장음표시 사용
801쪽
7 82 IN CA p. II. LIR VI. POLIT.
r. Con siliua uersus magistratu perpetuum
EAE J Aliud populare institutum de magia
stratibus: eos non debere esse perpetuos in Repub. popul ri. De quo loco communi saepe explicatum est 'pra bbr. i. cap. r. 8. se lib. s.ca P. & explicabitur infra lib. 7.ca r . Ratio huius instituti est duplex: tum, ut plures ad magistratum & honorem permenire possint: tum, ut ne impem duucedine &occasione adductus aliquis diuturni, Tyrannidem 'invadat, ut explicatum; ra lib. De. s. in Monarchijs autem& Regnis plaetis', utilius esse videtur,ut magistratus sint perpetui, quod hodieq, vstatum est. Em, Q. mς-J Quia saepe accidere potest, vistatu Reipub. mutato verbi gratia, regno in Democratiami eam ratione in priore statu magistratus quidam sit rint perpetui, ijdemque in alterum statum, puta Democi tiam, translati ita remanserint ineque enim mutata Repub. continuo omnia instituta sunt commutanda, ut sapienter docuitsupra Aristoteles lib. . cap s. in ὶ hic ergo tale est Aristotelis consilium, ut huic perpetuo magistratui salten potestas deminuatur & detrahatur: atque ita quidem tempore plus possit caeteris, potestate nihil vel parum. Hac enim ratione fiet, ut nec Tyrannidem inuadere, nec alioqui Reipub. nocere possit. K- ἐξ α ρετυν. J Aliud consilium Aristotelis aduersiis talem magistratum perpetuum hic inertur. Nam ut prioribus verbis suasit, potestatem eius esse minuendam: ita his verbis docet ac suadet, eius designandi seu creandi rationem esse conuertendam ; Vt nimirum qui antea statagio creari confiterit: nunc, id est, in populari Repub. non amplius susti gio, sed sorte desisnetur. Sortem enim populari Reipub. ac commodaeam esse sepe dictum es supra hoc cap. ct abbi, ut supra hoc ipso cap. ad ea Verba: o c.
Haec ergo sere sunt, quae Democratiarum communia sunt instituta. Efficiuntur autem ex iure quod Democraticum inopulare esse constat. Id
i autem est, ut omnes aequale numero obtineant.
Ea, quae maxime videtur esse popularis Respubl.
802쪽
C o MMENTAR II. 7εν. ac populus. Nam aequale est, nihilo magis impe- rare tenues, quam diuites; neque solos esse D minos, sed omnes ex aequo pro numero. Sic inaequalitatem Reipubl. adesse & libertatem existi-- ,
ta explicauit ; adiungit, ea omnia ex ipso jure populari, tan- n-b ho umquam ex sente & capite, manare. Nam cum ius popularest aequitas arithmetica , ua non plus possit diues aut nobi- mis.lis, quam unus aliqiusde de plebe, qua nulla sinquam J diagnitatis ratio habeatur, sed omnes modo ciues pari conditatione 3c iure censeantur, Ut explicarum est supra tib 3. cap.s. O lib. s. Eth. ct hoc lib. cat . r. a. necessario efficitur, ut ii & instituta,quae populari Reipub. accommodata & xtilia es.se possint, eiusmodi esse debeant, qua hanc aequalitatem tueantur. Cuius generis perspicuum est ea omnia esse,de quibus hoc capite singulatim fuit explicatum. Sed idem iam supra hoc cap. dictum suit, ex ipso iure & fundamento seu scopo populari, quae est aequitas Arithmetica & libertas, in stituta popularia esse petenda ac metienda , his verbis: M
REcτi us ab illis verbis prioris cap. - ἔν ,s .e,δα. aliud caput i nstitueretur: propterea quod illud de iure populari hic Aristoteles persequatur. Docet namq; hoc capite tertio de iure populari. Primum, instituta popularia & x. leges ex eo,tanquam sonte, profluere. Deinde,quemadmodum id ius obtineri commode possit. In eo namque recte ponderando & consequendo magna est varietas & dissicinias ; quod ex hoc capite cognoscitur. i. ΦT E X T V S.
