장음표시 사용
491쪽
COMMENTARII. δῖ' ἡμtim βελ η.J Quarta ratio &causa, cur hςe mἡ-diorum Respublic. sit optima, quia motibus &seditionibus minus sit obnoxia, & proinde maxime diuturna & stabilis.,.Coria ι- De qua causa haec quoque duo fieri docet. Primum,magnas rium. ciuitates paruis minusxsse motibus obnoxias & magis diuturnas, nimirum quia in maguis sere sint medii, in paruis no item : nam in pat uis sere duo ciuium sunt genera, pauperespiaerique,& pauci diuites, quos inter sere discordiar esse s α. Corolla- ient Deinde, Democratias Oligarchiis minus motibus esserium, obnoxias & magis diuturnas & stabiles, nimirum quia in Democratiis plures sint medii, & his ad Rempub.& hono-Ies pateat aditus in Democratiis facilius, quam in Oligar-chiis, in quibus omnia sibi uuidicant pauci diuites:& contra in Democtatus, ubi plebs infima & tenuiores omnia ad se
reuocarint, ut multitudine praestantes, tum quoque Dem cratiarum interitus sequitur. De hac re & caula, ut dixi, insta lib. s. ' .
Argumentum autem existimandum est, opibmos legum scriptores esse ex numero mediorum ciuium. Nam&Solon ex his erat, quod indicat
. Ratis. Σημων A-Quinta ratio,quae tamen ad ipssis
quoque ciues, atq; adeo melius ad Respubl. pertiner vid tur, naec nimirum, quia optimi quique legum scriptores in hoc mediorum numero ciuium fuerint, quorum authoritas hanc mediocritatem probantium in ciuitatis statu dignoscendo, ut summorum politicorii, merito ab Aristoteleata ducitur. Tres commemorat hoc loco, alios supra lib.a. e tremo. De duobus confirmat: de Solone quidem ex eius versibus, in quibus hanc mediocritatem laudat, quorum aliquot adducit Plutarchm in Solone de Lycurgo. Nam inquit; i non erat Rex, sed ciuis priuatus, etsi hac in re variant histo
492쪽
'Et ne , diuitiis, nec paupertate notanda erit, Vnrisit in neutrum conspicien με eques.
T E X T v s. Ex his autem intelligitur quoque, cur pleraeq;kespubl. sint bae quidem Democraticae, illae vero Gigarchicae. Nam quod in his medium siepe sit exiguum, semper viri excelluerint, siue opulenti, siue populus:qui a medio discedunt, trahunt ad se Rem publicam. Hinc vel fit Democratia,vel Oli garcnix Adbam, quod populo & diuitibus motus
S pugnae inter se existant,viris magis euenerit aduersarios superare; non constituunt communem
Rempublicam aut parem; sed Reipublicae excellentiam victorii praemium capiunt, hi quidem
Democratiam,illi vero reddut Oligat clitam. Prae te a&qui principatum Graeciae tenent, ad suam quique spectantes Rempublicam, hi quidem D mocratias in ciuitatibus constituunt,illi vero oli-garchias, non ad commune ciuitatu, sed ad suum spectantes commodum. His igitur de causis fit, ut vel nunquam reperiatur media Respublica,vel raro &apud paucos. Nam eorum qui olim cum imperiosuerunt, unus tantum vir repertus cst, qui sanc temperationem instituerit. Nuc autem plorisque haec consuetudo in ciuitatibus est, ne velle quidem aequitatem, sed cupere vel imperare, Vel victos imperium velle.
