장음표시 사용
881쪽
VAE prioribus libri sim ab Aristotele adhuc unt explicata, ad tria sere summa capita reuocari possunt. Vel enim sirent principia ciuitatum O
omnium Rerumpublicar- , vel communia et
quaedam praecepta Rerumpi blicarum omnium, O propriasin larum tam instimendarrem, quam conseruandarum, quam etiam perdendarum: vel repreboisiones se vitia cum aliarum Rerumpublicari ni, tam Politicorum ct Philoseo phorum aliorum, qui vel Res ablicas aret Regna institue eqst: vel, qaemadmodum institui commodeposivit, sic riptis ct commentariis explicarint. His igitur iam explicatis, a AS *ς' cedit Aristoteles ad eius Republicae desicriptionem O instit tionem, quam uo ipsi iudicio optimam esse iudicat, de qua Mὸiho M. ct hoc libro ct proximo explicato. Ratio aretem ct tria d scriptionis, quam sequitur aristoteles, naturae recta rationi accommodata esse videtur. Cum enim educatio Oi iustitutis omnium ciuitatum se Rerum bucarum optumum sit i inintrem ac firmamentam, ct undamen tum: rectectorine fecit, qui ab educatione d xerit exo De reliquis direm. Sed perincommode ct infeliciter acci it, reprima si ρρο i tantum Reipublicae Aristotelea velut aetas ac pueritia nobis; A. b. I sit re ita , O pari in Discentiae , ut ita dicam. Nam δε, titu de matrimonio tantum 2 adam destudiis adul centum extanti reliqua longe maiora, ct sine dubio praeclari ma trotas perierunt, qua Sir ida Italu Pi iam,vir docti simus si μ' mς' - He ct Latine editis conatus est sit plene, non tis conuenientor ingenio O instit retosiae doctrinae Aristotelis, qui neque de religione, neqVe de re militari in Politicis con
882쪽
uerit explicare. Vt autem O huius librisii minale argπ- Lib. . a mentum melius intelligatur,instituenda nobis eruntd eius g mei mpartessiummae ac principes: prooemiaem, ct tractatio siue
a disputatio, qua O ipse bimembris ust Ut cinr te a , μαααι. rum partium. Vitarum in priore h pothesi Deprincipia 9 ύλλα -- fundamenta quadam Reipublicae Aristotelea iaciantur , ct m
resutpramlimantur, a capite . usique ad cap. I3. In altera tractationi parte aggreditur demum Aristoteles ad Rempu-
blicam sistam, aprimis fundamentis id e t a matrimonio ,
educatione, explicando a cap. I . usique adfinem operis. Iam ' ormiixero inprooemio id poti sinum exquirit ac disputat Aristo- p ' - tetes, qrei Rei blicolatu sit optimis s. sum namque Arst
telas reliquo hoc opere sibi si cepit describendam ct expli
candum. Ea autem quaestio saepotius eius explicatio quia ex altis pende O apta eii, ea quoque in hoc prooemiopertractat: primum, σε vita sit optima: deinde, an eadem vita 1 PM No.
publice O priuatim sit optima ue an vita optimo: ebeata eadem singulorum, qua ouitatis, ct contra. His autem explicandis admiscet ct alia duo, in quibus aliorum errores refellit primum, utrum is optimus sit Reipublico tus, qui in amplificando ct proferendo imperio Me in late dominando, in dominatu cinquam aliorum est positus. Deinde, utravitasit melior ; eane, μα iv Mevio ο βίος ...gdia bi πρακbhco: an ea, qua in contempli do ο θεωρουἶκος rei satur. Quibus omnibu breuiter rt in prooemio ὶ expositus, concluditur tandem princeps huius loci quaestio, de optimo , Rei uica flatu, quem Aristoteles explicandum ac describendumsusceperit. -
HO e capite indieat initio Aristoteles, qua de re agatur,ut loquuntur Iurisconsulit, hoc est, de optimo Reipublicae genere & statu se toto hoc opere explicatu um. Deinde ex- quiren-
883쪽
'uirendum esse, in quo optimus ille Resp. status sit positust C uius quaestionis explicandae causa diligenter hanc quaestionem pertractat, quibus in rebus optima ac beatissima hominum siue ciuium vita sit collocanda & aestimanda TLXTUS.
