장음표시 사용
581쪽
ti, tum magistratus, tribus denique, & omnino pars, siue qualiscunque multitudo, seditione mouere.Nam vel qui bis inuident, ut honoratis, scditionis faciunt initium; vel hi ipsi propter excerulantiam aequo iure nolunt vivere.
a. Partuseu Mi ctaΜουσin κω εἰς ὀλιγαρχομ. J Exponit hoc loco A-o dinis ali- ristoteles motuum & mutandarum Rerum publicarum camcuim ex- sam,eΣcellentiam seu incrementum partis alicuius Reipub. celientia, ut Vel senatus, vel plebis, vel nobilitatis. Nam si pars aliqua re bene gesta vel domi vel in bello insigne aliquod nomen sibi compararit, ita ut reliquis partibus clarior iam &pra statutor esse videatur: hinc fere fieri ostendit, ut motus&seditiones exoriantur: id quod docet & ratione & exemplis: de ratione quidem bifariam posse fieri ostendit, ut motus hinc exsistant, partim ex inuidia aliorum , partim Ex ipsorum sa- i. Ratio. perbia&insolentia. Nam reliquet quidem partes hanc unam praeter alias claram & potentem, omnibusque honoribus affecta cernentes, se vero contem pias; dubium non est,quin inuidia commoti seditiones sint excitaturi: de qua inuidiae a. Ratio. causa supralatim initio cap. a. R ursus, pars haecirebus bene gestis iam clarior, quia ex iis rebus gestis magnos sibi spiritus, ut insoles omnis est victoria, facile sumat: dubium quoque non est, quin, pari licet iure antea cum reliquis ciuibus vivere assileta, nunc dominatum sibi sit arreptura , aut certe eius potiundi seditiones motura. Nam & hoc stipra aliquoties docuimus, fontem & causam omnium motuum esse hac opinionem & persuasionem de pari seu aequa, vel impari&iniqua inter se conditione &iure. idem quoque confirmat aliquot illustribus exemplis in tribus his statibus seu Rerum publicarum generibus, Oligarchia, Democratia & Po-r. Exempla litia, euenisse:&in Oligarchia quidem Argis hoc accidisset in Olear ubi pauci principes nimirum siue nobiles, quia bello adue chia. sus Lacedaemonios ad urbem Arcadiae celeberrimam Mana. Et reli . tineam bene rem gesserint, sublata Democratia, paucorum qua exem imperium seu Oligarchiam inducere voluerint. In Demo-pla aliari; cratia vero exempla assert Atheniensium, Syracusanorum. Rerum ub. Chalcidensium & Ambraciorum. Qu'd autem de senatu Areop
582쪽
Rreopagitico principio affert, ad Politiam aut ei vicinam Α-ristocratiam reuocari potest Alia exempla exposita sunt sil-Pra aliquoties, ubi de hac ipsa causis, id est, parte Reipublicae
praeti r caeteras lorente explicatum est hoc tib. cap. 3 γνοντα oti μν, &c. oesb. a. cap. rorii colim & Romae,Annibale Italiam bello premente, dominabantur Principes,iacebat plebs contra, pulse Annibale & Victo Antioc ho, militum & plebeiorum axime armis, spiritum sibi sumere plebs,& insurgere, agros poscere,& totam ad se Rempublicam conuertere:&ante a,confecto bello Tarentino, plebs victrix a nobilitate vel in uita imperiorum &magistratuum partitionem extorsit. In Politia denique sue ei finitima Aristo-craria exemplum affert Aristoteles cle Setia tu Areopagitico: Nam Athenis olim bello Persico cum Themistoclis co-silio classe cum Persis decertandum esset, eique classi instruendae pecunila deesset; Senatus Areopagiticus, huius rei adiuuandae causa, militibus octonas drachmas de suo aerario suppedit is uit: qua liberalitate, re postea bene gesta aduersus Persas, magnum sibi nomen peperit senatus, tanquam auctor vicitoriae; eoque nomine maiorem quoque auctorita- tero sibi, atque adeo vim ipsi Axistocratiar maiorem & firmiorem acquisiuit: etsi eadem victoria plebs quoq; magnos sibi spiritus sumpsit ; quod, quia nauale esset praelium & victoria naualis, nautici homines fere de plebe eius foessent actores &auctores, ut o supra Arsoletis lib. a. cap. Io. Vbi diximus De hac autem Areopagitarum liberalitate Plut . inlita ThEmisociis.
cusauorum de Atheniensibus copiose Thucyd. m. o. 7.Itat. in vita Nicia.
