장음표시 사용
571쪽
ssa IN CAP. III. LIB. V. POLIT.
bus: quomodo olim Hereae, quod oppidum est Ambraciae,
ratio mandandorum seu creandorum magistratuum incitata fuit, de suffragio in sortem. Hanc vilitatem & profariationem magistratuum olim Romae& patricii aduersus plebem. saepe exaggerabant, ut videre est apud Limum spe in prima Decari. Hac eadem de causa olim Imp. Augustus novo & admirabili delectu, senatu, in quem propter longa bella ciuilia sordidissimi quique qua de re Cicer in epis ad Attic.tanquam de re indigna, conqueritur se mulionibus in senatu assidere debere irrepserant de infima plebe . taperecensiere & purgare coactus fuit, tem Suetonio ct Dione
Κα δῖοι με ομ. J Altera eausa mutandarum Rerum pub- motus expers, Graece ολ εία, Latine hodie vacat nomine, nisi negligentia, non satis tamen signi ficanter, aut barbam parui factio reddatur. Ea est,inquit Aristotel. ubi summi magistratus non bene erga Rempubl. affectis, ut peregrinis, ut hostibus, ut alii principi aut ciuitati obstrictis, ut nullos liberos aut propinquos, & bona, tanquam pignora & praedes habentibus, mandantur, id est,cum verbolenus vel princeps. penes quem potestas sit mandandorum magistratuum, nousdmodum laboret & sit solicitus, cui, id est, an bene an male assiecto dentur magistratus. Nam quin hoc magno cum Rei publicae malo fiat perspicuum est, maxime ex his, quaesupra explicauimus lib. . ubi iis, quiReipublicae praesunt, tria necessaria esse docuimus; ut sint viri boni, ut sint idonei, Aut
sint patriae siue Reipublicae amantes tuendae &lificandae. Quod malum olim urbem Euboeet Insulae Oreum sensis se monet hic Aristoteles, ubi Heracleodorus quidam factus praetor Oligarchiam mutauit in Democratiam, vel in finitimam politiam. Eadem stultitia laborarent, qui hodie principes cancellarium,verbi gratia,sibi deligerent peregrinum,
δο. EXUM 'lacita si πικροι μιικ-ὸν J Tertia huius generis causa et F . ganter ab Aristot. dicitur exiguum, r ferra a Latitiis & paulatim & sensim esterri potest: de qua causa potes exe iterat aliquoties, inst. vi cap. 7. S., λιμ μι ρ - ος ηρ lios cap. . in1 quam causam valde peri culosam&lubri 'n' -j cam esse ait : propterea quod propter exiguitatem malum q non animaduertatur, α occulte si simq; obrepat; tandem
572쪽
que huic nascenti facile occurri posse, aucto&lificato Saxon. lib. nori item, ut in morbis quoque usuuenit. Principiis, inquit p. pag. a 7.
Poeta, obsta; sero medicina paratur. quo modo Rempub. in A mbracia mutatam olim fuisse,hoc loco,&Thuriorum, insta cap. 7. memorat Aristoteles. Iam autem magnum huius causae sit periculum, cum exemplis Rerum pub.&Veterum licet initus exiguis, eaq; propter contemptis, doceri potest, tum ex aliis rebus similibus, ut dixi de morbis,ut olim puerum coturnicibus oculos eruentem, Areopagitae morte condemnarunt, ut Lacedaemone ephorus quidam puerum
male pila ludentem verberibus assici curauit: quod qui initio rebus non dextre uteretur, etiam adultus ad Rempublicam minus idoneus illi videretur, ut commemorat Demetr. Phaleram in libello de elocutione. Eode pertinet, quod Hannonem, licet principem Reipublicae, quia Leonem mansiue- fecerit, Carthaginenses mulctarunt,tesibiti Maximo Tyrio in orationii. O Plin lib.ro. p Io. Σπιι α Πηρον et 1. J Est&haec Rerum pub. mutandarum Dissimili- causa grauissi'a, l ed cum motu dissimilitudo. Nam visupra ludo. lib.S. Ethic. explicatum est, sequitatem siue similitudinem a- Ratio. micitiae de concordiae esse parentem seu matrem: ita contra
