장음표시 사용
371쪽
duo quoq; Rerum publicarum genera exsistunt, quarum altera Democratia, altera sit politia, seu Respublica generali. nomine. Hac igitur cognita distinctione, docet, imperium multitudinis virtutia non plane expertis esse laudabile. Nam tametsi huius multitudinis ea est natura, Vt singuli ex ea non sint omnibus virtutibus praediti, sed unus,verbi gratia, , sit sortis, alter prudens, alius paulo prudentior: tamen quod singuli non poterunt, fallem praestabunt uniuersi, nimirum perfectam virtutem; alius fortitudinem, alius prudentiam, i similisti Ruam conferens Virtutem. quare eleganter Aristoteles& hoc loco Scin cap. it. huius generis ciuitatem compa-And iis si x x ς VI ae cuidam, quam Graec & Latini Comici vocant, symbolam : quae coena non unius, sed multorum instruitur Etitiis his sum p u, Vr su Terent apud Plautumsaepe. Eadem quoq; act si co paratur uni homini, sed multi pedi & multima no& mul c. Oculis,aurilius, cordibus & mentibus praedito. Nam to- sim cita taxi ustitudo, inu tu uia unum corpus, ex disiunctis partibus
constat. ut homo unus ex coniunctis. Ex hac autem multorum & sensuum & cordium coniunctione hoc boni manare ait Aristoteles, quod quemadmodum in aliis artibus, ut in Musica, in poetica, in pictura, melius quid iudicatur multorum oculis & auribus: ita & in Republ. si alius hanc rem,
lius illam intelligat, melius tandem omnia ab omnibus examinabuntur & iudicabuntur. Vnus vir, ut est in prouerbio, nullus vir: qua de re eleganter infra dicetur.' Aλλὰ τουτω αφερουαν. J De differentia vero bonorum o- inrepsimpli innibus virtutibus praeditorum,&eorum, qui more vulgi ei e o mu sunt boni viri, quia de his duobus generibus, viri imperium γου et tili bo- tribui sit melius, agatur, explicat. Et primum quidem quem-ntiis. admodum hi differant, eleganti similitudine explicat; nimirum quemadmodum pulcri differunt a deformibus, vel arte picta differunt a veris. Arte autem pieta a veris ita differunt,
quod in muliere, verbi gratia, Fere& natura pulcerrima, omnia membra harmonia quadam depulcritudine concertant, & omnes pulcritudinis notae in una reperiuntur:in arte autem factis reperiuntur illae quidem, sed hinc inde conquisitae; & in unum corpus ex variis condiaetae; quemadmodum Croton Helenam pusturus Zeuxis in unum locum omnes
372쪽
pulcritudinis notae, in picta & arte facta non sua sponte, sed sonquisitae: ita etiam in viris bonis, vere quidem bonis inest Φλοκαγαθία , in vulgo non item, nisi 'niuerso coniuncto. hoc primum. A lxerum, an haec d Eerentia etiam reperiatur; Minum Mati,inquam,talis multitudo reperiri possit,cuius singuli qui- rdem non sint viri boni, sed uniuerii: Respondet Aristoteles, o vni reperiri, & tamen non omnem talem multitudinem essedi uerse bona nam esse quandam velut beluinam, ex qua Democratia ex singuo xrema confiatur ut Romae tempore Ciceronis, & Athenis νω ι is,
Ex his igitur & priorem quaestionem quis dio
soluat, & quae ei est finitima, quarum rerum dominos oporteat esse liberos & vulgus ciuium. Tales autem sunt , qui neque sunt diuites, neque vi lana virtutis habent dignitatem. Nam participes quidem illos esse Imaximorum imperiorum non est tutum. Nam propter &iniustitiam & imprudentiam partim quidem iniuriam facerent, par tim Vero peccarent ; non communicare vero Vel , participare est formidolosum. Nam cum multi suiu in honorati de pauperes, ciuitatem hanc ne-
. . cesse est hostibus esse plenam. Reliquum est igia
tur, ut illi consitu quidem&iudicij sint participes. Quare & solo & alij quidam legumscriptores
eos adhibent & ad Comitia & ad rationum relationem, imperare autem solos non sinunt. Nam
Omnes quidem coniuncti satis habent sensus; dc: melioribus mixti ciuitatibus sunt utiles, quemad-
modum cibus non purus cum puro omnem reddit exiguo utiliorem:separatim vero singuli ad iudicandum sunt imperfecti. et Co Am
373쪽
i N CAP. VII. LIB. III. POLIT.
