장음표시 사용
311쪽
εοα IN CAP. I. LIB. III. POLIT.
ritur, est agendum: alii sunt ciues quodam modo, non optimo iure: quorum tria facit genera. N am alii sunt ciuesica facti seu πει-i, quos Athenienses vocare solent τοῦς, de quibus Demo .in oratione aduersim Nearam: Romani vocant ciuitate donatos: alii sunt pueri,illi, inquam, qui nondum sint in perfectorum numerum ciuium relati et quod Romae fieri solet anno aetatis xv H. sumpta virili toga: Athenis anno vicesimo vertente prosessione Lexiarchica. Nam annos 2O. nati nomina profiteri solent adulescentes, apud suos quique populares, quorum in tabulas Lexiarchicas ea referebantur. Qua demum professione facta virorum in numero & vere ciues habebantur,ut est apud Pollucem lib. S. Suidam, rip. o alios. Et hoc est, quod ait, μήπω a.' ἡλιαι-
est,quorum nomina per minorem 2O. annis aetatem nondum essent inscripta seu relata in tabulas Lexi-
archicas. Perperam alii interpretes: Hi igitur non persecti, sed incoati potius ciues dici possimi. Alii denique sunt senes depontani scu de ponte deiiciendi,ut vocabant Romani, qui
propter aetatem immunitatem & vacationem a muneribus
publicis impetrarunt: quos Aristoteles hic vocat id est, dimissos & solutos muneribus publicis,quos idem negat absolute elle ciues, ut ab honoribus remotos, sed posse dici ciues -ρη' quemς, id est,effoetos. N am ut corpori,ita di menti & consilio sua quaedam est maturitas A senectus, ut supra lib.a. dictum, ubi de Platone.
O' A Mλι-J Adhuc de iis, qui aliqua ex parte fiant ciues: nunc de iis qui omnino,quique optimo iure sunt ci ues. Hi igitur qua re maxime cernantur, quaeque eorum verissi- ma sit nota, difficilima est quaestio. Aristotelis sententia, ea nota est iudiciorum, concionum & Magistratuum communicatio, ut is vere & optimo iure sit ciuis, cui ad haec tria pa-Domicilio trat aditus, Nam domicilio ciuem no cerni docet argumen-citiis non to inquilinorum S seruorum,qui in eadem illi quidem urbe cernitur. & loco habitant, certi sit me tam en non sunt ciues. Domicilium quidem est necessarium, ut infra ait,& Cicin Bruto negat ingenuos esse ciues, qui in ipsa urbe Roma non habitant, sed vel in municipiis, vel in coloniis: non tamen ex eo Iure connu- cssicitur ius ciuitatis hinc aestimandum. Multa namque ciui-bii vel eom bus inter se sunt necessaria, in quibus tamen vera ciuis nota mercii ciuis non versetur, ut connubia & commercia. Nam ne in his no cernitur. qui-
312쪽
quidem, iure, inquam, vel connubii vel commercii, ciuem stimandum,& infra monet latius,&hic de commerciorum iure attingit. Non est igitur locus vel domicilium Iura es iu-Vera ciuis nota. Iuris quoque &iudiciorum communicatio disioru coctu non sit vera ciuis nota, docet eorum argumeto, quos in- municatio ter est ius commercii aut sordus aliquod. Olim namque ei. η' est v rauitates aut gentes pacta aut foedera commerciorum causa nota ciμ facere solent: quibus cauebatur, primum, ne ciues earum ciuitatum inter se laederent: deinde ut si quam iniuriam vel damnum unius ciuitatis ciuis a ciue alterius ciuitatis cepisset, posset illum iure iudicioq; persequi: quae iudicia Graece dicebantur συμ IMm , t quorum & Thuc rae meminit, &copiose Demosth. in oratione de Halones 7. Philippica. Eadem iudicia seu AκM usitatius dicebanturὶ συμΩλων, in Suia , He chro, Polla lib. S.& hic, dc infici cap. 6. Symbola, non ρ ρλ hic sunt tesserae, ut interpretes, uno excepto Sepulae ,reddunt, sed pacta &-t recte Suidas, & Aristoteles aperte infra cap. o. Neque locus igitur,neq; iuris&iudicio rum communicatio ciuem facit.