COMMENTARII. φανερὸν si του ν. J Exposita priore &prineipe quaestio- C rhρ ge' ne de optima mediorum Republ. hoc loco cur ea sit rarissia nu Reipsit ma; & ciuicates his duarum Rerum publ. formis, vel Demo. rarissimis cratia, vel Oligarebia, sere viantur, tres causias affert. Ea quoque de re,id est, Aristotelis aetate pleterasque ciuitates his
493쪽
r. Causa. a. Causa. s. Causa. Theopom
auabus formis usas esse,jupra quoq; initio tib 3. monuimus: eamque causam attulimus, cur Aristot. tam accurate de his duobus generibus explicandum sibi putaret. Prima igitur causa, al, se τἰ, dcc. Quia mediorum exiguus sit numerus; quo fieri, cum reliqua duo sint ciuiu genera, plebis & optimatum seu paucorum, ut ex his utrum praestςt,totam Rempub ad se conuertat,plebs ad Democratiam, pauci ad Oli garchiam. Altera ratio, δε-&e. quia inter has duas ciuium partes plaerunque discordiae & seditiones exoriri soleant. Ex quibus discordiis fit. ut altera pars alterius odio, magis'; opprimendi causa, non aequabilem & mediocriter temperatam, sed vel extremam Democratiatri, vel grauissimam sibi eligat Oli archiam. De harum partium, plebis,inquam,& paucorum, discordiis diximus supra tibo, insta ope lib. s. Quae res Aristotelis aetate, in Graecia erat
usitatissima, teste Nepote in Phocione. Erant, inquit,eo tempore Athenis duae factiones quarum una populi causam agebat, altera Optimatum. Et Cicoro lib. i. Ossis. Ex quo euenit, ut alii populares, alii studiosi optimi cuiusque videantur, pauci uniuersorum,hi enim apud Allienienses,&c. Tertia causa; quia qui in Graecia principatum tenebant in Oui- taxes,alteri quidem Oligarchias,alteri vero inducebant Democratias, pro forma suarum Rerum pub. quibus verbis Aristoteles notat Lacedaemonios & Athenienses. Nam Athenienses, quia Democratia uterentur, in omnes, quas caperent ciuitates, eam Reipublicae formam inducebant. Lacedaemonii, quorum Respub. ad Oligarchiam magis inclinaret hanc inducebant. De quibus infra libs insi cap. . &νο-
οὐ τὸ τῶν Proprium est omnium fere dominantium, ut quos bello deuictos imperio suo subiecerint, iura illis pristina adimat, stoq; omnia iure administrari ve lint. Qua prudenti ratione cnam ex iuris dissimilitudine imperiorum quoque dissimilitudo,discordia, conflictus& Ἀ- teritus nascuntur. Romanos quoque usos esse in omni orbe terrarum, praeterquam si quibus κυτ η - relinq*e
cedaena niolum: qui unus aliter atq; alii principes, suarumorum & ambitionis posthabita mtione,erhor0s instituit,ad
494쪽
nos a Regibus esset prouocatio, nimiamque Regum pote statem ephoria minuit & temperauit, populi auxit, qua tem peratione Regnum quidem seu regium imperium potestate& vi minuit, tempore & stabilitate auxit & coniirmauit. uua de re insta lis , cap. tr. 9 Cic lib. 3. de legib. ἰὸ τοῖι C, V hst comparatio suae aetatis cum Theopompo : in qua inesse potest& quarta ratio, cur haec mediorum Reipui, constitutio tam sit rara ; quia ea illorum temporum sit conditio,& morum deprauatio, ut nemo pari iure vivere, omne; vel dominari, vel seruire oc iussa ferro malint.. TEXTUS.
Quae igitur optima sit Respublica, & qua de
causa,ex his intelligitur Ex alijs a uicin Rebus pub. siquidem phares Democratias, pluresque Oligarchias esse dicimus. qualis prima si habenda, &secunda, proximaque eo modo, id est, ut haec quidem sit melior, illa vcro deterior; ex optima definita non erit dissicile videre Nam quae optimae est
proxima, eam oportet esse meliorem: quae vero a
medio longius distet, dcteriorem, nisi si ex comθες quis iudicet; ex ποθός , inquam; quia serpe cum alia Respub sit optabilior, nihil vctet, aliam Rempub quibusdam magis conducere.
COMMENTARII. iτώ δεας ηπηλια ria. J Exposito eo Reipublicae statu, Συγκω qui piae risq; ciuitatibus sit optimus,eo,inquam, in quo pe- Democranes mediocres sit imperium: facile iudicium esse ait, dege- tia genera neribus Democratiarum & Oligarchiarum, quae optima sit interse te- Democratia, quae prima, quae secunda, dcc. quae item Oli- queolgargarchia sit optima, quae contra deterrima: nimirum ea, quae magenera huic optimo statui sit proxima,&maxime cognata, VtDς inter se. mocratia prima, in qua penes agricolas sit imperium di Oli-garchia vero, in qua minimi census habeatur ratio. De quidus generibus dictumJupra est cap. . , s. Recte autem Ari- Ratio, eu stoteles hunc mediocrium statum, tanquam normam &re- Ars. hunc gulam
495쪽
mediocrem gulam aliarum Rerum public. constituit. Solet namque restatu recte ctum praui esse norma, non contrasvra librosecundo Eth saltiat re- eorum in principio. liquorum C ςυ-λαν. J Est velut occupatio quaedam.Nam rmam. quae modo docuit de optimo statu& aliis optimo proximis Occupatio. magis aut minus, vera sunt illa quidem απλως, suaq; sponte& natura in plaeri sque esuitatibus: saepe tamen propter dissimiles ciuitatum fines,id est, ex vi mi, possunt esse falsa,nimirum ut quae alioqui optima sua sponte&ά- ως est ReΩpubl. hule aut illi ciuitati seu nationi sit mala,& minus conueniat. Et hoc est,quod supra cap. primo diximus, Respubl. alias per se esse bonas, alias ex Gra 3M De quibus Rerum- pubi. generibus ex cap. proximo.
