequatur, quae vi- tijs quibusdam laborent, duas rationes aifert. Prior est, quod i. Ratis. Recum publicarum inter se comparatio res sit valde fructuosa, ut qua cognoscarietur non tantum vitia, sed bona quoque& opportunitates imitandae. Et notum est, comparationem rerum non esse leuissimam bonae methodi partem. Alter a. Ratio. ratio ipsum Aristotelem attingit, & est non huius taptum ii I Iebbri, ted totius operis , Cur post tam multos, qui de Rep. scri- κή.pserint, praestatissimos viros idem ipse opus sysceperit Multi . nam que io vana cuidam ostentationi &arrogantiae fortasse tribuerent. Huic igitur accusationi Aristoteles occurrens irespondet, non arrogantiae causa, sed utilitatis communis Scbene iuuandi studio haec suscepisse. Quid ita Z hoc, inquam, planum fiet,postquam docuero & patefecero omnium alia-xum vitia Rerump. luantumuis e* ijs quaedam maxime laudentur,ut optime affectae. H πιι ν. Respubl. optima vel est optima sim RU b optipliciter, vel comparate. Optima absolute est eorum, quibu* ma absolu- iuppeditant omnia ad vitam quam beati stimam necessaria, te vel com quaru vitam vocat eleganter & infra saepe , T COm- parate. Paxate Optima Rei p. est eorum, qui quatum possint ad illam Cur de et accedunt & accedere conantur, quibus non omnia suppe tragdisse ditant. Vtraque explicanda est disserenti de Republica & co- ν dum bg Oscpada atque et cribςnda ξ'litic', ut Anst. iacta lib. . blico.
167쪽
Nam non semper qui nouam ciuitatem condere velit, ostimam politiam in ea describere debet, nimirum si rebus quibusdam sorte propter locum aut alia attributa, ut personas aut gentem,destituatur, sed eam, quam praeberent & serrent
Primum autem exordiendum , ubi accommodatissimum est huius disputationis principium. Necesse namque aut omnia omnes inter ciues es se communia, aut nihil,aut aliqua,aliqua vero n5. Nam ut nihil sit commune, perspicuum fieri non posse: Ciuitas enim communitas est quaedam. Et primum necesse est, locum esse communem: nam locus quidem unus est unius ciuitatis: ciues vero, qui una ciuitate communicant. Verum utru quaecunq; communia esse possunt, omnia praestet esse communia in ciuitate bene administranda, an ali qua quidem,aliqua vero non, praestet Z Nam&liaberi &vxores&bona ciuibus inter se communia esi e postlint,ut in Rep. Platonis. Ibi namque Socrates ait, Oportere communes esse liberos & uxores & bona. Hoc igitur virum,ut nunc,ita praestet esse,an ut lexin Rep.scripta es COMMENTARII.
αχωτον. J Censurae Rerumpublicarum inimam capiendum esse monet ex eo, quod principium &exordium sit veri stimum: quasi diceret. Quae vere & natura sunt prima,hinc exordiamur,nimirum ex partib. definitionis ipsius ciuitatis, id est, ex civitatis natura. Itaq; quia ex desinitiones onstat, ciuitatem eme communitatem quandam; hinc censurae facit exordium. Disiunctione igitur trimembri deco- , munitate exquirit, an omnia, an nihil, an quaedam tantum Gustu inter se communia esse debeant. Et membrum qui- nihil e sese dem illud,ao nihil,infirmat & refellit his rationibus, I. quia sim μης ciuitas est comiti uias: erto, ut nihil sit commune fieri ne-
168쪽
quit. Praeterea, quia perspicue locus est unus unius ciuitatis: a. Ratio. hoc est, ut nihil aliud ciuibus inter se sit commune, vel solus tamen locus communis sit, necesse est. Sic igitur legendum, ς,&c. testibus& libris scriptis& vetere inte pretein postulante sententia,non ut vulgo perperam, iA . Postremo: quia ciues ipsi una ciuitate communicant, ipsi s. Ratio. sunt secus id est, coniciati tanquam unum corpus ciuitatis constituunt. De hoc igitur membro nulla est controuersia: Verum de reliquis duobus summa: nimirum II. an omnia ciuibus inter se communia esse debeant, etiam li omniaberi, uxores,& bona,quod Plato voluit lib., Rep. An coli. debeant eo tra quaedam tantum communia esse debeant ut locus, libera commumsi, tas, Magistratus, Ius Iurisdictio,&c. magna,inquam,est co-trouersia, utra ratio sit melior in optima Repub. Platonis,an vulgo usitata, ο ς ναί. Nam aetate Aristotelis non erat ea Platonica communio in ciuitatibus, praeterquam apud barba ros quosdam, de quibus infra. De hac igitur controuersia accurate disputat tribus primis capitibus, &duobus quidem de communitate uxorum & liberorum, tertio de communitate bonorum. H si τον τῆ ο λιτεια. J Platonis legem de communitate sic vocat. Nam & Plato ipse legem vocat libo de Rep.