ne, paucis ne prafecte bonis, an m ultis leuiter bonis man- An mulio dandum sit imperium: alteram adiungit, an vulgo seu mul- sint magi- titudini magistratus sint mandandi & qui, quam quaestio-sraim ma- nem ait eadem ratione, qua priorem, explicandam: Ratio dandi. superioris haec suit, nimirum si singulos spectes, nulli magia Ratio g. stratus iis videntur mandandi , quia sint & improbi &im- - κωκη. prudentes: quaeduo,improbitas&imprudentia, sunt omniuἡiux κριας. calamitatum ciuilium causae & sontes. Si vero uniuersos spectes , qui iam sapiunt& intelligunt, praesertim aliis viris bonis coniuncti: hactentas iis aliquid committi poterit, nimirum id quod per uniuersos administrari solet: quod ut intelligatur, sciendum est Reipublicae tria summa esse genera siue munera; Magistratus, Senatus,& Iudicis, qua de re infra&supra diximus hoc libro ab initio. Ex his tribus primum per singulos, reliqua duo administrantur per uniuerses. Iudicia igitur & consilia per uniuerses administrari,inaxime locum habebat in Graecia, &Romae, ubi in concione e AZ populi & comitiis ea fiebant. Atque hanc suam sententiam
confirmat quoque Aristoteles auctoritate Solonis & aliorum legum scri piorum. Nam Solon instituta Athenis Republica magistratus solis ditioribus & patriciis permittebat; infimae plebi haec duo tantum dabat, ius designandoruin magistratuum, & ius reposcendi gesti magistratus rationes: ldequo Solonis instituto diximus supra lib. a cap. vlt. idem . institutum fuit & Romae primis temporibus , & hodie est Norimbergae. Nam si plebi nihil concedas, necessario se- quetur odium plebis aduersius alios ; hinc seditiones, ut Lianius lib. . Si omnia, etiam summos magistratus; iam perae, que magnum erit periculum propter improbitatem & im- - . prudentiam plebis. Eimilitudo. Hoc iam explicauimus, singulos non satis per se sapere, sed uniuersos, maxime aliis sapientioribus & melioribus admi tos,quemadmodum eleganter Arist. teles;cibus non purus di incommodus una cum sincero & commodo sumptus; luia multus & par alendo corpori utilior est & melior cibo salubri illo quidem & bono sed exiguo, & qui nc fit alendo &tuendo corrori.
374쪽
Verum haec Reip. deseriptio controuersia non vacat. Prima quidem, quia eiusdem esse videatur, iudicare, quis bene medicinam praebuerit, cuius S praebere Miberare morbo praesente laborau-
tem.hic autem est medicus. Eadem vero est ratio a aliorum & v suum & artium . quemadmodum igi-
tur medicum rationem reddere medicis oporF' tetula & alijs ciuibus alios. Medicus autem est par-xim opifex, partim princeps, & terti vis peritus artis: nam tales quidem in omnibus fere sunt artibus. Iudicium autem committimus nihilo minus peritis,quam scientibus. Praeterea & in cooptatio' ne eodem modo se res habere videatur. Nam recte optare, opus & munus scientium esse videtur, ut & Geometram Geometrarum, & Gubernatorem Gubernatorum. Nam etsi de quibusda quo-
ue operibus & artibus intelligunt & idiotae qui-
am; non tamen melius, quam docti. Itaque hac quidem ratione multitudo non sit facienda do-l mina,nequeComitiorum,neque reposcendarum rationum. Verum haec fortasse non bene omnia dicuntur,cum propter priorem rationem, si mul-
titudo non nimis sit seruilis erunt enim singuli quidem doctis peiores iudices , uniuersi autenx
non meliores vel non deteriores: tum quia de 'quibusdam non tantum is qui fecit, neque Opti
me iudicent, quorum opera norint etiam, qui ar- tem non teneant. Vt domum non eius tantum,
qui feci est nosse,sed is quoque,qui ea vxitur, melius iudicabis. V itur autem paterfamilias, S g
375쪽
IN CAP. VII. LIB. III. POLIT.bernaculum melius gubernator, quam faber,
η ταξις αυπη. J Institutum Solonis, quod modo &ipse probauit, ut plebi duo tantum permittantur, Comitia clet& ius reposcendarum rationum & comitiorum a magistra- 4 et ibus: hoc, inquam, institutum quemadmodum reprehendi possit, &rursus defendi, docet: duas affert reprehensiones: unam utrique reprehensioni deseruientem defensionem. Prior igitur reprehensio, cur, inquam, ne li,c quidem duo plebi sint committenda ,haec, inquam, magistratus & creare r. Ratio G & postea examinare, haec est; Quia ad haec duo opus est iu- να καδε - dicio; ad creandum quidem, ut idoneus eligatur, ad examinandum & exposcendas rationes, ut cognoscant, qua in rest peccatum ,& male res administrata. Sic igitur Aristoteles de rationibus reddendis prius argumentatur ; Is optimus est rerum iudex, qui eas ipse gerit. Ergo & magistratuum, an bene sint gesti, is erit optimus iudex, qui eos ipse gessit. quare plebs iudex esse non potest,quia gerendi ius non habet. An-
Maioris co- tecedens inductione quadam confirmat Aristoteles medi- firmatio. cinae & aliarum artium. Nam an curatio rocta fuerit nec ne, nemo certe melius iudicabit quam medicus; an oratio bene
habita,nemo melius oratore: an testamentum bene scriptu
i nemo melius IC . aut tabulario,&c.