T E X T V S. Mutantur autem Respublicae etiam, cum ciuitatis partes, quae contrariae esse videntur, inter se coaequantur , ut diuites & populus; media Vero pars est exigua, vel nulla plane. Nam si alterutra pars lonse excellat; reliqua aduersus eam, quae a-
pς xc iix potentior, n on 1olet periclitari. Quare N ii a virtute
583쪽
IN CAP. IV. LIB. V. POLI r. virtute praestantes non temere seditionem in o uent, quia pauci sint aduersus multos
COMMENTARII. 3. Loq-- Κινγ . J Elegans est & eruditus locus de moribus & se-tio partium ditionibus, quo subtilis seu acuta motuum cauta indicatur, seu ordinu nimirum partium siue ordinum Reipub. aequatio. Nam si Reipub. ordines Reipublicae aequentur, id est, ut neuter alterum superet sint duo, verbi gratia, diuitum & tenuiorum o seretum fieri solet, v t neuter alteri parere veli t; adeo,ut si penes alterum sit imperium Reipublicae,alter se non imparem putans facile seditionem arripiat. Quod si ordines non sint pares, sed alius alio longe sit superior; quia reliqui se impares videant, facilius praestantissimo ordini parere solent,neque se facile commouere audent. Exempla huius rei reperiuntur in omii bus Rebus publicis, in quibus nimirum si ordo unus alios longe superat viribus oc opibus,facile alios continet in officio, ne seditiones moueant. Rursus in quibus pares facti ordines, continuo seditiones mouere sint soliti,
ut Romae patricii primo reliquis longe superiores secure dominabantur; paulatim plebs potentior facta seditionem de suibus in imperio & honoribus mouere coepit. His autem Rebus pu- Rebuissubl. blicis maxime haec calamitas accidere solet, in quibus duo maxim hi ordines locupletum siue nobilium & plebis, siue tenuio-
hac ob cau- rum magnas habent vires, tertio ordine mediocrium vel samseditio- nullo vel exiguo. Nam contra in quibus tertius hic ordones moue - mediocrium potens fuerit, in his raro motus hi excitari so-
Ratio. lent, ut supra explicatum eia lib. . cap. M. ubi docuit Aristoteles,eas ciuitates, in quibus mediocrium hic ordo maximie foreret, esse & maxime stabiles, & motibus minime obnoxiam. Causas igitur, cur ordinum haec aequatio, seu pares vires, motuum sit causa, hanc, ut dixi, affert hie Aristoteles a contrario sumptam: quia, inquit,ubi ordines sunt impares, id est, unus altero longe sit potentior, non facile inferior po- lentiori se opponere ausit; inferior, inquam,sive multitudi-ine siue quantitate, id est, diuitiis,genere, doctrina, aliisq; id
excola. genus praestantiis. Longe autem deteriores vel in seriores praestantioribus non facile se opponere, etsi per se est clarum : tamen illustrat Aristoteles exemplo virtute praestantiam virorum. Nam hi inquit, cur non facile seditiones moueant,
584쪽
uetarit,eausa esse videtur; quia sint perpauci, id est, numero longe inseriores, ut semper improborum magnus est numerus. Obseruandus est autem hic locus de viris bonis, eos admotus & seditiones minime esse procliues; eo quod. inquit Aristoteles, sint pauci. Attulit & alteram rationem supra iiiitio cap. r. quia virtus etiamsi una honoribus & imperiis est dignissima, sua tamen sponte & natura a motibus & dis sidiis maxime abhorret.
