장음표시 사용
551쪽
IN CAP. I. LI g. V. POLIT. qtentur, mandentur magistratus & imperia, id est, ut qui pares sint dignitate, cum omnibus imperia communi centur: qui impares ,non item. Verum in dignitatis generibus dissident: alii namque dignitatem in libertate: alii in genere aut diuitiis: alii denique in virtute collocandam putant. hOS autem recte: illos perperam sentire supra docuimus; nimirum veram dignitatem seu aequitatem,quae omnino, Virtute, non ὀiuitiis aut libertate, esse metiendam: qua in re errare illos, qui eam vel libertate tantum, vel genere aut diuitiis aesti-ivent: illi quidem, quia libertate sint pares, vere & omnino pares se esse arbitrantes: contra, qui diuitiis,id est, ex parte impares, omnino se impares esse arbitrantes. Sed de hac re& supra.
Quare & duae maxime existunt Respublicie;
popularis&paucorum. Nobilitas namque&virtus in paucis: haec autem in multis scilicet reperitiuntur. Nobiles namque & boni nusquam centum: egeni vero multi multis in locis. Vitiosum est autem ex altera plane aequitate omnino instrutui: clarum hoc ex eventu. nulla namque talium Rerum publicarum est stabilis: cuius rei causa est, quod fieri nequeat, quin ex peccato in principio facto ad malum aliquem finem perueniatur. φtendum est igitur aequitate partim Arithmetica, partim ea, quae ex dignitate: veruntamen Demo cratia, quam O ligarchia, est firmior & motibus minus obnoxia. Nam in Oligarchijs quidem duo exsistat motus,cum paucorum inter se, tum prae- . terea cum populo;in Democratijs vero is tantum, qui cum paucis; ipsi vero populo secum motus, qui quidem sit memorabilis, nullus exsistit. Pra terea mediorum Respublica Democratiae magis est finitima,qua Oligarchiae: quae talium Rerum-
552쪽
publicis, Democratia&Oligarchia, tria haec adsert Aristo- obg. cu/teles. Primum, has duas Respublicas caeteris esse frequen- ris generib. tiotes, & tapius reperiri, quam vel Aristocratiam, vel aliam Reipub ste- Reipublicae formam. Causam & rationem hanc esse ait, o uentiores. quod, quae has Respublicas constituunt, omnibus fere in locis & saepe reperiantur; quae alias, non item. Nam de De-m ocratiae causa, tenuiorum multitudine, res est certa & clara : sepe quoq; d mites aut maioribus genere nobiles multi reperiuntur: unde Oligarchiae constant. Sed qui vera virtute veraq; nobilitate caeteris praestent, perexiguus omnibu sere in locis solet esse numerus. Puto autem haec verba, G- i , is si αγα hi, usq; ad τοκά -&c. vix este necessaria: t quibus explicetur tantii ratio his verbis, comprehensa, neque tamen satis plene. Nam illud, ταom, duo. nimirum paupertatem Adiuitias, sonat, cum hic, αφρο ιδ paupertatis tantum fiat mentio : ubi in quibusdam editionibus est, s ηρM: nisi scribas αποροι θ ἀαπιχροι Alterum , quo docet has Respubl. esse vitiosas, seu non recte Democr. f. institutas: cuius rei argumentum & documentum extem- Oll Re D. pore petit. Nam, inquit, vitiose eas esse institutas, ex eo in- sunt vitio-
relligi potest, quod minime sint diuturnae & facile laborent s.
