장음표시 사용
421쪽
tur. Nam perturbationibus bom es, ut beluae, aguntur,s j I. Argum. runtur supra lib. Ethic. Atq; in his verbis altera latet ratio, ψα αυα- cur legum imperium Regio sit praeferendum, de qua dict.ωκον. supra cap. M. & nonnihil cap. 7. Solu'io ar- TO J τεχνωγ J Argumentum pro Regibus aduersus legumenti coges. a medicina&alii Sartibus sumptum, priore capite alla. rrarii. tum, hic refellit, aitque esse captiosum. Argumentum hoc Argument. erat: cum aliis in artibus, tum in arte medendi praestat usium seu obiectio. ezercere per ipsos artifices, quam ex nudis eorum praeci ptis& regulis. Ergo & in Republica praestat praeelle artifices, id
Solutio. est. politicos, quam regulas, id est, leges. Aristoteles huius argumentationis & conclusionis & antecedens &consecutionem docet esse falsam. de consecutione quidem prius;
r. Cen eque Q uia alia rerum ciuilium,alia aliarum artium stratio: pr μέ negatio. pterea quod aliarum artium artifices perturbationibus non non sitit obnoxii, rerum ciuilium sint. Nam medici, verbi gratia , curat aliquem non ex odio vel gratia, sed mercedis caula : at in rebus ciuilibus gratiae, odio, ambitioni,&Antece- id genus aliis cupiditatibus est locus. De antecedente, haer ς. euru refu- τους ἰαπου .&c. etiam in medicos cadere has perturbationes,
nimi tum si ab inimico sint corrupti, ut aliquem tollanta medio. Sed quia, hoc cognito, tali medico non utimur rea propter argumentum illud a medicis & aliis artibus dili-ligentissime urget Plato in politico. Omnis captio in consecutione, nimirum per dissimilitudinem, est posita. μα Contiuerunt, inquit, medici de palaestrae magistri , cum vel illi aegrotant, 'et hi ipsi exerceri cupiunt, aliorum potius quam sua uti opera in se vel curandis vel exercendis: adeo quidem, ut hodieq; medioi iureiurando interdum astringantur, sitos ut morbos non ipsi, sed aliorum opera depellant. Huius rei causam duplicem esse ait Aristoteles: tum quia in sua quisque causa non bonus sit iudex, ut o supra uictum cap. o tum quia 't homines pleteriq; perturbationibus sint obnoxii,&sibi velut indulgeatit. Ex hoc igitur medicorum & palaestra: magistrorum more potest intelligi sitam huc ea pertinon to artifices seu artium Peri os non ictu per vacuos esse a perturbationibus.' Ως nῖλον, οπι το A, ον. J Haec clauiuia quemadmodum ex prioribus sit apta; obicurius cst erplicatu, quam quae eius
est sementia, quae & ipsia est obscura, Res eruet facilior, si sic
422쪽
legeretur, ι - ν Ors πις,&c. Nam qui legem quaerit, imum medium: iuia lex est medium. Nam lex quia iustitia est velut mensura. iustitia autem sit mediocritas quaedam damni & lucri: lex quoque ut sit medium quiddam, necesse est Sed tamen quo & hoc pertineat, non video. Quare haud scio, an haec clausula non iit potius inducenda.
praeterea lego moribus receptae maioris sunt audioritatis, quam leges scriptae,&de rebus in
ioribus. Homo, qui praeest legibus, scriptis est stabilior, non vero ijs quae moribus sunt receptae.