Atque in omnibus quidem Rebus publicis niuerse motuum & mutationum causae ita se habent. Mutant autem Respublicas alias quidem vi, alias dolo: vi quidem vel statim ab initio, vel posterius vi cogentes: nam & dolus est duplex: nam alias quidem principio adhibito dolo, volentibus ciuibus,mutant Rempublicam, post deinde,inuitis,retinent, ut in quadringentis accidit, qui populum dolo induxerunt, regem alentes pecuniam ad bellum aduersus Lacedaemonios praebiturum: mentiti vero Rempublicam retinere conabantur:
alias vero & ab initio persuasione adhibita , &postea sursus persuasis volentibus iis imperant. In omnibus igitur Rebuspublicis absolute mutationes ex causis supra expositis accidere solent.
COMMENTARII. γλου 4 Meminimus supra, Aristotelem de causis
motuum & seditionum bifariam explicare; uniuerse&singulatim. Hoc igitur loco expositis iam communibus omnium mutandarum Rerumpublicarum causis, priusquam ad singulas Respublicas, quod erat proximum, accedat ; insignem superiori disputationi adiungit clausulam, item communem omnibus Rebus publicis , qua praeclare monet, Re- Ress.mutati rumpubi. euertendarum aut mutandarum modos duos eta tur aut a- principes A summos, dolum & vim. Nam interdum armis, ita mi aut
seditionibus & vi aperta Respublicas opprimi, vel ex una in subdole. N n 3 aliam
585쪽
aliam commutari, vel occulte & dolose callido aliquo stra ta gemate aut persuasione, & blanditiis seu promi uis. Hos A alsi autem modos rursus partitur Aristoteles. Nam de vi qui--
dem, alias eam adhiberi statim initio euertendae Reipublicae, alias in Republica dolo ab initio mutata, vi postea retinenda. Dolum vero item dupliciter adhiberi: vel initio, vel postea. Quod ad vim igitur attinet, cernere piae runque licet, tyrannides hoc modo mutari in Democratias vel Oligarchias, caeso nimirum vel pulsb tyranno, quod Romae accidit. Dolo sere mutari solent Regna in Tyrannides,& Aristocratiae in Oligarchias, nimirum dum vel Reges vel optimates moderatum imperium paulatim intendendo & pro legibus de iure vel suam libidinem vel adulatores sequuntur. Si ςolim Romae Aristocratia in Oligarchiam fuit comutata. Iam vero initio quidem vi adhibita multae mutantur Respublicae; ut olim Athcniensis Democratia in Oligarchiam ab Lacedaemoniis, duce Lysandro, atque adeo omnes sere ciuitates in Atheniensium potestatem armis & vi redactη Democratiam, ab Lacedaemoniis Oligarchiam suscipere am plecti cogebantur, Ut s O Lb docuimin. Sic & Romae Democratia, a Iulio Caesare armis oppressa, in monarchiam fuit conuersia: sic de hac aetate liberas ciuitates sub unius imperium, id est, in ducatum, aut comitatum, ut nuper Florentinam & Senensem Rempublicam , redigi videmus. Multae quoq; sunt Respublicae, quarum mutatio principio quidem
dolo cepta, postea vi confirmetur &retineatur: cuius rei ex-
e D. emplum hic unum affert Aristoteles ex Republica Atheniensium. Nam olim cum inter Athenienses&Lacedaemonios graue esset bellum; Alcibiades Athenis pulsus& exul apud Persas, quo Atheniensium legati auxilii petendi causa venerant, iis legatis, inquam, promi sit, se a petiis seu Tissapherne Persico satrapa auxilia ipsis i in petra turum, si ipsi domum reuersi Rempublicam mutandam curarent, id est Democratiam in Oligarchiam : id quod propter auxilii spem populus non grauate concessit. Itaque Atheniensis populi imperium a populo ad paucos,nimirum quadringentos, hoc modo, id est,'promissis & dolo fuit translata: pollea vero ide Alcibiades cia callide imperium ab illis paucis ad populum reducere conaretur. illi pauci imperium sibi delatum,&dolo semel partum,ui & armis retinete, sed frustra, sunt conati, test
586쪽
