장음표시 사용
361쪽
Democraticorum ratio haec erat; quia inter pares liberi :omnia debeant esse paria. Oligarchicorum; quia inter diui tiis pares omnia quoq; debeant esse paria. Quare cum viri que aequitate quadam nitantur, iure quoque niti videntur. Respondet Aristoteles, quadam ex parte quidem his in iis Rebuspub. versari, ius autem quod ex toto genere, no item, ostendit, eosque paralogi sitio & captione usos. Neq; enim sequitur, omni ex parte seu prorsus esse aequales, qui una duntaxat in re sinit aequales,ut diuitiis, genere, libertate. Huius autem captionis & erroris eorum sontes & causas affertauas. pilor est, quia de seipsis iudicarent. Iam notum est in suis quenq; caulis iudicem non satis esse idoneum , vel propter affectiones, vel aliis de causis, ut eleganter insta Ariasotεles cap ιι.&Iuriscon sulti subiit. Ut nemo insua causa iudicet. Altera erroris causis propter captionem ex dicto ex parte ad dictum omnino, nimirum quia non attenderent, eos continuo non esse prorsus pares, qui aliqua tantum ea parte sim pares. Eorum igitur conclusio hunc in modum c ptiosa esse comperitur. in Ethicis quoque hunc eunde et- .rorem comemorat, lib.f. cap.3. ubi ait, in eo quidem omnis consentire, in honoribus & prcem iis tribuendis dignitatena esse spectandam, sed indignitate ipsa definienda dissentire, cum alii dignitatem dicant libertatent, alii diu totas aut genus, alii vii tutem. Et hoc est, quod hoc quoque loco ait, de
rebus eos consentire, de personis non item.
T. A κυωωτατον. J Hoc est, Oligarchici diuitias seu ge-gnus, Democratici libertatem afferunt, praetermisso eo, quod est sium ilium, id est, virtute: id quod toto rutiquo capite praeclare docetur, nimirum non diuitias aut libertatem, sed virtutem optimae &verissim e ciuitatis esse Ignitate: Et proinde hos verissimos esse ciues & Reipublicae esse parricipes, non qui sint nobilissimi, vel sint liberrimi: sed qui sine viri boni. Quod docet hac ratione a ciuitatis fine sumpta, Quia erae ciuitatis scopus&finis non sit vivendi, vel mutui tantum auiilii, vel denique commerciorum, sed bene beateq; vivendi causa, Formula: Si ciuitas non vivendi, nomutui auxilii,non rerum contrahendarum est causa, sed bene beateque viuendi: Ergo qui bene beateque vivunt, id est, viri boni, maxime sunt ciues, &winde ad eos praemia & honores pertinent, non ad diuites, dcc. Ratio connexi est, Qui α
362쪽
us postulat, ut in cietatem quo quis plus impedit, eo pii quoque lucri auferre debeat, verbi gratia, iniquum sit, inter
tuos coita cietate, quorum alter unam dunta a at minam, . alier s9. contulerir, parem esse lucri rationem. Quare&adesultatis finem, qui io bene beateque vivendo consistit, quo plus confert, quod faciunt viri boni, eo plus & lucri, id est, honorum & Reipublicae praemiorum auferre debent. Q aopertinet & quod Aristoteles hic initio ait de oligarchicis, quotum rationem N Rempublicam hac eadem ratione stabiliri posse est. Nam si ciuitas esset diuitiarum causa, sequeretur continuo, d qui eum finem maxime adiuuarent, vidiuites ; eos quoque maxime esse ciues, & ad hos magistratus& imperia deserenda. Ciuitatem i3itur non esse Viuendi cau--ἡxsa, quo pertinent diuitiae, docet hac ratione ; quia alioqui a i is.,Aseruis quoque & animantibus sua esset ciuitas, qu 'iRςxς laesa tia quoq; constat. Auxilium autem mutui & commerciorsim xjZatiae causa non esse institutas ciuitates docet hac ratione; quia se- queretur alioqui, vigentes etiam disiunctissima: Vna ciuitλ' bbmm, im
te contineremur. verbi gratia, inter Etruscos& Carthagineiues Aristotelis tempore erant commercia & pacta de coimunibus iniuriis depellendis, mutui aurilii causia, ut me catoribus & negotiatoribus, liber esset comeatus. hos autem
