장음표시 사용
351쪽
IN CAP. V. LIB. III. POLIT.suisse bipartita: quorum altera dicta suerint Acroamatica,
altera Exoterica, quae eo lib. ca. citato etiam εγκυκλια. Vocat in illis continebatur disputatio exquisitior &subtilior, quales sunt omnes Aristotelis libri, qui hodie exstat, in quibus disputauit de prouidentia Dei, de virtutibus, honoribus,& aliis,quae docuit Aristoteles horis matutinis; qualia
sunt Physica Metaphysica, quae est subtilior quaedam philosophia j quae auditu potius perciperentur. In his facilior
erax tractatio, ut fit in Dialogis, ut sunt ea,de quibus disputat in Politicis, Rhetoricis, Poeticis, Oeconomicis ; hos libros docuit horis pomeridianis. Sunt tamen, qui negent, hanc librorum partitionem Aristotelis esse veram; sed dicaat, Exotericos libros omnes intercidisse, & hodierna Aristotelis omnia opera ad primum membrum, scili cet A croamatica,t ferri debere. Sed refelluntur aperte Aristotelis testimonio in
Κατα το δίγιον. J Ait, Resp. vero & absoluto iuri: esse consentaneas, quae bonum spectent publicum.quaequo sint rectae Nam ius aliud est absolute verum, aliud est com paratum, qua de re infra latius cap. 7.
praua Ress. r. platonis partitio. IXPLac ANTVR hoc cap. Rerum publiearum sermae seu genera, & quidem bifariam; priore quidem capitis parte populariter, posteriore accuratius. Rectas igitur Resp. tres esse docet, Regnum, Optimatum potestatem, & Rem publicam: prauas totidem, Tyrannidem, Factionem seu O- ligarchiam, &Democratiam seu populi imperium. Hane Rerum publicarum partitionem constanter tueri solet & explicare t hic & in Ethicis tib S. cap. Io , lib. . cap. a. quo in libro Platonem reprehendit, qui quinque tantum Rerum- publicarum genera exposuerit ; Regnum, Aristocratianti Tyrannidem, Oligarchiam & Democratiam, omissa Republica paulo aliter, additaq; distributionis ratione Obmpiod. Dper Gorg Plat. raxi. ro. pag. 33. Et certe Plato Respubl. quidem alias facit rectas, alias prauas: rectarum numero regnum & Aristocratiam, quas duas verbis, re unam esse ait ob DdeEo. in M. prauarum numero complectitur Democratiam, Oligarchiam&Tyrannidem. Atque ita quinqua facit Rerumpublicarum genera, nam rectam, quatuor pra-
352쪽
as, Lb. s.f. p. de Rep. Idem Plato in Politico sieptem facit a. nato terum pubi carum genera,Monarchiae duo Regnum &Ty partitio iuannidem; paucorum imperii, itidena duo, Aristocratiam & polis. mihi ligarchiam, multorum denique imperii item duo, sed uno pag. 'r. omine, Democratiam iustam & iniustam: postremo septinam prorsus eximiam dc a prior bus latissime disiiunctam; inern locum Aristoteles hic imitatur. Pol b. lib. o. sex quoq; POI Hi acie Rerum p . genera; Regnum, Aristocratiam, Demo. partitio. zratiam, Monarchiam, Oligarchiam &Ochlocratiam, Ci- Ciceronis ero aurem lib. .de Re Abl. apudAm stinum libr. r'. de civit. partitio. Dei, cap. at. sex item facit Rerum piab. genera; regnum paucorum, optimatum imperium Sc uniuersi populi, tyrannidem iniustorum, optima dum factionem, R iniusti po8uli
His autem explicatis proximum est Respubl. quot numero, & quae sint,videre: & primum quae ex iis rectae. Etenim declinationes vel aberratio nes his expositis erunt perspicua . Quoniam. autem R.espublica quidem & administratio publica idem valerit, publica autem administratio ciuitatum est princeps: necesse est, principem est ovel unum vel paucos, vel multos. Cum unus vel pauci vel multi ad commune quidem bonu prae- erunt, has quidem rectas neces e cst esse Respublicas. Eas vero, quae ad priuatam, vel unius, vel paucorum vel multitudinis, aberrationes. Nam ii qui siunt participes, aut dicendi sunt non esse ciues,aut boni oportet esse participes. Solemus autem appellare unius quidem imperii id, cui bo
num commune Cst propositum, regnum, pauco- una plurium tamen uno Aristocratiam siue optinatum; vel quia optimi imperent, Vel quia, quod riuitati & eius participibus optimii, spectet. Cum utem multitudo ad commune bonum praeest,
353쪽
33 IN CAP. V. LIB. III. POLIT.communi omnium Rerumpub. nomine vocatur
Respub. bona autem ratione id accidit. Fit enini ut unus quidem vel pauci virtute praestent, plures vero dissicile iam omni virtute esse expolitos, sed maxime bellica haec enim in multitudinem cadit. quare in hac Republica principatum tenet militaris multitudo, eiusque participes sunt ii, qui amma tenent. Expositarum autem aberrationes, ty
rannis quidem est regni, Oligarchia vero Arist
cratiae, Democratia vero Reipublicae. Nam tyrannis quidem unius est imperium ad bonu cius qui unus imperat, oligarchia vero ad bonu diuitum, Democratia vero ad bonum pauperum. Id autem quod communi coducit, ne una quidem illarum.
