장음표시 사용
661쪽
IN CAP. IX. L1B. V. POLIT. pluribus hac in re peccetur, qui ea non diligenter distin-Paant, Vt upra monuit, cti a lib. o. cap. r.insiΟυδε τερον. J Exemplo explanat & declarat hoc peccatum Respublicas nimium amplificantium, &ipsa amplificatione, dum meliores efficere student, eas plane delentium: vi, in Democratia, si omnia ad populi potestatem trahantur, diuidunt bona, corripiantur ipsi, vel interficiantur, vel pellantur, adeo - iues omnes inter se sint pares genere, facultatibus & libertate: nulli amplius praeter caeteros vel sint nobiles vel diuites: videatur quidem haec Democratia esse summa: sed recte perpendenti ne Democratia quidem ut sit, necelle est: Cotra ea in Oligarchia si omnia ad se rapiant pauci, & plebem vel pellant omnem vel deleant, ipsi autem reliqui sint soli diuites aut nobiles, pares sere genere & opibus ac diuitiis; & haec quoque maxime vidcatur Oligarchia, ut in qua uni omnia pollini pauci: sed & ea ut o ligarchia ne sit, ratio, neces se est. Cur ita ' Ratio hic adiungitur ab Aristotele:quia hae duae Respubl. line duabus his partibus siue ordinibus diuitum & pauperum non consistant, ut supra diligenter explicatum ob. . 9 initio huim lib. Vtramque ex duobus his contrariis ordinibus constare. Quare,aequatis bonis,& sublato discrimine diuitum & tenuiorum, perspicuum est, ipsas quoque eas Respubl. tolli, & aliam necessario Reipub. formam essici, eam puta, quae communi nomine Respubl. dici solet, vel Dynastiam, vel quam aliam seu nullam potius.
peccant autem & in Democratiis &in oliga cliijs:in Demb alijs quidem Demagogi, ubile gum domina est multitudo: semper enim cum di
uitibus contendentes ciuitatem ex una duas faciunt. At contrarium videri semper oportet dice
re pro diuitibus: in Oligarchijs autem us, qui sunt Oligarchar, pro plebe: di iuraturanda Oligarchica
contraria ijs,quae nunc,iurare: nam nunc quidem
662쪽
COMMENTARII. Oportet autem contrarium ostentare & simul
re,sgnificantes in generibus iurisiurandi: ΡLE
xeprchetidit usitatum in Democrati s dc Oligarchbs. Nam Politicomplaerique ea aetate in Democratios hoc maxime studebant, aetate Arri omni vi ratione deprimerent, vel potius opprimerent ditici stotelis via
res; maxime autem in eo Democratiae genere, ubi legum uentium.
domina est plebs & multitudo, id est, in Democratia ultima. Morquinii ,in qua & De magogi ut Graeci vocabanto no Demagogi . secus atque Romae Tribuni plebis, plebem incitare, & diuitum bona publicare, illos verare solent, de quibus explicatum supra lib. hoc ituro cap. i. insta cap. prox. de Ubgarch js contrarium fieri litum, ut quemadmodum in Democratiis plebs ditiores & principes : ita in Oligarchijs
plebem vexarent ditiores, & plane seruili im perio tenerent. omniaque agerent & molirentur, quae plebis essent opprimendae: cui rei argumento quoque esse ait formulas iurisiu- Argument,iandi plaerisque in ciuitatibus ea aetate usitatas &solemnes. Huic autem peccato & malo medendum hoc loco docet Medeia. Aristoteles, & contrariam instituendam esse rationem, idque agendum, ut in Democratiis quidem temper pro diuitibus videantur dicere, eorumque commodis fauere ; & in O-l archiis, ut tenuiorum conrinodis studere videatitur ; uslinquam J saltem videantur agendum est: etsisup. cap.S. iam monuit, in Democratiis parcendum esse diuitibus, eosque lium iter esse tractandos. Caeterum de hoc vitio monuit, Iusiuran-
