장음표시 사용
911쪽
gya IN CAP. II. LIB. VII. POLIT
minandi cupiditas, ut, hoc iure naturae violato: ipsi,aliis iure an iniuria imperent, nihil pensi habeant, &ciuile imperium, quod maxime ciuium beneuolentia ac studio continetur, in herilem & tyrannicam dominationem conuertant: cum in men, si aliis ipsi parere Lbeant, eos potius Principe bi expetant, qui iuste ac moderate & volentibus imperent, quam qui tyrannice,impotenter,ac pro libidine.
Absuraum est autem, nisii natura hoc quidem sit tale, quod heriliter imperet,illud vero non heriliter. Quare si ita se res habet; non id agendum est, ut omnibus quis dominetur: sed iis, qui ad dominatum sunt apti. Quemadmodum neque V nando homines sunt capiendi ad epulas, vel ad saerificium: sed id, quod huc aptum est,ut venando capiatur. Id autem aptum est ad venandum, quod ferum sit,&men is aptum animal.
turaesumptum exponitur. Nam iure naturae alii ad parendum & quidem serviliter j sunt ficti, alii non. Alii quoque
natura ita sunt ficti, ut heriliter dominentu : alii ita, ut non dominentur in alterum. Vt enim supr lib. i. explicatum est: quidam natura sunt servi,quique alio imperi,nis herili,sa in & incolumes esse non possunt. Alii natura sunt liberi, quiaque ciuile quidem in elium ferre possint', seruile non poc sint nec debeant. Quare qui omnes eodem iure complecti, atque tam natura liberos, quam seruos eodem imperio heri-
ii siue tyrannico continere & cohercere velit: contra ius naturae ut faciat,necesse est. Contra Vero is naturae conuenie
ter imperabit, qui pro differentia eorum, qui erunt in imperio,imperare Velit: in eos quidem dominari, qui natura sunt serui ; in alios non item. Id quod similitudinequadam a v natu sumpta illustrat. Vt enim inquit non qua ibet anima lia talia sunt,quae venando capiantur, sed ea tantum, quaeia .hiasint & edulia, siue ad vescendum idonea, quorum te usus vel
912쪽
vel in epulis, et ad victimas esse possit: homines Vero,sue a lia mansiteta: animalia non capiuntur venando: ita quoque ex hominibus ad imperium herile non omnes natura sunt
facti , sed illi tantum, qui seruili sint ingenio, id est , natura serui. Air ζὸν ἰήi. J Etsi haec duo, λασι ιν & Amrο- , id est, id quod dominatur,& id in quod illud dominatur, siue in quod
Qt dominatus, ita inter se sunt relata, Vt quod ex uno eliciatur,idem quoque ex altero elici possit: & proinde idem argumentum & sententia huius loci ex utroq; non ita in commo de sumi possit, ut & nos utramque ementiam exposuimuS, tam de dominant quam de parente: locus tamen hic longe fit planior, si pro A. ιζον, quod hic bis iteratur, scribatur λαπο- ,'ut infra ἀ- λα, τῶν , ut & in similitudine est hi AE . Sic enim clara esset ac breuis conclusio. C um non omnes moria les, sed partim ex iis ita natur sint facti, ut herile imperium siue dominatum serre possint ac debeant , partim non: absurdum sit, & contra naturam, velle
tamen in omnes herile imperium exercere: cum in eos tantum id sit iustum, qui natura sunt λιν rah id est, ad tale im' perium facti.
T E X T V S. Quin etiam esse possit ciuitas una per se beata, quae nimirum bene administretur Siquidem fieri potest, ut ciuitas ieiuncta ut alicubi, quae bonis i gibus utatur. Cuius Reipublicae ratio non ad bellum , neq; ad hostes superandos sit comparata. Sie enim nihil tale.
COMMENTARII.ίαὰ IV . , γ. J A lia est ratio sue argu mentum aduersus i. Argum rationem Reipublicae militarem, de qua agitur,quaeratio ita concludi potest: si forma militaris optima esset ac verissima Reipublicae descriptio sue forma: non posset ulla reperiri ciuitas optima ac beati ssima, quae no ea fornia &ratione Rei publicae militari uteretur. At potest ciuitas reperiri beata Abene constituta , quae tamen ad bell una & dominatum norisit accommodata. Quare efficitur,militarem eam Reipublicae formam nou este Ierissimam & optimam. Assumptio- Minoris conem firmatio.
