장음표시 사용
651쪽
multum principibus est tribuendum: nunquam tamen maiores magistratus cum illis sunt communicandi, sed hi iis tantum, qui Reipublicae praesunt ut in Democratiis multitudini, in Oligarchiis paucorum factioni nobilium siue di-
uitum issent mandandi & concredendi. Maiores magistratus & minores qui olim essent Romae, explicat Agesi. in Noct. Att.:x differentia maiorum auspiciqrum: sed auspicioru extincta vanitate maiores vere sunt&dicvtur, quorum maior& amplior sit maiestas, maius imperium, maior procuratio siue rerum maiorum administratio, ut in quibus Rei p. sium
ma est posita, domi & foris, in bello & in pace. Huius gene
ris eram Romae cossi Praetores, Dictatores, Censores, Imperatores siue Praetores militares, &c. Athenis Thesimothetae, Areopagitae, Praetores militares,&c. Argentorati Tredecim
viri, uindecimviri,& in primis Seviri seu Sex viri quos cossi
Vocanz. Cur autem maiores magistratus cum illis non sint communi cadi, duplex ratio esse videtur. Prior est, ne illi hac occasione adiuti., &auctoritate ac potestate muniti statum Reip & formam mutent. Altera est, quod tali communicatione statim ipso iure status ipse mutetur Reipubl. Nam, ut supra lib.3 lib. . explicatum , differentiae Rerum publicarii inter se nota haec est verissima, principatus siue o κύ ον Reipublicae, quod in summis magistratibus, quia iis Reipub. summa continetur, maxime cernitur. Verbi gratia. ea de
inum est Oligarchia, ubi paucis tantum id est, principatus & imperium committitur, iis solis ad Rem publicam pateat aditus, exclusia multitudine: quod contra fit in Democratiis. Iam si in Oligarchiis imperia omnia etiam
maiora cum multitudine communi centur, vel in Democratia cum paucis siue diuitibus&nobilibus; non erit profecto iam O ligarchia vel Democratia amplius, stibiata illa disserentiae siue discriminis velut anima & nota: siue potius utrobique erit Democratia, in qua solet omnibus tam tenuioribus quam diuitibus, tam plebeis quam nobilibus &patriciis ad Rempub. esse aditus.
VT multa alia, de quibus alias, ita & hoc caput male&perperam a priore est diuulsum, quod Scsupra monuimus, his duobus capitibus eadem, nempe de cautionibus
652쪽
COMMENTARII.:onseruandarum Rerum publ. explicari. Induxit alios ini-uum capitis, quod non tam de cautionibus, quam de alia quadam re agit, sed de eo mox. Nam Aristololes postquam Hmonuerat maiores magistratus non quibuslibet, sed iis tan- tum,qui Reipublicae praesunt. ut plebi in Democratia paucis in Oligarchia in esse committendos; iis, inquam, solis dciis omnibus aut certe piaerisque eorum; qui an ac non satis explicatum videtur, adiungit pulcherrimam obseruatio. nem, qua in maioribus magis ratibus cui mandandis &comittendis sit utendum, eo velut parenthesi interiecto & explicato, reliquas Rerum publ. conseruandarum cautiones persequitur: & hoc est, quod ait; ει λειπα, id est, aut plaz-risque, quasi dicat, iis quidem solis sed saepe non omnibus,
T E X T V S. Sunt autem tria, quae in iis, qui maioribus magistratibus sint praefuturi, inesse debeant. Primum quidem studium & amorem erga Rempubi siue statum Reipub. Deinde munerum & ossiciorum . magistratus facultatem maximam a tertio virtutem &iustitiam in omni Repub. eam, quq respondeat Reipublicae. Nam si non idem in omnibus Rebusi lib. ius est, iustitiae quoq; differentias esse necesse est. Sed quaeri solet; ubi haec omnia in eundem non concurrunt, quemadmodum facienda
st distinctio: verbi gratia, si ad praeturam quidem militare quis sit aptus, idem sit improbus & Rei
publicae non amicus: ille vero iustus & amicus,
quemadmodum facienda sit distinctio. Atq; duo
videntur spectanda;cuius rei maiorem omnes habeant partem,& cuius minorem.Ideoq; in praetura quidem militari usus magis, quam virtus, erit spectandus Nam huius minus sunt participes, virtutis vero magis. In custodia vero & quaestura, contra: maiore namque virtute est opus, quam
653쪽
sis IN CAP. IX. LIB. V. POLIT.quantam vulgus habeat: scientia autem comm .