Qui de optima Republica recte disputare vo- Iet, ante omnia ei definiendum quae vita sit maxime expetenda. Eo namque ignoto, ut optima quoque ignoretur Respublica, necesse est. Verum est enim, optime eos agere, qui optima Republica utuntur, pro copiis, quae ipsis suppetunt; nisi quid praeter rationem accidat. Quare id primum constare inter nos debet, quae vita piaerisq; omnibus sit maxime expetenda. Deinde, utrum publice & priuatim eadem sit, an alia.
COM MENTARIL , . Πευ πολιτίας ιςης. J Indicat his verbis Aristoteles, se iam de integro exordiri descriptionem & explicationem o- ubta,m primae Reipub cae. Optimum autem Reipublicae genus Ari zbnis . V. stoteli regnum Verum esse videtur. Quod quia finii potius optima quam sperari vel obtineri inter homines potesti Verum enim Simi L ita regem vult Aristoteles reliquis omnibus ciuibus ac parenti' i , - λ bus non imperio tantum , sed omnibus virtutibus antecelle Suod obsita re, siup.bb. 3 .ὶ eo Me des abitur hic noster author, ut ex ii s Rei o risus . pusticae generibus, quae obtineri possint, optimam putet etia ' se Aristocratiam, siusimperuim optimatum: Visus . dii um lib. 3. Quare id quoque hic initio recte& Vere constitui pol test: totam hanc Aristoteleae Reipublicae doscriptionens ectemistocraticam. Quo posito,inulta,quae in extremo hoc ope re desiderantur, suppleri aliunde poterunt ex iis locis, in qui-.bus de optimatum Republica disputatum. C uius generis lo- . ca aliquot sunt insignia in hoc opere, tib a.3. . , M. M apud Platonem in Potitia, alii que in locis, apud Cic. in cibb. Q. O delegib. Nam & Ciceroniana Respublica,quam ille secutus est & expressit in opere de Republ. magnam partem fuit aristocratica & optimatum propria, licet nonnihil mixca ac
884쪽
temperata ex Democratia. Hoc igitur leuiter&vno verbo
hic lignificat Aristoteles, te optimo se senere Reipublicae reliquo hoc Opere explicaturum. Illud autem proprie & maxi- 'a tisa irae his verbis proponit: et,qui de optimo genere Reipublicae cognitione disiciere velit, praenotionem quandam de vita optima siue de optima reia maxime expetenda, id est, de beatissma, esse necessariam. pubι neces Cognito enim, quae vita sit optima siue beatissima; statim,&oria. quae Respublica iit optima,cognosci; & contra, eo ignorato, Ratio. Thoc quoque ignorari. Ratio autem & causa huius consecu-ι pr tionis, id est, cur optimae Reipublicae notitia ex ea yraenotio- bati ne, id est, vit. beatae cognitione pendeat, affertur siue potius indicatur ab ipse quoque Aristotele hoc l. Sic enim ait:
κίειν, &c. Quae Verba, Vt obscuriora,&tamen totius loci vim ac momentum continentia, interpretes alii aliter la- ιti e reddiderunt. Nam ex tribus, qui hoc opus optime reddiderunt, Perionim quidem ita ; & praeclarissime agi debeat