a. Pars. REs huius capitis fiant partes, quarum in prima duo a. Pars. I communia praecepta & enumerantur: In alte-
Rerum publ. conditoribus dc politicis exponuntur, de ciuia ratibus ex mediocrium conditione temperandis. Summata
T E X T V S Quae autem quibus,& qualis qualibus Respub. conducat; consequens est prioribus exponere. Primum igitur de omnibus uniuerse idem est sumendum. Nam quae pars ciuitatis Rempublicam saluam manere vult, ea, quae non vult, plus posse debet. Consistit autem omnis ciuitas& ex quali,& ex quanto. Quale quidem voco libertatem, di uitias, disciplinam, nobilitatem : quantum vero multitudinis praestantiam. Fit autem, ut partium, ex quibus consistit ciuitas, alteri quidem ciuitatis parti adiunctum sit quale, alteri vero quantum. Verbi gratia, ut plures sint numero ignobiles, quae gen cros, pauperes, quam diuites: non ita tamen,
496쪽
tam quanto excellant, quam superentur quali Quare haec inter se comparanda.
J Deo uitatum partibus duo haec prς-
fatur hac de causa, quia ea earum permixtionibus summa huius capitis quaestio cognoscatur. Priore igitur, quod magis est commune, omnibusque in Rebus publicis, tanquain aureum praeceptum, seruandum ; eam Reipab partem pluS 1 mpus posse debere, quae praesente R ei publicae statu sit contenta, si quam quae non sit. Danda quidem est rectori Reipub. seu te gumscriptori opera, omnes ut Reipub. partes eam saluam de incolumem esse velint, ut Ura libr.a. cap. 7. ubi de ephoris, ct hoc libro cap. o. in o lib. C cap. s. Sed tamen quia hoc dissicile est factu-- πτρον τ λουν : quod proximum,Yt ex reliquis ea pars saltem plurimum possit, quae Rempub. velit esse fatuam: quod praecςpxum grauiter laudat, i, in ra
vocat Huius autem principii quae sit causa & ratio, explicabitur in ta eo loco lib.s. Alterum est de iis,quae in ciui- II. Η tatis partibus maxime sint spectanda. Ea Aristoteles hoc lo- thesis.co ct insta lib. .cap. .esit esse duo summa capita, Quantitate& Qualitatem. Causam huius partitionis subindicat Ari- Ratio a mstoteles insta tib s. cap. 3. ubi ciuitatum partes animantium mi . partibus comparat. Vt igitur in his alias magnitudo&nu- merus, alias forma & dignitas: ita & in ciuibus, seu ciuium generibus haec duo spectari debent. Ad Quantitatem perti- Luantita net numexus & multitudo ciuium, & magnitudo urbis. Ad Qualitatem,libertas, diuitiae, disciplina,&nobilitas. Ex his Lualitas quatuor libertas quid hic valeat, an quae seruituti est con- Liberim. trana,an,ut putat Seruiueda, honestam ciuis conditionem, opificijs contrariam . nam & Aristoteles lib.r. Rhetoris interres libero homine dignas comm morat & μηδεμία ἐρώ-δcc. Puto haec duo, eodem pertinere, idemque, etsi hoc loco disiuncta, valere, cui repugnat id est, non ars sordida, sed genus. Nam αlib. o. insta cap.a. his tribus, diuitiis, πιι Ata & generi, haec
tria Opponit contraria, paupertatem, μιμο σόο , Sc ignobilitatem, νειοι . Monuimus autem supra tib 3 cap. S. de assi
497쪽
pertinet & virtus. Ex his igitur duabus partium notis,quan- titate & qualitate, alias quidem usu uenire potest, ut pars vi ciuitatis quantitate,altera praestet qualitate; ut, verbi gratia, quia saepe fit, ut plures numero sint ignobiles, quam nobiles, pauperes, quam diuites. Vbi etsi numero seu quantitat hos illi superant tamen non scio per eosdem superant quali rate. Qua ex varietate & multiplici permixtione tandem existunt varia ciuitatu & Rerum publ. genera: & ex hac partium cum notis suis iliter se comparatione intelligitur, quae Reipublic. cui ciuium seu bominum geneti sit optima uae non: quae est summa huius capitis quaestio.