nis est omnibus. Quaerat autem aliquis; si facultas assit Reipubl. & amor; quorsum virtute sit opus INam & per haec duo ea, quae requirantur, per ciet: an,quod fere fit, ut, qui haec duo habeant,sint impotentes : ut quemadmodum ne sibi ipsi quidem seruiunt scientes, & se ipsi amantes; ita & ri hil vetet quosdam erga commune esse affectos
inti tacum. Te α α πια. J Insignis est hie locus & perquam rarus de
de mirtute tribus rebus, quibus hi, qui summis magistratibus praesint, magis - instructi & ornati esse debeant: eas Aristoteles ait esse stu- , in. dium siue amorem erga Rem publi scientiam & usum,uirtutem dςnique, probitatem &iustitiam forma: Rei pubi congruentem. Cui plane geminus & similis est locus initio a. Rhetor. Aristotelis, ubi tres quoque res esse ait quibus Or tores fidem authoritatem sibi paretu: , pruden
tiam; e sesis, Virtutem; beneuolentiam. Cic. au
tem tib a. Ossis. Fides autem,inquit, ut habeatur,duabus rebus effici potest, si existimabimur adepti coniunctam cum iustitia prudentiam, &c. Cui autem in summis magistrati- Cur magi- bus haec xria, ut sint amantes patriae vel Reipublicae cui sint frat- ρ- idonei, ut denique sint viri boni & probi sint necessaria,ra- porteat - ljo & causa haec esse videtur ι de studio quidem &beneuo- mantei esse lentia siue amore patria &Reipub. ista, ne si sit inimicus vel Reipub. male affectus, vel noceat Reipublicae, vel potius euertat; quod summo magistratu & potentia adiuto no ita factu es.set difficite: quare identidem&saepius hoc praeceptum PQ- liticum iterat Aristoteles, dandam quidem operam Politico& rectori Reipublicae, ut omnes quidem ciues bene sint anfecti erga Rempubl. aut saltem non inimici ; semper autem ut ea pars ciuium, quae statui & Reipublicae sit amica,eadem quoque reliquis partibus seu ordinibus plus possi, ut in rahoc cap. ἀπ-ως A ,&c.ubi de eo praecepto latius: quae ea- Exemptu. dem causa quoque fuit cur Respub. quaedam lut Massiliensis, de qua Strabοὶ ad magistratus neminem admiserint,nisi
654쪽
beneublentia & amor ac fides in Rempub. astringeretur. De 'scientia vero & vsa, hoe est, ut magistratus, cui quis est praelaturus, munera: officia recte intelligat, & obire possit; ut, Cur mari inquam, sit idoneus. causa est perspicua, cur id requiratur. sratum o Nam quemadmodum, inquit Aristotelessupra lib 3. CIth porteaignara non pulcerrimo δc nobilillimo, sed optimo fidicini, quiq; rum Quis ad canendum maxime si idoneus, dari & committi solet: peritu es, ita &de magistratu sentiendum: quo nomine M. Catone mi- ορε ας. nore valde laudat Plut. in eam vita, qui priusqua magistratu r. Exeant peteret, studio se omne ius eius& officia perquireret &cognosteret. Pompeius quoque, ut est apud Agesitum, non e- a. Exempl. rubuit M. Varronem consulere & rogare, de senatu habendo Vt librum sibi conscriberet. De Lucullo scribit Cic.in A 3 Exempl. Od. eum creatum belli ducem aduersus Mithridatem magno studio libros de re militari & deducis ac Impera oris Vul ἡ γον. eio ante lectitasse. Sed in hoc altero quam grauiter peccetur, notum est. Olim quoq; mirabatur Plato, idemq; gra' Platon. ra