motuum & discordiarum parens est dissimilitudo: quae etsi I. est multiplex, tamen duo duntaxat genera, nationis siue Dissimilia gentis S loci, ab Aristotele hic exponuntur:& nationis qui- tudo natio-dem dissimilitudinis multa profert exempla, de altera pau- ni .ciora. Ad priorem dissimilitudinem pertinet & locus communis de peregrinis,quem attingit Cic.bb.3. O . Sed utilitatis specie, &c. Sciendum est igitur, recipiendis exteris, si sunt pauci,parum inde esse periculi: propterea quod aduersus ciuium multitudinem nihil facile sint ausuri, periculi, inquam, aperti : nam occultis machinationibus pauci multis magis sunt metuendi. Verum his de multis agitur, de quibus ita distinguendum . Aut enim ciuitas ex multis dissimilibus gentibus, id est, conuenis initio conflatur & exoritur e vel ex na primo gente instituta, alios postea vel aduenas vel colonos recepit sponte vel coacta, sensim vel multos uno eodemq; tempore,ut in colonis fere fieri solet: de haec exempla
Aristotelis intelligi debent. Ex hac triplici permixtione duplex fere motus exsistere solent, vel triplex malum. Nam vel discordia tantum iuste eives dc inimicitia, vel etiam bella, M m s aut
573쪽
1sι IN CAP. III. LIB. V. POLIT.
aut etiam proelia inter eos,quibus proeliis vel aduenae sint superiores, vel originarii. In ea igitur ciuitate, quae ex conuenis consatur, solet fere inter ciues discordia tantum & inimicitia gra si ari : quae tamen saepe temporis progressu coalescentibus convenaria animis, lingua, moribus, in summam coi
cordiam conuerti solet: quemadmodum de Poma Salussim in prooemio lugurtha, ubi de Troianis & Aboriginibus, ex quibus conflata fuerit Roma: hi, inquam, postquam in una moenia conuenere, dispari genere, dis imili lingua, alius alio
more viventes, incredibile memoratu est, quam facile coaluerint: ut Angli cum Britannis, Franci cum Gallis, Longobardi cum Italis Gothi cum Hispanis. De iis autem ciuitat bus, quae non initio, sed postea, peregrinos receperint, alii quidem motibus tantum &disicordiis laborant, ut Apolloniatae & Syracusani: de quibus hic Aristoteles:aliae etiam ad bella & pi cella sunt progressae, quibus interdum fieri di zimus,ut ipsi superiores sint aduenar&expellanteos,a quibus sint recepti vel accersiti; quod Aristoteles hie de Zancleis ciuitas est Siciliari commemorat, eos per Samios, quos receperint ipsis, futile expulsos,&Amphipolitae per Chalcidenses in Macedonia : Sic olim Longobardi a Narse Duce Imper. Iustiniani primi Magni latius etiam Iustinianus fuit, cui nasias erat praecisus j in Italiam ex Germania, aut potius
Pannonia vicina euocati, eos ipsos, a quibus fuerunt euocavi, oppresserunt, ut est apud Paulum Diaconum. Sic in Britanniam vocati Angli suppetias aduersus Pictos & Scotos, imperante Theodosio iuniore, oppressis Britannis,dominatum ips arripuerunt tempore Hieronymi haec facta sunt.ὶ Idem in Hispania accidisse commemorat Taraphcin Chronico Hissania, ubi Gothorum imperium, euocatis in Ge maniam Arabibus, hoc fere modo delet'm fuit. Ex nationum igitur dissimilitudine tales tantique motus ea sistere solent. Locorum quoq; disti militudo quam sit idonea admotus& seditiones,Aristoteles& exemplis tribus, ClaZomenarum, Colophonis, & Athenarum, de eleganti similitudine are bellica sumpta demonstrat. Nam urbem Ioniae celebrem C laetomenas motivus laborasse parte una,quam Chyircum seu Chytrum nominabant , rese Strab. lib. i . dissidente ab altera, quae parua erat insula Chytreo ponte commissa. Colophon quoq; α Notium, quia flumine solum H leso in
574쪽
,erlabente diuideretur, etsi una urbs esset, tamen propter hoc fluminis diuortium multa inter Notiones & Colophonios erant dissidia. Athenis denique, quae vibs duabus partibus
aestimatur, quarum altera dicebatur Astu, altera diceretur Piraeus, ipsi Astu commissus longis, ut vocant. Imur S: qui Siraeum habitabant, utpote nautici, Democratiam, Ut po-