cum iis, qui optima Republica utuntur. Sepulaeda ita ; cum eos optime viuere consentaneum sit, qui optimo statu Reipublicae utuntur. Lambinus ita; optimas enim res agere,opti meque res suas gerere conuenit eos, qui optima Reipublicae administratione utuntur. Omnes, ni fallor, male: Sepulae iaminime male: quia sentetiam est assecutus & expressit,cum et ζωτῆρι ν,Optime viuere, reddidit. Videtur autem,m σακίοιν, hic valere, beatissimum esse, id est, ut reddidi, o- μαίειν, ptime siue beatistime agere. Nam & i r. hoc cap.fere ius N. ciuitatem pro eodem ponit. Haec igitur est sententia. Cum ii , qui optima Republica Vtuntur , 'ptimam Vitam & beatissimam agant: perspicuum est, alterum ex altero cognosset. Nihil est enim aliud optima Res publica, quam vita siue status ciuitatis ac ciuium optimus ac beatissimus. Quare &βρ lib. . Potitiam sue Rempublicam A statu ciuitatis ac descriptionem, vitam ciuitatis esse ait. Sic& Cic. optimam Rempublicam describit ab optima ac beatissima ciuium vita & constitutione, lib., de Republ. Vt enim I bernatori cursus secudus, medico salus, ImperatOIi victo i ria: sic huic moderatori Reipublicae beata ciuium vita pro posita esse debet , ut opibus firma, copiis locuples, Virtuti bus honesta sit, &c. Quae verba exstant libro octauo sol
885쪽
IN CAP. I. LIq. v I s. p OLIT. τbona Reipublicae ac ciuium ipsis sis peditantia, ut virtutes bonam valetudinem,opes,diuitias,sesubruatem loci, tunitates fluminum,montium , portuum, &c. N am ex his bonis optime temperatis vita beata constat; 't inst dicetur, eaque habere necesse est eos,qui optima Republica utuntur.
Cassi ser- Nitui casti aliquo lut siti impediantur, quo minus iis bonis,
tuiti, quib- licet abunde suppetentibus, uti possint, ut per seditione bel Rerump. se la, morbos, &c. Hi enim casus aduentitii usum quidem bo- Militi inter norum civibus beatillimis adimere vel impedire possunt: r rbatur ptimum statum Reip. dcciurum beatitulinem plane tollere& impedire,nisi sint calamitates Priamicae, ut loquitur lib. LEth. cap. t ct s. non possunt. Διο-ομολογTQ J Vt quae sit optima Resp. constare possit; duae lia: qmestiones prius sint explicandae. Prior, quae vita sit ab omnibus maxime expetenda siue beatissima. Deinde, an eadem vita beata sit cillitatis, quς singuloruria. Ex his enim propositione de optimo Reip. genere recte perspici & cocludi,iam ante docuimus. Quare de his r. quaesti nibus Arist.velut praemunitionis loco ordine ac deinceps, de priore quidem hoc cap. de altera proximo explicat.
Ergo cum sitis multa explicari existimemus de vita optima etiam in aliis libris , nunc quoque iis erit utendum. Nam quod ad unam quidem diu
sionem attinci, nemo certe ambigat, cum tria bonorum sitit genera; externa, corporis, & animi: omnia liqc beatis adesse debere.N que enim quis quam facile dixerit beatum, in quo nulla fortitudinis pars insit, neque temperantiae, neque iust, tiae, neque prudentiari quique metuat vel muscas
praeteruolantes, nullaque re temperet etiam n
quis stina: si vel cupiat concupiscat edere vel bibere : & qui ob quadrantem charissimos amicos interimat: itemque & mente sit affcctus, atque stultus & excors, ut puer aut furiosus. Omnes igi-
886쪽
tur saec quidem concesserint: ambigunt vero inquato&magnitudine. Nam virtutis quide quan- tulumcunque habere satis esse putant: diuitiaruna ero, & pecuniae,& opum,& gloriae, omniumque eius generis infinitam magnitudinem quaerunt.
