장음표시 사용
701쪽
osa IN CAP. X. LIB. V. POLIT.sustulisse Monarchias & Regna, multisq; ciuitatibus libertatem ac Democratiam permisiste,constat ex υniuersa hsoria Romana. Hinc luol Demo h ini. Olynth. , inquit, ori ν, dcc. Vbi nullam ait fidem esse posse Tyrannidi cuni Rebusip. maxime si fines inter se propinquos habeant. Quia
autem Oligarchiae,ut paucorum dominatus,propius ad Mo- narchias seu Regna accedunt, quam Democratiar, siue maior sit Oligarchiae cum Regno,quam Democratiae,assinitas:
hinc quoq; fieri puto, ut Reges piae; unq; O garchi s plus
ueant, quam Democrati j s. Sic olim Mausolus Caria: Satra ira Regius, cum olim Rhodi distensio esset inter plebem Adiuites, horum factionem iuuit, teste Demoph. in oration
pro Rhodiorum libertate .XO ἡ Δημοκρατία. J Videtur hoc dicere: cum Democrati aemulta sint genera, non omnes tamen Democratias
Tyrannidi esse contrarias, ut extremam, quae ipsa sit relut quaedam Tyrannis. Nam si pra iam aliquoties dictu est, naec tria Rerump. genera, viti mas & nequi ismas Democratiam, & Oligarchiam atque Tyrannidem inter se es simili
mas, & ut Aristoteles loquitur, ιμπις οφους,supra lib. q. ca. o. ii aliam facile commutari, lib. ψ. cap. tr. Aut certet
Democratia extrema etsi est Tyrannis quaedai a perq; similis Tyrannidi, ut & infra dicitur; eadem tamen Tyrannidi lcontraria quoq; dici potest ratione aemilationis & odi j seu otinuidiae,ut figulus figulo est α similis & contrarius: arie qui dem similis, 1ed aemulatione inuidia contrarius ; eoq; pe itinet Hesiodiversi ulmeae initio lib. raoγων ημερων : σίκε- G ιικὸς &c. de quo videatur Erasmm in proubrδiis. R O ' '' Et haec verior est explanatio. Nam Aristoteles contrarieta tm M J t tem Rerunap. seu statuum facit velut bipartitam, vel ex ipse
genere status seu Reip. vel ex amaulatione. Huius autem S Hiit ἀμμ' neris Democratiam & Tyrannidem esse est,quar, quo dita- tisiNe- tum, non sunt contrariae. Est enim Democratia Tyrannis quaedam de extrema Democratia loquimur j sed contrariae TX plom sunt, . est,ut figulus figulo, nempe ratio p m ne aemulationis. Illius vero generis ait esse Regnum & Axistocratiam. Quia nimirum A ristocratia paucorum seu plR-xium, Regnum unius sit imperium ; atq; ita statu seu genere Reip. inter se differant. pΔιο A se μονιοι. Haec du0 exempla iam explicauimin
702쪽
quibus & Romanos adiecimus, quos constet multa regna sustulisse, Macedoniae, Syriae, Cappadociae,Ponti,Armcniae, Egypti, A fri cae, Mauritaniae, &c. υνα si εξαχυτῆς, οτια . J Altera euertendae tyrannidis ratio, - . Caul. quam intestina & domesticam, seu interiorem & per se voca- isternu anus,hic explicatur,&duob. exemplas confirmatur, Gelonis i. Exempl.& Dionysii iunioris, Siciliae Tyrannorii. Est a.seditio seu dis-Σ. Exempl. sensio eorum,qui parte aliquam imperii tenent, ut sunt principes viri,vel propinqui,seu generis Regij. Nam si inter hos motus exsistat; facile sit,ut imperium dissoluatur,sive sit Tyrannicum siue regale; nam quod hic de Tyrannide,ide iteratu infra, i, cap. de regno, his verbis ς ieci ενα εααασαί- ,δcc. Huc pertinet, quod &supra in Rebus-pub. cauedum monet, ne qua inter principes Resi'. cosq;,qui praesinit, sistenso oriatur, ut explicatu est,c. Dyrah.li. Hac g. Exempl.a.de causa,i .e.propter distensione inter fratres,Cyri Maioris fit ios, Cambysen & Smerdita factu est, ut Regnum Peclaru a familia Cyri statim ad aliam trafferretur, ut late & pulcre ex ponit Hero .li.3. Eade quoq; causa, i. e propinquoru siue eo. empi xum,qui Regi j essent generis,inter se dissensio euertit Regnupotentissimum &antiquissimu Macedoniae Nam inter Philippi Regis Macedonum duos filios, Persen & Demetrium
Iuniorem, orta etiamnum vivo patre remulatione, adeo Vt Perses fratrem apud patre accu saret coniurationis cum Rep.