pulares& plebei: qui Astu, vel Oligarchiam, vel Aristocratiain amabant: quin etiam Plus. in Solone, qua de dictum &supra lib. a cap. a. tres ait suisse hominu seu ingeniorum dissimilitudines pro trium locorum in Attica d: Terentiis, Nam montanos fere Democraticos, qui in planos incurrerent, O - ligarchicos, maris accolas fere medios fuisse. Sic & olim Romae, & non ita pridem pars urbis trans yberina dissensit ab altera:& Parisiis quam urbem mediam diuidit Sequana, pars una factionis erat Aurelianensis , altera Burgundiae , reseMo relatio Γb. r. Atrebatibus quoque pars una, quam ciuitatem vocant, diuis, ab altera, quam villam vocant; ciuitas, inquam, partium erat Gallicarum, illa Burgundiarum,
tese Phil Cominao lib., cap.rs. Huiusmodi, id est, loci dissimilitudo est&Basileae, O lingiae, Brunsvigae, &in Hispania
Hispali Universe autem quam vim &potestatem in assiciei Vitruv. dis hominum non corporibus tantum, sed animis quoqi ehit. lib. . e. ingeniis habeat, pulchre Hippocri a lib. de aere, O Liuim De- ead s. ubi de Gallograecia siue de Gallatia, O, Plato lib., dele- ea S lib. gib. ct initio Timai. Caeterum non tantum patriae aut loci, o eo r. sed alia quoque omnis disti militudo ad motus est idonea, Vr 3. victus, cultus, & inprimis religionis. Rationem supra dixi' Dissimiliamus: quod omnisii militudo amicitiae, siue differentia omnis Iu sines re- discordiae sit mater: qua causa commoti multi olim x pere tia. grinos urbe sua prohibuerunt, & suos ciues peregrinationi- iis bus interdixerunt quod utrumque Laced monii seruarunt: etsi Cic. lib. . alterum modii de peregrinis urbe prohibendis,
i inhumanum, Strabo ex Arato, ut barbarum ,reprehendunt. De Germanis nostris Casa ib. . Mercatoribus est,inquit, aditus, magis eo, ut, qu bello ceperint, quibus Vendant, habeant, uam ullam rem ad se ina portari desiderent. cis autem;male etiam, qui peregrinos uti urbibus prohi-h nt, eosque exterminant. Sic & religionis causa Iudaeos &christianos, Romae dissidentes, expulit Claudius Imper.ves sui v. in Claudio, is apudlosephum. Huc pertinent M
575쪽
suma dissi militudo. Religionis dis litu
leges vet. 1 p. de hareticu pellendis sub titulo C. de haret pel lac aetate China de Cathagio apud Indos memorant non permitti mercatoribus nostris, ut e nauibus pedem esserant. Σταααἱ om δε. J De hac re explicatum supra lib. 3. cap. α=s.ct initio huiu/ libri, ubi diximus , fontem & originem motuum esse persuasionem illam & opinionem de se, quaa iij se pares rati, paribus tamen praemi s non frui doleant:alii se superiores & praestantiores esse arbitrantes eodem cum inferioribus iure se uti aegre ferant. . y οἶν ἰσως. J Hac claustula continetur breuis comparatio disti militudinuni & disserentiarum inter ciues, quarum duo genera gentis & locii modo exposuit Aristoteles. O mnem igitur dissimilitudinem concludit esse perniciosam& discordi js serendis idoneam,verum aliam alia magis prout etiam ipsis dissimilitudines alia alia est grauior& maiori ut summa est virtutis &vitii,id est,bonorum & improborum ciuium: proxima tenuiorum & locupletum , patriciorum Aplebeiorum habitantium hanc vel illam partem, huius vel illius gentis vel linguar,ut nuper Tridenti, & Medio matricibus. Ad primam dissimilitudinem pertinere, vel inprimis mihi videtur Religionis dissimilitudo. quare Imp. Dioci tianus cum Religionem Christianam valde inualestentem cerneret, ei grauissiimum & vltimum indixit bellum, hoc nixus axiomate Politico, quod in ore identidem habere solebat non posse saluam vel tranquillam esse Rempub.ubi religionis esset dissimilitudo.