COMMENTARII. Διωμυδων. J Institutam de Rerum p. generib. disputatione hic enucleate persequi tui . Res igitui publicς quia partim sunt rectae,partim prauet: priore loco de reci is,posteriore de prauis explicandu monet. Na rectis cognitis tari si norma virtus namque vitiorum, & rectum praui est norma seu regula, supra lib.3. Ethic. cap.I.ὶ facile cognoscentur & prauae. Nam & ex contrariis uno cognito cognoscitur& alterum. Ad eundem modum & insta lib.,. cap S. cognitis, quae esuitatibus pestem & interitum adserant,cognitu quoq; facilia esse ait, quae sint salutaria; &bb. o. cognita Democratia, facile etiam posse intelligi Oligarchiam tanquam Democra
'Erii A. J Tria sunt vocabula valde cognata πολις, ηολιτεία , & χωλωυμ quae & quid valeant,& quemadmodum Latine efferri debeant, non peraeque est notum. De primis duobus explicauimus supra. Reliquum est quod varie ab interpretibus Latine redditur, nimirum administratio ciuilis, ratio ciuilis administrationis, ratio Reipubl. gerendae, ratio ciuitatis administrandae, administratio ciuitatis r ab omnibus,pessime:dicendum est summa imperii Ammum imperiam. sic vocant & Cicero & lurisconsul in Est
354쪽
is turmλίπυ- id, in quo ciuitatis seu Reipublicae est principatus, ut in regno penes regem est πιλω-,in Democra- tia est penes populum. His cognitis, sic argumentatur nunc AUMmen, Aristot. πολιτεία idem valet, quod πιλω-. At πολιτευ tu, quo δε-
est triplex. Ergo & λ--. Ergo sunt tria Rerum publ.ge- cetur, tria nera rectarum&prauarum. Cuius conclusionis propositio esse Rerum non ita Ost accipienda, quasi m=λιτεία dc πολιτευω ide pror- pub-gm4sus valeant,quae certe disserunt. Nam πιλλευ- summu in m- est imperium πολ- ι est ipsa ciuitatis serma & descriptio: sed quia πιλωimi tanqua anima constituit πολλ' . Nam ex summo imperio m1λοῖαι pendent &constituuntur. Ansum pilo,qua diximus πολιπι ob esse tria, est perspicue vera. Nam necessario vel penes unum, vel penes paucos, etiam tres, ut penes triumuiros, vel decem,ut decemviros Romae, vel denique penes multos summum esse imperium necesse est. Tria igitur sunt Rerum publicarum genera: quae an sint Vnde co- rectae an prauae, ex fine coguoscendum est, id est,ex utilitate gnostiatur, seu bono ipsis proposito; quod si erit commune, rectas, si quanam priuatum, vitiosas & prauas fore supra demonstrauimus rem aut His ita breui expositis&conclusis adiungit postea Aristote- praua ties nomina ipsaruin RGumpublic. tam rectarum quam vi- Ressub.