T E X T V S. Cum igitur alia multa habeat incommoda, Vt uxores omnium sint communes, tum propter quam causam hoc modo lege sanciendum ait Socrates, non videtur essici ex rationibus. Praeterea
ad finem, quem ciuitati propositum oportere ait, ut quidem iam dictum,fieri nequit. Quemadmodum autem distinguere oporteat, nihil est defini tui Duo autem de eo, quod sit optimum, ciuitatem quam maxime esse unam: nam hypothesin
E seMMα εαι. J Nunc ad rem. Ait igitur, ex hac De uxoru Plaxonica communitate cum alia multa incommoda & ma- communi-K 3 la, de Iate.
169쪽
la ide quibus cap .a. O extitura, siue nascitura: tumiae: sinem illum,nimirum summam ciuium concordiam&ami- .citiam, ex ea efiici, sed potius summa discordiam. Et vi ha ecausa & sinis sit verus,& qui consequi & effici ex ea communitate possit, tamen ex ipsius rationibus &mediis non effisi docet. Est igitur bimembris haec Aristotelis disputatio&co- , . clusio aduersus Platon. quod ut facilius intelligatur, haec fuit a latonu pa Platonis conclusio. Quod maxime coniungit&copulat ci-ralogisto M. uitarem,id est optimum. At si omnes ciues dicant, Id non meum, id optime copulat Ergo id dicere ciuitati est optimum. Ergo .ut nulla sit distinctio liberorum, uxorum,&bonorum , inmmum est ciuitatis bonum. Aristoteles resellit&propositionem &assiimptionem. De propositione quidem hoc capite docet, non esse ciuitati bonum & utile, maxime coniugi seu unam fieri etsi Plato hanc hypothesin sibi sumpserat, omnis erroris & mali ipsi cauam, ut infra loquitur, α iterat Aristoteles cap. 3 ασπονδε τύ κροτει,
Atqui perspicuum est , progredientem, & quae
magis una fiat, ne ciuitatem quidem fore. Ciuitas namque natura est quaedam multitudo, quaeque magis una fit, domus quidem exesultate, homo vero ex domo erit. Magis namque unam dixerimus esse domum ciuitate, & unum domo. Quare etsi hoc es scere quis poterat,non patiundum. Ciuitatem namque interim et seu delebit.
r. Ratiri COMMENTARII. 3ζαι --ιων. J Platonis propositionem & hypothb- sin, este ciuitati utile ut quam maxime una fiat, refellit hoc capite duabus rationibus. Prior haec est: quia ea sit pestis tiinteritus ciuitatis : ergo unio haec ciuitati non est vitilis aut Formula. bona. Formula: Quod bonum, eo res conseruatus. At uni6- ne perit ciuitas. Ergo non in bonum ciuitati, multo minus QPtimum, ut putauit Plato. Quam totam conclusionem
Aristoteles infra ipse affert τολε ν, &c. Ratio igitur est in assumptione, & in ea explicanda & eonfirmanda totus
170쪽
hic locus eonsumitur. Ratio autem rationis, seu assiumptio- Cosmatis nis confirmatio est haec: quia ciuitas quam maxime una, ad assumptis Vsum hominem redigatur, id est, desinat este ciuitas, cuius naxura est e multis conflata. Quae confirmatio est perspicua, inimirum ad unum redigi ciuitatem, si eam velis esse quam maximς unam, nam quam maxime Vnum est unus. Unus est magis unus quam domus, &haec magis est una quam ciuitas. Ciuitatem autem esse multitudinem quandam, quandam,inquam,non omnem. Nam & exercitus est multitudo, non tamen ciuitas. Nam, Ut inse dicetur, ciuitas est multitudo rebus ad bene beateque vivendum necessarijs insitit -
TEXTUS. Neque vero tantum ex compluribus homini
bus est ciuitas, sed ex specie quoque differentibus'. Neque enim sit ciuitas ex similibus: aliud est enim belli societas quam ciuitas. Nam quod quantitatevtile est,& si idem est specie: auxilii enim gratia est societas belli, ut si pondus plus auferat. Tali autem re & a gente differet ciuitas, cum non vica tim diuisi multitudine fuerint, sed tanquam Arcades. COMMENTARI LGυμα- - λειονιον. Platoni vel ut occurrere videtur, qui fortasse diceret, se non de tali unione loqui, qua ad unum redigatur ciuitas, sed de ea potius, qua multi licet,ita tam a sint eoniuncti, t non tam multi,quam unus, esse videantur. Huic igitur contradictioni Aristoteles velut occurrens interscit hic de ciuitate, eam esse non tantum multitudinem:
sed talem, tu non ex similibus, seu eiusdem generis dccon ditionis hominibus, sed specie dissimilibus constet, ut magistratibus, priuatis, militibus, sacerdotibus, sapientibus,opificibus , Sec. qui omnes sis ecie differunt, non quo non omnes sint homines, sed quia non eiusdem conditionis. Est autem insignis hic locus, quem & supra bbros. Ethicorum, apite quinto , & infra aliquoties attingit, ciuitatem ex variis ordinibus & gener bus hominum constare debere .