COMMENTARIINομί- ς ών ii νως π Μα. J Arist. duas quaestiones propo- Occupatiastas explicaturus priemunitione siue excusatione qua lauti eQusa tur. Videri namq; poterat superuacaneum , hoc in loco de iis t/onemetis explicare, de quibus iam aliis locis accuratissime disputarit, di pertines maxime de priore. De ea namque id est, te beata vita, exqui- DevitAE site disputauit in Eth. Nicom. bb.r is primo Mag. Mora. 5 et- beat . iam au Eudem. & aliis sortasse iri locis &libris,qui interciderunt. De altera quoque quisitione alibi quom iam attigir& a. Vtyue conclusit: candem esse beatitatem ciuitatis & singuloruin ci- dem cιuitauium, lib. I. Eth. au Nicom. c.2 in M. O supr. hriam operis singuI.3 Etsi igitur maxime de priore quaestione, id est,de vita bea lorum stta alibi accurate est explicatum: nihil tamen alienum a recta beatitud ratione & via docendi fecit Arist. qui inde sumat,quantum sit satis ad hunc locum quo breuiter doceat, qua in re optimum R ei publ. gimus cernatur. Sic & alias solent Philosophi breniter iis uti ad aliud argumetum, quae aliis in loc1s late ac studiose explicarint. Qua tame in re Stoici mi hi peccasse vi den- Stoicorumtur,qui ea, luce nouo argumento seruire deberent alibi , licet percasti consitoioco v rrime explicata, omnia iterarent, & quasi de in- tra H. me tegro explicarent, ut saepe αὐεργα siue adiumenta ipsis tho LPMς , id est , instituto argumento essent uberiora & lon- . .
siora. Id quod quodam in loco de Stoicis affert & probat
-πῶλη si. JDe pirore quinione, quibus in rebus posta , i sit vita beata, primum explicatur. In ea autem explicanda, tsolet Arist. etiam vulgi sententias affert. Affert autem duas, quarum alteram probat, alteram refellit. N am de hoc qui- si uipia in radem sibi cum vulgo, atq; adeo inter omnes conuenire&con- bus co aestare: cum tria bonor a sint genera; animi, corporis, &sertu- felicit sennae: vitam beata ex his tribus constare sebere. Certu hoc esse vita beata. ut axioma, besitum illa esse, in quo omnia genera bono- In quoge . Hi rum
887쪽
scs IN CAP. I. LIB. VII. POLIT.
nere bonorii tum insint lam: in eo esse controuersiain, ex iis bonorum scipue con- generibus quantum in beato inesse debeat, hoc est, Vtru plus Mat. ex animi bonis, an plus ex corporis, aut etiam eX fortunae. Vulgus enim & multitudo priores partes diuitiis&fortunae bonis tribuere solet. Quam sententiam Aristoteles praeclare refellit aliquot argumentis, ac docet vitam beatam virtute . potius & animi bonis, quam vel corporis vel fortunae aestia
Λήγι υρξωτ Veteres, in quibus est & Cicero,MO . st ibunt, Aristotelem scripta & commentaria sua in duo genera partiri solitum, quorum altera dicerentur ακ ροα A , sue ἀκροαῖ is , quae erant exquisita & limata: altera G siue popularia. Qua de re latius Lb. i.Eth. Vbi monuimus, hanc veterum de libris Aristotelis sententiam in dubium vocatam a D. S ut ιeda in annot. in hunc Lbr. Vult enim Sepul
aueda, verbum exoterici,& hic & alibi apud Aristotelem,non