Romana aduersiis Regnum Macedoniae, patremq; initae; MPhilipp',huic calumniae fide habita, Demetrium curarit interfici: mortuo mox Rege patre Philippo, Romani cum abi; de cautis,tum hac morte emetri j ipsis pei chari,ut iniusti ma,irritati, bellum Persae intulerunt : qui Regnum cum viramisit & cum omni posteri tate, ut late explicatura Liu i. a r. a. &c. , a Plut. in vita AEmli' se Titi FlammiHi, E dum giempl. quoq; dissensio euertit Regnum ae gypti una, orta litter liberos Ptolemaei , Ptolemaeum & Cleopatram : de qua re Dio, o Hirtim siue Oppiim in commentario de bello Alexandrino. Sic&inter Augusti Imp. priuignos, Drusiim & Tiberium, 6. Exempl. orta aemulatione, nisi Drusius praematura morte esset erepi', periculum suerat futuria de imperio,iam primum ab Augustocbstituto,statim euertendo. Sic & Herodis posteritas mutuis I. Exempl. dissensionib. Regnum Iudaeae amist. Et Palaeolostorum dis . EMG sculionea& mutua bella impςrisi Orieuris siue Iopstantino
703쪽
politanum Turcar euertendum praebuerunt. Quare Deiota rus sapiente sci licet, cum multos haberethberos, reliquis omnibus a se crudeliter necatis, Vni tantum Regni haereditatem tradidit ; tum ne Regiali in multa membra disperger
tur, atque ita deminueretur, tum ne inter cohaeredes aena
latio & dissensiones exsisterent, imitatus, inquit Plum. Vinitores, qui reliquos palmites & viviradices amputare selent, quo facilius unus crescat,quo plus succi unus habeat palmes, qui sit vitis velut fundamentum: quod idem & de Selimo Turca scribunt: qui metuens hanc aemulationem, fratres innes crudeliter curauit interficiendos. YZmrse η τ-J De Gelone Siciliae Tyranno, sue potius Syracusanorum tantum, qui caput sunt Siciliae, meminit & supra ca 3. ct infra ea. vlt. de eo autem, quemadmodum Tyrannidem sit adeptus, explicatur ab Herodoto lib. r. Sed ea ut in ipsius statim liberis desierit, non facile alibi reperias, praeterquam hoc loco, ubi Aristoteles docet, id ex distensione propinquorum Gelonis accidisse. Nam cum G lone mortuo filius eius imperium accepisset adhuc adulescens ; Thrasybulus, Gelonis frater, huius adulescentis p truuS, Vt tutor, omnem administrationem imperi j & etiam imperium ad se pertraxit: Gelonis filium omnibus delicij s& voluptatibus educari curauit; quod cum aegre ferrent albpropinqui & familiares, etsi plaertq; Thrasybulum tantum, non ipsam Tyrannidem sublatam, cupiebant: hac tamenvsi occasione omnes expulerunt tyrannidis haeredes & pro- pinquos Gelonis,libertate Syracusanis restituta. Nam Ty- rannidem Gelonis Democratia est consecuta, ut infra dic
Διονύαον GAων ς us Q J De Dione, quemadmodum jDionysium iuniorem Syracusanorum Tyrannum expulerit, ipse rursus ab ali js fuerit necatus propinquorum coniura tionibus&disensionibus nam Dio Dionysi j erat propin-
quus, cuius pater, Dionysius maior, Dionis sororem in matrimonio habuerat copiose haec omnia explicantur a Plut. in Dione, Diodoro Siculo ct Corn. Nepotem Dione O a Plat.