913쪽
nem confirmat Aristoteles in hunc modum: Nihil linquit' prohibet, quin ciuitas aliqua esse possitforentilliina be ta,utpote ea, quae optimis legibus & institutissit tempe va, quae tamen nec bella gerat, nec ime militari se exerceat ; nimirum si nulla sit occasio belli gerendi, ut quia nulli sint ii nes, nulli et in vicini , quibus inserri bellum possit: pyta, si sit ciuitas ab aliis remotior, quaeque per se suis legibus u tatur, & cum aliis, licet remotioribus, tantum ti abeat con mercii , quantum ad vitae quotidianae usitan sit necessarium: quod cum aliis in locis interdum , tum maxime in Insulis v-suuenire potes M/A, Id est, fingamus sue faciamus, nullam esse vel occasionem vel necessitatem belli gerendi, ut quia ciuitas sit Vitinitas ab al l . longe diuisa & separata. Vicinitas enim, ut & com- ct comu o munio, lites & diffidia parere solet. Iulum o T E X T V s
Quare intelligitur, omnes quidemcuras de sti in dia bellica esse ea quidem honesta & pulchra ha
benda; non tamen, ut finem omnius premum,
sed huius potius illa gratia. Est autem boni legum
scriptoris, videre, quomodo ciuitas&genus hominum, omnisque alia societas vitae beatae quo
dammodo fiat particeps, eiusq; beatitudinis, quae in eos cadere possit. Different certe leges&icisti Tuta quaedam inter se; idq; munus est huius scien tiae legum scribedarum, videre, si qui sint finitimi, ualia studia aduersus quales sint excolenda, quibusq; ossiciis in singulos utendum. Verum de nocquidem, ad quem finem optim Resp. collineare debeat,infra quoq; suo loco explicabitur. C OMMENTA rL
b Concluso est disputationis aduersus eos institutae, qui Remp.militarem 'tita dicam) id est, ni,in qua ad bellu & dominatu omnia spectant, ut ad ultimuid fine beatissimu,optima esse aibitrantur Qua cq usiqne declarat
914쪽
Irist iam perspicuu esse ex priore disputatione &argumentis
allatis, summu &optimus ne, quem ut singuli homines, ita& uniuersi ciuitates sibi proponunt visu r. dicitiam initio l. r. Eth. non esse positu in unis actionibus belli aut militaribus, sed potius in aetionibus ex omni virtute manantibus,non exsertitudine sela, vel virtute militari ; quin potius has actio es eius summi finis consequendi causa, quem beatitudinem
sue beatam vitam vocamus, Ut & aliaru virtutum actiones,
suscipi ac fieri. Nam ex prioribus iam constat, posse interdum fieri, ut ciuitas floreat ac beata sit, quae tamen actionum militarium plane sit expers. Dustum quoque est,cos, qui in hac la virtute & aetionibus militaribus sitiat occupati, suaque omnia consilia & facta ad imperici propagandia,utq; aliis dominentur,conserunt,no tantia non Virtute omni praeditos es
se,sed peipsis virtutibus, maxime iuri&iustitiae,adeoq; ipsi
naturae aduersari. Hanc autem di sputationem, vulgi & comta Loid de remunt eius aetatis opinioni contraria, qua aetate ab omni b. seta milita fave Spartana Resp. laudabatur, ut omnita optima, quae tamen tueram AEd rem militarem erat accommodata sui dictum est & res in P-litico. bello gessit,ac facinora militaria vulgo semper magis gloriosa S illustria , quam pacis artes & munera, celebrari ac praedicari selent. Hanc igitur disputationem nequis, Ut paradoxam, calumnietur, & Aristotelem ipsum non tantum
propter Rempublicam & Atheuiensem & Sparianam, quae 'utraque magnam laudem & gloriam ex re militati ea aetate quaerebat, sed etiam propter Philippum & Alexandrum,