i Dis Gli δε-ο mr λμιουργς. J Elegans est locus de scienti scietiarum rum membris & partibus, hoc consilio ab Aristotele hie in O artium terpositus, ut distinctius explicaret qui de rebus & scientiis discrimine. veri & boni iudices esse possint. Ait igitur, in omnibus sere
artibus tres reperiri personas, quas haeς vel illa ars nonnihil attingat. Nam in singulis sere artibus,maxime practicis Meffectricibus, ut in arte medendi,Iurisprudentia. Rhetorica, Architectura, pingendi arte, alius est opifex, alius princeps, alius deniq; peritus. Quid itat Quia in artibus duo fere coo- siderantur . habitus seu ars ipsa, & usus seu effectus: usus est uniusmodi & unam constituit personam, opificem: habitus in duplex, alter quidem praeceptis & ratione, alter vero usia tantum & experientia comparatus. hinc duae personae: nam qui habitum comparauit ratione, doctus: qui usu & expc- Mentia, usu peritus Latine dici soleti Graeci, Minius maxime Aristo
376쪽
ithoteles, hos duos habitus, alterum vel ptiorem vocat
nus princeps seu γ ιτεκτονι se, quem vulgo vocant physicum; alii sunt velut opifices, quibus ille tanquam ministris praescribit, ut chirurgi, & qui vulgo dicuntur apothecarii; tertius est, qui habet medicinae quandam cognitionem, sed ex usu tantum. Sic in agricola a minus paterfamilias est 6- Exempta τεκτονι ος,famuli sunt tanquam opifices; est & tertius,qui non est lilius scientiae agricola, sed habet tantum aliquam cognitionem agri colendi. Ex his autem tribus iudicium seu iudicandi facultatem habent duo potissimum, princeps sea doctus Musa peritus neq; enim minus commode & recte de rebus iudicant,qui eas usu cognorint, quam qui praeceptis Mratione; qua ratione Aristoteles supra lib. r. Ethic. cap.3. adulescentes negat politicae auditores esse idoneos; quia pro- Pter aetatem de rebus humanis, quas usu cognitas nondum habent, iudicare non possunt. s.
Emim se Nunc de altero, id est, de ipsa desi- a. Reprehe- gnatione & delectu magistratuum, quos veteres Graeci &μ-komani in comitiis rogare solet. Cur igitur ne haec quidem,
is pars plebi sit permittenda ,haec afferri potest ratio: Quia be- Ratio. ne deligere seu optare non sit cuiusuis sed docti. Formula sit,' ista: Dilectus est doctorum .Ergo magistratuum dilectus est doctorum,id est eorum,qui ipsi magistratus aliquando geς
, serint, non plebis, cui ad magistratus non patet aditus. An- Maioris minu tecedens inductione probat, nimirum exemplis aliarum firmatio. artium & ossiciorum, geometrae & subernatoris : nam de ι vometra, an sit bonus nec ne, verissime pronunciare potei ut qui ipse sit geometra ; vi& de gubetnatore,de medico,de sis imperatore: de hac dissicultate eligendi magistratus dictum supra lib.ro. Ethie.cap.mis. & ut fateamur,indoctos& idiotas deoperibus aliquid interdum boni iudicare, hoc tamen cer tum est eos non melius iudicaturos, quam qui sint docti. ----.J Hoc loco Aristoteles respon- solutio.