in epistolis. T E X T V S. Cum duae autem sint cauta, propter quas m xime
704쪽
COMMENTARII. anu xime aduersus Tyrannides coniuratur, odium de niemptus: eorum alterum quidem odium Ty- rannis adesse necesse est; ex contemptu vero plu-
rimae fiunt euersiones. Argumento est, quod hi quidem, qui occuparint, plaerique & retinuerint imperia: hi vero, qui ab illis tradita acceperint, statim, ut ita dicam, omnes amiserint. Nam cum voluptatibus degant & contempti fiant & reddantur seu in contemptionem eant &coniurantibus multas dant & praebent occasiones. Est autem & ira pars odij statuenda:fit enim quodammodo earundem rerum &actionum causa; saepe autem &essicacior est odio ad agendum: acrius Damque inuadunt; eo quod affectio ratione non Utatur: maxime autem ob contumeliam fieri solet, ut iram sequantur siue ei indulgeant; qua ex causa & Pisistratidarum dissoluta est Tyrannis&multae aliae. Verum maius est odium. Nam ira quidem adest cum dolore, ut non facile sit ratione via: inimicitia vero absque dolore.
COMMENTARII. Δύο . ὶ ὐm, αἰλων.J Explicatis adhuc causis studi tendx Qua siue Turannidis, hoc loco locet, quae ex ijs sint principes Aix Mus prini est , esse maxime duas, Odium & contemtum, adiungix et ei me iram, non tamen, Vt causam separatam, sed ut odij partem; mu-α de his duabus quidem causis,odio & conterritu,praeter ea, r
o si iora sunt explicata, haec praeterea afferuntur: primum ex
omnibias euertendae tyrannidis causis has esse principes. De- et a se ex his ipsis duabus potiorem esse cotemtum,odium ta- mei semper interuenire debere. Quod ad odium attinet, inre supra explicauimus multis li exemplis docuimus,Verum eme o ood Cic. scribit lib. a. olf. his verbis: Nec vero huius
πψiaoni soluin de Iulio Caesare loquitur j quem armis oppressa ciuitas' intentus declarat , quδnta odium homita
705쪽
valet ad pestem, sed reliquorum Tyrannorum similes ortu Recte aute Arittoteles semper adeste seu interuenire odium debere, ait. Nam si Tyrannus ametur a ciuibus, nunquam cum sit blattinet volent. Nam, ut eleganter Ennim; Que quis
que odit, perisse expetit, Ut supra diximus. Quod aute & cut contemtus potior sit causa euertendae Tyrannidis, quam o- dium ; exponit hic Aristoteles & confirmat, prius quidem,id cit, potiorem esse odio contemtum exempljs omnium fere Tyrannidum. Nam hoc licet cernere, eos, qui primi Tyrannides inuaserint, cisi in grauiore & iustiore, ut primi Tyrannidis auctores, essent: quia tamen vel ingenio, vel fortitudi ne, vel utroq; pr starent, & proinde tanquam homines nihili non possent contemni piae sq; TIrannidem retinuisse, . adeo ut odium non satis causa fuerit ad eos euertendos; cum tamen eorum statim posteri & haeredes,quia voluptatibus is dederent & ignauiae, dc proinde in contemtu venirent, facile fuerint aut sublati,aut expulsi, amissa Tyrannide: id videre licet in Dionysijs,quorum maior fuit militaris & acer in reb'gerendis,alter in voluptatibus & luxu ac delici s. Causa autecur contemtus sit potior,haec exprimitur: Quia plures inua lidendi Tyrannos occasiones coniuratis praebeat contemti
uam odium. Contemtus autem cause multiplices esse vi entur,ignauia, negligentia, voluptates & luxuria, aetas, se Σus, generis ignobilitas, clades aliqua accepta, aut infelici tas, infirmitas deniq; , &paruae opes. De aetate autem tant 'puerili quam senum loquimur: nam utraq; contemni solet ;sic olim Pertinax de Galba Impp. vi seniores, propter aeta- citem amiserunt imperium. De ignauia dictum est,supra et de luxu , ubi de Cyro & de Sardanapalo: de genere & familia, quanti ea res sit momenti, exponit Plut. in Antonio , quent