quorum magnae iam essent opes ac gloria ex re militari, inatiuidiam vocaret: caute & sapienter etiamque vere adiunxit Aristoteles hic, laudes, & facta militaria honesta esse, M praeclara sue gloriosa , non tamen Vt in iis sint omnia, I non ut in iis regni aut Reipublicae beatitudo sit ponenda: 'quod ipsum infra latius explicatur capite decimoquinto. Ex Vita beata his autem id quoque intelligitur; quid spectare debeat bo-finis es,que nus rector Reipublicae, siue legum scriptor sapiens, quem si-sbi bomunem in optime describenda Rep sibi propositu habere debe- Politiem iuat, non victoriam vel dominatum & imperium in quosliber. describEda Qua in re Lycurgus & Minos, aliique, magni licet alioqui l gubera
sum scriptores&Rerum publicanam auctores,aberrarint,vt da Rep. pro-d supra dictum lib. a s ederim potius finem &scopum,qui est positu habs&singulorum hominum,nempe Vita beatam. Hoc enim esse re debet. officium
915쪽
officium & munus veri Politici, bonique legum scriptors videre & curare , ut ciuitas, quam legibus & institi itis desci bendam & temperandam susceperit, bene beateque vivat, ARe p. ac - snsuli ordines ciuium sitio quique in genere, id est, lare opemo ad, rei ram,ut ciuitas sit beata,idque pro populorum sue nationum 1 scot:. & pro ordinum discrimine. QAod discrimeti sapierni Politico diligenter tenendum & obseruandum est Neque enim o- ptima Reipublica in omnibus populis institui debet aut rota test. Alii namque moderatiorem agisque ciuili, ut de Graecis ait Aristoteles, alii, ut barbam qu*dam nationes, & imina nes ac feroces, herili imperio ac tyrannico melius reguntur S continentur. Qua in re plaerosque, qui de R epublica vel - disputarint olim vel scripserint,grauiter hallucinatos essedocuit uo. lib. s. qui tantum de optima Republica vel agerent, vel scriberent, cum tamen Vel propter ipsa loca, ut asperiora, vel propter hominum ingenia semper obtineri nequeat. Et hoc est, quod hic sabobscure indicat iis verbis; με ξουσι Leges dFuer ρ ῶς AAD 4ίης,&c.Ex hac alitem Varietate perspiculani est, D d ua sis is ud quoque consequi necessario, non esse eas seni leges vel Rebus' con instituta omnibus populis aut Rebuspublicis tradenda & ac uemunt. commodanda ; sed ut ipsae nationes & hominum genera dic crepant: i ta & ipsas Rerum publicarum formas di u repat e: αproinde dissimilia quoque α discrepatitia instituta &lcges . elle dcbae. i
IN X pti c Ατ hoc capite qu stionen Aristotelis alterant, i priore capite propositam, te comparatione vitae duplicis,
tam cius, quae in contemplando quam quae in agendo versa , iur; quaruni studio os, sitiani qilemque alteri anteferendo,&' es eram reprehendendo,Vtrores a vero aberrare docet.
T E X T Vbs. In eos autem, qui vitam clim virtute maxime expetendam esse consentiunt illi quidem, sed de usu eius dissentiunt, in utrosque eos nobis est dis
serendum nam hi quidem omnia ciuilia imperiaii 'probant ; existinantes , vitam liberi & aliam
916쪽
quandana esse a ciuili,& omnium maxime expetendam: illi vero, eam esse optimam.Neque enisnferi posse,ut qui nihil agit:bene agat: bene autem agere & beatam vitam idem esse quod viriq; par
tim quidem semiant recte, partim vero non recte. Illi quidem, quia liberi vita herili melior: id e
nim verum. Nihil namque praeclari, seruo, quia seruus,vii. Iussus enim de rebus necessariis nullam cum rebus praeclaris assinitatem habet. Illud vero non rectum, putare, imperium omne esse dominatum. Non enim minus distat liberorum imp rium a seruili, quam ipsum natura liberum es se a
natura seruo. Sed de iis satis est in prioribus libris in primis disputationibus explicatum choc est, in libro. Cessationem autem sue otium magi
laudare, quam actionem siue negotium, non verum rectum est Vita namque beata est actio.Pret aerea multarum tu honcstarum rerum finem habent iustorum & moderatorum actiones.c OMMENTARIL