motibus aut seditionibus. Argumentum igitur hoc est ab r. Argum. euentu vel exitu. Cur autem hae Respublicae vitiose sint in seu ratio. stitutae, causam hanc adfert; quod omnes illae Respublicae a. Ratio. itiose instituantur, quibus unius tantum aequitatis habeatur ratio, siue Arithmeticae, siue Geometricae: illae vero Res pub sint diuturniores,& melius instituantur, in quibus viriusque aequitatis habeatur ratio: hoc est, ubi & libertatis Rexcellentiae, sue virtutis, sue diuitiarum, sue generis ratione mandentur magistratus di imperia in politia. Tertium, Democr No duae hae Respublicae inter se comparantur stabilitate. tia minus Nam tametsi neutra est stabilis aut valde diuturn : tamen laborat β- Democratiam O ligarchia minus laborare seditionibus,ma- ditionibus, sis diuturnam & stabilem esse docet duabus rationibus. Pri- quam Olimo, quia in Oligarchiis aduersus duos exsistunt motus,in garchia. Democratia aduersus unum tantum ordinem. Nam in Oli- r. Ratio. Prchiis alias pauci inter se tumultuantur: alias ipsi aduersius
553쪽
populum. Cuius rei seu motus gemini exempla multa eriplicantur, insta cap. o. in Democratiis autem populus Vnus secum non dissidet, sed cum paucis diuitibus aut nobilibus, ut aduersario sibi & inimico ordine. Deinde, quia Dem cratia cum Politia quam supra docuit, & infra explicabit omnium Rerum pub. ab optimo Reipublicae statu dissidentium esse stabilissimam, minimeq; motibus obnoxiamὶ maiorem habet cognationem & assinitatem, quam O ligarchia: propterea qnod & in Politia aequitatis Arithmeticae aliqua, in Democratia tota seu omnis, in Oligarchia nulla habeatur ratio :& in Democratia omnibus, in politia plaerisque, in Oligarchia paucis pateat aditus ad Rempublicam & magistratum. I ουτου ιιιπον, on αδ απον. Elegans Aristotelis dictum, miragrauM ex peccato & errore principi graue tandem malum aliquan-rande molli do exsistere: quemadmodum & eleganter lib. r. de coelo, par- causa. uus,inquit,initio error, multiplicatus tandem, multisq; pa
tibus maior in fine redditur : tanti est rebus in omnibus principium: qua de re & infra cap. 4. Adfert autem hoc dictum ea de causia Aristoteles, ut doceat, cur Respublicae non ex utraque aequitate, sed ex altera tantum temperatae non siit stabiles : qmia nimirum ab initio male institutae propter alteram tantum aequitatem, hinc, id est,ex malo initio, m ' lus quoq; finis ut consequatur, nece se est.
EX post To capite & sonte omnium motuum,hoc capite paruo illo quidem, sed insigni & fundamento uniuersie de Rerum publ. mutationibus disputationis, summatim exponit Aristoteles causas & principia omni u motuum seu seditionum, omnibus Rebuspublicis communes: quas proximo capite sigillatim explicat, & quarto demum capite alias praeterea quasdam adiungit. In quibus omnibus causis exponendis & explicandis quaedam ab Aristotele praetermittuntur, quae ab aliis tamen, Platone, Plut Cic. causae qique motuum statuuntur,de quibus suo loco.
Quoniam autem disputamus, quibus ex rebus& seditiones fiant, & Rerum publicarum mutationes:
554쪽
COMMENTARII. Isstiones: primum uniuerse statuenda sunt principia
& cauis illarum. Sunt autem tres fere numero, quae per se primum summatim sunt dicendae. Si j tuendum namque est,& quomodo affecti seditiones moueant, & quarum rerum causa, &, quod est tertium, quae ciuilium motuum & seditionum in
COMMENTARII. 'gis A M.οψ ,. J Monet iam initio Aristoteles, quae sint Catis mo-
explicanda, nimirum principia & causae motuum & muta- tuu semu tionum Rerum pub Nam cum haec disputatio&sermo hu- rationum. ius libri de Rerum pub. mutationibus sit institutus,&haec sit res, de qua agitur, ut loquuntur Iurisconsulti; recte & ordine faciundum sibi putauit Aristoteles, si in causas & principia horum motuum & mutationum diligenter inquireret. Nam hoc Politici&politicae prudentiae est propriu, Vt phy-sci rerum naturalium, ita huius rerum ciuilium causas inquirere &nosse. Et certe cognitis causis, facilia quoque sunt V adiumenta seu remedia sitiandorum seu tollendorum mo- tilitam hu- tuum. Nam tametsi politicus maxime hoc agit, Vt concor- rin inuesι- diast in ciuitate, et is minitio lib S. Ethic.r. cap. tamen quia gatio, . saepe motus &discordiae exsistunt, harum & causa: & remedia, haec,inquam, duo Politico in hac quaestione de motibus maxime sunt cognoscenda.