Tertium rectae Reipublicae genus Politia ter-
communi nomine Rempublicam dici ait. Nam de alias ta- tia speciespe accidit, plura ut sint negotia & res quam vocabula,inquit Reipub. Iuriscons. l. . natura. 1. depraescrip verb. Cur autem huic potius acciderit id quam aliis, ut suo vacans nomine dicatur communi, rationem reddit Aristoteles: quia vix accidat, ut multi virtute praediti bonum spectent publicum: facilius v-mas aut pauci reperiuntur tales,multi dissicillime. Quare factum est, ut regnum & Aristocrati aestent nota vocabula, multorum Respubl. vix esset nota & proinde nomine vacans; quam eandem causam insta lib. . ait esse, cur plaertq; ianc Reipublicae formam, etiam Plato, ignorarint. Quod tutem diximus, raro multos reperiri, qui omni virtute sintrinditi,res est perspicua. accidit tamen, ut una aliqua virtus, in xime fortitudo bellica, etiam in multitudinem cadat,ut lim in Spartanos & Romanos, sapientia in Athenienses,iqiac Propter monet hic Aristoteles, in hoc Reipublicae ge-:xet dominari milites, & principatum esse & penes rem militarem.
355쪽
litarem. verum de hac Reipublicae forma non tam simEliccquam permixta infra bb. . latius.
Τ E X T v S. Oportet autem prolixius explicare,quae harum Rerum publicarum quaeque sit,& quas habeat co-trouersias. Nam in quaque scientia philosophan iis & non tantum ad agendum spe ctantis propriuest non praetermittere, nihilque relinquere; sed quaq; de re, quod verum sit, cῆplicare. Estautem Tyrannis quidem unius imperij, ut est dictum, herile in ciuili societate: Oligarchia vero, ubi Reipublicae sint domini,qui bona habent: Democra-xia vero contra, ubi non qui bonorum copiam te nent, sed pauperes. Prima autem controuersia de
definitione est. Nam si plures ij que diuites domini sint esuitatis, Democratia vero est,ubi dominast multitudo: eodem fere modo rursus si &scubi ccidat, ut pauperes pauciores quidem sint quam diuitcs, potentiores vero domini sint Reipub.ubi autem exigua multitudo est domina , Oligarchiam csse aiunt: non recte definitum videatur de
Rebuspubl. Sed enim si quis diuiths quidem pau
citate coniuncta, paupertati vero multitudine,sic vocet Respub.Oligarchiam quidem,in qua magistratus teneant diuites, ij que pauci numero . De mocratiam vero pauperes, ij que multi numero: alia subest controuersia. Quas enim dicemusian
expositas Respub. in qua plures diuites, di in qua
pauciores pauperes, viriq; vero Rerum publicara sint domini: si quidem n ulla alia praeter supra eX- positas est Respubl. Ex hac igitur ratione perspi- sue cilici videtur,paucos quidem aut alios inultoS
356쪽
COMMENTARI 1. , sie dominos, esse ex eventu; illud quidem in Osi
archijs, hoc vero in Democratijs: eo quod diuties quidem pauci, pala peres vero ubique sin t mul- i. quare sequitur, priores quoque causas non esse Iifferentias. Qua autem re & Democratia & Oli- ar chia inter se differant, paupertas est&diuitiae.
Atq; necesse est, ubi quidem praesint propter diui- ias siue pauciores siue plures, hanc esse Oligam
hiam;ubi vero pauperes, Democratiam. Sed, ut
diximus, euenit, ut illi quidem sin t pauci, hi vero
multi. nam diuites quidem sunt pauci, libertatis fero participes sunt omnes: quas duas ob causas imbo de Rep.ambigunt.
, COMMENTARII. AM J Altera huius capitis parte inquirit in
herum publicarum definitiones priore capitis parte exposias. Cuius suae diligentiae rationem initio hic affert hanc; luod abeo, tui non tam agendi quam contemplandi & veri:xquirendi causa philosophatur, nihil, quod ad veri inuesti- allonem pertineat, si omittendum: qui praeclarus est locus , nethodicus, quo velut digito indicat Aristoteles duom hodorum genera, quarum altera sit practica, altera theore-ica. Nam qui ad usum & agendum omnia reserunt, satis ijs Methodus ile, si popularia&vsitatiora duntaxat explicentur: qui au- allapractiarm limatius veritatem exquirunt,eos popularibus & Vulgo ea, aliaeceptis rebus & sententiis non continuo