장음표시 사용
511쪽
mina, & consilij seu mentis, non ut magistratus aut iudices in manus de corporis: & hoc est, quod ait infra, κῆm τὸ βουλαο, ον, &c. Cur autem de his partibus hie sit T. Ratio or- explicadum,duas affert causas: quarum prior haec est; Quia dinis. ex harum bona affectione S constitutione pendeat salus, α bona totius Reipublicet affectio: Merito igitur bono legumscriptori hae partes curae esse debent, ut quam optimae sint
dinis. disputationi accommodatior, quia ex harum trium multiplici constitutione & varietate parti um ipsis quoque Respublicae varient: id est, pro harum differentijs partium varia existant & oriantur Rerum publicarum genera : huius rei cognitionem Politico necessariam esse suras edocuimus. Methodus, Et hanc rationem iterat lib. σ. cap. a. Methodus denique, quae tamen non harum partium sit propria , sed uniuersae Reipublicae, eadem est,quae in priore di sputatione, nimirum qua quaedam omnibus Rebusipub.communia, quaedam harum S illarum propria explicentur.
Harum trium item partium, Una quidem, quae de Republica consultat: altera vero, quae in magistratibus cernitur, id est, qui, etiam quarum rerum domini esse debeant: quaeque eorum cre- andorum ratio: tertia denique, quae in iudicijs Princeps autem est ea, quae consultat de bello & pace & societatibus & foederibus & legibus & morte & exilio & bonis publicandis & rationibus referendis. Haec autem iudicia permittenda sunt necessario, vel omnibus ciuibus omnia, vel quibusdam omnia; vi uni alicui magistratui, aut pluribus, aut alijs alia; vel eorum quaedam quidem omnibus,quaedam vero quibusdam.
COMMENTARII. Eo A -ν πιλ.J Quas Rerumpub. omnium partes tres supra esse monuit, eas nominatim hoc loco exponit , sena-
512쪽
iam, magistratus, & iudicia. De quibus iam stupra dictum. De magistratibus autem multa quaeri solent; qui "es se debeant; quarum rerum potestatem habeant; quo modo, id est, sortito aut suffragiis sint creandi, aliaque id genus, de quibus cap.proximo. F. νειον εο βουλόλοψ ον. J Distincte iam & ordine de his partibus explicare orditur Aristoteles. Et primum qui- De Senatu. dem de senatu, seu parte ea, quae de Repub. deliberandi &consultandi potestatem habet: de qua parte tria fere hic c5- memorantur & explicantur ab Aristotele. Primum, hanc Senatus partem esse summam & principem, cuius rei causam supra pars sum- exposuimus. Deinde, quibus in rebus haeς pars versetur& ma Ee'. occupetur,sue capita rerum deliberandarum. Quae ab Aria Suibu Aestotele lib.r. Rhetoric. inque numero constituuntur, vecti- rebim deligalia, seu reditus, ius belli & pacis, regionis custodia & tui- beret. tio, rerum importatio & exportatio, leges seu denique. Hoc loco octo genera seu capita commemorantur, ius belli & panis, secietates, foedera, leges, ius vitae, & necis, exilium,bonorum publicatio, &- η,id est, vis inquirendi in magistratus,&r poscendi rationes. In his capitibus summa fere Reipub. & principatus est positus: adeo quidem, ut quae pars ciuium horum capitum est domina, penes eam necessario totius Reipub. sit imperium & principatus. Romae Romana ex his tria fere in populi erant potestate; ius belli,magistra- Regpub. tuum designatio, & νοπι ε-α: Reliqua in senatus potestate, t aerarium, cura prouinciarum, foedera, societates, legationes, publica quaedam iudicia, ut coniurationis, proditionis, uniuersa denique religio : ut est apudDion um libr.a. Limum lib.r. Pol bium lib.ο. ct pulcherrime apud Ioan. Sariuml b. a. de Senatu Romano ext mo.