idque reprehendit is supra lib. cap. ia .in .. De his autem dum Demoluiisiurandi generibus & formulis saepe apud veteres reperi crat um. mus, ut in Democratiis magistratus iurare iblitos, & ipsum quoque populum, se neque Oligarchiam neque Regnum passuros. Quemadmodum olim Romae Brutus autor oc co- itor Romanae libertatis ad id rurisiurandum adegit Populum Romanum, Regnum non amplius se esse passurum: c ius iurisiurati di Cicero, Republica a Caesare oppressa & ad Regnum reuocata , sed Caesare iam interfecto , populum
iamian et in Philippicis. Ita & Athenis ephebos se Dq
663쪽
mocratiam defensuros iurare solitos, cum in ciuium album anno 2O. aetatis referretur,commemorat Pollux lib. s. ct Sto-
baus,qui & ipsam iurisiuradi formulam exponit. Demosthenes quoque pro Ctesiphonte formulam iurisiurandi pulcherrimam , quam Athenis praestare sint soliti iudices, commemorat. Senatus quoq; idem iurabat se populo maxime consulturum,t Demophene in Timocratem , Νωram. Xρὴ οε υχ λαμta νειν. J Quod paulo ante videri, et λιπηον. id hie apertius simulandum esse & fingendum: quasi dicat, si non vere, saltem simulandum hoc esse, ut videantur in O- ligarchijs bene cupere tenuioribus, idque iureiurando e primendum ι Nulla plebem assiciam iniuria, &c. quo pertinent & sophismata quaedam siue captiones & calumniae e rosii up. lib. .cap.r3 ctbb o.capis.
Omnium autem expositorum maximum ad hoc, ut Respublicae conseruentur,quod nunc plPrique negligunt, est institui conuenienter Rebus. pubi. Nam legum utilissimarum& Decretorum, quae ab omnibus Rempublicam gerentibus sint facta, nulla est utilitas: nisi sint assuefacti&instituti in Republ. populariter quidem, si leges sint popularcs; Oligarchice vero, si sint Oligarchicae. Nam si in uno est in continentia, est & in ciuitate. Institui autem conuenienter Reipublics non hoc est, essicere quibus gaudeant Oligarchae, vel qui Democratiam volunt: sed quibus possint, hi quidem Oligarchiam tenere, illi vero Democratiam. At nunc in Oligarchijs quidem eorum, qui pra: sunt liberi molliter educantur &delicios tenuio
lunt & possunt res nouas moliri; in Democratus Vero ijs, quae maxime videatur esse Democratica
contrarium, atque oporteat, sit: eius autem cau
sa est, quod perperam definiant libertatem. Duo
664쪽
COMMENTARII. c., namque sunt, quibus Democratia videatur definiri , eo, quod maior pars sit domina, & libertate.
Nam ius quidem videtur esse aequum: aequum autem, quod multitudini placuerit, id esse ratum: liberum autem & aequum, quod quis facere velit. Quare in talibus Democratijs vivit quisque ut vult,&,ut ait Euripides, suo commodo & libidini
conuenienter: at hoc vitiosum est. Neque enim seruitus putanda est viii cre Reipublicae conueni enter,sed salus. Atque haec fere sunt, ut summatim
dicam, ob quae Respublicae quidem mutentur &
pereant,&ob quae conseruentur ac maneant. COMMENTARII.