ut est late apud Iustin. lib. s. De doli autem generibus, sunt item Respubl. quae dolo initio tantum adhibito mutentur, postea vi conseruentur. Exemplum sit idem, quod modo attulimus de vi. Qus modo multos tyrannos legi mus esse v- s, qui suavibus promissis populo primum delinito, impe-xium nacti, postea vi & armis illud constabilierint, qua de re in ra hoc proximoc .copiosus. Aliae vero sunt Resipub. quae dolo & initio, & posterius adhibito mutentur & conferuentur,nimirum ubi, populo primum promistis persuaso, nactus quis imperium idem postea non vi & crudelitate, sed similibus promissis & persuasionibus blandis conseruare & propagare conetur. Et haec quidem modorum duo genera diligenter sunt obseruanda. Potest & alia modorum fieri par ' i ut c- titio: quam etiam hoc libro Aristoteles commemorat, qua ci ut cauRespublicae omnes mutentur vel euertantur, aliae sua aliaes interna caula externa & aduentitia : sua videlicet, ubi Resipublicae Hul exter- malae fuerint institutae &temperatae: externa, ubi vi & armis νή hostium & externorum, quemadmodum aedificium bene exstructum vi externa & tormentis aut incendiis, aut male exstructu sua sponte collabitur. Cuius dissimilitudinis multa quoq; exempla suppedi tant hi stori ae . Verum Aristoteles hoc libro de eo poti stimum modo explicat, quo Respublicae non aliena, sed sua vi &xitio mutantur & euertuntur.
C A P V T V. QVoo modo monuimus, id iam persequitur Aristotelesmimirum ut causis omnium Rerum pub. communi.
bus explicatis, nunc singulas seu proprias singularum Re-
rumpublicarum causas euertendarum aut mutandaru pe
i sequatur, Democratiae, Oligarchiae, Aristocratia . Nam d* Regno & Tyrannide ex remo demu hoc libro cur separa-. tim explicet, causiam eo loco exponemus. Hoc igitur capite. de Democratia,id est, de causis & modis eius mutandae pro-: priis explicatur. Nam Democratiam quidem alias in Oli- garchiam, alias in Tyrannidem, alias denique nam hae sint huius capitis veluti tres partes in unam Democratiam l-pra lib. . de pluribus Democrati ae generibus dictum in aliam Democratiae speciem commutati.
587쪽
jues IN CAP. V. LIB. V. POLIT.secutus, perperam supra reddidi, vere ita reddenda;
Rem diuinam eo faciente, occulte subiecerunt
de rebus sacris aliquam. δ, Id quod ex Plut didici,apud quem in lib. de pracept. Reipubli- ca bene gerenda plane extremo, quo loco de di stidiis Respublicas administrantium agit, exemplum hoc ab Aristotele hic explicatum planius & uberius exponitur. Nam apud Delphos, inquit Crates cliuius filiam ducturus erat Orgilaus, isq; propterea quod cratera quaedam media crepuisset, veluti malo omine absterritus sponsam Cratetis filiam repudiareti Crates. inquam. hac veluti ignominia & iniuria permotus, Orgilao postea rem diuinam faciente, vas quoddam sacrum clam & occulte subiiciendum curauit, qua specie mox Crates Orgilaum, ut sacrilegum, cum fratre de taxo deiecit, multosque eius familiares & notos, idem in templo Prouidentiae interfecit; tandem & Crates vita & bonis mul- tatus fuit. Eodem loco Plut. primum illud Syracusanum exemplum hic initio cap. indicatum paulo latius explicat.
ex his, facta partitione , consideranda sunt. Ergo Democratiar quidem maxime ex Demagogorum petulantia mutantur. Nam partim quidem eos, qui bona habent, priuatim calumniantes, conspirare eos faciant communis namque metus re
inimicissimos conciliat) partim vero plebem in
eos publice incitantes. atque hoc in multis ita si ri quis videat. Nam & in Coo Democratia. malis in ea exortis Demagogis, mutata fuit: Principes namque conspirarunt:&in Rhodo. Nam &me cedem dabant Demagogi, & vetabant triremium praefectis sua persolui. Hi vero, co'iuratione fa eta,iudiciorum metu Democratia dissoluere sunt coacti Dissoluta est autem Democratia etiamHe
i escae per Demagogos statim a deducta colonia.