non fuisse ciues docet trifariam. I. Quia non eosdem habebant magistratus. II. Quia neq; Carthaginenses curarent , quemadmodum morati deberent esse Etrusci; neq; bi. quemadmodum illi. III. Quia neutri curabant de alteris , tessent viti booi. Atqui optime institutis ciuitatibus hoc inprimis esse curae , ut ciues quam optimi evadant MDon tam diuitiis, quam virtutibus floreant, cum per se est perspicuum, tum ex eo docet Aristoteles; quia alioqui sequeretur, diuitatem non esse ciuilem societatem, sed milita- Irem potius vel mercatoriam, auxilii puta mutui,vel qu stus causa institutam: sequeretur quoque, leges ferri potius hac de causa, ut iis tanquam pactis &sponsbribus seu vadibus at, qui ea societate contineantur, alter alteri auxilium mu- tutam velut ex pacto praestare debeat; sequeretur,inquam, leges esse velut sponsores mutui auxilii non virtutum effi-Cicntes, cum tamen legum haec quoq; non minima sit virtus ciues reddere viros bonos, bene quidem natos praeceptis sa
363쪽
an legibus boni efficiantur, explicatum Apr. bb. to. Eth. vlt. Et egregie Seneca lib.r . solarum. Ex quibus intelli-Mμωας. gitur, optime institutam Rempublicam hoc agere, ut ciues quam sint optimi , eam quoq; non esse ciuitatem, ubi nulla virtutis sit cura,& proinde eas gentes,quarum at teri de altera,vt quam sit optima, nulla est cura, eadem diuitate no contineri Ciuitatum deniq; finem & scopum non esse commercia vel mutuum auxilium, sed ut bene beateq; vivatur. Κπιο νομ γε συνλκη. J Lex est illa quidem pactio quaedam, ut&supra lib. t. cap. . sed non vel mutili auxilii, vel com-m rciorum causa, sed bene vivendi. supra lib. ro. Ethic. cap.
Kι- , λιπερ εφη. J Elegans Lycophronis oratoris,cuius & mentio. est lib. a. Rhet. dictum de legibus,eas esse velut sponsores & vades Iuris ciuium inter se, eaq; re & Papinia-nin Iuriscons. I r.F. de legib. legem vocat sponsionem coi
Haec autem ita se habere perspicuum est: nam si vel in unum loca quis conducat, ut moenibus inter se tangant urbes Megarensium & Corinthiorum: non tamen una erit ciuitas, ne quidems connubium altera alteri dederit,quod tamen est unum ex iis quae proprie ciuitatibus sunt commu
nia. Similiter vero ne quidem si disiuncti quidem
i habitent, non tam longe tamen, ut non commu-
nicent, sed leges sint ijs, ne in permutationibus, iniuria inter se assiciant; ut si hic quidem sit faber, ille vero agricola, ille vero sutor, ille vero aliud quid eius generis, & multitudo sit decem milium, neque alterius rei sit inter eos communicatio qua talium, ut commercij & mutui auxith: ne sic quidem ciuitas. Quid ita Θ non quidem, quia secietas seu communicatio non sit vicinamam si ita coni municantes etiam conuenirent quisque sua
364쪽
COMMENTARII. retur domo tanquam ciuitate, atque inter se aarent aduersas iniurias afferetes tantum, quasi zietate mutui auxilij inita: ne sic quidem dili-nter intuentibus videatur esse ciuitas, si similic viti versentur congregati & separatim.
C O M M E N TA R I L Om ἰi τi m. J Adhuc docuit, ciuitates neque commerorum, neq; mutui auxilii causa institutas esse, hac ratione; aia alioqui sequeretur vi di sium ti stimae nationes eadem uitate uterentur. Hoc loco idem confirmat:adeo quidem, etsi in eodem loco essent; tamen si commerciorum ran-im vel mutui auxilii causa coita esJet societas: non tamen itura sit ciuitas: verbi gratia, erat olim ius commercii inter legarenses& Corinthios, loco & quidem diei itinere in - r te disiunctos,quos,inquitAristot. etsi in unum locu con-acas; adeo ut moenia utriusq; ciuitatis inter se contingant, In tamen una utriusq; populi erit ciuitas. Quin etiam etsi,dem plane loco multi habitent, & tanquam ciuitatem vel cum domorum & hominum multitudine constituatnt, si men inter eos nulla alia sit comunicatio quam commerorum : loci coniunctio non faciet ciuitatem; potius quarie domus sua erit ciuitas, nulla erit communis: qina inters domos talis non est communicatio, quae ciuitates con- tuat, nimirum bene beateq; vivendi causa.