COMMENTARII. Eo κυωω re οι J Praeclara est legum inter se comparatio, Luumst 'LNam eonstat & notum est ex philosophis&Iurisconsultis, ptadium, O apud Ara otelem l D. r. ρ ηυκ . se Cic. multis in tocis, n3 seriρta. ius esie duplex ; scriptum & non scriptum : illud legem sere, rum coly hoc morem de consuetudinem vocamus dc instituta. quae duo iuris genera Aristoteles hic inter se comparans ait, non scriptum esse & maioris auctoritatis, & de rebus maioribus ac grauioribus. Maioris auctoritatis, id est, quod non facile inritetur aut tollatur; quod idem & Paulmini; . f.de legib. , Constantinus imp r. in t a. C. qua sit longo consuetudo. etsi Duarenus lib. a. aissutationum anniuersar. cap. 3r. eam i gem ita accipit, quas dicat imperat iuris non scripti, id est, consuetudinis non esse maiorem auctoritatem, quam legis. Cur autem maior sit iuris non scripti, quam legum auctoritas & stabilitas: causa est in tempore &v su, ex quibus ipsisto, a quoque legum auctori tu pendet, ut supra monuit Arsotele lib. a. cap. 7. de prae cladie Counanus lib. I. Comment,imr. ciuit capite de consitietudine, se iure nousiripto. De maio- .ribus vero &grauior bus rebus sunt iura non scripta, quam scripta,ut de religione, de pietate in patriam, in parentes, det gratitudine, M. Quare & Plato lib. de Agib. legcs non scri-Pῖ-s, μγfμφαι νομι μυ-νομους, id est, patria insti tuta ait este πα-ς πολιωιαι. Haec autem collatio legum eo pertinet, ut Ariistoteles refellat Argumentum priore ca- Refutatis
rite pro homine contra leges allatum, hoc nimirum; lcges argumenti Icm cs se mutabilem-mirabilem, viri boni sententiam non. Ce lini
423쪽
o IN CAP. XII. LIB. III. POLIT.
item. Respondet igitur Aristoteles, ut stabilior sit vir bonus legibus scriptis, moribus tamen & institutis patriis non erit stabilior,
T E X T V S. Iam vero ne facile quidem', unum videre multa. Plures igitur erunt necessario, qui ab ipso constituan tur, magistratus. Itaque quid interest, hoc ab initio statim fiat, an ut unus hoc modo consti
COMMENTARII. III. Ratio μα ατ ραλον J Tertia ratio contra Regum & hominum imperium; Quia unus omnia videre & administrare non possit: Cui rei argumento & ipsi sunt Reges, quos videmus multos constituere praesectos, quorum vicaria velut opera viantur, cum ipsi omnia videre vel audire vel tractare . . nequeant, aliorum quoque oculos & aures & manus &pedes sibi adiungunt,id est,praesectos,ut paulo infra ait. aos& Regum &I'rincipum & oculos.&aures vocare solemus. Sed de hac ratione dictum & supra es r. Recte igitur Aristoteles, quid interest, inquit, cum omnino unus omnia administrare nequeat, sed plures sint necessarii; utrum hoc i-T E X T V S. Prsterea,quod & supra dictum vir bonus, quia melior, imperio ej dignus: vno autem duo boni sunt meliores.hoc enim illud est,duobus una iter facientibus, & Agamemnonis optatum: tales
nitio ita instituatur, id est, multi magistratus, an postea eo res recidat,dum unus multos sibi adiungit administros ZIV. Ratio
'χτος το προ πιζον. J Quarta ratio: quia uno bono plures boni sint meliores. Formula: Melioribus debetur imperium: Ergo pluribus bonis, quam uni bono, ut melioribus. Nam bonos plures uno bono esse meliores docet auctoritate Homeri. Nam lib. ιovi. Diomςdes speculMum iturus comitem postu-
424쪽
postulat, quia duo rem melius administrent, quam unus: σπιν - δυ' ερ μενω: de quo versiculo dictum & silpra cap. 7. Et lib.a. II Agamemnon ad Nestorem: si decem Nestori similes habeat consiliarios, breui sore & facile factu, ut Troiam occupent.Sed de hac quoque redictum & supra cap. 7.