588쪽
COMMENTARII. 16, Principes namque ab ijs iniuria affecti solum in tarunt : postea collecti hi, qui solum verterant, dc aduersus Rempublicam profecti, Democratiam sustulerunt. Ad eundem modum & Megaris su lata est Democratia. Nam Demagogi, ut bona publicare possent, multos Principes expulerant, donec multos essicerent exsules: qui reuersi praelio populum superarunt, & Oligarchiam institue runt. Quod idem accidit & Cumanae Democratiae, quam sustulit Thrasymachus. Fere autem in alijs quoque, qui attenderit, cernere possit mutationes ad eundem se modum habere. Nam alias quidem, ut gratificentur, Principes iniuria assciendo concitant, vel bonis aequandis, vel mercede
muneribus publicis instituenda ex vectigalibus: alias vero, ut diuitum bona publicare possint, calumniando. e o M ME NTARII.
Kα ευιονδῖε hς τῆς πολιτειοις. J Plato tib s. de Repub. ubi Platonis o- copiose de Democratia, docet & vult eam commutari in pin. Demo- Tyrannidem : a quo dissentiens Aristoteles docet Democra. cratiam intiam antiquitus quidem saepe in Tyrannidem conuerti soli- Torannideram, sed alias quidem in Oligarchiam, alias in Tyrannidem, se frδε- alias denique unam Democratiae sormam in aliam commu- generare. rari, ut fisso diximuου. Huius autem trifariae murationis Aristotelis causam omnem confert in Demagogos, tanquam pestes & sententia. pernicies omnis Democratiae. De Demagogis diximus su- Causa ha- ρηβ lib. .cap. .in quos mille locis grauissime inuehitur De. rum muta-mosthenes, ipse summus oc pessimus Demagogus, quibus tionum. Romanorum tribuni plebis plane similes &gemini fuerunt, Deiaagogi. maxime posteriores: de quibus, ut Rei publicae Romanae pellibus, grauissime conqueritur Cicero lib. 3. de legib. Iniuria- Ita diram aute Dema ogi carum duo summa facit genera Aristo- mutanda teles, priuatas A publicas seu communes:quibus Demago- ri Demo
ei aduersus diuites M Principes Reipublicae viantur. Nam crat. φ Nn s solent
589쪽
publicae. Exempla Aristotelis Eripla Eo
1 o IN CAP. V. LIB. IV. POLIT.solent Demagogi vel calumniis & iudiciis vexare locupletiores, eaq; ratione bonis illorum insidiari, vel plebem viii- uersiam aduersus eos concitare; vel proposita nimirum bonorum eXa quatione, qua velut esca plebs illecta locupletes
inuadat , vel etiam ditiorum aut principum fastu M insolentia aduersus plebem exaggeranda. His modis Demag gos uti ait Aristoteles , quibus ad coitiones faciendas Mad coniurationes tandem impellantur principes aut locupletes,& coitione facta populare imperium euertant: cuius generis exempla affert Aristoteles quinque, Rerum publicarum quinque. Nam & in insulis Cnoo & Rhodo,& in urdi bibus Heraclea Ponti, Atheniensium colonia, Megaris αCumis principes Demagogicis iniuriis lacessitos , euersis Democratiis, O ligarchias in locis iis institulisse: de quibus
exemplis amplius quaerendum. Ad eundem modum de Romae tribuni plebis multas saepe turbas grauissimas dederunt rogationibus suis agrariis, quam primam Romae promulgavit Sp. Cassius a patre suo postea necatus, teste Valerio in bro I cap. S. etsi Liuimis Diovsi., non Cassium, sed Licinium Stolonem primum Agrariam legem tulisse scribunt. Multis post annis VI laminius item Agratiam legem tulit, inuito senatu. Sed grauissimos motus eadem lege roganda excitarunt Gracchi, Tiberius, Dorius, Titius, alii tribuni plebis, et Seruilii, Rulli Cicerone consule ipse etiam Caesar. Quam bonorum aequationem, qua nimirum suae diuitibus posscssiones a uitae eripiebantur, vel publica vectigalia Rei-