Vbi igitur priore Analogia superat pauperum
multitudo, hic est natura Democratia. Nam si gricolae superant, agricolarum existit Democratia : atque quaeque Democratiae genera pro cuiusque populi exuberantia. Vt si agricolarum quiadem superet multitudo; prima ut iit Democratia, necesse est:si vero opificum & mercenariorum, ut extremasstemque & alias his interiectas. Vbi vero diuites & nobiles magis praecedant quali, quam relinquantur quanto; hic, ut Oligarchia sit,ia cesse est , atque Oligarchiae quodque genus eodem modo pro exuperantia Oligarchiete multu dinis.
Lua tui Aia 'Oetras μνυ υπερε . J Summa huius capitis qroestio deuitati Ress. I epub m, dest, noli de ea, vel quae sua sponte sito optime eon- ptima, et quae piaerisque mortalibus: sed quae huie vel illimniai. ciuitati,aut genti sit optima. Hanc quaestionem ex prioribqs duabus ciuium notis &d:llelelitiis explicandam, supra i in monuimus. Verbi gratia, in qua ciuitare plebs numero magis superet seu quanto, quam superetur quati: huic ciuitati optima erit Democratia; id est,in qua ciuitate ea ciuium seu ciuitatis partium est ratio, ut tenuioru multitudo plus possit, quam diuitum, aut nobilium diWitiae M opes; huic ν iii L . sima
498쪽
COMMENTARII. sit, sola erit Democratia. Contra vero,in qua ciuitate plus pos-4 sor paucorum diuitiae de opes, quam tenuiorum multitu- Ratiri
do: huic optima & utilissima erit Oligarchia. Quid itaὶ Quia - του κυώου d est, eius partis ciuitatis, quae plurimum possit . Reipub. genera diuidamur. qua de re dictum supra lib.3. cap. γ. Huc pertinent & ea, quae explicata sunt & supra libo cap., mrt. de variis hominum & ciuium generibus, ubi aliud etπλη- θος τυλιτ ηὐν,aliud ι κωπικρν esse docuimus Quae hi c de Democratia dcol archia cnam de his fere semper Aristoteles, ut niaxime vivatis Rerum pubi generibus t exponuntur,eadem Sc ad alia Rerum public. genera, Aristocratiam αRempub. traduci, & conuenire pollunt, ut cum ciuium virtutis ratione duo quoque genera constitui possint, quorum alii sunt viri boni,alii improbi, vel nou nimis boni; si, ut fere fit,numero stiperent mali, bonorum tamen tantae sint opes, ut plus possint, etsi pauciores quam reliqui: utilis hic erit Α-ristocratia, non illa quidem optima, sed ex reliquis una lamvero quia supra ca s. ct 6. multa Democratiae & Oligar. De singuluebiae genera sunt exposita; quaeri potest, ex iis generibus quorulibet quod huic aut illi ciuitati su optimu& saluberrimum Z Re generussa- spondet Aristoteles,hoc quoque ex ciuiu generibus aestiman- ciebus. dum, plebis & patriciorum. Verbi gratia, cum quatuor ple- bis genera sint exposita, primum agricolarum, &c. ubi ho-
xum maxima erit mulctudo,& opes & potentia; huic ciuitati optima erit Democratia. Contra,vbi mercenariorum 6c sordidorum opificum maxima erit turba, huic ciuitati maxime conueniet deterrima Democratia. Eademque est ratio caeterarum duarum Democratiarum pro potentia ciuium,
ex quibus illae aestimantur. Ad eundem modum & de Oli-garchiae generibus aestimandum est; nimirum, ubi minimus sit paucorum census, huic ciuitati saluberrimam esse primam Oligarchiam; contra ubi maximus census, ibi xlti
Legum scriptorem autem in Republica semper oportet asciscere medios i siue enim leges ferat O- garchicas,ad medios collineare oportc t:siue D mocraticas,legibus hos conciliare.Vbi autem medi rum
499쪽
ι o. IN CAP. XII. LIB. IV. POLIT.diorum superauerit multitudo, vel ambo extrema, vel alterum tantum: hic fit, ut Respublica sit stabilis nam nihil est metuendum, ne quando aduersus hos diuites cum pauperibus ςonspirent. Nunquam enim animum inducentialterae seruire alteris. Quod si communiorem quaerant, nullam aliam hac repcrient, vicissim auteni imperare non
sustineant propter dissidentiam inter se, ubiqueau tem fide dignissimus est arbiter, medius autem est arbiter. Iam quanto melius temperata fuerit Respublica, tanto erit stabilior. Peccant autem plerique, qui Respublic 4 Aristo craticas constituere volunt, non ς0 tantum, quod plus tribuant diuitibus: sed etiam quod populum circumuennant. Nam necessario ex falsis bonis aliquando i
men verum existit malum. Diuitum namquec
piditatesRempublicam magis perdunt,quam pq puli.