τάντz. ντ νε ρηιξ ων. J Alia Rerum pub. consemirandarum cautio & prouisio hic ea ponitur, quam priori- XVII. Rabus omnibus praesert Aristoteles, aitq; omnium esse maxi' tio conge mam; nimirum rectam & Reipublicae congruentem ciuium Mand. Re-
institutionem seu educationem: de qua attigit supra cap. rump. S. his verbis, o Huius autem cautionis praestantiam ex eo perspici ait, quod legum quantumuis Ratio. optimarum &institutorum nulla sit utilitas, nisi si ciues bona educatione ad iis paredum sint velut praeculti & praeparati : quod idem ait tib io Ethie. cap. υlt. & confirmat insta lib. initio ab exemplo reliquaru artium & facultatum. Nam, Aurbatio. ut inquit, in alus artibus sunt quaedam, quibus ante praepa rari & velut imbui debent, qui earum fruct us si iit edituri: ita& in hae scientia ciuili siue politica ut eius finis&scopus, hoc est, vita ciuium beata habeatur, bona educatione velut praemunitione & praeparatione quadam est opus, sic&Horat. Q uid leges, inquit, sine moribus vanae proficiunt3 Sed de hoc insigni loco, hoe est,ile educationis utilitatibus & necessiario usia explicabitur inst. lib. s.capr.ubi docebimus, non De edu tantum ex principum vita, quod vulgo dici selet, sed etiam iisnumti- ex priuatorum & civium moribus statum ciuitatis pendere: litate. Vt praeclare docet mAνeopagitico. Neque vero satis si ualis habet Aristoteles monuisse, educationem tanti esse momen- bear esse e- ti ad Respub. conseruandas; sed hoc amplius adiungit, qua- ducatio.
665쪽
lis ea esse debeat; nimirum ut educatio statui siue Reipub. ne conformis: puta si est Democratia, ut educatio quoqi sit Democratica: si Ohgarchia, sit Oligarchica,&c. id quod de supra
monuit c. S. vitam & mores ciuium statui & formae Rei p. respondere debere, monuit &supra tib r. cap. vlt si ubi &ratio huius praecepti haec redditur; quia partes ad ingeniu m de naturam totius accommodari & confirmari debeant. idem iterat & insta lib. S. cap. r. Saepe tamen contra fieri, hoc est, ut Repubi licet populari, tamen Oligarchice vivatur, vel contra, monuit sup . tib in cap.1.insi nempe ubi Reipub. fit muta-Cuεname, tio, ut ibi explicauimus. Iam vero quaenam sit haec educatio catio sit vel Oligarchica, vel populatis, vel Aristo cratica,&c. &hoc Democra- quoque hic exponitur. Nam educationem summatim, verbipi , o c. gratia, Oligarchicam, in iis rebus positam esse ait, quibus maxime conseruetur Oligarchia; popularem, quibus D mocratia: hae autem res iam hμ capitib. S. ct ρ. sunt expositae, Sc insta quoque diligentius explicantur lib. 6 cap. a omquentib. Nam hac in retia a Aristoteles aetate grauiter in piae- vi ata- risque esuitatibus peccari hic ait. Nam primum ait plaeron, 'HOOra que de hac re parum laborare, & nullam curare disciplinam vel ciuium institutionem & educationem, quod & conqueritur tib ro. Et hic. cap .vit . ubi Cyclopicam educandi rationem sua aetate usitatam esse, qua non ex communi Reipubl. decreto, sed ex patrumfamilias suo cuiusque arbitrio liberia. Precatu. educentur. Deinde, quod plaerique sua aetate putent, eam esse institutionem optimam, aut saltem sequantur, qua COIum
qui Reipubl. praesunt, liberi in Oligarchias quidem p rqpter
diuitias molliter 3c delicio se educentur, in Democratia S vero petulanter & licenter seu seditiose, id quoque grauiter reprehendit. Neque enim hanc institutionem Reipub. esse a commodatam, quamuis vulgo videatur. Putant enim diuites, se bono rure dc merito in deliciis & omni rerum affluentia educari debere e plebs autem rerum domina in Democratiis, quae libertate maxime ae stimatur, putat, se esse quam