Ἀναγημι is si ηm. J Hoc loco accurata diuisione docet, Senatu quemadmodum haec rerum deliberandarum genera ciui- rietas. bus seu civium partibus & ordinibus permittantur & communicentur, cuius distinctionis utilitas seu usus in eo cerni- Vsu . si quia ex hac ipsa Rerumpub. genera dissimilia cognoscantur. Aut igitur haec omnia omnibus, aut omnia .uibundam,aut quaedam denique vel omnibus,vel quibusdam permittuntur. Huius tripartitae diuisionis membra mox dilitenter & deinceps explicantur. T- η ας J Sic vocat capita seu genera rerum deliberat
513쪽
darum, qua de re diximus &βupra i ib. a. ct initio lib. 3. Ve i qαλυω. bum autem P .λυμως Aristotcli & veteribus foedus vat es, eo quod forderibus dii luunturia dirimuntur controuersiae H ans V cmς. J Omnia, inquit, quibus dam; verbi gratia, uni alicui magistratui omnia, vel pluribus magistratibus coniuncte, vel separatim huic magistratui hoc, illi illud: semper ita, ut non omnibus, sed quibusdam omnia carita
T E X T V S. Omnes igitur de omnibus deliberare est popu- lare ; talem namque aequitatem quaerit populus. Vt autem omnes possint, plures sunt modi. Vnus quidem quo per vices, non cuncti simul, ut in Re
publica Telectis Milesi &vero in alijs quoque
Rebus pub. magistratuum collegia coacta consultant: Magistratus vero capiunt omnes per vices cx Tribubus & partibus omnino minimis Reipublicae, donec ad omnes sit peruentum. Conueni unx autem & de legibus tantum & de Republi-ςa, & ut, quae a magistratibus cilicta sunt,
COMMENTARI I Tονουν τας Jordine, ut dixi, & deinceps tripartitae diuisionis, capitumq; rerum deliberandarum communicatio Populare in ni membra persequitur. Et primum quidem de Repub. positutum. pulari, siue de primo membro, quo nimirum diximus,capit ea Omnia, omnium esse communia. Nam hanc communi tatem Democratia: este propriam,in qua nulla neq, generis neq; virtutis, neq; diuitiarum habeatur ratio,sed omnes pa-Ii iure vivere, explicauimus supra lib 3 Huius autem mem- ας. bri quatuor modos exponit: quorum hic est primus, quo o- a. Modus. mnibus quidem omnia ea capita sint permisia cnam hoc membri huius nota l& proprietas postulati non tamen uniuersis& simul confertis, sed vicillim seu per vices ad delibe Teletis e- iandum conuenientibus. Hunc commotum scu conci0 emplum. num modum & rationem in sua Republica instituisse Telecten,
514쪽
elen Milesium,de quo latius & amplius quaerendum,ait hoc loco Aristoteles: cui rationi non absimilem ait esse eam, qua Mae musta multae quoque aliae ciuitates viantur, in quibus non uniuer- riuitates.sus populus, sed magistratuum ge Republ. collegia de be- Collegiar'nt. Eleganter ea Graeci vocant συναρ . , ut Romae colle magistris iam praetorum, tribunorum plebis, aedilium, &c. Athenis tuum.. Thesimothetarum uni, datis. Nam cum magistratus ex uniuerso populo, puta ex tribubus, curiis, gentibus, . sic enim Athenis varie tributus erat populus j de ignaretur; eodem res recidebat, id est, semper penes populti consilii crat Potestas,non quidem confertim,sed per vices: Nam ad maia sibi gistratus omnes vicissim perueniebant. Verum in hoc pria pop- seruet mo modo populus non de omnibus rebus, sed de summis in hoc pri- tantum cbnsultandi ius &potestatem sibi seruat, ut delegi. momodo. bus vel nouis iubendis, vel veteribus abrogandis, de Repub. id est, de rebus ad summam Reipublicae pertinentibus, ut de pace & bell0, de magistratuum designatione, de foederibus,&c. Nam reliqua minutiora magistratibus permittunt, ut