uiter conqueritur, aliarum etiam vilissimarum artium opifi- itaces non nisi studio & exercitatione antegressa fieri: hanc autem Politicam &ciuilem seu Reipublic regendae scientiam omnes statim prosteri se scire, omnemq; magistratum mi- nime licet idoneos & peritos suscipere: qua ea re quam grauia existant incommoda si sinquamὶ homines imperiti Reipublicae praesint, inductione quadam pulcherrima ostendit Indueris. Piator Aurigae, gubernatoris nauis,&c. Tertium denique de Cur mali. virtute &probitate,cur id sit necessarium,haec est ratio; quia si ato non ει improbi quo plus possint,eo plus noceant, ut pulchre PD- nisi viris boto lib. t. de Rep. philosophis, licet alioqui eos putet ad Rem p. nis man
non debere accedere, rerum que contemplatione contentos dandi pcotemnere hos honores & diuitias,tum tamen permittit,ut
magistratus capiant & gerant, cum nulli sint alii in Repub viri boni, qui eos gerere possint. Nam alioqui si improbis
mandentur, sere, ut magnum inde detrimentum Reipublicae, multae bonorum iniuriae consequantur. idem & Aristoteles lib.a. monet, eos qui magnis sint opibus &illustri genere, si imperia quoq; nanciscantur, magnopere esse metuendos, tenuiores non item. & lib. I. cap. a. in . eleganti sti me
improbitatem hκω- arma habetem grauisti me esse metuendam; qua de re ibidem latius: huius rei exemplum dc disputatio quom extat apud Plui. in vita Cic. ubi de trium-
655쪽
uiris; Antonio, Caesare & Lepido. Sic & Diovs Halicar. li 7. de tribunatu plebis Romanorum disputans ait. illia Reipublicae quidem esse utilem, ut de Cic Bb. 3. delego. sed viris improbis non esse committendum, ut neque alios maiores magistratus. De his autem tribus pulchre quoq; Pericles apud Thuc se lib. a. de seipso; atque inquit ad ciues Athenienses, mihi estis irati tanto viro, qui nemine videar esse inferior cum intelligendis rebus necessariis & honestis, tum in eloquendis;qui & sim amans patri ,& pecuniae minime se uiam. Nam hoc qui intelligat, neque tamen perspicue eloqui possit ; pro eo, atque si non intelligeret, habeatur: & qui utroq, eo sit praeditus, idem tamen in Rempub. male sit af. sectus, nihil quoque quod Reipublicae sit salutare, proferat: quin etiam si & ista re praeditus fuerit, si tamen pecuniae se
uiat; huic certe , ut omnia sint pecunia venalia, necesse sit. Sic enim verti haec verba, τοι ἐμοι τοιουτω - ι ἀργο δεε, &c. Virtus boni Eν πολιτεια A--τίω πολιτείων. J Docuit Arima sinat. stoteles supra lib.3 cap. 3. non candem ciuium in omnibus variat pro Rebusipub. esse rationem: sed aliam in cive,ut ita dicam, De- diuersitate inocratico, aliam in Oligarchico, aliam in Regali postulari,
Ratio. es in summa pro Reipubl. differentia & ciuium virtutes variare, siue virtutes ciuium statui respondere, congruere,&conuenire debere. Eodem nunc alludit hic Aristoteles,agens de tertia nota boni magistratus, virtute &iustitia, eam