Perspicuum est igitur, ciuitatem non esse comunitatem loci, neque de seipsis iniuria assciens, neque permutandi gratia: Sed Esc quidem n d se est adesse, siquidem erit ciuitas; quae tamentania si adsint, non iam ciuitas,uerum societas adnC vivendum & domibus & familijs instructa ac perfectae & abunde instructae gratia. Hoc auri non erit non eundem & unum incolentibus iam,&connubio utentibus. Quare in ciuitati
s de assinitates & curis & sacrificia &congressus Y ue vina
365쪽
una vivendi causa fiunt: tale autem amicitiae est ossicium. Nam consilium de conuictu est amicitia. Itaque finis quidem ciuitatis est bene vivere, hoc vero finis gratia. Ciuitas vero familiarum δρvicorum societas vitae persecte & abunde histri char gratia. Hoc autem est, quod dicimus, vivere bene beateq;. Honestarum igitur actionum gra-xia, non vero conuictus, dicendum est, ciuueni esse societatem. Quare ad talem societatem qui plurimum conferunt, his plus de ciuitate commune est, quam ijs qui libertate quidem & genere sint pares vel superiores, ciuili vero virtute sint impares; vel quam ij , qui diuitijs quidem sup rent, virtute vero superentur. Ex ijs igitur, quae dicta, intclligitur quidem, omnes, qui de Rebus publicis ambigunt, quandam iuris partem aD ferre.
οι-εὐον τοίν-. Om. J Concludit priorem di sputationem, qua disseruit, ciuem non vel libertate, vel diuitiis, vel gene re, sed virtute potius aestimandum: & hunc esse ciuitatis finem, non ut uiuatur, sed ut bene beateque vivatur ; non rerum contrahendarum seu commerciorum, neq, communis auxilii causa ciuitates institui, loco denique ciuitates non
esse aestimandas. qua de re supra dictum est latius. Summa igitur disputationis haee est , Cum in omnibus negotiis societatibus duo sunt summa capita, finis & ea quae ad sine; tum in civili quoque societate,id est, ciuitate eadem quoque esse necessaria, & ciuitatis quidem finem esse, ut bone beateque vivatur : ad hune autem finem assequendum necessaria haec esse,locum eundem,rerum permutationes & commercia, matrimonia & assinitates, tribus, curias,&c. qua de xe, id est, quae ciuitatib. omnino sint necessaria, explicabitur infra bb. 7. cap. 8Maec igitur, rerum permutationes, matrimonis, M. sin; illa uidem ciuitati n est xi . ri ea quae ad finem
366쪽
em: sea tamen ciuitatis finem non constituunt, verum amicitiae potius sunt opera & officia. Nam ea ad conuictum faciunt&iuuant, cuiu3 conuictus gratia fit amicitia. Amicitia,inquit, nihil est aliud. luam mens & voluntas quorun- ' N .dam id vivere volentium. Et certe ad amicitiam quantum faciat conuictus, explicatum est supra lib. 8. , p. in . Eth. nis igitur rebus amicitia potius, quam ciuitas, erit defini- cnda. Ciuitas namque non, ut amicitia, conuictus est causa, sed bene beateque viuendi. Et breuiter, ciuitas est familiarum & vicorum communitas, vitae perfectar& abunde instructae causa. Ex quibus intelligitur, ciuilem hanc societatem, id est, ciuitatem , esse i uandam societatem, non commerciorum seu rerum contrahendarum, non belli gerendi
seu mutui auxilii; sed esse societatem honestarum actionum M virtuti congruentium, & proinde huius societatis ciuilis membra primaria esse, non qui plus diuitiarum aut Moeris, sed qui plus virtutis & bonestarum actionum in eam contulerit:his denique, quia plus contulerint, honores quoque magis esse mandandos, quam vel diuitibus, vel nobilibus, veniberis,ut supra est explicatum.