Quaeritur aute deinde, qu omodo sint habituri
803쪽
8 IN CAP. III. LIB. VI. POLIT. aequale. Vtrum census quingentorum in mille partiri oporteat, & IOoo. tantum posse, quantum 3 oo. an non ita haec aequalitas sit statuenda:
sed partiendum quidem ita. Deinde sumtis aeque multis ex sao &ex mille, hi praeesse debeant ii ri dicundo & iudicijs. Vtrum ergo haec Respubl. ex iure populari iustissima est, an potius quae ex multitudine seu numero. Hoc enim ius esse aiunt populares, quod multis placuerit; Oligarchici, quod maioribus facultatibus. Aiunt enim, ex multitudine facultatum esse iudicandum.
T. G-τουρο. J Qu estionem siue controuersiam, ut dixi, de iure populari, quemadmodum id ponderari siue spectari & obtineri possit 'c debeat, erimuin exponit. I hinde
varios modos siue rationes eius asteri, ex quibus vulgo quidem probatam rationem, ut Vitiosam, refellit: eam vero, quae ipsi probetur,ut veriorem ac meliorem, confirmat. Vna autem ratio iuris popularis instituendi exponitur his verbis: instituendi D, Ea autem est huiusmodi; si mille pauperes
oon plus possint, quam quingenti diuites. Altera est: si, verbi gratia, non uniuersi mille cum uniuersis o G. compa, rentur, quae prima est ratio: sed ii ex utroque ordine aliquot deligantur vel sumantur utrinq; aequali & pari numero, qui delecti soli praesint summae Reipubl. Nam cum partes ciuitatis sere sint duae, ut paulo infra dicetur; diuitum una, altera pauperum seu tenuiorum: necesse est, senatum & iudicia, inquib. sunmia Reip. est posita, vel esse penes Vtramq; partem, vel penes alteram tantum. Si penes alteram, γt vel solipsint diuites, vel soli tenuiores, ita ut m videtur maiori particiuium i siue diuitia, siue tenuiorum & pauperii j id sit ratum: diuitu quide,mera erit Olisarchia: tenuiorum .V. mera erit Democratia. Et hanc quidem rationem Vulgo probari, vi Multitu- tuti &aequitati consentaneam, ait. Nam qui Democratiarinis ratio vituitur, siue populares ac multitudo,hoc ius siue iustum esse AEPutatis, ait,quod multiiugini siue maiori ciuium parti,id est, plebi ac
804쪽
tenuioribus, quorum semper maior solet este numerus, placeat: cum pauci ac diuites ius siue iustum id esse dicant, ct ijs .' ' placeat, quoru licet minor numerus, maior tamen sit res & 'ρ - 2M patrimonium. De hoc iudicio multitudinis & paucoru siue diuitum quorum illi quidem ius numero siue multitudine, hi diuitijs & rei magnitudine aestimant di metiuntur j saepe explicatum, ut supra libro tertio, capite σ. ct S. libro s. cap. i. O c . Aristoteles virosq; aberrare & falli docet i js quidem
locis copiose: hoc . a. loco, Una tantum ratione & argumento. Nam quod ad diuites attinet & corum iudicium; ex eo hoc effici docet, ut interdum Tyrannis iure sit probanda. Sic igitur concludit: si ius & aequitas ex diuiti js erit metienda: ericietur, ut rus quoque interdum sit, Reipubl. praeesse Tyrannum. At hoc iniustum esse inter omnes constat. Omnes enim Trrannidem siue Tyrannum tam multitudo, quam pauci siue opximatest oderunt. Ergo & illud iniustum est, quo ius ex diuiths ponderatur. Confirmat autem maio- Maioris erarem hac ratione: quod fieri interdum possit, ut unus aliquis O matio. in ciuitate tam sit diues vel ditior, quam reliqui uniuersi ciues. Quod si igitur ex diuitijs erit iudicandum: perspicuum est, hunc unum, utpote reliquos diuiti js superantem, Reipub praeesse debere: Quae iam TIrannis erit. Et hoc eodem argumento in eadem re usus est dc supra tib tertio cap g. Quod ad tenuiores attinet eorumque iudicium, ius &sum- Argumen mam Reipub. numero & multitudine aestimantium: hoc tum contra eos argumento resellit, quod inde magnae quoque iniuriae tenuiore plebis in optimates ac ditiores maxime in eorum bona, ct muli quibus plebs inhiare, & potestatem nacta, diripere solet, ludinem. ipsis optimatibus vel pulsis vel necatis: sint metuendae. Quadere explicatum est supra lib. s. ca s. in princ. 9 ca. 8. it. 3. p. I. in princ. Atque ita amborum tam popularium quam 'paucorum iudicia refellit, aberrantium in hac disputatione de iure&aequitate vere&recte constituenda acobtinenda. Reliquum est igitur , ut in utraque parte coniuncta Mori haec aequitas inquiratur: ut videlicet qui sint praefuturi Rei iunct-- publicae partim sint optimates siue pauci , partim sint de plebe. Et hanc quidem bifariam institui polle docet. Vel enim haec erit ratio instituenda , Ut ex omni ciuiuin numero diuitum & paucorum aliquot deligantur, penes quos sum a Respublic. ivt Senatus, Iudicia, magistratus J sit
805쪽