nempe in magistratu, ut de ciuesupra lib. 3. dissimilem esse pro differentia Reipub quod & argumento seu ratione quadam hic confirmat Aristoteles a coniugatis: nempe, quia ius pro Repub.variet: ergo & iustitiam seu virtutem variare. De antecedente autem, siue iure,aliud hoc esse in alia Repub.ut libertatem in Democratia, diuitias & nobilitatem in Oli-garchia, virtutem in Aristocratia & vero Regno, saepe ditium est stuprabb.3 p. 6 ct cap. s.ct hoc lib. cap.r. o c. Si quis υm- ' E Σίσιω-. J Quia raro fieri solet,ut haec tria in uno ea tantum eodem q; reperiantur: quaeri selet,quid igitur faciundum sit, aut non o- si unum tantum vel alterum reperiatur, quemadmota ma-mnib. hisca gistratus mandari debeant. verbi gratia; li qui sit idoneus il- virtutib si te quidem, sed improbus, vel utraq; re praeditus, idoneus Vt pratim. Os sit & probus, sed Rei publicae inimicus, &c. Atque huic insit debctu commodo hoc adhibendum consilium censet Aristoteles; adhibe in . viden-
656쪽
videndum esse, cuius rei ploerique omnes magis sint compotes A participes,& cuius minus in hoc vel illo magistratu; sue quae res in platrisque sit rarior, & quae frequentior: cx quibus eam,quae sit ratior, esse praeserendam, plusq; ponderis ac momenti in magistratu consequendo habere debere. Verbi gratia , quia rei militaris scientia rarior est, quam vel L Exes patriae amor, vel probitas; belli ducem & praetorem peritum& scientem potius deligendum, licet improbum, quam Virum bonum, sed rei militaris imperitum: contra in quaestu- cmptra, quia multi reperiantur rationum & Arithmeticae periti, non ita multi probi & abstinentes seu pecuniae tem perantes, in ea potius probitatem quam peritiam esse spectanda quod olim Graecia uniuersia diligenter tenuit, quae de communi consilio tributis in ciuitates describendis Aristidem praefecerit ,& communem velut Graeciae quaestorem fecerit, virum
adeo probum & iustum, ut cognomen Probi & lusti inde sit meritus, qua de re copiose Nepos se Plui. in Arside. H tque huc pertinet Ciceronis dictu & Apophthegma, de quo Plur. C ceronis in Cic.cum Domitius, inquit hominem imbellem & rei mi- Apsehtheg litaris plane imperitum ad prassiecturam perduceret, eumq; μμ virum bonum esse diceret ac modestum; quin igitur, inquiebat Cic. hunc liberis tuis tutorem conseruas.
πο σειε si ι .J A ltera hic a Tertur quaestio de probitate,
eam non videri necessariam si duae res aliae, scientia & beneuolentia sue amor assint. Nam his duabus optime omnia administrari& confici , quae ad Reipublicae utilitatem pertineant: scientia namque fieri, ut quis possit: beneuolentia &amore, ut velit & cupiat. Quia tamen fieti potest, ut his licet iduabus rebus prςditi sint impotentes seu incontinetes; tertia quoque res, probitas seu virtus,ut assit, necesse est. Nam,ut copiose docet Aristoteles lib. 7. Et hic. impotentes seu τεῖς & incontinentes sciunt illi quidem, quae sunt recta, quaeque facienda, quae non: sed sibi ipsi indulgentes contra, atque ipsi iudicent,facere solent. de quibus illud Medeae usurpat Aristoteles. - - Video meliora probos;
Deteriora sequor. ----Haec igitur cum incontinentium sit indoles & ingenium in . rebus aliis vitaque communi: recte facit Aristoteles, qui&in negociis Reipubl. incontinentiae non vult esse locum, nec Latis
657쪽
ει8 IN CAP. IX. LIB. V. POLI Q.