de certo libri genere, sed Vt alias pheruinq; generaliter idem hic valere, quod , siue alias, quem α nos hic sumus se cuti: Vt nimirum, cum ait, se explicasse de vita beata in libris siue di*utationibus, λογιο-: intestiganti libri this . id est, libri alii ab hoc opere Politicorum. Nam toto Lb. r. ctro. Ethicor. de vita beata diligenter est explicatum M Non ausim tamen ita ονοπολεμ ν ,& Omni repugnare antiquitati, ut eam Aristoteleorum .librorum partitionem caim aut sentiam esse commetititiani, & ex non intellecto erbo, Exoterici, prosectam, ut Sc in Ethic. diximus Aona ani- , ἄν- J Peruulgata est & nota bonoruni diuisio, qua mi.corporu bona sunt vel animi, vel corporis, vel fortunae. Huius auctor o fortuna. est Plato, eamque plaetique Philosophi tenucrunt, exceptis Stoicorum Stoicis, qui sola animi bona agnoscunt: corpora s&sorti sententia. nae commoda vocant.' avus refellit Cicero libro a de
bono i gea Aristotele ; unum, de quo inter omnes constet: alterii, quodnera ad bea sit controuersum. De priore hic agitur,nimiru ad beatam vi-rctudinem tam omnia bonorum genera esse necessaria. Id quod latius necessaria explicatur bb i. Ethic. ubi dictum est; ueminem fore,nis qui μοι. . paradoxa tueri velit, & ut eo loco ait Aristoteles φυλατ ειν: qui ausit dicere, beatum esse,vel qui sit improbus et qui sicIro pauperior, aut Priamo calanulosior, aut omni
888쪽
bus membris siue corporis partibus debilitatus siue captus, siue perdita valetudine. , . J Nunc distincte & enucleate de iis bonis, an &quemadmodum sint necessaria ad vitam beatam,disserit: o-milla tamen mentione bonorum corporis. Credo, quod eorum eadem sere sit ratio, quae bonorum animi. Nam neque de bonis corporis controuersia su isse videtur, ut hic docet de bonis animi: tantum de bonis fortunae magnam csie controuersiam: de modo linquam in cinum, ut inst. explicabitur. De bonis igitur animi, id est, de virtutib. tam moralib. quam Reat fuci ratiopis, id est, prudentia,docet inter omnes id constare,non noti a esse dicendum beatum,in quo nulla vel reliquarum Virtutum bais am- moralium sit p rticula,vel nulla mica salis, id est, prudentiar. mi Verbi gratia;qui ita sit timidus,inquit,ut vel muscam praetertiolantem metuat,vel crepitaen soricis,ut ait Cic. extimescat: de quo dictum & in L 7. E .e s. vel ita gulae de ventri sit deditus ; Vt,cum libuerit,ne a sordidis quidem, vel a sordidistimis quidem temperet: ves qui ita si auarus & iniustus, ut minimi lucelli causa,vel propter quadrantem aut teruncium coniun- ctissimum amicum violet, vel etiam morte afficiat,&Euclionem sordibus superet. Qui denique ita sit stultus siue stolidus potius, i ni hilo plus sapiat,quam vel puer vel furiosus: hunc, inquit Arist. nemo beatum dixerit. Quod idem & de reliquis
bonorum generibus dici potest,ut iam dictum est. Sola controuersia est de modo,de re non item. Quanquam n e modo quidem bonorum animi,id est,uirtutum,contropersia esse videtur, cum virtus in mediocritate sit posita , quae alioqui ivirtus non erit, nisi modum suum, id est, mediocritatem obtineat. Videamus igitur do bonis fortunae, quae sola sunt iuris controuersi, & in quibus vulgo pernici se erratur. . 'TEXTUS.
Nos autem iis respondebimus, de his quidem facile esse & ex ipsis rebus documenta capere, cum videre liceat parari & conseruari non virtutes bQ' .nis externis, sed haec illis. Atque vitam beatam si ue eam in voluptate siue in virtute,siue in utraq;re. homines collocant: magis es se in iis,qui moribus quidem &animo supra modum sunt exornati:bo-
889쪽
sro IN CAP. I. LIB. vi I. POLIT . ' na autem fortunae modice possideanr, quam in iis,
qui haec quidem id est . bona fortunae plus quam sit utile,possideant,illorum vero pax ςiora.
COMMENTARII. Vulgi opia ' πιλαῖς - J Nunc refellit Arist. vulgi opinio-.