Πολαχῆ Dein quilinis.eos non esse in ciuium numero, cum per se est perspicuum, tum ex eo quod multis in Πρη ri locis ne id quidem habeant quod illi quos inter ius est com- μ 'mercii, iuris,inquam, sui persecutionem. Nam plerisque in locis inquilini ius ipsi suum persequi non poterant, sed auctore sumpto ; qui mos & Athenis viguit,ubi inquilini nihil agere publice poterant sine auctore:alioqui venum ibant, & is
serui fiebant. Auctorem voco, quem Graeci o H goo. Sic e- nim Iurisconsulti vocant; Foemina, inquiunt, non potest quicquam agere publice sine auctore. Et Cornet Nepos invita Attici auctorem vocat Phidiam. Huius moris de sumendo auctore meminit hoc loco Aristoteles:qui vulgo deprauatus ita est scribendus , οἱ μέ si με χουαν,οιAN' αδάγκη νε- ειν Quom, . a αυλαῖς. Quae verba Petrio Victorim primus hic interiecit ex veteribus lib.&veteri tralatione sumpta: & plenius confirmauit liba. variar. Dct. cap. aa. Vbi dc
de hoc more latiust Videatur &H6 ch. in etsi in .editione Basiliensi est, ἁαὰυη-Aὸ ἀπι-
λῶς πως μετεχουσα ἀς πιι οτης,&e. Na & haec verba, ἀπιλύς πως quae in plerisque locis desunt,ex vetere tralatione sunt adiicienda. Nihil autem interest, legatur -ρέ ν
313쪽
tru in nu- exulibus & ignominia notatis, an etiam non sint ip ciuiunt mero ciuiu. nnmero. De exulibus notum negotium, eos non esse. quanquam Romae multa erant exulum genera, ex quibus qui- Ignominia dam, ut relegui, no desinebant esse ciues. De ignominia no- notari. tatis res est d sicilior, quos Romani veteres vocant Intestatos & Improbos. Hos tamen & ipsos,ut senes, desiisse esse in Verorum numero ciuium, ex eo intelligi potest, quod magisti aluum capiendorum potestas illis sit adempta.
is M. iure, A ciuium optimo iure notis non veris: concludietandem, optimo iure ciuem hunc esse, qui Sc imperiorum &- iudiciorum sit particeps; vel breuius, qui Imperiorum seu Mus o Magistratuum. Nam Magi Matuum duo esse genera; fini-rm dupleae, tum Vnum se tempore circum scriptum, cuius generis R temporan, ni e prant Omnis generis Magistratus, certo tempore definimo ριγρου album esse infinitum & perpetuum, cuius genetis apud io. Grxcos erant Concio natores&Iudices ; Romae tantum iudices, ubi erant quidem cohciones ὀ comitia; sed concionatores seu Ecclesiast aequibus hi agitur,no erant. Nam, j. Ecclesiasta is est, qui ius habet deliberandi dc sententiae di cendae in concione: quod nemini praeterquam vero ciui pa' tebat. Solent autem Graeci desu inma Republica in concione deliberare; eaq; re Ecclesiastae quodammodo erant consiliarii.& lib. I. Rhet. orationes in hoc conuentu habitas Ari- λεγι νυμ- stoteles ait dici λήγους, ut in foro apud iudice, ρουλα moι. Romae in senatu potius & curia ea deliberaban tur. Concio nator,inquit Aristoteles, de rebus suturis. Iudex de praeteritis deliberat ac statuit, lib. i. Rhetor. Vterque erat obiectio. perpetuus ut & Romae iudices. Sed enim, dicet aliquis, po peram facere Aristotelem, qui Concionatorem dc Iudicem vocat Magistratum, cuin inter bos, Magistratum, inquam, iudicem seu cocionatorem magna videatur esse differentia. Nam Magistratuum est imperium, iudicum &concio- natorum non item; sed sententiae tantumdictio & deliberatio. Quare & Plato lib o. de luib se Cic. multis in locis, & diligenter Iurisconsulti ide quibus videantur Duarenus libr. .
314쪽
M M ENTARI L inii Asri diliginter Magistratus a iudicibus distinguunt.