Eiri A J Locus hic de mendo valde mihi est sit spectus: propterea quod principia seu causae motuum tres numero hic statuantur, quas constat multo esse plures: quare malim haec in neutro genere scribi pro πία,pro αἰ, α, αιτα iam. Nam tria quaedam esse ait Aristoteles,quae in Tria qua hac disputatione de Rerum pub. motibus diligeter sint con- in motibu/sderanda. Primum, quemadmodum sint affecti hi, qui siedi- Repumptib. tiones & motus in Republica mouent & tumultuantur. consideran- Quarum rerum causa seditiones moueant, vel co sequen- da.darum vel euitandarum. 3. Quae causae & principia sint mo- , tuum seu seditionum . Vulgata scriptura ultimum tantum caput ex his tribus complectitur, de causis, inquam,& principiis motuum. Nam his verbis,--ς ω Παμ μυ-ν,
tertium illud indicari &intelligi, perspicue intelligitur, cum
555쪽
sxliis VerbiS, εἰ πισον,πνες ναὶ, tum ex iis, quae paulo instaret si . - Hoec igitur Aristotelis videtur esse sententia; quia de Rerum pub. mutationibus iam quaeritur: pri- Oli de causis & principiis eorum e se videndum erum ante omnia tria quaedam capita sunt constituenda: quae profecto tria capita maximi sunt momenti, & in quibus omnis haec de motibus posita est quaestio: Quare &ipsa omnia, no te tium tantum, communiter & uniuerse causae quoq; & initia motuum seu mutationum dici possunt, ut ne quid temere mutemus. Ad eundem modum Aristoteles Scin Rhet. lib. a. in princ. de affectibus, quos oratores mouere solent, explicaturus, tria quoq; bis affinia aut certe non absimilia capita consideranda elle monet,eaq; ipse in singulis affectuuni generibus distincte&diligenter persequitur, nimirum I. aD
sectu aliquo praediti, quemadmodum sint animati assecti . aduersus quos. x ob quae,vel quas ob res. T E X T V S.
Ergo cur ipsi ad mutationem quodammodo sint affecti, causa uniuerse statuenda est maxime, de qua iam diximus. Nam hi quidem aequalitatem expetentes seditionem imouent, si plura habentiabus pares, ipsi se minus habere putent. illi vero in aequalitatem & excellentiam scilicet expetentes si impares ipsi putent se non plus, sed aequum vel minus habere. Haec autem possunt quidem iuste, possunt vero & iniuste expeti. Nam inferiores s ditiones mouent, ut sint pares: & pares, ut sint superiores. COMMENTARII. 1. uombri τοῦ δουν. J Primum caput quo quemadmodum affecti &snt assecti, animati sint, qui motus & seditiones mouent, ait iam δει qui mouent pra r cap. explicatum. Omnes namque, qui ad dissidendum seditiones. inducuntur, ita sere sunt animati, vel, quia cum sint pares, paria quoq; in ciuitate se omnia obtinere debere putent:quet non obtinent, sed alii sint qui plura & superiora omnia,ipsi pauciora consequantur: seditiones mouere Alenti vel,quia sint
556쪽
sol impares, aliisq; pristantiores & superiores, maiora quoque de superiora omnia habere se debere putent. recte quidem, si vere vel pares vel superiores, pares aut impares ta rint: iniuste vero & perperam si non vere vel pares vel superiores sint. Nam, ut supra explicauimus,falia saepe persuasione qui una tantum re, diuitiis puta aut opibus aut genere. sunt superiores, aut libertate sunt pares, vere Scomnino se vel superiores vel pares esse putant: cum vel aequitas vel praestantia haec non iis rebus, sed virtute duntaxat aestimetur.
Ergo quemadmodum affecti quidem sint, qui
seditiones mouent, expositum est. De quibus autem rebus seditiones moueant, sunt quaestus & honos,hisque contraria. Etenim aut ignominiam aut damnum fugientes vel suum vel amicorum, seditiones in ciuitatibus mouent.