TRisus bis capitibus r. 8.&'. Vnuin idemque argu
mentum continetur & explicatur, de Principatu ciuitatis. Et hoc quidem capite de Princi patu Democratico, cap. 8.de Oligarchico; cap 9. de Aristocratico. Principa um YO-co,quod Aristoteles το κύριον,eam nimirum ciuitatis partem τὸ κυρω seu ordinem, penes quem & cuius in manu sit summa Reipublicae, ut in Democratia penes populum, in Aristo cratia penes optimates. Est autem grauissima haec disputatio, quaeque non tantum his tribus capitibus, sed toto fere hoc reliquo libro explicatur , de Rerum publicarum generibus, Lissit Re quae sint optimae, an popularis, an optimatum, an pauc*- pub.optimatum, an unius denique. De qua disputatione videantur α
bb.bb. o. ct Plato lib. de Repub. De eadem re copiose disseruit & Cicero in libris de Rop.ipso teste tib s. de legib. Videantur& quae infra dicemus extremo hoc libro, ubi de disputationibus, utrum utile sit hominibus, regi ab uno aliquo princi-
5M J Explicatur quaestio, an Penes multi
367쪽
3 g IN CAP. VII. LIB. III. POLIT.tudinem debeat esse ciuitatis imperium: &quimag stratus plebi sint mandandi.
Est autem controuersia, penes quem ciuitatis debeat esse principatus. Vel enim penes multitudinem, vel penes diuites, vel viros bonos, vel unuoptimum omnium, vel omnium deterrimu Tyrannum. Verum haec omnia dissicultatem habere videntur. Quid enim, si pauperes, quia sint plures, bona diuitum partiantur, hoc nonne iniu
stum Θ Nam principatui scilicet iuste placuit. Qua
igitur extremam oportet vocare iniuriam,& contra, sumptis omnibus, si plures paucorum bona partiantur. perspicue ciuitatem corrumpunt. At enim virtus non corrumpit ea praeditum, neque ius ciuitatem corrumpit: quare clarum est , hanc quoque legem non posse en eiustam. Praeterea sectiones quoque,quas Tyrannus cumque fecerit, omnes necesse est esse iustas. nam potior vel v
lentior vi cogit, ut multitudo diuites. Sed enim paucos & diuitcs imperare iustum est Θ Si igitur &illi haec faciat & rapiant, & multitudinis bona auferant: si hoc est iustum, ergo & alterum. Itaque haec quidem omnia esse vitiosa& iniusta clarum
est. Verum viros bonos imperare oportet, &omnium rerum esse dominos. Quare necesse est lios omnes esse inhonoratos, ut non honoratos
ciuilibus imperijs.Imperia namque honores dicimus. hsdem autem semper imperantibus necessa rio alij sunt inhonorati. Verum melius optimum Vnum imperare; sed hoc etiam plus aequo est Ol garchicum:nam inhonorati plures. Verum dicat sor
368쪽
COMMENTARII. .rtasse aliquis, hominem omnino, non vero legem, esse principem, esse vitiosum, ut habentem, quae accidant animo, perturbationes. Si igitur lex quidem, Oligarchica vero aut Democratica sit princeps quid intererit inter ea, de quibus est dubitatumὶ prius namq; expqsita item euenient.
COMMENTARI LEPriore huius capitis parte controuersias exponit de principatu, & quae coeque principatui incom- moda A mala sint coniuncta. Quaestio igitur est quinque- partita : ita tamen, ut sub uno membro contineantur, at- que ita semembris, ut ita dicam, sit quaestio: quia sex quo- que Rerum public rusint genera. Ad principatus debeat ecse penes multitudinem iustam, ut in Republ. iniustam,ut in P Democratia an penes diuites & nobiles: an penes viros bo- nos: an penes unum, siue optimum, ut Regem: siue pessi
I Exponiti ut dixi, incommoda O' Democra-mnium principatuum .st primum quidem Democratiς seu tia ineom- Reipublicae, seu multitudinis. Nam si dicamus, multitudi- moda.nem Reipublicae dominam & principem esse debere: hoc sequetur incommodum & malum, quod quae sint iniusta, videantur ego i usta. Nam xsuuenire potest, ut plebs Domina locupletum bonis manus iniiciat utpote Domina. Qus bo-i norum occupatio ut iusta defendi potest . quia facta iussu Sc decreto eius ciuitatis partis, penes quam est principarus. QRicquid autem a principe Reipub.iubetur, hoc iustum est,
P de re explicauimus upra lib.,. Ethic. Eam tamen occupationem iniustam esse docet Aristoteles bifariam. Primo, qui , inquit, si haec non est iniuria; nescio quae sit, cum sit summa&extrema, quod Romς temarunt G racchi. Deinde, quia ea occupatio Reipublicae sit pernicies. Est&tertia ra-vQ, qua tamen tyranni quoque principatus refellitur; quia queretur, omnes tyranni actiones esse iustas, quas tamen constat inter omnes esse iniustas; sequeretur, inquam,quia ς madmodum tyranni, ita & populus vi tantum dc viribus Userior ea agai.