Iudices sunt priuati omnes, magistratus sunt publicae perinae. Aristoteles igitur,huic qua, ioni occurrens,ait,non ad- Refutatio
modum probari sibi hanc differesiam, deridiculum esse,iudi- seu solutis,ces & concionatores non posse dici Magistratus, cum tamen eorum maxima sit potestas. Verum, inquit, siue ita sit, siue non, nihil ad re; nos disputationis .inquit, causa & commoditatis omnes vocabulo Magistratus coplectamur. Nam alioqui nullum est aliud vocabulum commodius concionatori&iudici comune. Vt tamen ab aliis Magistratibus propcie dictis hos separemus: ea propter Magistratum altu fecimus finitum,alium infinitum. Veri igitur ciuis nota veris. si ma est Magistratus & imperium, quam & nato lib. o. deleg/b. probat, ο-ων. Cui namque potestas una iudicandi non patet, tanquam plane peregxinus habetur.
T E X T V S. Sciendum autem, earum rerum, in quibus res
subiecti specie differunt, & ex bis haec quidem est prima, illa vero secunda, illa denique proxima;
qua parte sunt tales, aut nihil omnino, aut vix esse commune. Respublicas autem specie inter se dita ferre videmus,& has quidem esse posteriores, illas Vero priores. Nam vitiosas& deflexas necesse cst non vitiosis esse posteriores. Deflexas autem que-
admodum dicamus, infra intelligetur. Itaque &ciuem pro singulis Rebuspublicis alium esse oportet. Quare explicatus maxime quidem in Democratia est ciuis: in alijs vero fieri quidem potest, ut si,non tamen est necesse. Nam quibusdam non est populus, neque concio legitima, sed e traordinaria: Iudicia quoque separatim fiunt, ut Lacedaemone iudicia de contractibus fiunt apud Ephoros, alia apud alios, apud senes vero capit lia, apud alium denique magistratum fortasse alia. Ix em & Cartha ine omnia iudicia a magistrati-
315쪽
,ς IN CAP. I. LIB. III. POLIT.bus quibusdam administrantur. Sed enim civis definitio correctionem habet. Nam in alijs Re-buspublicis non est infinitus magistratus conesonator &iudex, sed finitus; bis namque vel omnibus vel quibusdam potestas est deliberandi &iudicandi de rebus vel omnibus vel quibusdam. Ex his igitur , quis sit ciuis, perspicuum est, cui namque potestas est capiendi magistratum vel deliberativum, vel iudicialem, ciuem iam esse dicimus huius ciuitatis; Ciuitatem vero talium multitudianem, cui
ut summatim dicam. c o M ME NTARI i.
elused fini 1μή-J Docet, priorem ciuis definitiouenitio prace ei hon omni Reipubl. sed Democratiae tantum conuenire, ita cui ciui quidem ut primo Democratiae conueniat illa quidem, ac- petat. commodati taret en & aliis Rebusipub. possit: nam pro varietate Rerum pub. ciuium quoque definitiones de notas varia-CHes Ori- reaani vero ciues pro variis Rebuspub. esse varios docet haconi pro Re- ratione; Quia variae quoqne sint Reipub. Sic infra cap. 3.m . -- Ciuium virtutes varias esse docet , Quia variae sint Respubl.rietate. Formula sit ista i Vbi res subiectae specieita differunt, ut earum una sit prima, altera secunda, alia tertia, dcc. ibi nullum
commune nomen, nisi homonymon,reperitur; nullum n- quam, genus idem commune. De quo axiontate erudite v. 'Scheghius in categorias Arsotelis , ct libr. ι3. Demonstrationum,e, Top. tibi. cap. M.tex. r. Ostendens ea vocari
iam: quae dialecticum quidem genus unum habeant, sed no physicu. Atqui Resp. ita sipecie differiat, aliae ut sint priores, aliae posteriores: nam rectas vitiosis esse priores verbi gratia, Regnu prius est Tyrannide in ex eo i ntelligitur, quod omnia trecta vitiosis sint priora: quae autem sint rectae, quae, vitiosae & deflexae, cur, inquam,ita dictae, explicabitur infra es s. Ergo politiarum seu Rerum publ. & proinde σπλιτων. id est, ciuium inam coniugatorum eadem est ratio J nullum erit idem&comm unci genus, nulla communis ratio , aut vocabulum, nisi homo mon. Ex quibus necessario sequi-