liberrimam, si pro libidine omnia agat, atque ita liberi quoque educemur in omni licentia, nullis ut legibus aut rectis institutis coerceantur: quod idem S ivra de luxuria & deliciis diuitum in Oligarchiis, de eorum linquam in uxoribus,u Mala, hic de liberis, monuit lib. cap is. Ex qua tamen educatio inde oriun ne vitiosa & deprauata grauia mala de incommoda existere
666쪽
ostendit. Nam in Oligarchiis c u vulgo liberi molliter edit- centur, neque ullis honestis & praeesaris studiis& exercitiis ad Rempubl. administrandam praeparentur; fieri sere solet,
ut tenuiorum liberi id factitent&praeclare exerceamum quo fit, ut hi ita bene instituti & egregie exercitati eos diciarum liberos, ut ignavos & velut e minatos, contemnant, adeoque indigne ferant eorum imperium ι atque ita & velint α possint id euertere. In Democratiis autem, quae Reipub. spe- cies duobus finibus maxime contineri vulgo putatur. aequitate siue paritate & libertate, vitiose quoque & non conuenienter Reipubl. plebs vitam agere solet, petulanter nimirum S pro libidine, non ex prae scri pio legum, quod his parere serui tutem putent, atque eam demum veram esse liber
talem, qua quisque, quod velit, facere possit, suae libidini nolegi us conuenienter, & quo quemque sua trahat voluptas 'N libido; sed hoc, inquit, vitiose. Neque enim seruitus pua Legib- ope tanda est, sed salus potius Reipubl. vivere conuenienter,& dire Πρn es legibus parere, ut praeclare hic ait A tistoteles, dc egregie Cicero in Cluentiana , legum, inquit, ministri, magistratus: legum interpretes, iudices: legum denique idcirco omnes serui sumus, ut liberi esse possimus. S pulcherrime Demosth. νο- μων λυθεντων,&c. legibus, inquit, violatis, vel infracta e rum potestate, & cuique, quod velit, facere data potestate, non tantum Respubl. perit: sed ne vita quidem nostra mul-
tum a beluina absit: quare & Romani Iurisinsulti, libextasi . inquiunt, est n turalis facultas, quod cuique facere libet: nisi quod vi aut iure prohibetur, ut initio rit. de iure persi si si ulatio istafacta, de verb. oblig. nepos, ras. de verb sign.& his congruenter poeta Persim: Cur mihi non liceat, iussit quodcunns volunt m : Excepto, si qui I AIa ur: rubrica notauit. Duas igitur Democratiae notas, aequitatem & libertatem, cum faciunt vulgo, non peccant. Nam qui aequitatem quae tit,ius quaerere videtur: quia ius nihil aliud sit, cum aequiras quaedam, ut explicatur tib s. Ethic. Libertas i uoque res est non reprehendenda, ad quam omnes natura duce feramur. Sed quia aequitas & libertas alia est atq; alia, multaque sat&aequitatis & libertatis genera, hic errant,in specie inquami noto genere. Nam aequitas alia est ex dignitate,alia AEquita Λα- i mimero, ut Et hic. O supra initio huiuη lib. quarum illa, tia ex digni
667쪽
c.t IN CAP. IX. LIB. V. POLI'. quae ex dignitate,etsi est praestantior, ubi nimirum spectatus
non quid plures numero censeant, sed quod meliore rati ne sit mixtum, & viris bonis videatur, licet paucioribus : iri Democratia tamen alteram aequitatem, quae numero, sequuntur, & id demum aequum putant ac iustum, quod maiori numero & multitudini probetur. qua de re supra dictum tib . cap. o, insta lib. o. cap. a. sec. Libertas quoque alia est infimis,alia legibus & iure definita, quarum cum nete longe sit melior, & prior potius licentia S libido quaedam, eam tamen ,ut verissimam di bertatem populus, si rerum plane potiatur, amplecti solet. Qua utraque in re si peccetur, exsistere solet ea Damocrat. species, quae ultima & nequissima dici solet. de qua dictum lib. . cap. . Nam ut in altera
tantum nota peccetur, hoc est, ut aequitas siue aequalitas numero probetur & allit; plane necessarium est ad statum Democratiae, qui prorsus definitur aequalitate, qua nimirum non plus pollini diuites quam tenuiores, quamuis eo tamen nomine omnis Democratia sit vitiosa, ut malo fundamento nixa, aequitatis nimirum numero ae sitimata, non dignitate.