iurisdictionem, procurationem viarum, moenium, aedium sacrarum,&c. Alter modus comitiorum Democratiae usita- 2. Modin. tus, quo vii uersi & cuncti ad concionem seu comitia veniunt, de Repub. deliberaturi. Et hoc quoq; modo, populus Lua is non omnia sibi sumit, sed quaedam tantum, ut ius magistra uel pop iutuum rogandorum, ius legum, ius belli & pacis, & ius ratio- hoc re. num a magistratibus reposcendarum: reliqua magistratibus permittens, magistratibus, inquam, vel suffragio, vel sortito designatis, quorum illud est ciuile, hoc populare. Tertius y Modu comitiorum modus Democraticus, quo & ipso uniuersus quidem populus coeat, sed perpauca sibi sumat deliberanda; plurima magistratibus p mittat. Nam hoc tertio modo po- Lu sibi se pulus tantum de repetundis, de societatibus & bello delibe- tiet pop. iurat: legum, aerarii, praemiorum & poenarum,aliaq; iura ma- hoc iure. gistratibus concredit, quos tamen ipse designarit vel suffragiis vel sortito. Quanquam suffragiis populus in magistrati Quos magibus designandis vix uti solet, praeterquam in paucis, in iis, si imp inquam, ubi usus rerum & scientia seu peritia magna sic ne- pulmsi fracenaria.'Hos vel huius generis magistratus populus quoque giis creet. susnagiis creare solet, ut consules, imperatores seu duces belli, Praetores,&c. Quibus necessaria est belli gerendi scien- iuris proeter iurisdictionem cognitio :qyod idem &
515쪽
Modi. IN CAP. XIV. LIB. IV. POLIT.
insta monet lib. 6. cap. a. Quartus & omnium nequissimus conitiorum modus est, quo omnes dc uniuersi de rebus o- iunibus deliberare solent. Hos autem inter modos haec est differentia, quod ultimo utatur Democratia pessima, ut A- ethenis aetate Demosthenis. Romae Ciceronis: prioribus tantur meliores Democratiae, ut Athenis aetate Solonis, R'- mae Catonis. . l
Quosdam vero de omnibus, Oligambicum. lHabet autem & hoc multa gener . Nam cum ex inaediocribus quidem censibus & delecti fuerint d
& plures propter census mediocritatem , de quae dlex vetat, non permoveant, sed sequantur, lic atque censum nacto esse participi: est ita quidem Oli archia , sed ciuilis propter mediocritatem. MVbi vero non omnes consilij fuerint participe , sed delecti, ex legum vero praescripto praesint; ut & prius, est Oligarchicum. Ubi vero consilij domini seipsi delegerint, filiusque in locum parentis successerit,legum que sint domini: haec descriptio necessario est Oligarchica.
COMMENTARII. T. A J Alterum tripartitae de rapitibus rerum - deliberandarum diuisionis caput,Oligarchiet propxjum,hφς
loco explicatur, quo diximus omnia reru deliberandarum a capita non penes esse omnes,ut in priore membro,sed penes
quosdam, id est, paucos quod est Oligarchicum este. Vt . igitur prioris membri, ita & huius, varii quoque svnx modi, i
pro variis Oligarcisae generibus:qua jupra cap. 3. L quatuor esse docuimus, dc ibi satis copiose explicauimus. Ex quibus hoc intelligitur, moderatissimum in primo Oliga chiae genere maxime intollerabilem, & grauimmum in 'timo esse senatum.
Vbi autem quidam de quibusdam, Midebeti
516쪽
COMMENTARII. 97 quidem&pace;&rationibus repetendis omnes; e alijs vero magistratus, hique delecti vel sortito saeti: Aristocratia quidem est, vel Respublica. Si vero de quibusdam quidam delecti, de quibusndam vero sortito facti,&sortito facti vel simplicia xer, vel ex praelatis, vel communiter delecti, vel sertito facti: partim quidem ea ad Rempublicam Aristocraticam pertinent: partim vero ad ipsam Politiam. COMMENTARII.