Habent autem nunc quoque magistratus de quibusdam rebus decernendi potestatem, ut iudex, de quibus lex definire nequit, quasi lex non optime imperet & decernat. nam de quibus potest, nemo de his ambigit. Sed quia haec legibus comprehendi possint,illa vero non possitnt: haec ea sunt, de quibus quaeri & ambigi solet, utrum optimam legem praeesse sit optabilius, an virum optimum. Nam de quibus deliberant leges ferre, res est una ex ijs, quae fieri nequeunt. Non hoc igitur contradicunt, non esse necessarium homi- nem, qui de talibus decernat, sed non via um tantum Verum multos nam magistratus ab lege qui Dque bene eruditus decernit. Absurdum autem esse fortasse videatur , duobus ut oculis videat quis melius, & duabus auribus decernens , & agens
duabus manibus & pedibus, quam multis musti. Siquidem odieque Reges multos sibi faciunt oculos & aures,&manus&pedes. Nam & imperio& sibi amicos socios impersi faciunt. Nam non mici quidem non facient ex voluntate Regis: a-
mici vero & illi & imperio: estque amicus par&
similis. Quare si hos praeesse oportere existimant, pares & similes praeesse item debere existimanti
Elin A ,-- ιων M J Dictum erat in tertia ratione, byno etiam Rege non omnia posse administrari: cuius rei Cc 3 argu-
425쪽
argumenta duo hic affert, prius ex Republica, alterum dZ Resno sumptu: n. Nam cernere inquit, hodieq; licet in Rebus publicis, ubi leges domin litur tamen non Omnia ita le-sibus esse comprehensia, nihil ut mag stratibus aut hominibus sit relictum : quin potius quemadmodum in rebus priuatis multa iudicum fidei & aequitati, ita & in rebus ad statum diuitatis pertinentibus multa quoq; magistratuum fidei & prudentiae sunt permissa, de quibus ut illi iudicent, alii magistratus publici dec nant & decreta faciant. Nam quod saepe iam iteratum in legibus omnia definiri non post ob singularia nimirum, & rerum attributa; sola generalia uniuersa legibus definiuntur. Verum quaestio,inquit coH-trouersia princeps huius loci quae est, utrum imperii summa penes leges optimas, an penes virum optimum vel optimos esse debeat 3 Ea, inquam, quaestio non habet locum in uniuersis, de quibus lex ferri potest, sed de rebus sing laribus equasi dicat, nemo ambigit, qui ii quibus de rebus lex serri possit, in iis dominari potius debeat quam homo; controuersia de iis tantum est, ubi legis ratio desideratur & deficit, in qu:bus rebus lex dominari, quia ad eas non porrigitur, certe non potest. Quaestio est igitur, an his unius, an vero obiectio. multorum imperium esse debeat 3 Neq; vero est, quod quis Occurrat, non ita multos ex magistratu reperiri, qui de his Σοlutio. singularibus recte & prudenter decernere possint. Nam, ve clcganter Aristoteles, lex ipsa magistratuum est velut magistra. Cuius legis rationibus & praeceptis generalibus diligenter consideratis & inter se comparatis, non erit difficile magistratibus, videre, quemadmodum de rebus singulis se decernendum. Ex his igitur intelligitur, iudicium de his re- , bus singulis, multis potius, quam uni esse permittendum. ia. Arru-- ' τ τον ι ς. J Hoc supra explicauimus, ubi de terrum. xia ratione.
ι νι ι οφ αλ M J Hoe alteriam est argumentum 1
Regno sumptuni. Nam hodieque, inquit, cernere licet, monarchas α Reges m ultos sibi & oculos & aures & manus Scpedes comparare. Sic enim veteres vocant Regum miniastros,oculos,aures. Xenophon libr.8. α δείοις. Plut in Artaxerxe. 9 etiam φλυηζαγροσυνης. Pollux lib. a. Nam quos de
sibi & imperio seu statui suo & amieos & fideles norint ne
que enim satis sit, si ipsi tantum Regi sint amici, sed hoc am-i plius,
426쪽
prios, et statui quoque sint amici, statum euersum nolint,riecessarium est h's tanquam imperii iocios faciunt, eo-
x Ainu: opera in Regno administrando Vtuntur. . .
or Quinta videtur hie latere ra- tio in hoc Regum instituto & consisetudine, hase videlicet, ' Quia Regum quoque xemplouoniam penes unum, quam '. Penes multos pares aequales, imperium &administratio esse debeat. Quid ita Z Quia Reges amicos imperii socios faciunt. At amici sunt pares & simi les. Amicitia est quaedam κ qualitas ,-supra bb 8. Ethic. late explicatur.