l . νεό IN CAP. DI. LI s. VI. pOLIT.sutura. Id quod duplici ratione aὸ bifariam fieri posse demonstrat. Vel enim, ut numeri tantum seu multitudinis habeatur ratio : vel, ut numeri & censius , siue maximor. Ratiosio censis ac diuitiarum. Prioris modi hoc sit exemplum. Si modus. tota ' ciuium multitudo constet mille pauperibus & quingentis diuitibus : atque ex utroque genere ciuium par numerus , Verbi gratia , ex millibus tenuioribus deligantur quinquaginta & totidem ex quingentis ditioribus hue o- a Ratio seu ptimatibus, qui uniuersi centum, una praesint Reipubli-
modiu. cae. Alterius modi hoc sit exemplum : Si ex eodem ciuium numero non par numerus deligatur, sed potius se uata dupla ratione , ut ex mille tenuioribus viginti vel
centum , ex quingentis ditioribus decem vel quinquaginta, qui postea coniuncti sue triginta sue centum quin tu si uis pro- ginta, summae praesint Reipublicae. Ex his autem modis betur Ari- prior potissimum probari videtur Aristoteli, quo nimia Moteli. rum & multitudinis & diuitiarum quoque ratio quaedam
habeatur, quique velut mixtus & temperatus sit ex viriusque huius Reipublicae Democratiae & Oligarchiae sc po & iure. Constat enim inter utramque , & utriusque communis haec est sententia, id ratum esse debere, quod maiori parti ciuium placuerit. Quam earum communem sententiam & hoc sibi probato modo Arist. ostendit contineri , atq; ita eam quoq; probat, non tamen omnimodo Nam illi quidem Respublica Democratiae maiorem partem multitudine tantum, Oligarchia la diuitiarum magnitudine siue, ut Graeci loquuntur , multitudine aestimant. Aristoteles autem ita eam moderatur, ut volucque partis sue ordinis ciuium t diuitum & tenuiorum j ratio habeatur, & utraque pars coniungatur, certis aliquot ex utraq; parte viris delectis, quibus vel omnibus vel ce te pluribus quod placuerit, sit ratum. Retinet igitur eam communem sententiam Aristoteles , non tamen simpli- In si 'a- citer, sed eo modo temperatam, ut diximus. Quia autematis fere is tam in suffragijsserendis , quam in sententia dicenda squ es senten- ram illud sere de comiti js, hoc vero de iudicijs dici soletintia dicenda necesse est, ut vel consentiant omnes vel plaerique, vel quena ra dissentiant & contraria censeant, vel denique paria xthhisa siremin- que sint suffragia siue sententiae : demonstrat hic Arist
806쪽
teles, his tribus rebus quemadmodum ciuitas modo litae a se probato accommodate dc congruenter quam iustissime uti debeat. Nam primo quidem si consentiant: nulla erit difficultas. Id enim, quod utrique parti ciuium , siue potius delectis ex Vtraque parte vel omnibus vel plus ρηθσηtico risque placuerit, quodque isti statuerint vel sciuerint: ut 'id ratum ac firmum sit. In altero maior est dissicultas, si a. Suspra pugnantes vel dissidentes reperiantur sententiae: quae sen- Π tentia sue utra potior esse debeat. Verbi gratia, sumat1- tenuis tur siue deligantur decem diuites & viginti tenues: exqui-ginantibus bus aliud quidem statuant sex diuites & quinque paupe- numero imres: aliud quatuor diuites & quindecim pauperes: vel aliud p ri. statuant octo diuites & octo pauperes: aliud duo diuites &duodecim pauperes. Quam dissicultatem hac temperatione explicandam docet: ut ea semper sententia sit potior, quae maiore censu nitatur. Census autem hanc rationem in iri vult, ut diues unus duobus tenuioribus respondeat: duo diuites quatuor tenuioribus. Quare si ab una sententia secerint sex diuites & quinque pauperes: ab altera quatuor diuites & quindecim pauperes: potior erit horuni sententia: eo quod quatuor diuites octo pauperibus respondeant: quibus cum alijs quindecim pauperibus coniunctis , essiciuntur viginti tres. Cum altera sententia quinque pauperes & sex diuites qui duodecim pauperibus respondent, id est, decem & septem duntaxat habeat. At que ita hic quoque communis ea sententia , Ut id, quod maiori parti visum fuerit, sit ratum, locum suum retinet. Quod si pares utrinque fuerint sententiar id quod te e
tium esse diximus difficultas quidem & hic erit, sud com- - -
munis, ut ait Aristoteles, id est, quae non in hanc tantum ., formam ab Aristotele hic praescriptam & probatam, sed ii ' 'omnes Respub. omnesque iudiciorum & susti agiorum modos & sormas cadere possit. λ λα--υ του ισου. J Ad Platonis verba alludere videtur, quae exstant libro sexto de legibus , quo in loco de ati α troque aequitatis genere disserit ue τἰμ έJ ' L ἰσόα b Aι επι που n o E M dente ait D;. . Non est cuiusuis, inquit, verissimam S Optimam a - tihm- quitatem videre. Id enim Iouis siue ULI vii iudicium, ι.r, is dire
807쪽
νsa IN CAP. IV. LIB. VI. POLIT.