χή, δε πιών. J Tertium prioris de capitibus rerum deli- I I Iberandarum diuisionis caput, quo diaeimus ea capi a non O- Aristiora milia omnibus, nec omnia quibusdam : sed quaedam Omni tittim aut bus,quaedam tantum cum quibusdam communicari. Verbi miaefῶ gratia, ii de his capitibus, de bello,inquam, S pace, de xa situluin tion. bus a magistratibus reposcendis, aut aliis praeterea quibusdam deliberandi & statuendi potestas omnibus, quibus ad Rempubl. pateat aditus, permittatur: alia vero capita, ut de legibus vel ferendis, vel abrogandis, de magistratibus, de aerario, alia, inquam, aliis magistratibus mandentur, ita ut de quibusdam quidem omnes, de quibusdam vero quidam tantum, puta in magistratu constituti, ius habeant delibe- randi: huius generis senatum docet esse proprium vel Aristocratiae, vel Reipublicae, vel Aristocratia: Repub. tempera tae&mixtae, quam Aristo cratiam vocat ciuilem. Nam plu- r. AH ocrara esse Aristocratiae genera, explicatum supra cap.S. Et Ari- tuum. stocratiae quidem ,ubi magistratus non sortito, verum suffra gus mandentur: Reipublicae vero, ubi sortito sint facti: Ari. a. Reipub. ocraticae denique Politiae, ubi magistratus partim sortito, 3 Mixtum. partim suffragio designati fuerint. Sortito autem magistra- Magis tus designantur, vel 1impliciter, vel ex praelatis quos Graeci tim sortito
Moris namq; e; at in mari creatur aut dandis magistratibus sorte, priusquam ea duceretur, vel ali- α Λως, aut quot eximios deligere, quorum nomina in vina in comJce--τω, et rentur,& ex his tandem,sorte ducta. hunc vel illum dc ligna- κντων. re vel nullo antehabito delectu canditatorum omnia nomi
517쪽
iis IN CAP. XIV. LIB. IV. POLIT.les ἀπλοῦς κληρωτους , illos - προκώ n. ν. Videatur Budatu iri commentariis Graeca lingua. Hic igitur est senatus Aristocr ricus, vel politicus. T E X T V s. .
Pars igitur in deliberando versans pro Repub hoc quidem modo variat;&, prout supra distinxi inus, quaeque Respublica se gerit in senatu & con
silio. Conducit autem Democratia: ci, quae maxime Democratia nunc esse videatur talem dico,in
qua populus & legum sit dominus in consultando mcliusque hoc facere, quod in iudiciis Olingarchiae mulctam namque statuunt his, quos iu
dices esse volunt, ut iudicent Democratia vero mercedem enuioribus o hoc vero & incomitijs facere. nam communiter omnes consultates populus quidem cum nobilioribus, hi vero una curri populo) melius consultabunt. Expedit autem, &su stragio vel sortito fieri eos, qui sint deliberaturi ex partibus aequabiliter. Expedit autem,siquidem plebei politicos numero lon ge superent, aut non
dare omnibus mercedem, scd quot respondeant nobiliorum numero, aut a sortibus plures excludere.