Quae igitur aduersus Regnum ambigentes dicunt, haec fere sunt. Sed ea fortam in quibusdam ita se habent ia quibusdam vero non ita. Nam est aliud natura obnoxium herili dominatui, & aliud Regio , aliud ciuili, & ius & utile: tyrannicum vero non est natura, neque aliae Respub. quae sunt ,
aberrationes : eae namque sunt contra naturam.
Verum ex prioribus intelligitur, inter pares quidem & similes neque utile esse neque iustum,unus ut omnibus dominetur, siue non sint leges, siue ipse sit velut lex:sue sint leges, ut bonus bonis, vel non bonus non bonis;neque adeo etsi virtute antecellat, nisi quodammodo: qui modus qui sit,explicandum. Dictum est autem & supra iam quodammodo. Primum autem statvcndum,quod sie Regio dominatui obnoxium seu aptum, quod o- Θ primatum, & quod ciuili. Atq; regio quidem dominatui talis apta esst multitudo, quae ferre possit familiam virtute praestantem ad principatum cia. Uilem. Optimatum vero multitudo, quae sub imperio esse possit liberis conueniente eorum , qui virtute praestent ad ciuile imperium. Civili deniq; apis multitudo est, cui natura quaedala inest mulse. Cc titudo
427쪽
IN CAP. XII. L1B. III. POLIT. '
titudo militaris, quae possit parere & imperare C elege pro dignitate imperia diuitibus distribuente.
Cum igitur vel familia tota, vel ex alijs unus aliquis virtute tantum prqstet,ut eius virtus reliquorum virtuti omnium praestet: tum iustum, hanc familiam esse regian &omnium dominam, hucque unum Regem. Nam, ut&supra dictum, non solum ita seres habet eo iure, quod afferre solent Rerum publicarum auctores &optimatu .&paucorum, &rursus popularium omnes enim pro excellentia iudicant, sed excellentiam non faciut eandem. Verum co, quo prius dici um: neque enim interficere, vel in exilium eiicere, vel Ostra-
cismo pellere talem utiq; decet; neque, ut vicissim
pareat, postulare. Nam natura repugnat, ut pars
toti praestet; quod ac idit ei, qui tanta praestantiast praeditus. Reliquum est igitur, vitali pareatur,& sit dominus non vicissim,sed omnino.
A μ ών οἰ J Quae contra Regnum aut univi imperium anserri soleant, postquam exposuit; hoc tandem loco ea diligentius perpendit, suamq; tandem sententiam de unius imperio, adhibita distinctione, aperit. Ea igitur contra unius imperium allata in quibusdam quidem hominum generibus & multitudine ait esse vera, in quibusdam non item: quod ut intelligatur, monet, hominum genera esse varia: nam esse homines ita natos; ut seruili quoque imperio sub-. esse non recusent atque adeo debeant: in quo barbaros fere omnes genere esse monuit. supra libr r. alios autem essu qui nati sint ut pareant Regio Imperio, quo in genere Persas fortasse livelligit: alios deniq; ita natura factos,qui ciuili & aequabili imperio gaudeant, siue Aristocratico, siue Democratico, aut Politico. Etsi inter haec tria magna est differentia : nam. in Democratico summa inter cives est aequalitas: in Politico ea est hominu multitudo & conditio, qui re
428쪽
4C9 litari maxime gaudeant. Politia ex hominum militarium multitudine sere constat. visupra dictum cap.F. ct bb.a. cap. . Aristocraticum, ubi ea est hominum multitudo ac conditio, qui paucis ac virtute praestantibus parere possint. Varia igitur sunt hominum genera, ut & Rerum publicarum & iuris & utilitatis. Nam ut & supra ius & utilitas seu bonum variat pro Rerum publ. generibus & differentiis. Verum quia tria sunt rectarum Rerum publicarum genera, tria vitiosarum; hominum quoq; genera recta & naturae conuenientia sunt tria, Regium, Aristocraticum & Ciuile: nam reliqua, Tyrannicum, Democraticum de Oligarchicum, natu- irae repugnant. His iam praemunitis, ait Aristoteles, ea, quae επικνιας supra sunt explicata & allata contra Regnum,esse quidem hecialis. Vera in eo Reipublicae genere,quae communi nomine politia i