COMMENTARII. J Alterum caput. quod est de rebus, II. Quia Ob
quas propter motus & seditiones concitentur, breuiter hic γ inseditio
exponitur. Duas igitur res esse ait, propter quaS Omnes mO- nes moueatus in ciuitate oriantur; quas, inquam, seditiosi ci aes specta- turire&quaerere consuerint ut certe ectitate; quaestum videlicet & honorem, aut horum contraria, damnum & ignominiam, siue suo iure amicorum nomine. Et certe hae duae o- Ambitio, innium Rerumpubi. sunt pestes, ambitio &auaritia: quem- auaritia o- admodum Aristoteles a. cap. svr.ex his duobus velut fori, mnium Retibus omnes iniurias&maleficia manare, ex φιλοπμία, in- rump. pe-quit, &-& eleganter Timon ille μισάν πωτπς ses. apud Stobaumsubiit. Io. φιλολξιι omni u malorum ci calamitatum sudi ιι seu elementa vocat: & grauisnsimus author Tlm . omnium, inquit, earum Reipublicae calamitatum M motuum ας , aut πλεονεξίο , aut ciλοπιμίας : & Cic. i. Ossic. magnam autem partem ad iniuriam faciendam aggrediuntur, Scc.Liu lib. o. Omnium igitur simul rerum, quarum immodica cupido inter mortales est, agri, pecuniae, honorum discrimine proposito conterriti patres cirin trepidassent, &c. & omnium pulcherrime atq; co-
557쪽
m IN CAP. II. LIB. V. POLIT.piosissime Salust initio Catilina. Primo igitur, inquit, pecuniae, dum imperii cupido creuit: ea quali materies omnium malorum fuere. Namque auaritia fidem, probitatem,caeterasque bonas artes subuertit: pro his superbiam, crudelitatem, Deos negligere, omnia venalia habere docuit. Ambi- Ambitio. tio multos mortales falsos fieri subegit. Iam vero de ambitione separatim Aristot. in apud Stobatum ubiit. -3. plurimae, inquit, seditiones diuitatum ex ambitione exsistunt. Nam de honoribus non infimi, sed summi sere concertare solent. Notum est autem vel ex una Republica Romana,quot motus & seditiones cotentio magistratuum pepererit: ut de tribunis creandis,de costulatu cum plebe communieando, aliisque magistratibus; quo pertinent & contentiones de iudiciis, quae alias soli senatores, alias equites, alias alii ordines ad se trahebant. De auaritia,hoc est, vel adipetendis diuitiis, vel damnis & paupertate fugienda dictum est &supra lib. a. cap. . ubi & ex Plat. lib. . de Repub. egestatem ostendimus omnium seditionum & motuum velut parentem esse di nutriculam. Nam saepe at leno aere oppressi se ditiones mouent, ut perturbata Republica & ipsi forted minatum assecuti creditores eludant. quod Catilinam te lasse scribunt Cie., Salust. idem Antonio obiicit Cicero. Sic bellum olim Peloponnesium in patriam suam Pericles concitauit. Huc pertinent crebrae & graui stima: Graecorum A
Romanorum agrariae contentiones.
Cauis autem & principia motuum , unde ipsi& assiciantur illo modo,& de hs, quae diximus,ali-
as quidem numero sunt septem, alias vero plures:
ex quibus duae quidem ex prioribus sunt eaedem, sed no similiter,id est eodem modo: propter quaestum namque & propter honorem inter se incia tantur; non visibi ipsi, quemadmodum prius d ctum, parent; sed quia alios cernant, hos quidem iuste, illos vero iniuste in his superiora omnia habere. praeterea propter contumeliam,metum,prq- stantiam, contemptum, augmentum immodera'
558쪽
COMMENTARII. tiarn. praeterea vero & alio modo,propter vile vitae genus, ολιγωριαν, exiguitatem, & dissimilitudi
COMMENTARII. At si αμπω. J Praeclarus est hic locus : eui, haud seio, an susquam in ullo scriptorς exstet consimilis quo breuiter eau mutationu. sae omnium seditionum & motuum velut in tabella proponantur. Et septem quidem principes causas & irritamenta C μμ mu- motuum esse ait, quibus nimirum homines lacessiti & in tution Eestincti seditiones moueant, & Rempublicani perturbent: rumpμῆος adiungit & alias quatuor a prioribus tamen discrepantes. Na 7- Principes priores mutandarum Rerum pubi . sunt causiae cum tumultu 'atque seditione: hae sere absq; tumultu. Et hoc est,quod ait, f