c μυς λους. J Adhuc de multitudinis incommodis,qui '
369쪽
N IN CAP. VII. LIB. IIL POLIT.
bus docuit, perniciosum videri, ciuitatibus praeesse multitudinem . nunc de paucis, quos propter idem incommodum nesat ciuitatibus praeesse debere, quia ut multitudo,ita diuites, cruitatis domini, plebis bonis insidiari & m nus iniicere possint. illa ι τὼς ἐπιεικ. e. J Hic de optimatibus de viris bonis, quorum ex principatu hocin commodum & malum exiit re, quod pauci ciuium sint in honore futuri, reliqui inhonorati. Quid ita Z quia penes quos est principatus, hi soli gerunt magistratus. At magistratus vocamus bonor . Quid tum posteaὶ certe grauissimum ciuitatis esse malum, paucos esse honoratos, reliquos inhonoratos, hac ratione sirpe docet Aristoteles, quia qui honorum sunt expertes, fere in ciuitatem male solent esse affecti. Exempla in Liuio lib.r. habuimus. Idem est incommodum ex vitiua imperio, boni regis, puta quod er paucorum imperio optimatium, & multo quidem grauius : quia cum penes virum est summa Reipublicae, unus tantum particeps & Dominus videtur omnium honorum:reliqui expertes & inhonorati.'Aα' ισως φαι η ας J Adhuc docuit,quae incommoda exsistant ex imperiis hominum, siue multorum siue paveorum, siue unius, eaque propter in quaestionem vocari posse ait, utrum sit melius, ut imperium ut non penes homine , sed penes leges ; quando ex humanis imperiis mala Nincu- in oda easistant. Verum ne penes leges quidem imperium es
sa debere docet hac ratione ; quia cum' leges statui seu g neri Reipublicae sint accommodandae, sequitur, si Respublica est Demoςratica, leges quoq; debere esse Deimocraticas: si .oligarchica, & oligarchicas,&c. qua re fiet, ut ead asint incommoda ab legibus, quae ab hominibus. Sive eniti homines sint oligarchici, siue leges; quid interest λ Veruq de hac quaestione de legibus insta hoc capite ex tr. O copi M. O . '
Multitudinem autem principem potius en dςb re quam optimos quidem, paucos Vero: lis solui posse videatur, & quandam habere contro-Πςrs: 3,fortassis auteni ci veritatem. Nalm multi,
370쪽
COMMENTARII. ist quorum singuli non sint viri boni accidit tamen. xt coniuncti illis sint meliores , non ut singuli, sed ut uniuersi,vt ei ex symbolis sectς ijs, quae uno sumptu sunt instrue . Nam cum sint multi, ut quisque habeat partem virtutis & prudentiae,&coniuncti sint velut homo unus, multos pedes &manus & sensus h bens. Sic & in moribus &in ratione. Quare multi quoque melius iudicant &de musicae operibus & de poetarum: alij namque
alium quandam partem, omnes vero omnes. Verum hac in re differut viri boni a singulis ex mutilitudine, quemadmodum & pulcros a non pulcris aiunt, & arte depicta a veris, quia dispcrsa separatim in unum sint conducta. Siquidem cum sunt separata, pulcrior est huius quidem oculus, alius vero aliud quoddam membrum. Caeterum
an in omni quidem populo &omni multitudine accidat haec differentia a paucis bonis, est incert tum: fortasse vero certum utique, in quibusdam feri non posse. Nam eadem ratio&in beluas conueniret Atque quid differunt quidam a beluis, ut ita dicam 8 Verum nihil vetat, quin, quod dictum est,uerum sit in quadam multitudine.
COMMENTARII. κυεμ ον di re . J Altera huius capitis parte bre sati MusLi explicatur quaestio, utrum praestet, ut imperium sit penes imperissum multos, an penes paucos viros bonos. Et docet melius esse, mam penetvt penes multos.' Verum quia multorum seu multitudinis multo quar Iuo sunt genera; quarum altera plane sit beluina & barba- paucos esse. ra, nulla virtutis umbra aut humanitate praedita; altera non Multitudo illa quidem, cuius singuli omnibus virtutibus sint praediti, autem hie sed alius alia, monet Aristoteles, Met i πιχντα accipiatur: hanc disputationem intelligendam esse de multitudine non non barbM beluina, sed de altera. Ex cui ui multitudinis distinctione dia.