MO N vi Mus supra a summas& principes mutandarum & perturbandarum Rerum publicarum causas undecim esse numero; quibus tres praeterea adiungi possint, de quibus hoc cap. . explicatur: con ditio uxoria,partis Rei publicae incrementum, & partium Reipublicae aequatio. etsi de incremeto partium Rerum publicarum supra iam est explicarum : quare haec A ristotelis tractario satis mihi pertu bata esse videtur; satiusque sui fetae I. prioribus causis unam hanc addere,conditionem uxoriam,de qua quidem accurate hic explicatur, non tamen tanquam de causa princi pe, naque ex iis, propter quas Respublicae mutentur; sed hoc potius consilio, ut Aristoteles doceat , . rumpublicarum
576쪽
mutationes &euersiones saepe leuibus de causis fieri; verbi gratia, propter matrimonium, propter haereditatis diuisionem. Nam fere & breuiter tria haec isto cap. explicantur. Primum, Respublicas perturbari saepe leuibus de causis. Se- pars hucundo , μετασαλκα δε- , &c. iteratur causa illa Rerum pu- im capitis. blicarum mutandarum supra explicata, partis vel ordinis a. Rei publicae alicuius incrementum. Tectio, πινων δε ρυπιλι- . τειαν,&c. Respublicas quoq; ex eo comita utari, quod partes& ordines Reipublicae mutentur: id, quod ad illam quoque causam referri potest. His tribus explicatis, quae quidem ad 4. causis Rerumpublicarum euertendarum pertinent; subiungit Aristoteles extremo capite causarum diuisionem, quibus Respublicae mutentur,& velut modos.Nam generaliter& uniuerse duos docet esse modos, quibus Respubl.mutentur; vi vel dolo.
T E X T V s Existunt igitur motus no de paruis, sed ex parq
uis rebus: suntautem de magnis.Parui autem maxime inualescunt, cum inter principes fuerint: ut antiquis temporibus accidit Syracusis : mutata namque fuit Respublica ex eo, quod adulescentes duo in magistratu motus excitarent in causa amatoria. Altero enim peregrinante alter amores eius ad se pellexit: contra huic ille iratus, uxori eius,utta se veniret, persuasit. unde asciscentes eos,qui Rempublicam administrarent, omnes seditionibus inuoluerunt, eos concitarunt. Quare talibus nascentibus malis occurrendum est , motusque
principum N potentum dirimendi. Est enim peccatum in principio, ac principium totius dimidium esse dicitur. Quare & paruum in eo pecca
tum respondet aliis aliarum partium. Vniuerse autem principum motus totam quoq; ciuitatem secum trahunt : ut Hestiatae post bellum Persarum r. emptu.
accidit ex fratrum de paterna familia erciscunda
577쪽
118 IN CAP. IV. LIB. V. POLIT.dissensione. Nam pauperior quidem, quia alter bona &thesaurum, quem pater reperisset,non indicaret, populares sibi asciuit:alter vero, bonis ab- Σας undans, ditiores. Delphis quoque, orto ex assini
tate dissidio, initium fuit omnium, qui postea sint
consecuti, motuum. Nam cuidam auguranti cum infortunium portenderetur , reuersus ad spon
sam, non duxit, sed abiit: illi vero velut iniuria as lecti, illum, qui tanquam inter sacrificandum sacram pecuniam furatus csset, insimularunt; post-
Exempl. eaque,Vt sacrilegum, occiderunt. Mitylenis quoque , motu ex Epicleris orto, multorum malo
rum fuit initium, belliq; aduersus Athenienses, in quo Paches eorum urbum cepit. Nam Timoph nes ex locupletibus unus, cum duas filias reliqui: 'set; Doxander quia repulsam esset passus, easque sitis filiis impetrare non posset, seditionis secit inutium , & Athenienses, cuius urbis esset hospes, . Exempl. concitauit. Atque apud Phocenses, motu inter Mnaseam Mncsonis patrem & Euthycratem Onomarchi patrem propter Epiclerum exorto, principium fuit haec seditio Phocensibus belli sa, 1 TAemptu. cri. Dy rrhachii quoq; ex re uxoria mutata est Res publica. Nam cum filiam quidam despondisset, eumque sponsi pater unus ex magistratu multas- set; asciuit ille, ut iniuria affectus,eos qui Rempublicam non administrarent. Motua se