Atq; ad hunc quidem modum Aristotelis aetate se habebanto ligarchiae & Democratiae, quod saepe conqueritur & ipse, I ocr. 9 Demosth se Cic. quoque sua aetate Romae in Diuinatione. Γεγυμνασμνοι πιπινηκῖτες. J Haec duo verba idem valent, & sunt posita, ut alias saepe, A Nam τώυ Aristoteli se omnibitis veteribres Platoni, Hippocrati, tesse Galeno, saepe idem valet quod γμναιαοι, siue exercitatio, ut alibi ductum, in princ. Ethἰς. cap.
Argament. A DHvC explicatum est de causis tam interitus quam os alutis Rerum publ. quae vel multorum, vel paucorum imperio administrentur. Nunc de Monarebia, siue de unius dominatu & imperio, quod erat reliquum, hoc cap & pro ximo explicatur: quibus illa, Monarchia, inquam quae vel est Regnum, vel Tyrannis j ex causis primo intereat, hoc Compara- capite, & ex quibus conseruetur, cap. D. Initio tamen huiustio Regnict capitis egregia utriusque Monarchiae, Regni &Tyranni- tyrannidis. disj inter se comparatio, maxime abortu seu Origine sumpta, exponitur. Etsi autem disputatio prior de Rebuspubbquae
668쪽
iri multorum aut paucorum imperio regantur,valde quoque est utilis, ut quae omnis fere a multorti imperio ad unius dominatum adcomodari magna ex parte possit: ea tamen, quae his duobus capitibus explicantur, valde sunt praeclarata utilissima, nostriique temporibus, qua aetate Monarchiae fere sunt v sitatae, accommodati stima.
namus:tum ex quibus intereat,tum ex quibus co-
struari soleat. Fere autem ijs, quae de Rebus ubi. sunt explicata, similia sunt & quae Regnis ac Tyrannidi accidunt. Nam Regnum quidem Aristo
cratiam imitatur: Tyrannis vero ex ultima Olia garchia atque ex Democratia constat: quare & pa- rentibus est perniciosissima : utpote ex duobus malis conflata, quaeque aberrationes & peccata v-triusque Reipub. habeat.
COMMENTARII. Λ rinu ι 'ἐmλθεῖν. J Cum sex Rerum p . sint genera, ut supra initio lib. s. expositis iam causis primum interitus,quatuor Rerum piab. Democratiae,c .s. O ligarchiae,cap. 6 Aristocratiae & Politiae, cap. . & causis salutis, cap. 8.Φρ recte ait A ristoteles reliquum iam esse,ut de Regno & Tyrannide, id est, Monarchia explicetur. Σχδόν θ mines etsi H στοι. J Priorem di sputationem de qua- ει , intuor illis Rebus ub. huc posse accommodari, siue eadςm se- ὸ misitare de his duabus Rebuspub. Regno & Tyrannide dici possς, ca/ufiis quae dicta sint de illis quatuor: eadem inqu*m hi dψ i.,ituu Mo bus euenire & accidere, quae illis quatuor, easdem sere essς ha EG. causas interitus & salutis. Curitaὶ Eo, quod h* duae cum it h. f. ἡ . i. . lis maguam habeant cognationem. Nam de Reg00,ςGς p. i. hub. id Aristocratiae siue optimatum imperio perquam simile, Tiisdemque sere legibus & institutis teneti indicat hoc loco
Aristot. & explicauimus late sup.bb 3. cap. vlt. &saepius hoc eiteratur, maxime propterea, quod utrumqtae hoc Reipubl. genus, Regnum di optimatum, virtute praestantibus tantum .