acquiescere & cΟ- theorotica.entos esse debere, neque ea tantum, quae ad usum, sed quaed cognitionem cumque faciant, esse conquirenda & expli-mda. Alii igitur persequantur tantum quae ad usum. Ati-oteles,ut Philosophus, ea quoque, quae ad cognitionem M .:xi inquisitionem stant necessaria, explicare debet. Sed deic duplici methodo & su p. tib r. In duarum igitur Rerum-iblicarum Democratiae & Oligarchiae , utpote usitatio-m, definitiones vulgo receptas & usitatas merito accura- is inquirendum censuit Aristotcles. quod iis dem pene ver- itcratur, infra lib. . cap 4. Democraria igitur vulgo dici-Y tur
357쪽
L tur esse Respubl. in qua multitudo dominetur, O ligar chla, Democra- in qua pauci. Nota igitur, qua has duas Resp. inter se distin-ria se Ob- gnunt, perspicue est numerus. Aristoteles hanc discrimini;
rarchia ivul notam docet esse falsam, & aliam esse veriorem, Democr go credita tiar quidem libertatem seu paupertatem , Oligarchiae diui- nota. tias. Vulgi notam bisariam reprehendi posse ostendit: nam Vera nota. primum quidem fieri potest, ut plures ciuium sint diuites h Vulgaris que Reipub. domini, pauciores sint pauperes. Contra vero nota refu- fieri potest, diuites ut sint plures, pauciores pauperes; hi ta- men diuitibus sint potiores & imperium teneant: xbi absurdum sit dicere.esse Democratiam vel Oligarchiam: propterea quod, penes paucos pauperes Vbi est imperium,nemo dixerit esse Oligarchiam : penes multos autem diuites cum fuerit imperium,qui potest esse oligarchia, cum haec dicatur esse paucorum, neque eadem unquam dicta fuerit Democratia ubi diuites praesint 'Aχλαρια κύντς. J Occurrit alii definitioni, eamque Al-De iti' sani quoq; fore ostendit. prior repreliensio simplicium fuit sal Demo definitionum, haec est conium harum. Simplex definitio O- pratia , ligarchiae est, in qua pauci dominantur. Democratiae, in qua Olgarchra' multi. Coniuncta Oligarchiae, in qua pauci diuites seu n biles; Democrati ,in qua multi iique pauperes dominantur. Fortasse igitur,inquit,nas Respub. ita coniuncte definiendas quis putet; sed eadem suberit difficultas & eontrouersia. Nam quid fiet his Rebus publicis, quas modo commemorauimus, quarum in una multi dominentur diuites seu nobiles,in altera pauci pauperesὶ quid, inquam, his fiet, ad quod
Reipublicae genus pertinebunt Z Certe si quae supra conclusimus,vera sunt, ex tantum esse Reipub genera: sequeretur,
haec duo,quae commemorauimus, non esse in Rerum publi carum numero habenda: aut si habenda sunt, ut sunt; sequi. tur, plura esse Rerum publicarum genera, quam s. utrumuis dixeris,leneberis. Eοικε πι - λογος mis A. J Adhuc reprehensa vulgi harum duarum Rerum publicarum nota, numero: iam conclu-OIearchia dit,quae earum sint verae notae. Et Oligarchiae quidem veram ota. notam ait esse di uitias, Democratiar vero paupertatem sue Democra. libertatem: Vulgi autem notam non est e veram di per se, sed tis. ex eventu duntaxa quia fere hqc usuuenire solet, ut diuites rauci sint numero,pauperes & libertate parco rlurimi. Haec Axi-
358쪽
COMMENTARII. Nactetistotelis sententia necessario ex prioribus consequitur. CEgarchia quibus & hoc efficitur, eam esse Oligarchiam vere, in qua dominentur diuites Lia nobiles siue pauci, ut Romae olim patricii, hodie Venetiis, & inplaeris que ciuitatibus Itali mitem Norimbergae & Augustae Vindelicorum: siue plu- aes, quod rarius occidit, de quibus infra lib. cap s. Demo- Demos ocratiam vero esse, in qua pauperes etiam pauci donainentur; tia, quod iamen & ipsiqm raro accidere solet.
vulgo plaerique jure quamque suo niti dicerent, eaque pro- pter tanquam uitas& Respublicas laudarent; Ath nienses Democratiam, Lacedaemonii Oligarchiam: Aristoteles,tanquam arbiter honorarius & medius, docet,eos quadam ex parte recte dicere ; omnino, pereeram: & proinde eos, 't Athenienses &Lacedaemonios, qui tanquam iustas M absolute rectas esse Respubl. omnes putarint, magnOrncrrore yersiai.