seu Respublica dicitur : propterea quod in hac Republica
cum ciues omnes sint pares, iniustum sit, unum omnibus imperare: dc tamen in hoc ipso hominum genere fieri interdum posse,ut unus omnibus praeesse debeat, nimirum si quis
reperiatur unus omnibus caeteris virtute ita praestans, ut uniuersorum virtus cum huius unius virtute non sit comparanda: nam si quis talis reperiatur, hunc unum caeteris praeesse debere ostendit his rationibus. Primo; Quia omnium sen- r. Ratio tentia hoc sit certum, dignitati & excellentiae imperium esse ora caci tribuendum , in hoc omnes consentiunt, etsi in dignitatis & κῆ. excellentiae generibus dissentiunt & variant: alius namque diuitiis, alius libertati, alius generi, alius virtuti imperium deseri, ut supra est explicatum. Hac igitur ratione, propter Praestantiam, inquam, huic uni deserendum esse imperium. Hoc iure Regnum talis viri nititur. Deinde, quod alterum a. Ratio est ius de ratio,cliuia, quod O supra dictum cap. p. in A. vir tam Me ae αμ Praestans vel alioqui sit pellendus aut necandus, vel vicissim κἰ. praeesse & parere debeat: at utrumque est iniustum. De prio- Te, nimirum ut vel interficiatur vel pellatur siue exilio siue . ostracismo,dissupr. cap. o. de altero, ut non praesit unus per Petuo, sed nunc praest nunc pareat,ibidem dictum:& hic docet, iniustum esse hae ratione ; quia sequeretur,ut pars toti esset par, id est, tantum parti, quantum toti, tribueretur; quod est iniustissimum contra iustitiam distributivam ;quod hic accideret. Nam, ut dictum, huius unius virtus iura rum ciuium virtutes superat; atque ita huius vir-
429쪽
tus est velut totum, reliquorum virtutes singulorum velut partes.
De Regno igitur, quas habeat differentias,
& utrum ciuitatibus non conducat, an condum
cat , & quibus & quomodo ; hunc in modum
st explicatum. Quoniam autem tres dicimus rectas esse Respublicas ; harum optima nec lario sit illa, quae ab optimis administretur: ea autem est, cui accidat, ut vel unus praesit omniabus , vel familia tota , vel multitudo praestans Virtute , quae partim parere , partim praecise possit ad vitam maxime optabilem. In prioribus autem demonstrationibus explicatum est, viri & ciuis optimae ciuitatis eandem necessario csse virtutem et perspicuum est, eodem modo &hsdem rebus & essici virum bonum , & dicit tem Aristocraticam vel Regiam constitui posse. quare erit & disciplina & instituta eadem , sea quae essiciant & bonum virum & politicum &Regij status peritum. His explicatis, iam danda est opera , ut de Republica optima explicemus,
quomodo naturae conuenienter fiat & constituatur. Necesse est igitur de illa explicaturum disputationem conuenientem instituere., COMMENTARII.
Iterat ex prioribus,quae optima sit Respublica Regnum videlicet & Aristocratia: tuae duo Reipublicae genera, ut , concurrere hic docet, ut cuius utriusque scopus sit virtus. Has igitur duas Respubl.docet, quemadmodum reste quis constituere possit uno verbo et nam ii sa institutio N informatio demum explicatur insta
430쪽
lib. V. Ali igitur, eodem modo has Respublicas instituendas, quo virum bonum, Quid ita 3 Quia supra docuit, in optima Republica, id est, in his duabus, bonum virum & bonum
ciuem esse eundem. Eadem igitur erit & viri boni&boni ciuis & boni Regis & boni politi- ei institutio.