316쪽
tar, alium in alia Republica esse ciuem. Eum autem, quem Priore de supra definiuit Aristoteles, Democratiae esse accommoda- nitione citum seu politiae, ex eo intelligitur, quod notae illae sint DG uib. Demo-mocraticae, concionum, inquam, iudiciorum & magistra- craticis tα tuum communicatio, quae notae in aliis Rebus 'ub. fere non tum conue- inueniuntur. Nam in aliis quidem nullae sunt conciones Or- mre. dinariae & legitimae, rami, sed tantum indictivae συγκλη- I. Ratio. miquet subito postulante necessitate conuocentur. Sic enim haec, C- κκλησαι - νομίζουαν, sunt intelligenda, perperam ab interpretibus accepta. Nam verbo, νομίγαν, eleganter indicat conciones νιμ ιM. De his duobus concionum generibus Eudius in comment. Gryea Ling. In aliis ciuitatibus a. Ratio. ut sit concionum, non tamen est iudiciorum communicatio, ut Lacedaemon & Carthagine, ubi iudicia erant penes certos homines, Lacedaemone quidem ciuilia penes Epho- Ios,capitalia penes senes; Carthagine vero erant omnia penes si los Magistratus, quae in aliis vibibus etiam sunt penes priuatos. Sic & Romae ante legem Semproniam non omnibus ciuibus communia erant iudicia, sed tantum penes se- . natores, Avianus lib. t. de besi. ciuil. In omnibus igitur ciuitatibus, Vbi concionum vel iudiciorum siue non est usus, siue non est communicatio libera, iis prior ciuis definitio no conuenit
αν. Docet eandem ciuis definitionem non habere locum in iis Rebus piab. ubi concionandi, id est, deliberandi & iudicandi potestas non est penes populia, sed penes certos magistratus, quemadmodum in regno & aristo cratia senatus α iudicia no communicantur populo, sed certis; quod idem iam dictum est. Ad summam igitur, ciuis supra desinitus est politicus seu Democraticus, non Basilicus aut Aristocraticus. Quid ergo, dicet aliquis, nulla ne po- Nulla com-test communis definitio reperiri 3 Iam docuimus, non posse; munis om-Quia res subiectae specie differant, ita ut altera sit prima, al- nitim citiis tera secunda: accommodari tamen haec poterit: nam noxa definitio in- magistratuum omnibus Rebuspub. videtur esse communi , ueniri po- adeo ut in quacunque Repubi negari possit ciuis esse, cui ad , . . magistratus no pateat aditus. Hanc igitur Aristotelicam ei. uis definitionem laudant doctissimi viri, Contarenus in libr. de Rep. Veneta. GaImbirim Italus in lib. de Regno. Agonius lib.ι. ct a. de iure ciuium Romanorum, initio libr. r. de Ee- T s
317쪽
pub Atheniensium. paulud Manutius se alii. Eam tame glipodin. Iu uiter exagitat Ioh. Bodmud in lib. de methodo hisorica, cap. s,is. Gallim. latissime,ubi contendit, ciuem non magistratu, sed imperio,
id est, qui sub eodem sint principe vel Repub definiendum,
magno errore confundens ciuem cum subdito, ut vocant.
Ciuitatis Πολιν sti, Cognita ciuis definitio desinitio. ne, facilis est & ciuitatis definitio, ut eadem coniugatorum est ratio. Ciuitas igitur est eorum, quibus & concionum &iudiciorum & Magistraruum est potestas, multitudo, rebus ad usus vitae necessarios satis instructa: quam ciuitatis definitionem & infra aliquoties, & libr. r. Oeconom. iterat: esse multitudinem, & quidem talium, ex prioribus intelligitur, α ex initio lib. I. ubi & tertia definitionis pars de rerum co- , pia est explicata, de qua tamen & infra latius li 7. 2 c . T E X T v S.