id est,quae cuique pro copiis praesciatibus sit optima: redit hac altera capitis parte ad medios, de quibus duo adferuntur. Prius est praeceptu, quo Aristoteles optimos quoq; legum scriptores seu politicos monet, quocunq; in Reipublicae ge-pere,etiam no optimo, sed vel Demoςraxia, vel Oligarchia, instituendo & temperando, ut maxime tamen spectent ad medios, id est, ut leges & institui ita i mperent, siue in Oli-garchia, siue in Democrati r ut neq; ad multitudinis,neque ad paucorum imperium M opes prorsus dirigantur; sed nonnihil ad mediocrium statum subinducendum & confirmandum inclinent. Qui ita ξ Quod hac raponesiue Democratia siue Oligarchia sutura sit stabilior & diuturnior; quod Optimi legum ςriptoris est ossicium, Rempubi quamcunque tandem ita temperare, ut quam maxime sit diuturna. Et hoc est, quod aixin viis rem ς τοντους, id est,hQs medios , inquam,
500쪽
quam, legibus conciliare & amicos reddere, id est, eas leges & instituta introducere, quibus non tam vel multi vel pauci, quam medii sint amici, id est,ad eorum statum conseruandum directae. De hoc praecepto & insta lib. s. cap. S. Alterum, quod de mediis hic affertur, in quo prioris posita est.' 'pia causa&ratio : Eam Rempubl.maxime esse stabilem &diu. de ciuibus turnam, in qua mediorum pars, ciuium reliquis duabus di- mediocriter uirum M pauperum, vel utraque, vel alterutra tantu sit ma- diuitibu .ior&potentior. Quod explicatum supra cap. H.his verbis, τας πιιο-mς,&c. bi huius quoq; rei, id est, cur mediorum Respubl. maxime sit stabilis, causias exposuimus,ex quibus Aristoteles & hoc loco unam attingit, quadam velut occupatione utens, ου ἐν si φαῖραν,&c. Nam si ad medios omnia Occupatio. reuocentur, occurri poterat, Rempub. propterea minus sore stabilem, quod reliquae duae ciuium partes pauperes & diuites, coitione dc conspiratione quadam facta,aduersus medios, eorum indignati imperium, Reipubl. statum sint perturbaturi. Respondet Aristoteles, de hac pauperum &diuitum aduersus medios conspiratione non esse metuendum. Nam hac conspiratione hoc eos quaerere necesse erit, ut vel ipsi postea omnes simul Rempub. administrent, vel vicissimnunc diuites praesint, pareant pauperes, aut contra ; Velut Reipublicae imperium ad alterutram tantum partem, pauperes nimirum vel diuites totum recidat. hoc quin minima velint, perspicuum est ; nam platrunque tantum est inter has duas partes odium, grauissime ut altera alterius ferat imperium, quin potius utraque ad tertiam aliquam delatum cupiat. Primi quoque, causa rix est, ut conspirent, propterea quod nulla Respublica sit omnibus ciuium partibus aptior, quam ea,quae sit medioxu, ut in qua facile omnibus ad magistratus & honores pateat aditus, & proinde maxime sit &dicatur communis. Vt autem vicissim praesint & pareant, ne huius quoque rei causa aduersus medios quid molientur; proprerea quod neutra pars alteri fidat, utraque maxime
medijs fidat: medi)s namque mali me sides haberi debet Asolet; pauperibus & diuitibus, id est, extremis partibus non item: quod docet Aristoteles exemplo iudiciorum, in qui- Simiis.
bus partes neutra alteri fidit, non actor reo, non reus actori;
sed utraque iudici, utpote medio. Qisere & iudex eleganter Graecis dici solet:supra lib.s. Eth. cap. .