scribit propter generis nobilitatem magnae fuisse auctoritatis apud milites: & hinc olim Maximino Imperatori, quia infi-
mo esset genere , vita cum imperio ademta fuit ue ob contem- tum linquam generis apud Capitolinum in eius vita. Quod ad Sexum, res est perspicua: quare & olim Alexander Seuerus Imp. quia multa mulieris matris suae imperio ad- ministraret, in odium esse & contemni coepit , &tandem est Clades interfectus, teste Lampridis. De clade & infelicitate multa infulciti. diximus,supra cap. . ad haec verba, με αις λουα rij ri, M quomodo olim & Xerxi Regi Persarum, ut in summam ν iniet
706쪽
tendarum Tironidum causa: cui adiungi &ves ut partem constitui nolle iram in euertenda Turannide dCcet eorum
ita & ira ex in uita accepta nasci do oriri selet, & ad vindieta pellere: qua de re, id est, de iniuriae generibus, unde odium & ira nascanturi teste Aristotele lib. r. Rhetor. exotica breuiter hic indicantur&perstringuntur. Nam odij quidem causam, ut & irae, esse eandem, iniuriam scilicet: Sed cum inultiplex sit iniuria, ut jupra dictum, odi) quidem causam
omnem iniuriam, irae. Vero contumeliam maxime esse ait,
unde & plurimae Tyrannides, ut Pisistratidarum, aliaeq; , de quibus)upra ,sint dissolutae, quae Scipia contumelia odij quoque causa, Vt iniuria summa, esse solet. Deinde, iram esse o- 1. Distri-dio promtiorem & celeriorem ad agendum de inuadendum men. aliquem. Cuius differentiae causam adi ungit, quae ipsa terti a Natio. erit differentia : quod odium ratione aliqua utatur, neque Disorici sit ita praeceps, & saepe duret in annos aliquot: ira plane ra- men. tione careat, sit praeceps & inconsiderata, &, Vt ait Horatius, sutor breuis, siue, ut Themistius, Moota: quare M seruo celeri, iamq; ad mandata vixilii satis a domino per .cepta properanti eleganter iram comparat Aristoteles lib. 7. Eth. c. o. in prin. &hineest, quod Homerus Mineruam, tan- Approba quam rationem caelitus demissam, fingit ad Achille iratum, tis. quae furentis eius irae Vim restinguat. Cur autem rationi iraminus, Odium magis pareat & obtemperet, causam hanc
adfert, squae quarta sit differentiat quod ira coniunctum ha- '. Discri-
beat dolorem, odium non item. Nam irati dolent siue in me dolore versantur: est enim ira iniuriae praesentis, quae dolo iem afferre sodet, atque hic dolor efficit, ut iratus rationem s Discri- tnon audiat, sed continuo dolorem explere & vindictam su- meminere concupiscat: at qui odit, cum odium sere ex iniu-
ria prat a & sutura exciretur , ut est libro secundo
707쪽
Rhetor. Ari te , recte dicitur non esse in dolore, cum dolor sit iniuriae praesentis. Hinc est, quod ira tempore facile sanetur aut minuatur odium longe dissicilius , ubi iam duas, praeterea differentias indicauimus Sed de ius perturbationi bus , Odio &ira, copiose Aristoteles tib et Ahetor. Etsii ut
sui, i, IJ pQ ς py- ζζp propter dolorem praesentem maxime est ' promta & efficax ad alium inuadendum, odium vero len pru 0m tius: tamen odiuin ratione utitur, ira minime, docet Aristoteles odium aptius esse ad Tyrannides euertendas, quam iram. nam quae inconsiderate & non praemeditate suscipiuntur,pla raq; ad exitum non perducuntur.
Ad summam autem, quot causas diximus Olb garchiae immoderatae & vltimae, atque Democra- . tiae ultimae: totidem & Tyrannidis sunt consti- tuendae. Nam & hae deiunctae sunt Tyrannides.