satis esse iudicat. esse quem idoneum aut peritum, atq; etiam amantem Reipublicae, sed hoc amplius virtutem quoque Aprobitatem iis,qui Reipubl. sint praefutur esse necessariam. De hoc autem loco communi praeterea, quae supra attulimus , videantur de virtute supra lib. a. cap. p. se H&c. cap.s. ςς oi φαύλου insin is lib. σα-ρ S τ sinis DemosBEnes in Aristogitonem, τις δε αλ
T E X T V s. Absolute autem quaecunque legibus ciruta utulia dicimus in ebus 'tibi. ca omnia Respub. conse
uant: atque s Epe commemoratum maxim si prin-
Cipium, videre, ut multitudo, quae Rempublicam velit, plus possit ea, quae non velit. COMMENT .RII. '
XIV. Ratio A b e . J Tribus illis Reipublicae praefuturo neces
conseruan - sariis iam expositis, redit Arist. ad intermissam di siputationεdarum Re- de causis liue cautionibus Rerum p. conseruandarum. Affert mmp. igitur hoc loco cautionem, no tamen singularem, sied communem & valde dii usam, positam in legibus: qua parte tot fere sinu cautiones, quot leges salutares, hoc est, cuin multa vel platraque Reipub. salutam legibus comprehendantur αdefiniantur,ea ipsa elle, quae Rerum publicarum sint cautio- regum uti- nes conseruandarum. Nam in legibus, ut praeclare ait Ari-ristot. lib. I. ρναρκκων, sita est salus siue emo,&ιοι πολεως : de quo loco & utilitate legum Demoph.m Timocratem, Cic. in Cluentiana. Fundamentum, inquit, libertatis, sons aequitatis,&e. Sententia ciuitatis posita est in legib. Verbi gratia, si leges de testamentis, de matrimoniis, de contractibus , id est de i ure ciuili: deinde leges de magistratibus, de vecti ratibus, te senatu, te collegiis, de opilicris, de re numaria, &c. bene& sapienter sint constitutae; perspicuum est, ea omnia conseruandae ciuitatis effera esse cautiones Rebuspub.c
658쪽
i am,sive,ut Aristoteles vocat,elemento singulari & fiammo posita. Nam singulare est scientiae huius ciuilis principiunt funaamentum, curii multae ciuitatis snt partes & ordines , eam temper, quae statum Reipublicae manere cupiari potentionem esse debere; quam illam, quae mutatum velit: de quo principio o supra lib. . cap. s. in . , cap. 6.O Za. lib. s. cap. 3 ct insta lib. o. cap. s. & hoc est, quod ait, saepe iam commemoratum. Huius autem fundamenti cautionis , cur inquam, hoc principio inprimas conteruentur Respubl. causa & ratio est perspicua Nam contra si plusopibus ij in Republica possunt,qui eam euersam cupiant ,facile, altera parte opprella, ciuitatis statum commutare poterunt, ut si sit Democratia, & pauet sint diuires aut nobiles, qui tamen plus possint, quam reliqua multitudo, quia hi pauci senis et Democratiae sint inimici: ut Democratia in Oliga chiam commutetur,necesse est,aut certe facile est. Ubi enim haec duo, oluntas & facultas,concurrunt, res ipsa esl Acilis: quare &supra demonstrauimus, summos magistratus ne inini,nisi bene erga Rempub affecto,esse mandandos. palist.
T E X T V S. Praeter haec omnia autem ignorare nonopo
tet,quod nunc latet plaerasque Respubl. quae abe rant a medio multa namque quae popularia esse . videantur, populares Respublicas dissoluunt,&quae Oligarchica, Oligaxchias. Qui autem unam hanc virtutem esse putant, trahunt ad nimium nescientes,quemadmodum nasus est, qui discesserit quidem a pulcerrima rectitudine in aduncum aut simum, pulcer tamen & elegans etiam adspe
ciem est: Sed amplius si quis eum iusto producat,
primum quidem membri decentiam abiiciet;tandem vero efficiet, ut ne nasus quido appareat via deatur propter nimium & parum contrariorum: ad eundem modum & aliis quoque in membris se
res habet. Idem istitur de in Rebuspublicis accidit. o Narn
659쪽
Nam & Oligarchia & Dcm ocratia, fieri potest, ut bene se habeant, cis ab optimo statu discesserint:
carum tamen alterutram si magis quis intendat, primo quidem Rempubl. faciet deteriorem, tandem ne Rempublicam quidem. Quare legum scriptor & Politicus id scire debet, ex popularib. quae conserueiax, & quae perdant Democratiam,&ex Oligarchicis quae Oligarchiam. Nam neutra quidem carum consistere& permanere absque diuitibus& multitudine potest : sed bonorii exaequatione facta, alia vi haec sit Respublica, necesse est.
Quare Respublicas perdunt ii, qui institutis&le
gibus modum excedentibus perdunt.