Definiunt autem ciuem ex usu, eum qui ex troque parente ciue , non ex altero, ut patre auti natre: hi vero & hoc amplius quaerunt, ut ad auos
usque duos vel tres vel plures. Sic igitur dum ciuiliter&cito definiunt, quaerunt quidam de tertio Vel quarto, quemadmodum sit ciuis. Et Gorgias quidem Leontinus partim sertasse dubitans, par
tim ludens, ut mortaria, quae ab mortariorum opificibus efficiuntur ; ita &Laris aros aiebat esse eos, qui ab auctoribus essent facti. Esse namque& Larissorum quosdam opifices.Est autem rude. nam si ex definitione priore Reip. sint participes, sin t ciues. Etenim ne quidem id ex cive viro aut foemina accommodari potest ad eos , qui primi incoluerint vel condiderint civitates.
itis. oe ἰονται. J Altera hoc loco ciuis definitio vulgo usitatior affertur & refellitur ab Aristotela. Nam ciuem vulgo definiebant,non,ut Aristoteles, imperio, sed natalibus & oris; eam, inquam, qHi ea viroque parente ciue sit natus: quomodo
318쪽
r o 5c Pericles legeuata constituit Athenis,illos demum Lex pDd i ,' veros Athenienses esse censendos, non qui ex altero tan- clis. i*F tum sed qui ex utroque parente ciui esset natus ite Ze Plui. iis ita Periclis: quo pertinet & haec quaestio, An nobili genere haberi debeat, qui ex altero parente tantum nobili sit natus. Adeo autem natalium in ciue habendam rationem vul- Opinio quo P putasse ait Aristoteles, ut quidam non tantum patrem, rundam. matrem, sed ulteriores gradus requirerent, tertiti & quartum auos,proauos, attauos,trittavos,&c. H qc igitur est vul- Exempla.gata ciuis definitio, quo pertinere ali & Gorgiat Leontini di-etum de Larissaeis incolis urbis Thessaliae, quos ille mortariis comparabat. Nam ut mortariorum, ita&Larisi eorum suos quosdam suilleolusices, id est, Larissaeos ex parentibus tanquam opiscibus procreatos & factos. Gorgias igitur hac similitudine usus dicitur, siue ioco ut Caepe solet, teste Ari. sotele lib.3. Rhetori initio. siue serio, id est, agens de hac ipsa quaestione, An ciuis ortu an imperio sit definiendus, Aristoteles amem clare &absque omni dissimulatione A isibi. tua hunc ciuis definitionem non conuenire neque accommodari dilicti, re-ro se ait ad omnes. Quid iraὶ nem pe ad primos civi tatis vel fotatio hu incolas vel conditores, qui cum sint primi eius ciuitatis ci- im secundata es, fieri non potest ut ex parentibus quoq; ciuibus sint nati; do initionia lioqui primis aliqui essent priores. Haec igitur una est ratio, i. Ratio. qua usitata haec ciuis definitio rescitatur.Altera est; Quia sequerelar, priorem esse falsam, si haec sit vera. Quid itai Nam a. Ratio. ex priore tum esse ciuem diximus, qui modo Reipublicae&honorum sit particeps. Iam saepe usuuenire potest, ut idem iste ex neutro parente ciue sit natus, sed ciuitate donatus. Itaque si prior desinitio est vera, eisicitur necessario hanc es gazizi: Ea
verum de illis maior fortassae sit controuersia , qui Reipublicae facta mutatione ciuitatis fiant participes, ut Athenis secit Clisthenes eiectis tyrannis. Multos namque peregrinos & seruos &inquilinos in tribus asscripsit. Controuersia a tem aduersus hos est,non qui ciuis, sed an ini uria
319쪽
36o IN CA p. I. LIB. III. POLIT.an iure. Atque & hoc amplius quaerat aliquis, trum qui non iure est ciuis, ne ciui, quidem sit quasi eadem vis &potestas sit iniusti&falsi. Quia autem videmus & magistratus quosdam esse ini iuste, quos imperare quidem dicimus, sed non iu- ste: Ciuis autem imperio quodam est definitus
nam, ut diximus, qui talis imperij est particeps, est ciuis) perspicuum est, & hos ciues quidem esse
dicendos: de iure vero vel non iure aptum est, Mpertinet ad quaestionem prius expositam. Nam quaerunt quidam, quando ciuitas egerit, & quando non ciuitas , ut cum ex Oligarchia vel tyrannide exstiterit Democratia.Tunc enim neque pacta quidem seruare volunt, ut non a ciuitate, sed a tyranno facta, neque alia multa eius generis: quasi quaedam Respublicae dominandi, non communis utilitatis, causa consistant. Quod si igitur quaedam hoc modo Democratia utuntur, aina huius Reip. perinde dicenda crunt huius esse ciuitatis, & quae ex Oligarchia & ex tyrannide.