publicae adimebantur ,& plebi ac tenuioribus diuidebantur, Rerum publicarum pestem nominant omnes veteres,
Cic. Salus. Dionys&c. Capitalis oratio est,inquit Cic libr. a. c. ad aequationem bonorum pertinens: qua peste quae potest esse maior 3 Et pro Sextior Frumentariam legem C. Gracchus serebat: iucunda res plebi Romanae. Victus enim suppeditabatur large sine labore: repugnabant boni: quod 'α ab industria plebem ad desidiam auocari putabant,& κ- rarium exhauriri videbatur. Sed videatur pulcherrimus Ciceronis ocus lib. i. O . Sed quoniam de eo genere benefici Orum,&c Liuim lib. o. in si ubi Appius aduersus legem Agrariam, Se tius, inquit, & Licipius, tanquam Romulus M Tarius, in urbe Romana regnent: quia pecunias alienas, quia agros dono dant: tanta sortuna est ex alienis bonis μα-
590쪽
clangi : nec in mentem venit, altera lege solitudines vastas in ogris fieri, pellendo finibus dominos: altera eorum, quide- Dent, sidem abrogari, cum qua omnis humana societas tollitur.
Συμ mi , . J Qua si dicat, etsi locupletes vel diuites, quia saepe & ipsi inter se dissentiant, non facile uniuersi ad consentionem & conspirationem aduersus plebe ni impelli
possunt: tamen propter communem metum iniuriae a De-
magogis expectandae coitiones facere solerit. Nam, inquit, communi periculo etiam inimicillimi inter se consentiunt: ' quod elegans prouerbium profert Aristoteles, tib r. Rhet.. - λε εα ,&c. Hinc est, quod dici solet, malis coniungi homines, ubi utrisque idem noceat; quod de Cretibus veteres commemorant pacis tetmpore inter sedissentientibus& tu multuantibus, belli ab hostibus externis illati ad itersus eos conspirantibus & rem comunem propugnantibus Erasmus in prouerbio Sypcretismus. Eo pertinet & quod scribit Socrates Ecclesiastica siententia lib.3. cap. de Episcopis Catholicis & Haereticis siue Arrianis inter se quidem dissentientibus, sed aduersus paganos siue profanos omnem Christi religionem impugnantes coniunctis animis & viribus defendentibus:verum mea quidem, inquit, sententia & qui simultatem inter se gerant in seditionibus, ad nequam & perditorum hominum vires oppugnandas ipsi inter se conspirare
Μια ριφὸ ἰν Α οἱ-J Verba haec esse perobscura
cum per se liquet, tum indicio sunt interpretes, qui iis Latire reddendis mire variant: mihi tamen eorum haec videtur esse sententia : Demagogos, stipendiorum militarium soluendoria praesectura sibi sumpta & vindicata, caligatis quidem & gregariis militibus gratia: a plebe ineundae causa, quod hi milites fere sint de plebeo aes suum persoluere soli- eos: praefectos autem, qui fere ex honestiore essent loco, sere militari suo fraudare. O α νωινα. J Et haec verba item sunt i robscura: quorum tamen sententia haec esse videtur; Demagogos aut priuatorvi bona aut publica vectigalia diuidere in plebe, priua-xOrum quidem exaequatione bonorum & condonandis debitis , publica vero vectigalia muneribus publicis. Nam su-pm lib. q. docuimus aliquoties, usitatum esse in Democra-