det prioribus eontradictionibus, easque non impedire, quominus haec duo plebi sint permittenda: nam tametsi singulinua satis idonei sint iudices, uniuersi tamen collatis capiti-
377쪽
bus & eommunicatis consiliis iudicare recte poterunt, qua sint idonei, & an bene administrarint: praeterea quod supra scriptum est, eos demum veros esse iudices & bonos, qui ea ipsa faciant & facere norint, non usquequaque esse verum; quia saepe cernere liceat, meliores quoque rerum & operum esse iudices,non qui ea secerint, sed qui iis utantur; ut de domo,an commode sit cedi ficata, melius iudicare potest, qui ea utitur, paterfamilias,quam faber ipse. ut de clauo aut gube naculo melius gubernator, quam effector; de veste & calceo sepe melius,qui utuntur,quam sarctores & sutores. Ad eundem modum plebs etsi ipsa magistratum non gerit, tamen quia magistratus imperio utitur, & subest; saepe rectius virudet, quid in hoc vel illo desideret, quam ipse qui praeest. T E X T V S.
Atque hanc quidem quaestionem hoc fortasse
modo satis videatur quis explicare.Est autem huic proxima alia: nam absurdum esse videtur, malos, quam bonos, maiorum rerum esse dominos. R -tionum autem reposcendarum potestas. & magistratuum designatio res sunt maximae, quas, ut
dictitam est, quibusdam in Rebuspublicis populo
permittunt. Concio namque omnium earum est
domina. Atque concionis quidem partes sunt&deliberant &iudicant, qui minore sint censu, &cuiusuis aetatis. Quaestores vero sunt & Imperat res,summ0sque magistratus gerunt, qui in maiore sunt censu. Verum hanc quoq; quaestionem item quis dissoluerit: nam &haec fortasse sunt recta: nam n eque iudex, neque deliberator, neque concio nator impleat , sed iudicum consensus &con silium & populus. Illorum aulcm quisque horum est particula. Particulam autem dico deliberato rem & concionatorem & iudicem. Quare maioriam rerum iure domina est multitudo: nam exu multis
378쪽
COMMENTARIr multis populus'&senatus& iudicum consessus : atq; census horum omnium est maior , quam qui est lingulorum de Paucis magnos magistratu SQ-rentium
i Πωτ υ βο ουν-J Explicata priore contiadi, L obseatactione & reprehensione instituti Solonii, alteram hoc loco seu retr ei ponit & explicat. Sic igitur Soloni rursus occurri potest. Musis.
rormula : Res maximae summis viris sunt permittendae. Haeduae autem res magistratuum designatio,&rationum ex ctioi sunt grauisamae. Ergo non plebi, sed praestantioribus viris per trendae. Plebi autem res eas duas permissas esse Sefuisse a Solone,ex eo facile intelligitur, quia fierent utraq; in concione & comitiis, quorum participes erant non tantum ditiores & honestiores, sed tenuissimi quique etiam infimomo censu, τς. Respondet A ristoteles huic contradicitioni solutio. eodem modo,quo priori, nimirum eam quidem esse veram,s singulos de plebe spectes, nimirum qui sit Pli sunt & ex infimo censu, & pleriq; imprudentes & improbi: sed si uniuerses spectes, iamne si improbi, neq; imprudentes, neque nimis tenues & paupores erunt: adeo quidem, ut uniuersi maiorem constituant censurn, quam virus aliquis ditiorum, cui tamen summi magistratus permitti possint. Κιμ πηλ κι-J Ad graues & maiores magistra' Graui ib. tus aetas quoque grauior sola accommodata esse videtur,ut maes alia ne adulescentibus, sed viris cestante anate, aut lenibus Rei--atore publicae partes ac munera credantur. At comitiorum Roma quos graia in Graecia etiam adulescentuli erant participes : Romae uior conuuia anno aetatis 17. sumpta virili toga, Athenis anno ro. post quam in tabulas lexiarchicas essent relati. Quare Aristote- Graeoru les recte hoc loco, in comitiis seu comitiorum &conciO-.Romanoria
. num participatione neq; aetatis neq; cetasus rationem habe- institutiuri, nimirum ut etiam infimo censu & adulescentes aeque, O vitiosum que viri & senes,ad ea admittantur. o. g. Ai J His verbis refellit A ristoteles alteram contradictionem, quemadmodum paulo ante ea plicaui- Rus : nam comitiorum seu concionum auctoritas non est renc unum aliquem, hunc vetillum, sed penesrotam muta
379쪽
risere in RepVb. quam hominum arbitria. 2Mnaleisses bona t.