COMMENTARII. An qui mu J Aliam de cive quἡstione paulata Rὸ'. lo ante exposita meliorem & magis controuersam nam f=ma eities prior rudior&simplicior ae facilior suill assert hoe loeo A fur, retiora ristoteles hanc, An mutata ciuitatis seu Rei publieae formaraues sint. ciuis vexi ciues: quod Athenis accidisse narrat. NaAthenis cum Reipubli- torma, a Solone constituta,E Pisistrato & Pisistratidis in tyranni dem esset conuersa ; Clisth nes, Reipub. princeps, pulsis tandem Pisistratidis, & Solonia Reipubl. forma restituta, cum bellis ciuilibus aduersus Pisistratidas exhausta esset ciuitas, & minor faetus ciuium numerus , frequentandae ciuitatis causa multos ciuitate donauit peregrinos, inquilinos,& seruos manum istas: quod copiosius exponit Hero .lib. s. De his igitur ciuitate donatis Sc
320쪽
nouis ciuibus quaeri continuo coeptum Athenis, an veri es sent ciues ξ Aristoteles quaerendum potius ait, an iure facti Aristores.& iusti ciues 3 Nam discrepat verum a iusto,falsum ab iniu- iudiciti .sto : quanquam vulgo idem sonare& valere videntur, adeo quidem ut de Cic. grauiter disputet de legibus, An iniustae leges etiam leges sint dicendae,&negat dicendas initio lib. . de legibitis. Aristoteles contra ciues non iure factos,tamen ciues posse dici ait argumento magistratuum,qui licet improbi Scaduersus comunem utilitatem imperent, nihilominus magistratus dicuntur. Atque haec de veritate &iure distinctio etiam Iurisconsultorum di sputationibus est consentanea,
qui diligenter inter ius & factum siue inter quaestionem iuris&facti,id est, definitionis & veritatis distinguere solent. De ijs igitur nouis ciuibus quaestio iuris fuit potius quam facti quaestio. Huic autem iuris quaestioni adiunctam Sc finitimam ait esse alteram quaestionom, cuius Sc supra initio huius capitis facta est mentio, non de ciue,sed de ciuitate. Cuius ciuitatis causa omnis haec de ciue ipso disputatio allata est. Quasio igitur haec ost de ciuitate, quando ciuitas quid si Mndoci- fecisse vel egisse censsenda sit,quando non. Cuius quaestionis uit 1 qui Vtilitas in eo cernitur, quod in foederibus aut aliis publicis piδmfecisse pactionibus saepe quaeri solet, an ratae sint habendae mutata censeatum Reipublic* serina: quod de Athenis de Romae tempore Ciceronis diligenteragitatum fuit: An ciuibus a Caesiare donatae immunitates ratae sint habendae. Cuius controuersia: multa est mentio apud Ciceronem in episeolis ad Attic. xen phontem libra.remm Graecarum, o Antoridem de msteriis, ubi de ἀμ α sola de lege obliuionis, teste Corn. Nepote multa Thr A Huic cotrouersiae non absimilis est ea quae- regum sito; An quae Reges aut principes viri sint pacti, iis & haere- principum des eOxum an cingantur nec ne , quod in diuo Rege nefant que pacti Galli, ut est apud Franciscum Connanum, lib. s. Commenta- haeredes a riorum iuris ciuilis. De aliis Regibus videantur interpretes 4ringantur iuris ad Iprohibis F. quod vi aut clam. De hac autem quae- An muta mitione, An mutata R epubl. veteribus pactis de foederibus sit ta Rep. v - β-ndum; quid de eo, inquam, sit statuendum, non desinit terib pactis Axistoteles ; neque enim id hoc loco agitur, sed ea quaestio o foederib. hic interlicitur, ut cernatur utilitas quaestionis huius loci, sis si nilo ciuitas quid egisse dicenda sit. Nam de foederibus, quit Aristoteles, infra cap. a. insi Perperam