COMMENTARII. T Gnidis 43 - η φαλαμηις ι πιν. J Postquam Aristoteles pro- , interitus prias euertendae Tyrannidis causas sigillatim exposuit: tanta Ne se ean dem alias quoq; esse ait, communes nimiru Oligarniae & j jfra qua Democratia ,Vt linquam in ex ijsdem etiam causis euertatis O OQ. Tyramis, ex quib. Oligarchia & Democratia de quibus exta Democrat. plicatum est, supra cap. I. is cap. 6. Causam hanc affert, cur
illarum causa: Rcrump. Tyrannidi adserant interitum; quia ii Tyrannidi cum illis maxima sit cognatio ; atque adeo illa: Resp. sint quaedam Tyrannides, ut jupra dict. libr. q. cap. o. IDM1 is ex Tyrannides,inquam, dijunctae. Nam quae Vere est Tyrandeterrimis nis, de qua hic agitur, politia est quaedam coniuncta & mi Democrat. ta siue temperata ex duabus poliths, Democratia & Oligas ct Olear. chia, ut supra explicatum initio huius cap. & d. supra bis. . mixta eLI. cap. it. Tyrannidem ex Democratia & Osigarchia, ijsq; ne quissimis, esse conflatam; quod idem & hoc loco indicat Aristoteles his verbis: s πιλάλτα Q. c. Nam cum multa sint & Democratiae & Oligarchiae genera, de quibus sup. lib. . cap. . o s.ct o. Vltimum tam Democratiae quam Oligarchiae genus, ut nequissimum, huc periinet, α TIrai rudi maxime est cognatum. TEX-
708쪽
co MMENTARII. GaD T E X T v S. Regnum autem ex causs externis minime illud F quidem interit; quare & diuturnum est: ex se au- tem multi eveniunt interitus. Duobus autem modis interit; uno quidem , si Regni participes inter se discordent; altero vero modo, si tyrannice imperare conentur; ut cum maiorem potestatem sibi arrogent,& contra leges. Verum hac aetate non exsistunt amplius regna; sed si qua exsistant; Monarchiae sunt potius &Tyrannides: eo quod Regnum imperium sit voluntarium, quod- que magnis in rebus dominetur: multi autem finipares, nec quisquam ita excellat, ut imperii magnitudinem & dignitatem exaequet ; qua re fit, ut non velint ferre; quod si quis fraude aut vi imperet, hoc iam Tyrannis esse videtur. In haeredita-xijs Regnis praeter priores causa quoque interitus constituenda est, quod multi in contemtum veniant,& potentiam nacti non Tyrannicam, sed Regiam dignitatem , insolenter agant. Facilis namque tum est dissolutio. Statim enim,si nolint, Rex non erit, sed Tyrannus est & nolentium. His
igitur de causis, & id genus alus, Monarchiae in
COMMENTARII. Βασα λύοι ἄγα A . J Quod paulo supra de Tyrannide Sc Dι eos
priore tota huius capitis parte, nunc hac reliqua eius parti- interituaeula de Regno siue de causis interitus Regnorum breuiter Regnora λhic expotritur. Vt enim de Tyrannide supra hoc capit , ψα eneratim de omnibus Remmpublicarum genetibus di inum cst cap. r. in eo. idem & hic de Regnis, causas eorum Cuertendorum Aristoteles duoruin ait esse generum; paltim QxxcxDRs , pariim ii Iustinas. Et externis quidem
709쪽
σyo IN CAP. X. LIB. V. POL 1 T.