titudinem. Eadem est & senatus & iudicii ratio. Univernconcio, senatus & iudicum consessius praeest,& ea, de quibus hic agitur, facit, non singuli, qui tantum sunt paniculae iam embra vel concionis vel senatus,&c.
et E X T V s. Haec igitur ad hunc quidem modum sint eoplicata: quae autem prima fuit allata controuersia, nihil aliud ita declarat quam leges debere esse dominas recte latas; imagistratum autem , sue unus siue sint plures, harum rerum esse dominos, quas exquisite leges nequeant complecti, eo quod non facile sit factu, ut uniuerse dicatur de omnibus. Caeterum quales oporteat esse leges, quq bene sint
latae, neque dum planum; sed quod supra dubit
tum, etiamnum manet. Sed enim necesse est leges
quoque malas aut b*nas esse pro Rebuspublicis,& iustas vel iniustas. Hoc certe est perspicuu m, leges Reipublicae esse accommodandas. Verum hoc si ita est. intelligitur, bonis Rebus publicis accommodatas necessario esse iustas , digressas vero non iustas. COMMENTA 1L T
τια τα L Explicata quaesitohe, an imp tium penes multos, an vero penes paucos esse bonos debeat; breuiter hoc loco alteram quaestionem initio huius capitis expositam dissoluit, an imperium penes leges potius,an p nes homines esse debeat 8 Ait igitur, penes leges potius esse debere siquidem sint redhae& bonae : quae autem sint rectae& bonae, quae vitiosae & prauae,non paruam quoq; esse quae stionem; sed hanc quoque uno verbo bic explicat; eas quidem bonas esse, quae bonis & rectis Rerumpublicarum generibus sint accommodatae; quae vitiosis, ut democratiae, tyrannidi,oligarchiae; eas quoq, leges esse vitiosas & malas. Cur autem legum bonitas eo Rerum publicarum bonitate aestimetur, haec est ratio; Quia leges necessario Rerum pu-
380쪽
l . blicarum generibus sint accommodandae: alienamq; suntii: leges in regno,aliis in populo, aliis in aristocratia necessariae. et Itaq; penes leges debet esse imperium, easq; bonas : itata Magi ramen,ut nonnihil homini, id est, magistratui relinquatur,si- tui quoque Ovnt,id est,regi, siue pluribus optimatibus,&c. Cur autem nonnulla α quaedam magistratui sint relinquenda, hinc intelligitur; sunt relin- quia leges cum sint praecepta quaedam uniuersa & generalia, quenda. neri non potest, ut omnia legibus compraehendantur, sed Ratio. quaedam necessario magistratibus tanquam supplenda relinquantur. de quare diximus copiosus supra lib. 3 Ethicor. . e .lo. Et desac tota quaestione,de legum imperio, praeclarea: Iurisconsultus in j.cum ro seqq. F de legib. &praeclarissime
Aristoteles infra ea . ii. O ia. Vt verbi gratia ; nemo qui est in potestate patris, faciat testamentum.
DV m linius capitis partes seeari possunt: quarum in priore, quae supra cap. 6. sunt eaeplicata, iterantur, nimirum quare ius seu ilignitas in Rei publicae muneribus &magistratibus deserendis aestimetur: altera parte persequitur institutam de summa stet pubi. disputationem. Nam priore quidem capite de multis ι hic de paucis, an penes pamcos summa ac imperium esse debeat, explicat, an vero pe
T E X T v S. Quia autem in omnibus quidem scientijs &r artibus finis est bonum, maxime vero & maximuin principe scientiarum: haec autum ciuilis est facultas: est autem ciuile bonum ius: hoc autem est, quod publice est utile. Videtur autem omnibus ius esse quaedam aequitas: atque aliquatenus co cinunt philosophicis disputationibus, in quibus explicatum de moribus: aliquid namq; &aliquial bus est ius,atq; aequalibus aequale esse aiunt. Qua- rum autem rerum aequalitas sit , &quarum inet qualitas; oportet non ignorare. Id namque non vacat controuersia & disputatione ciuili. Nam