Sumendum est autem primo, quos sines dicant Uligarchiae de Dein cratis,& quod sit ius Oligar
chicum & Democraticum. Omnes namq; quoddam attingunt, sed aliquo usque progrediuntur .dicuntque non omne quod vere est ius, ut ius videtur elle & aequitas, sed non omnibus, verum ae qualibus seu aequis. Atque ius videtur esse iniquitarietenim est, sed non omnibus, verum iniquis.
hi a retem hoc quibus detrahunt, & perperam existimant. Cauia autem, quia de suis est iudicium, Uaerique autem fere mali sunt iudices de suis rebus. Quare clam ius est quibusdam, & eodem modo diuiditur , ct in rebus & quibus, ut explicatum supra in Ethic. dum rei quidem aequitatem faten tur, consentiant, eam vero quae quibus, dubitan* Y α maxist
359쪽
3 o IN CAP Vi. LIB. III. POLIT.maxime quidem propterea, quod modo diximus quia perperam ea, quae ad se, iudicent. Deinde v ro quia cum utrique ius quoddam afferant aliquousque, existimetatis se adferre omnino.Nam qua- , dam ex parte quidem, qui sunt inaequales ut diuis: ths,toto genere se inaequales esse credunt: qui vero quadam ex parte aequales, Ut libertate, toto genere aequales. Quod aptem maximum, non afferunt. Nam siquidem bonorum causa communia cament&conuenissent, eatenus ciuitatem participarent , quatenus & bona. quare firma videatur esse ratio Oligarchicorum. N eque enim ius esse, ut de centum minis aequas partes auferat is, qui Vnam minam contulerit ei, qui reliquum omne
dedit, siue desis quae ab initio,siue de hs quq acces
serint. Si autem neque vivendi tantum causa, sidpotius bene vivendi. etenim seruorum aliarumque animantium sit ciuitas , nunc autem non est, quia non sint participes beatae, neque vivant ex
arbitrio & ratione neque bellicae societatis fratia,
. ne ab ullo iniuria assiciantur, neque propter commercia & usum inter se.Etenim Tyrrheni & Carthaginenses, omnesque quibus inter se sint pacta&conuenta,quasi unius essent ciuitatis ciues.Sunt igitur ijs pacta de rebus importandis, & de non assciendo iniuria, & cautiones de societate bellica. Sed neque magistratus in his omnibus sunt communes, sed alii apud alios: neque alteri de autero laborant,quales esse debeant,neque ut nemo
eorum, qui his pactis tenentur, sit improbus vel iniustus, nulloque vitio praeditus; sed tantum ne ulla iniuria alter alterum assciat. Qui autem de
360쪽
. COMMENTARII. 3 tbona ciuitatis descriptione laborant, de virtute quoque & vitio ciuili vident. Quare & intellingitur , ciuitati, quae vere hoc nomine sit appellanda, non disputationis causa, curam virtutis esse o-
portere. Nam societas esset bellica quaedam aliorum societas, loco tantum disiuncta eorum, qui longe inter se ab sin i, soc rum, & lex pactum, &ut Lycophron Orator inquiebat, iuris eorum inter se sponsor, non qui possit ciues bonos cssicero&iustos.
Ληπlἐὸν A J Vt huius capitis di siputatio sit planior, repetendum ex libo. Ethic. cap. . Iuris &iustitiae duo esse genera, quorum alterum in rebus contrahendis, ait rum cernatur in praemiis & poenis, honoribus & ignominiis: duo quoq; proportionu esse genera, Arithmeticam & Geometricam, quarum illa quidem iuri rerum cotrahendarum, haec alteri ni accommodata ; quae inter genera dc iuris Aproportionum haec summa est differentia,quod in iure quidem reridia contrahendarum, eiq; accommodata proportione A rithmetica, rerum tantum habeatur ratio, in altero rerum & personasum, Verbi gratia, in equo vendendo rei tantum,id est, equi pretium spectabitur, non emptorum dignicas, in altero iure non honorum tantum seu poenarum,
sed & personarum quoque habetur ratio, ut alia debentur praemia imperatori, alia tribuno, alia militi: gladio puniebantur honestiores , cruce, secure, igne alii. In illo igitur iure ratio habetur tantum II, id est; rerum,in hoc &L,id est, rerum, & ο-,id est, personarum. Cur autem quaestionem Mdisputationem de iure & iustitia per proportiones explicarit Aristoteles Platonem secutus,haec est ratio ; Quia ius aequi as, seu aequalitas oetiam vulgo diceretur.' At aequalitas ex roportionibus cognosci let. His praemunitis docet nunc Iristoteles, eos, qui has duas Resp. O ligarchiam & Demoratiam, quia iure quodam niti videantur, iustas dicerent,&ectas seu veras esse existimarent, grauiter hallucinari, quod dem & infra iterat cap. 8. & uno verbo uprabbo. Eth. cap