causis raro euerti Regna. Quod ita accipiendum videtur, Extcrη si copijs & opibus ad resistendum externo hosti bene sint ac Πω de' munita. Nam alioqui sepe etiam externis de causis euer- 'iagra mro tuntur , ut videre licet in Regno Assyriorum a Cyro eue υς ἔπη -- so, & Regnis Syriae, Macedoniae, AEgypti, a Romani. etsi in his ipsis euersionibus per exteros factis intestina haec 'mala , quae infra exponuntur, non paruam externo hosti occasionem & vel ut ansain dederunt, puta vel discordiar a fratrum aut propinquorum Regni haeredum, vel iniuria Minsolentia in suos aut vicinos, sevumque & Tyrannicum Imperium ; aut certe contemtus eius & ignauia. Φθε - Hε. J Duae intestinae seu interiores euertendi Regni cause siue tres potius exponuntur, discordia Regni haeredum inter se , Tyrannis siue Tyrannica administra tio, & degeneratio siue vilitas & contemtus. Et de pri intem , is ilia quidem causa vulgo interpretes eam accipiunt de diCcordia Re- sensione Regiorum praesediorum & Satraparum, cum ta-goi Hredv. men intelligi debeat de discordia eorum qui e Regio sint, sanguine, siue ut Aristoteles loquitur, qui Regni sint participes, ut inter fratres Vel agnatos Regi j sanguinis scopo discordiae oriri solent, quos Latini posteriores historici
Et haec pernicies fuit Regni AEgyptij , discordia inter a Cleopatram , eiusque fratrem Ptolomarum ; Regni Spar tani, de cuius interitu Plui. in vita Cleomenis , Agidis ;& Regni Syriae, cuius discordiar & caedes fratrum dc pro- r3. Exempl. pinquorum diligenter a Iusino commemorantur. Sic & Regnum Anglorum factione Rubrae & Candidae Rosci, & . Eae p. Rςgnum Franciae factione Aurelianensium & Burgundio s. Eae8m L nim pene sitit extinctum. Et nuper Regnum Hungariae,s. bmit discordia inrer Iohannem & Ferdinandum exorta. De discordia igitur eorum, qui de Regia sint stirpe , hic agitur, non de discordia principum aut praesectorum, quae tamen de ipsa diligenter est cauenda, ut supra explicatum
' χεον έε 'ποπον. J Altera euertendi Regni causa, Tyrannis sue Tyrannica Regni administratio , hic exponitur. Nam si Rex omnia pro sua libidine , nihil legibus & antiquis institutis conuenienter vult administrare , mniaque ad se pertrahere, suoque imperio subiungere; a. Causa istesina. fit,
710쪽
la, ut Regnuin in Tyrannidem conuertatur , hac sin uani j immod rata administratione sublato Regno Ty- annis exsistit. Id namque Tyrannidis est proprium, suo omnia arbitrio , nihil legibus administrare. Et contra Re- Pi est proprium , moderate vii Imperio, & llibus cou- uenienter motique maiorum. Atque hac in re Iaepe graui- l lar peccant Politici , & Regum ac pi incipum consiliarij, qai praeclare ciam Regibus & principibus actum putant,il homnia sit iIlorum imperium redigantur, adeo Vt mera p'testate dominentur, clun hac sua pleonexia ex Regibus a sannos faciant. Huc pertinent voces illae: Omnia esse Regis & ImpQratoris ; Recte, inquit Seneca in libr. de be-: η sic i , in Qxio , non dominio seu proprietate. Recte igitur infra c- p. prox. monet ; Regum imperia, quo diuturniora sinifritura, eo debere esse moderatiora, non infinita , sed definita potius potestate , ut eo loco explica- bitur. O. J Interi jcit hic Aristoteles, sua aetate nulla amplius Regna exsistere, sed Tyrannides portus: sicubi singulariae impetia exoriantur. Catisam hanc affert ;Quia non uin volentos & libentes , sed in invitos Vi aut fraude non virtute suscipiantur. Huius autem rei, id est, cur quae ea aetate exorirentur Monarchiae , csent plaeraeque in invitos & nolentes, causam hanc adiungit ; Qvjahemo VnuS facile reperiatur , qui praeter caeteros Virtute antecelleret M summam regi, nominis dignitatem ac maiestatem virtute & praestantia exaequaret: sed multi eotius pares Virtute essent, qui nolunt unum aliquem ex suis solum reliquis imperare. Sic igitur argumentatur: Omne Regnum est in volentes. At ea aetate in volentes esse non poterat unius imperiunt. Ergo tuni nulla Regna exsiste re poterant. De maiore propositione dictum est supra libro tertio capite decimo. Hac enim nota inprirnis Tyran
vias distinguitur a Regei, quod hic sit volentium , ille inuitorum de quo se infra cap .seq. Minor propositio con firmatur hac ratione; Quia i illi sitit pares, nemo unus excellat. Nam qui sunt pares, non serunt patis Imperium. Quod autem quidam ex hoc loco sumunt, Aristotelem neque sua artate Regna ulla fuiste , salsiim est: neque id ausus