Η ουν - - ρής. J Expositis, ut monui, undecim Rerumpub causis mutaudarum, subiungit hoc loco Aristoteles insignem, quae ex priore disputatione facile colligatur& elici possit, lanientiam communem omnibus motibusso earum causis: nimirum, motus plaerunque esse ex rebus
578쪽
paruis, sed de rebus magnis,id est, motuum quidem initia & sunt tamen causas saepe esse leues & nugatorias ; eue ramen de rebus de reb. m magnis, ut de magistratibus, de honoribus, de uniuersia Re- gn D. publica, statu eius aut interitu. Motus igitur et si de grauistimis rebus,tamen ex leui laepe occasione paruisque initiis exoriri accurate multis exemplis allatis docet Aristoteles:&quod saepe alias, ut supra dixi, priori capite id quoque inculcat; initiis propterea, etsi leuibus&exiguis,continuo tamen Initiis ocri occurrendum esse; maxime si haec initia via dissidia, quan- cinredum. tumuis leuia inter principes ciuitatis exoriamur. Nam principum dissidia esse perniciosissima : eo quod horum magnae sint & familia: & clientela facileq; magnam aliquam multitudinem ciuium aut ciuitatis partem ad se pertrahant: neque hoc mirum esse: nam & alias principium esse dimidium totius,id est, quemadmodum aliis in rebus principium cum aliis partibus comparatum maximi momenti est ; adeo ut, si quid in principio sit peccatum, toti hoc reliquo operi magnopere noceat 3 &, ut ait Aristoteles lib. I. de coelo, leuis initio error progressu temporis &paulatim infinitis partibus sit . . maior: ita & in Reipublicae corpore & partibus siue ordini ' 'Tbus magis nocent Reipublicae principium, quam reliquo p pμφα frum ciuium, dissidia & motus. Quare & insta eo s. imonet δεμ - ς ξ solicite Aristoteles, cauendum esse, ne inter principes dissi. φρ dia oriantur. Quod autem ratione , principum dissidia vande esse periculosa & Regnis Rebusquepublicis perniciosa, idem quoq; exemplis compluribus demonstrat Aristoteles, quae quidem dissidia etiam leuibus de causis oriantur. Atq; ita exempla haec Aristotelis ad duo haec principia Politica prius quidem,dinidia & motus Rerum piab. ex paruis saepe initiis oriri; alterum vero, principum dissidia & dissensiones maxime esse perniciosas j accommodari debent. Affert igitur Aristoteles sex Rerum pub. exempla, Syracusanae, Hestiae ensis in Euboea, Delphensis, Mityleneae, Phocensis MDyrrhachinae , in quibus magni fuerint motus ob principum inter se disiensiones; easque leuissimis de causis quas duas potissimum commemorat, matrimonium,& haereditatis diuisionem J exortas: de quibus exemplis amplius qua Exesu rendum. Ad eundem modum Rem publicam quoque Athe- mensem perdiderunt principum dissensiones Niciae & Alcibiadis, Mante Thenustoclis α Aristidis, &roii Demost,
579쪽
s6o IN CAP. IV. LIB. V. POLI r.
. nis, AEschinis, Lycurgi & aliorum Rhetorum. Sic&Roriae Caepionis & Metelli dissensione, orto bello seciali, labefactari coepit Resipub te se Pun. lib.33 cap.r. & paucis post interiectis an is tota corruit ex dissidio Pompeii & Caesaris: quamuis Cic. pro Ligario assentans Caesari & extenuans, ait tantum fui si e ciuile quoddam dissidium. Nam dissidia prici-D6pβήρη- cipum,eorumque,qui in Repub. versantur, duorum sunt ge- inter Priu' nerum vel ciuilia, rum scilicet qui eodem quidem omnescipe , ως- spectent, ut Respublica sit salua, sed dissimili utantur via dc variet 1 ratione administrandi: cuius generis dissidium ait fuisse Cir r. Civilia. bb 1 osse. ubi de ambitione inter Scipionem Africanum MI Exempta Q Metellum Agessim bb.7. cap. p. inter Tiberium Grac- Scipion inchum & Scipionem. Sic dissenserunt quoque Aristides M .