tionem. Nam de uxore, maxime de puellis locupletibus de Icto ης epicleris magnas sepe mutationes & turbas ex sit stere. Ex partibus ciuitatis, si vel plebs, vel optimates re aliqua prae-esare gesta magnum sibi nomen pariant: aut etiam cum hae partes neutra quidem alteram superet,sed pari sint potentia, mediocrium autem numerus vel sit perexiguus , vel nullus. Hae sere tredecim numero mutandarum Rerumpubi. cauta communes omnium ab Aristotele duobus his capit. accurate hic explicantur. Ait,duas ex his causis esse easdem cum supra explicatis, sed non eodem modo; quaestum videlicet &honorem. Nam supra haec duo, quaestus & honos, considerantur,ut res,de quibus dissidetur & contenditur in motibus
ciuilibus, ut quas quisque sibi petit: hic autem, ubi de causis
seditionum agitur, alia ratione considerantur, eadem licet,
nimirum quibus homines iniquo animo serentes, hos vel illos &esse diuites& magno in honore; se vero & inglorios,& egestate laborare, concitentur ad motus & perturbandas Respubl. Brevius:prius haec considerantur,ile quibus tam ων παῖ, πιν homines: hic Aα, per quae. de quibus duabus rebus etsi supra satis multa adduximus: videatur tamen & pul-
559쪽
cherrimus locus in Lucret. lib.3. in princ. deniq; auarities αhonorum caeca cupido &c. At ιθεια . Vulgo pi aeri que vertunt propter pudorem aut ''Edi eo α. verecundiam; mendose. Nam ωδ α proprie munus est te xtoris, ut &-: sed latius pertinet & adcommodat ad omnes sordidas opificum artes. Causa igitur mutandae Reipub & haec est, cum Reipublicae & magistratibus prae es.se sordidos opifices alii indigne ferant. Oligoriae verbum a- ολιγωρ,οι. lias negligentia aut incuria Latine reddi solet, sed non satis proprie & germane.'valet, ut ita dicam, idem quod paruita-ctio: de quo multa Ars eles lib. a. Rhetor.
Avs IE M initia motuum ciuilium & conuersionum c Rerum pub. priore capite breuiter ab Aristotele& a nobis expositet latius & planius his duobus capitibus proximi explicantur, & exemplis plaeraque illustrantur.
T E X T V S. Harum autem rerum contumelia quidem &quaestus, quam vim habeant, & quemadmodum sint causis motuum,fere est perspicuum Nam cum hi, qui sunt in magistratu, & contumelia alios afficiunt , & Uaritiae student; seditiones mouent de inter se & aduersus Respublicas, quae licentiamd en t auaritia autem fit nunc quidem in rebus pria uatis, nuc vero in communibus. De honore quo
que per sipicuum est, & quid possit, &quomodo seditionis sit causa. Etenim ignominia atteisti ipsi,
aliosq; in honore cernentes, seditionem mouent, Haec autem iniuria quidem fiunt, ubi praeter diu gnitatem aliqui assiciuntur vel honore vel ignomini aure vero, ubi pro dignitate. Propter excellentiam autem seditiones fiunt, ubi quis opibus praestet amplius, quam V nus aut plures, aut quam
spublica siue ciuitas & opes Reipublicae ferant.
560쪽
co MMENTARII. 1 teY talibus namq; exsistere solet vel monarchia,vel si α Quare interdum ostra cismo uti solent, ut Argis & Athenis :ctsi melius initio videre, ne tantum alio praestantes in Republica sint, quam postquam permissi sint cxistere , postea mederi. Propter metum autem sedition es mouent, &qui iniuria alios affecerint, metuentes, ne poenas dent: & qui iniuria sint afficiens, volentcs iniuriam an- teuertere; ut in Rhodo Principes aduersus plebem coniurarunt propter iudicia, quae illis intenderentur. Propter contemptum autem & seditiones mouent, & coitiones faciunt, ut & in Oligar-chiis,ubi plures sint,qui Reipublicae non sint participes : potentiores namque se esse putant: &in Democratijs locupletes, diuites, contempta perturbatione in Republica & magistratibus ; ut &Thebis post pugnam in Vinetis commissam, cum male Respublica administraretur, Democratia sublata est, &Megarensium propter perturbationem Reipublicae & magistratuum victorum , &Syracusis ante Gelonis tyrannidem, &in Rhodo
populus ante coniurationem aut defectionem. Fiunt autem &, propter augmentum ultra proportionem,Rerumpublicarum mutationes.Nam ut corpus constat ex membris, & proportione
quadam augeri debet , ut partes & membra inter se respondeant quod si non, interit corpus: ubi pes quidem quatuor sit cubitorum, reliquum v
ro corpus duorum palmorum, interdum vero e iam in alterius animantis formam mutetur, si non
tantum quantitate, sed etiam qualitate ultra proportionem augeatur Sic & ciuitas constat ex partibusa