peram iudi Aristoteles igitur fatetur quidem & ipse , dissicile esse s icaras iteru ctu, veritatem de iure & aequitate reperire: id tamen im iudicareta, uentu facilius esse, quam potentibus persuadere, Vt inuet maloiiqui to iure & aequitate viantur : propterea quod, ut praeclare 'rei fols s ait, tenuiores & minus potentes aequitatem & ius quaere- a. impetrent re soleant, potentes non curent, hoc est , quod ij , qui a apud Iudi- opibus valent, nunquam eodem & pari iure cum reliquiscem mHio- ciuibus contineri velint, sed albs semper dominari, &supere multa riores partes obtinere: cum contra tenuiores t c agant & multare laborent,ut a potentioribus non opprimantur, & omnes r hiem auf/- ti iure & aequitate contineantur. a
CAPUT IREX Posiae is adhuc notis omnium Democratiarum communibus; nunc singulatim, quia pluresDemocratiae sent, hoc capite de hs explicatur.
Cum autem quatuor sint Democratiari quae ordine prima est, ea est optima, ut in prioribus libris est explicatum , quae eadem & omnium est antiquissima. Primam voco, ut populos siqui dividant. Optimus namque est populus agris colendis occupatus aut deditus. Quare &constitui potest Democratia, ubi multitudo ex agri cultura, vel pastione, vel pecore pascendo vivit. Nam eo quod res non sit magna, sempersunt occupati, ut minus sepe ad conciones ventitare possint. Et quia non suppetant necessa ria, in operibus suis permanent, nec appetunt aliena opera. Quin iocundius est opus facere, quam Rempublicam administrare, aut magistr tum gerere, ubi ex magistratibus non magni sint
quaestus. Multi enim quaestum potius, quam
808쪽
COMMENTARII. τυ honorem expetunt. Argumento est, & quod eveteres Tyrannides ferrent , & Oligarchias ferant, si nemo eos in operibus impediat, nihilque adimat. Cito enim quidam eorum ditescunt, quidam non egent. Praeterea si & creandorum magistratuum & rationum reposcend rum ius ac potestas ijs concedatur; suppletur id, quod deest: siquidem ambitione utantur. Nam in quibusdam Democratijs etiamsi ius creandi magistratus cum ijs non communicetur , sed quidam sint magistratus, qui ex omnibus vicis
sim deligantur ut fit Mantineae & consultandi deliberandi) potestas ijs permittatur: satis est,
eoque contenta est multitudo. Nam & haec quaedam Democratiae species existimanda est, ut Orat olim Mantineae. Quare Democratiae, de qua supra diximus, utile est , & fieri solitum est, ut creentur quidem magistratus, & ratio reposca- tur,& iudicia exerceantur ab omnibus: gerant vero maximos lecti siue delecti a maiore censu, maiores a maiore, aut nullum quidem a censu,
sed ij, qui possunt. Necesse est autem, eos, qui hac Republica utuntur, bene Repub. uti. Naindi magistratus semper ab optimis gerentur, populo consentiente, & bonis non inuidente. Et hane deseriptionem bonis & optimatibus seus principibus esse satis. Non enim alijs deterioriabus parebunt. Tum iuste quoque imperabunt, cum alij ius & potestatem habeant rationum reposcendarum seu repetendarum. Vtile namqta , suspenso esse animo, & non licere quo libet facere. Nam potestas faciendi, quod quis'; ve-
809쪽
lit , non satis est, quod in quoque est, mala continendo. Quare necessario accidit id, quod in omnibus Rebuspublicis est utilissimum, ut o- 'ptimi imperent sine maleficio, aut peccato, aut iniuria populi. COMMENTARII.