J Expositis consiliorum generibus : hac velut altera huius capitis parte cautiones quasdam seu prouisiones duobus bis Reipublicae generibus, Aristotelis tate usitatissimis, Democratia: & Oligarchiae, utilissi-inas exponit , ad consiliuin recte de Republica capiendum.. Arist.pra Et Democratiae quidem ex tribus, quas asteriai cest prima, otu deSa. facere hic in consilio id ,quod in Oligarchijs fit in iudicio,id
iatu Demo est, tenuioribus mei ccdem, ut ad comitia conueniant, ditio-raticum. ribus multam,ni conueniant, constituere: qua de redietuiri
tatio supra cap. is. Hac enim machina ciuili omnes ad deliberari
518쪽
dum conuenient: qua ex re prouisio haec prima nascitur, vel cernitur eius utilitas: nam si plebs tantum conueniat imprudens & temeraria; quae sint deliberationes & sutura consilia, perspicuum est: ea in si regatur vel moneatur ab honestio-tibus& praestantioribus, dum omnes in commune consulunt; salubriora ut sint consilia, necesse est, qua de re dictum siupra cap./o. Et haec quidem cautio in ea Democratia,
qua supra docuit esse omnium nequissimam & pessinam. in m si qua Omnia populi seu plebis imperio, non legum, gerantur, η' 'ς si maxime est necessaria: in alijs Democratiar generibus, quia ' us' ἔν- legibus suum est imperium, non item. Altera cautio: certos, α A sqnqui de Republica deliberent, vel suffragijs vel sortito essep viii
constituendos, eosque excivitatis partibus aequabiliter, id Dσ- est, ex di Mitibus non pluxes, quam ex tenuioribus, alijsque m ωtu Reipublicae ordinibus. Nam hoc D cmocrati est proprium, tantum Iribuere tenuioribus, quantum ditioribus. Huius ch*' autem cautionis utilitas in eo cernitur, quod hoc delectu i fiet, ut non omnes, etiam ina prudenti iii mi & rerum imperitissimi & saepe audacissimi, tantum in consilijs valeant, quatum viri prudentes. Sic , inquam, non tollitur Democratiae aequalitas, &tamen temeraria non erunt consilia. Tertia Mcautio non absoluta, sed sub conditiones ecessaria j tenuio. p μνbus mercedem eae dandam non omnibus, sed ea tenus, ut ς'- 'ς ne tenuio es numero longe superent, coueniant potius ho- φρ nestioribus, non dandam, inquam, mercedem, vel sortium iure aliquot saltem esse priuandos,cuius cautionis non sem-ser,sed tum ubi plebeiorum longe maior, quam diuitum & io nobilium est numerus, necessariae utilitas ex eo pedet, quod supra cop. 9. Scap. o & alibi docuit sepe: Ciuitatibus esse utili stimum, ut medij, quos vocat hoc loco Politicos, plurimum in ijs possint, & Respublicas ad hos esse inclinandas. id quod hac quoque cautione faciendum monet Aristo
T L X T V S., In Oligarchijs autem vel quosdam ex plebe deligere, vel magistratum instituere, qualis inquibusdam est Rebus pubi. quos vocant in dc
de his deliberare, de quibus hi ante si 1 deliber
519쪽
soo IN CAP. XIV. LIB. IV. POLIT.deliberarunt. Sic enim populus deliberationum erit particeps, neque eorum , quae ad Rem pubi pertinent, quicquam poterit dis luere, praeterea aut eadem ut sciscat populus, aut nihil ijs , quae ad ipsum relata fuerint, contrarium: aut consitutandi quidem potestatem facere debet omnibus, statuendi vero magistratibus. Atque contrarium
ei, quod in Rebuspubl. fieri solet, faciundum est. Namabsolutionum quidem dominam facere de
bet plebem, condemnationum vero non item, sed rursus ad magistratum hae referantur. In Re-buspub. namque contrario fit modo. Nam pauci. in absoluendo quidem sunt domini: in conii m nando vero non sunt domini, sed res semper ad plures rcfertur. De ea igitur parte, quae in consul