Metelli. Themistocles, multique alii: & huius quoq; generis dissi- a. Gracch. dium sui ste vult eo loco Cicer. Sic enim ait: quomodo auteme, tu de Republica bene meritus esses , si tot sceleratos in-
Themis. stimasti, non bellum Cauar ; nec hostile odium , sed ciuil . Pompei dissidium, utrisque scilicet cupientibus Rem publicam satio, C aris, uam sed partim consiliis, parti in studiis a communi utilita-ILHostilia, te aberrantibus. Alia Politicorum dissidia plane sunt hostilia, quibus nimirum non de Reipublicae salute, sed interitu potius, cuius in manu & imperio ea sit futura, digladiantur: λ deiquibus dissidiis hic fere agit: quo modo dissenserant Ci-z Exemptu celo quoq; & Antonius, illo Rem publicam saluam essec g ς βυ .piente, hoc nolente. Sic & in imperio Romano grauissimas, Exsimpl- exstiterunt dissidia: in Regno Angliae inter familias Ebora-Α, Σπς ι eensem&Lancastriam : & apud Gallos viter familias Bux-gundiam & Aurelianensem. Et haec quidem de principio principum dissensionibus non priuatas tantum familias, Fama p&- sed uniuersas infici &euertis epe Respublicas in sint fatis. Dedilis harum altero, dissensioneS & dissidia ciuilia platraque ex paruis ini- disp. onu tiis & causis iuboriri, no Aristotelicis tantum,sed aliis quoq; initia. exemplis doceri & confirmari potest, ut Romae prope belli
Exempl. ex socialis originem x exitia rerum, ut loquitur Plin. eo loco, Plin. lib.33. contentione inter Caepionem& Metellum de anulo in aq- cap.r. etione emendo.
Auspicato O f. J Subindicatur veterum institutum,quos scribieres oes ag- Cicer.de Diuunat. nihil aut priuatim aut publice inauspicato
rus sun susceptuc. quare α uxorem ducturi augurium Prius capera
580쪽
lebant,ut ibidem testatur Cic. ct Horat. in sermonibus. IΠροξεν - ίν τῆς πολεως. J Veterum instituto ciuitates & Πρόξειοι. priuati iura quaedam hospitii inter se colebant. Nam solent, verbi gratia, haec vel illa Respub. in alia aliqua ciuitate ci uena aliquem sibi deligere, apud quem publico nomine micsi diuerterent,quem Graeci nominant quomodo &priuati mutuum inter se hospitij ius colebant, ut saepe videresst apud Cic. in Verrinis is abbi.
Ἐξε κληρου. J De puellis aut mulieribus, quas Graeci, e- επικληρήμosque imitati Latini Epicleros vocant, alibi explicauimus,
Ἀρ σου is σου πολέμsυ.J Belli huius sacri seu Phocici originem Aristoteles hic leuem plane & nugatoriam, alij uniuersam historiam, tit Diodorm lib. ιο. Pausanias lib.Io. Iustin. M. S. diligenter caponunt.
Commutantur autem & in Oligarchiam & in Democratiam, & in Politiam ex eo, quod magi stratus aliquis, vel ciuitatis pars floreat aut amplificetur , ut Senatus in Areopago bello Persico florensjntendisse videbatur Rempublicam : contra vero nautica multitudo victoriar ad Salaminem auector, & ex ea principatus propter opes maritia mas Democratiam reddidit firmiorem : atque Ar
gis nobiles Principes in praelio ad Mantineam
aduersus Lacedaemonios re bene gesta, Democratiam tollere aggressi sunt. Syracusis quoque populus victoriae in bello aduersus A thenienses auctor Politiam in Democratiam conuertit:&Chalcide populus, PhoXo tyrano cum nobilitate sublato, Rem publicam continuo occupauit. Ad eundem modum & in Ambracia etiam populus, tyranno cum coniuratis pulso, Rempublicam ad se transtulit. Atque uniuerse hoc sciendum, eos quiopum siue potentiae fuerint auctores, cum priua- Nn t tum