de bonis nem de bonis ad beatana vitam necessariis, magis soliciti de fortuna. bolus ibi tunae, tua de botiis animi, siue de virtutibus: & pla ne conciariam Lententia tuetur. Vulgus enim 'putat, fatis esse, si virtutibus quis leuiter sit tinctus: sed neces c elle, ut opibus, diuitiis, gloria excellat, e beati nonae mercatur. Qium sententiam vulgi docet Arist. refelli post e bifariam ; tam rebus ipsis & usu vitae, quam rationibus & argumentis.Ex usu vitae, γ. Arg. Eia siue eae communi Vita, duo affert omnibus nota & certa. Pri--G-s,. nainq; perspicuum est & notum omnib. bona inutiae virtutibus & bonis animi parari & conseruari , non contra, bona animi diuitiis parati aut conservari. Nam prudentia fere est domestica,quae diuitias & parit, & partas coseruat ac tuetur: cum ipsis,ut & reli luce virtutes,bona educatione siue consuetudine & bonis praeceptis ac motibus comparetrix, augeatur ac conseruetur. Id quod cum multis multorum insignibus sententiis ac testimoniis: tum etiam exemplis di uitias sine virtutibus nihil prodesse, sed nocere potius, S raro acquiri,nisi iniuste,ac facile dilabi ac periret doceri Aconta, mari potest. Q aod si igitur veru est, diuitias & parari & con
. seruari virtutibus, non contra: efficitur,virtutu maiorem elle
qua diu tiara usium, magisq; illas, qua has, ad vita esse neces sarias,&illas his longe anteponendas; quod hae sine illis con-α. Au.-αα sistere nequeant. Deinde, illud sere inter omne quoq; con--δ αυπιυν. stat, eos potius beatos este, qui animo & ingenio siue indole ac moribus antecellant caeteris, licet modicis facultatibus, quam eos,qui magnas quidem habeant diuitias, animo verp& moribus sue indole male lint affecti. Vulgo quidem vi
tutibus praeserunx d: uitias, quam ut dictum est fententiam hic sesellit Aristoteles. Iidem tamen illi consentiunt, beatio' rem esse censendum cum, qui bonis animi excellat, modo β ' bona quoque fortunae habeat modica, eo qui d tissimus xsic quidem,sed iniust isimus,stultissimus, S moribus dissici- limis. Talem namq; etiam vulso omnes oderue ac detestan
890쪽
r, minimeq; beatu praedicant. Ex quo intelligitur id, quod vult Aristoteles, plus positum in virtutibus & bonis animi, quam in sortunae bonis ac diuitiis esse. τ cai in Qua in re posita sit vita beata, in virtute ne, an in Vol aptate, an in utroque, an denique in alia re aliqua, diuitiis sciuicet, quia nihil ad rem, de qua agitur, pertinet, & accurate explicatum est supra libro primo ac decimo aethico um: Aristoteles hoc loco praetermittit, & quamcunque quis partem sumat, ostendit, semper in virtute plus esse momenti ac ponderis. J
T E X T V S. Caeterum facile id quoque erit ratione consi
derantibus. Nam eXterna, ut organon, habent
extremum. Quicquid autem utile est, est in iis rebus, quarum magnitudinem siue nimium necesse est aut nocere, aut nihil prodcsse iis, qui habent. Bonorum autem animi quanto quaeq; fuerint maiora, eo esse utiliora. Siquidem & his attribuendum est non honestum duntaxat,sed utile.
COMMENTARII. Ob dis ἁλοῖ H, - τοὶ λοπν. J Quod ex communi vita, id
nunc rationibus confirmat Viitutu potius,quam diuitiarum magnitudinem & excellentiam ad beatitudinem esse neces . . seriam Et primum quidem his Verbis, quae modo latine vera timus,dubium esse potest,Vnane, an duae rationes cotinean- . r.Nam una lisc videtur esse ratio,cur inquam diuitiae finitatae siue non nimiae aut infinitae est debeant, Vt vulgus putarat. Quia sint οργανον δ instrumentum ad usus vitae necessa rium Sit haec formula : Omne organon finitum esse debet: quod & perspicuum est, & monu V. - lib. i. cap. s. in . At. bona externa siue fortunae sunt Velut instrumenta vitae, ut explicatum libro primo Ethicorum. Quare cilicitur, diuitia rum modum finitum ipsi naturae esse consentaneum. Et hae quoque ratione eo loco, id est, lib. ἔ- c. s. est sus eadem in re, ut eo in loco latius exificauimus Ide quoq; in h. c. . de eo, organa non debere aut magnitudinu aut numero esse in-