tando, & in Repub. est princeps,hoc modo sit ese
COMMENTARII. Ἐν θ τώς ολιγαρχος.J Nunc de commodis & cautioni-I. Praceptu bus tribus quoq; Oligarchicis: quarum prima ex plebe seu Olearchi. omni populo, si certi quidam deligantur, aut etiam si certuscum. aliquis constituatur magistratus, ut in quibusdam fit oli-garchiis & Democratiis, qui prius de rebus deliberandis co-' sultent soli; vel delecti, inquam, illi, vel magistratus certi,
posteaque ad populum eas referant, quomodo sere Romae in senatu ante deliberata, postea ad concionem populi referebantur, vel iubenda vel vetanda: eaq; re veteres nonnulli,quos Romae costules,interdum λους vocabant, quod consulum erat ad senatum reserre,&horum o αλα- ad populum. Sic enim Graeci,inquit Aristoteles,hos rebus ante deliberandis praefectos vocant i taλους, vel interdum Νομοφυ - μοφύλοιως in quibusdam ciuitatibus, quasi legum & consi-λαξ. lii custodes seu Antistites, uti omae leges ferebantur sere a certis magistratibus, consulibus, aut tribunis; Athenis ab Demagogis. Eisi certus Athenis erat magistratus, quos vo- cabant
520쪽
tabant νομοφυλα ς . quorum non ea erat potestas aut munus, ut de his huius loci commemorat Ari stoteles, reserre
priu liberata inter ipsos ad populum, sed solam legum &
iuris custodiam habere, & curam, ut posteriores Vocabant,
haec legum & monumentorum, seu actorum publicorum, quanta fuerit negligentia; coqueritur Cicero contra Rullum,
O bbr.3. de legib. in sine; ct exponit latituri: in Catone Uticensi: ZAtarchis . De probulis autem hunc, inquam, magistratum Prρ uti, . esie Oligarchicum, exponitur latius in eap.proximo. Cae gisi β πιο x xum quod ad populum in senatuo ligarchi eo deliberata bgarchi Πλhic referri dicitur, id non ita est intelligendum, quasi populo Q ρ ρ lpotestas ea re fiat, ea deliberata rescindend velim probandi. μές' ζ' i Nam hoc plane esset Democraticum, vi Romae: sed ea de qμβ ut υς usa hoc sit, ut hac velut specie populus quasi consilii par Hβῆς --ticeps&Reipublicae nihil moliatur aduersus statum ciuita hic referu tis. Iam enim saepe dictum, eos qui plane a Republica sint ' 'pq
remoti,ini mico sere aduersus ciuitatis statum esse animo. Et p rum haec est huius cautionis uti litas,quam A ristoteles his verbis, ββ φρ γ' του,&c. Vsq; ad illa ή τῆς mi ιιεουλῆ ,ex- utilit-- pressisse mihi videtur, ut eorum haec sit sententia: sic enim. inquit, fiet, ut populus consilii tanquam particeps res nouas non moliatur, sed vel eadem sciscat, quae senatus deliberauit, vel saltem non contraria. Etsi verba ipsa, propter illud ἔπ, non satis video, quomodo inter se cohaereant, & ad eandem illam rem,id est, cautionis utilitatem, quo tamen pertinent, commode accommodari possint. A ltera cautio, quae Cautis mihi his vel bis, ή iis ad ferri videtur, male vulgo Obγrchi acceptis, & Latine redditis, uno Durio excepto, qua nimi- c rum omnibus quidem ad Rempub. aditum habentibus deliberandi & censendi potestas permittatur, sed non statuendi: verum magistratibus tantum. Neque enim magnum est incommodum, multis permittere deliberationem; modo conclusio ad paucos restringatur. Cuius cautionis utilitas i , eadem sere, quae primae: vinac specie consilii participes, &xamen sine effectu nihil irmient aduersus Rempub. Tertia qς dxio, ' -πκει φον ὰ τύ, &c. qua nimirum multis per otio chi mittatur potestas, in absoluendo, in codemnando vero ma- 'gistratibus duntaxat , quod contra in ciuitatibus fieri, aut v-diatum esse hic ait Aristoteles. Nam receptum esse, ut pauci Ii 3 absol- Ratio.