Δημόκροβων δ ε ς ν. J Iam dictum est, hoc capite, ac
proximo de singulis Democratiae generibus separatim cx- ψplicari, quae cuique generi optime des bendo sint maxime necessaria & accommodata. Et de duobus quidem generibus, id est, de optimo & de pessimo, latissime explica- itur. Namsupra libro quarto, capite quarto, O cap. 12. do- cuit Aristoteles quatuor esse Democratiarum genera: agi colarum , siue in quo nulla census habeatur ratio, &c. opificum, tabernariorum, &c. Eam isitur Democratiam, in qua maior pars ciuium ex agricolis constat, primam& optimam & praestantissimam esse docet. Et prima quidem ea de causa dicitur, quod ab Aristotele in hoc op re semper eo ordine commemoratur & explicatur: & et iam hac de causa , quod sit omnium antiquissima. Causa & ratio haec reddi potest, quod agricultura ex omnibus artibus maxime sit vetusta & antiqua , ut tam ex sacris, quam profanis literis & historus constat. Cur autem mannium sit optima haec Democratia, ratio hic explicatur quod populus, ex quo haec Democratia constat, omniumst optimus; nimirum agricolarum &pastorum. Id autem Aristoteles latius explicat; Cur linquam J Democratia ex hoc populo siue multitudine constans omnium sit optuma. Rationem quoq; & modum adiungit, quemadmodum haec Democratia quam optime describi & institui de 'beat. Ratio, cur agrico arum multitudo utilissima sit, in ximeque accommodata optimae Democratiae instituenda , haec affertur. Quod haec multitudo ad conciones ventita e raro consueuit. Saepe autem dictum est, inutile este M pernitiosum Reipublicae multitudinem & plebem sie-quentem esse in concionibus; propterea quod more &m- l- stituto i
810쪽
stituto coecorum in concionibus omnia sere , quae ad
Rempublicam pertinerent, etiam grauissima quaeque in concionibus deliberarentur ac fierent, & quidem num ro suffragiorum. Vnde accidit, ut quo plebs est frequentior, eo plus possit de omni Republica. Id quod perniciosum est, plebem imperitam omnia posse. Q madmodum accidit in pessima ac deterrima Democratia. Contra vero optima haec agricolarum & pastorum. Cuius rei riratio haec est, cur inquam agricolae rariores sippan co mitijs & concionibus urbanis, quod sitis agris colentis ot
cupati res urbanas non magnopere' curent, nec ipsos etiam magistratus vel honores , atque praeclare secum agi sciant, si in operibus rusticis non impediantur. Haec igitur Opera rustica & occupationes faciunt, vi huic multitudini non sit otium ventitandi ad conciones & comitia. Quae ratio & causa allata est & supra libro quarto, capite sexto in principio, ubi dictum est, rusticos propter opus rusticum rarissime, & non nisi ad necessaria comitia, ex agris in urbem conuenire. Indicatur & altera causa, cur haec Σ. Appro- multitudo ad optimam Democratiam sit utilissima: Quod batio. nimirum sitis ea rebus & bonis contenta non appetat alic-na. Nam plaerumque accidit, ut agricolae vel sint diuites satis, vel tantum saltem acquirant, unde non incommode se tueri possint. Quod contra accidit in multitudine Extrema opificum, quorum plaerumque magna est egestas & cu- Democrapiditas siue appetitio alieni. Quare in multitudine opifi- tra genus cum & tabernariorum, id est, in extrema & nequissima cur dete Democratia cepe metuendum est , ne ditiorum bona in- rimum. vadant, illis vel interfectis vel exilio multatis: Vt aliquoties dictum est supra libro quinto. Caeterum de agricolarum mediocribus sonunis , maximeque iustis dieium est supra libro . capite o. & notum est ex Cicerone in Catone maiore, o c.
De variis ciuium & multitudianis generibus late explicatum est & lib. . AH γεωργίας. J Haec duo genera agricolarum & p storum hoc capite separatim explicantur: prius quidem de agricolis, postea de pastoribus eo loco, seu his verbis: i l. &c. qui tamen utpote inter se valde si-