669쪽
. deferri & committi soleat. De Tyr nnide autem, ex Oliga ichia & ex Democratia eam esse conflatam & velut concin- tam seu iunctam, ait hoc loco, & diligentius infra explicat. Cum autem & Oligarchiae & Democratiae plura sint genera, tjup. lib. .e plicatum ait hic Aristoteles, Tyrannidem ex ultimo & deterrimo siue nequissimo tam O ligarchia Dra'M O quam Democratiae genere esse conflatam: ideoque ex omni- mmura, bus Rebusipublicis hanc unam esse, quae sit grauissima, plus is A ex rimumque noceat& detrimenti apportet parentibus & ci-E bustub, uibus, quod nimirnm haec una non modo utriusque illius Reipublicae malae iit particeps, sed etiam quod vitia potissi- .mum utriusq; in se contineat, hoc est, ut iam diximus, quod Tyrannis imitetur Oligarchiam & Democratiam,easq; nequissimas. Et haec quidem una est insignis Regni ac Tyrannidis differentia, qua Regnum optimatum imperio, Tyrannidem paucorum & plebis dominatui similem esse docui-
Principio autem ex contrarijs utrique mona chiae est origo. Nam Regnum quidem bonorum aduersus plebem tuendorum exstitit; & constitutitur Rex ex bonis vel ob virtutis praestantiam, vel rerum gestarum, quae ex virtute manant, vel ob praestantiam generis eiusdemmodi. Tyrannus v
xo ex populo & multitudine aduersus principes optimates bonos: ut populus ab iis nulli assi
. Distrime 'Υἡ sumo. J Nunc de ortu seu origine inopar- Regnis - chiae, Regum linquam & Tyrannorum. Vnde altera eo-ranni tu ab rum disserentia intelligatur, quae tamen cum prima fere co- strigine Diri neniat. Reges igitur ait creari sere ex optimatibus, siqe iis, qui vel virtute aliqua, vel rebus gestis, vel sapientia ac doctrina, vel meritis, vel genere & familia excellant,& quidem tuendorum bonorum causa: quod idem &in hoc cap. it iratur bis Verbis: ἀξιιμ γήρ εον,&c id quod latius explica
670쪽
Aitatibus &Regnis sit utile aut salutare, cap. 7. 8. o. & ostendit, Regiam diguitatem virtute esse metiendam, eique Regnum, qui caeteris virtute praestaret, esse committendum Ue Tyrannide vero, contrariam eius esse originem, hoc lo- Urannidis eo ait. Nam Tyrannos vel ex populo aut certe ex populari- origo. bus exsistere, non tuendorum , sed potius opprimendorum optimatium & bonorum causa, plebisque seu populi ab insolentia & iniuria optimatum ac principum vindicanda . Quemadmodum autem Tyranni exsistant ex populo & popularibus, aliisque de eausis: enucleate mox explicatur. Ex his intelligitur, Regni & Vrannidis plane contrarium esse ortum; cum Rex sit ex optimatibus, eorumque tuendorum causa: Tyranus ex plebe & populatibus, plebis tuendae causa. Sic & infra scopum illis plane contrarium esse propositum,multaque alia contraria esse,docebit. Η , τ' τοιουτου-J Hoc paulo est obscurius: eius tamen haec videtur esse sententia; Ob praestantiam generis eiusdemmodi, id est, boni sieu virtute praediti, id est Re ges etiam ob familiae praestantiam, si modo etiam virtute excellant, esse creandos; ignavos & im probos, licet ex magnis familiis ortos, non item. Haud scio tamen, an non rectius verbum, , , deleri possit, ut absolute intelligatur
generis praestantia. Nam & ρaulo insta ἔ se supr. lib. docuit, propter genus & familiam Regna quaedam deferri.
cap.ro. quodetamen Aristoteles eo loco Barbarorum esse ait:& cap. λι. periculosum, Regna esse haereditaria, seu deferri ex summo genere ortis, sed improbis vel ignauis. Qgare nil
T E X T V S. Perspicuum esst alitem ex rebus ipsis ceuentis ijs quae fui. Nam plarrique Tyranni fere omnes, ut ita dicam, ex Demagogis sunt facti, fidem criminandis optimatibus consecuti. Ad hunc namque modum quaedam tyrannides sunt institutae, auctis iam ciuitatibus: quaedam his priores ex Regibus & patria instituta violantibus,& imperium magis herile concupiscentibus: quaedam etiam ex