CO MMENTARII. XVI.Ratio. Alia & quidem praeclara cautio Rerum pub. consei uandarum hic ea ponitur, in modo seu moderatione & mediocritate legum atq; institutorum posita, Qua peccatum 'in re sua aetate a platrisque grauiter peccati subindicat hoclit torti loco & mouet insta lib. o. cap. s. in princ. Nam pla rosque, lato Arist. quia Vel populari Vel paucorum imperio regantur, ut suprimminentium. airitum cap. r. alios quidem id studere & obnixe conari, Homnia in plebis vel populi potestatem ; alios vero, yt in paucorum dominatione omnia trahantur: cum tamen Reipubl. esset longe fructuositus, ut penes neutrum ordinem seu par-
Causia eim rem paucos vel plebem, id est, praediuites & tenuiores , sed peccati. potius penes mediocres esset imperium & Reip. summa. Naquibus in ciuitati b. maior est mediocrita multitudo, eas esse& tranelliores & diuturniores & beatiores deniq; , explicatu est sq. lib. . p.M. ct hic cap.8. Huius aute peccati, in quod plaerasque ciuitates incurrere diximus, causam quoq; aperit Exempia. Aristoteles, hanc nimirum, quod ea, quae sint huius vel illius Reipublicae recte vel instituendae vel conseruandae pro-i pria instituta & leges non satis intelligantur vel considerentur ; cum tamen multa sint, quae ad conseruationem putentur, vere tamen ad interitum sint aptiora. Verbi gratia; putant piaerique populi suas res optimo tale in loco ac statu, si
660쪽
Omnia soli possint, &quiduis pro libidine , omnemq; Rei p. 'im ac potestatem ad se pertraxerint i sic & pauci in Oligar- .chiis praestare secum agi putant, ubi nil populo sit reliqui,
sed ipsis omnia,quae libet, liceant. Sic & in Regno multi existimant Regi & Regno optime esse cosultum, si omnia Rex unus possit, legibus omnibus superior, neq; populo vel ciuibus vlla reliqua sit authoritas vel contradi sendi aut repugnandi potetias, quae mes tam λεια dicitur, supra lib. 3. hos tamen grai iter peccare & magno in errore versari docet Aristoteles elega ti imagine & similitudine a naso sumpta, quae ita ei placuit hac in re, ut eandem & inlib r Rhet. icera rit, ubi de genere deliberativo & rebus in deliberati Onc cadentibus ait, his verbis ; 'κ θ et νο λοπα c. Nam . velut status seu formas nasi constituit; pulcerrimum, paulum a summa pulchritudine deflectentem,plane deformem, & tandem ne nasum quidem : quod idem Robuspub. ait accidere, seligarniae & Demc cratiae. Nam primum hae ab optima Reipublicet forma deflectunt, ut constat ex lib.3. Deinde, ut sunt earum multa genera, si magis magi sque intendantur, eo magis deteriores redduntur : cum
Democratia & Oligare hia, quo est remissior& moderatior, eo sit melior,ut explicatum supra lib. ct insta lib. o. Postremo, eo res deduci potest, ut ne nomen quidem Reipub. mereantur, νt nimium amplificalari nempe si omnia vel populi in Democratia, vel paucorum in Oligarchia libidine & arbitrio administrentur, nihil legibus; quod ubi accidit, ut in extremis Democratiis &Oligar. accidere soleti sup . lib. .ca. obsequentib. perspicuum est iam ne Rempubl. quidem amplius remanere, eo quod nulla absque legibus vera esse aut dici possit, non magis atq; corpus sine anima. Nam, i eleganter Cic. meus atque anima ciuitatis in legibus est posita.
Διὸ δεῖ QIo μοῦ. J Quia paulo supra monuit quaedam esse
aut potius videri popularia, quae non prosat, sed noceant Democratiae, ut & Oligarchicar prudenter hic adiungit Rectorem Reipublicae diligenter nota habere debere, quae sint ere popularia, quae videantur, hoc est, quae conseruerit Democratiam, quae perdant: ea autem quae lint, Vt & Oligarchica, explicatur, insta libr. o. cap.ι. in si is a. oesequentib. quod quidem eo magis curae esse debet viro politico, quo a