eolium reprehensa opinione, qui Optimam Cam esse Rempu- Lad, si an blicam aestimarent, quae ad dominandum sit comparata, & tiavit praad rem militarem maxime sit accommodata, Vt Spartanam ea ,& Romanam fuisse docuimus, hoc cap. aliorum quo i, con- theoretita. tentionein quandam dirimit de duobus vitae generibus ; politiei siue practico,&philosophico siue theoretico. Nam et- Cυμ δε si plura vitae sunt generit, Vt otiosorum voluptati tantum ser- ob amta. u entium; &quami sum, Ut est opificum & mercatorum,de mira generi quibus omnibusJuli. tisici cap. s. Et hic. de his tamen duobus bius Meriduntaxat explicandum fuit: propterea, quod haec duo sola
cum virtute cognationem habeant. am utraq ue haec vita virtutem & ex ea siue ex eius ossiciis, Due actionibus manantem Vitani beatam, tanquam scopum & finem, tibi propos
917쪽
tam habet. Nam & illud notum est ex Ethicis, ut duo hic vitae maxime illustria sunt genera: ita & virtutem quoq;& p in beatitudinem aliam esse praeficam, aliam incoret cam. Ait autem initio Aristoteles , sua aetate magnam bacin re fuisse controuersiam ; utra alterius ast praeserenda, S tro genere optima Resp. sit metienda & aestimanda. Ideo quidem eos consensule; quod vita beata non in. voluptate aut quaestu, sed in virtute sit collocanda b Verum cum virtutis duo sini enera , & duplex usus, partim videlicet in agendo, Vitaque communi, partim in contemplando posi-'tus: in hoc ipso dissensiste, quod alii contem plationem, alii actionem anteponendam iudicarent: alii linquam eam vitam , quae in honoribus & Republica administranda ceria tur , ut optimam & laudatissimam, amplectantur, qui Pol
tici nominantur: alii eam, quae in rerum contemplatione Averitate inuestiganda versetur, ut beatilissimam, sequerentur, qui Philosephi dicuntur. De hac autem controuersia latius . . dilicruit Arist. lib.vit. Eth. O multis in Acti Plato, maaime inlisb. de Rep. Quae controuersia etiam ad posteros Platonis αι Arist. manavit. Nam,ut videre est ap. Cic. in Ep. a Att. scri- ptiS,cam exagitarunt Aristotelis duo insignes disseipuli,Theο- phrastus se Dicaearchus: laorum ille otiosorum Philosophorum, hic Politicorum negotiosam optimam csse contenderimi. Cic. l. r. Osf. extrem. Dic archi sententiam,altera rationibus quibus iam reprehensa, sequitur: ut &alias adductis a s liorum locis copiosus expositimus. Videatur tamen dc Alci- nousti ac de re in t besio de decretis Philosophia Plat. cap a. O ,Ἀhκ- in. Exponit breuiter rationes,quibus rio, qua in suo quisque vitae genere aperobando niteretur. Nam Phi- 'contempla- losonlii quidem,quil imperia &hon res ciuiles improbarzrractarit ita consueruat, hanc rationem afferebant, quod vita ciuilis avita
patroni m. libero digna sit remota & aliena, quod sit inquam seruili, lebantur. quam vitae liberorum similior. Cur ita quaese Θ Quod ii, quis. Appro- praesunt aliis, dominari ; qui parent magistratibus, iisque, bat io. qui praesunt,seruire videantur. Ex quo id intelligitur, vitam hanc ciuilem herili &seruili comparati posse Vnde S hoc es
Ratio eoru, scitur, hanc vitam non esse opti inam: eo quod perspicuum&r vita pra- noti illinum sit,seruilem vitam vita si ire libero digna lon-ctitam de se elle deteriorem. Contra alii hac utuntur ratione, qui vitam
fod L ciuilcm ouosai S philosophicae anteponenda censent: quod,
918쪽
in,ita beata & ipsa sit quaedam actio,& ex actionis.virtu, tum existat, fieri non possit, ut otiosus,quaq; ab omni actione sit remotus,beatus vel bile vel dici possit. Et hoc est, quod ait: τον 'ον μηAν Quibus in verbis vis argumenti siue rationis, qua Politici ut tur, venusta Sc eleg G est posita in origine&etyniolosi a verbidc, αγιις. Grisci namq; vis ειν,quod latine,agoee, αζάτίοιν, quod hi beatum esse s Horat. audax Graecorum imi tator, bene rem gerere, reddidit latine,in Epist. ad Cel umi di- ' cunt. Vnde&δ αζαγα apud Graecos idem est, quod μόνω, latine, vita beata siue beatitudo. Quod autem dictum est, vitam beatam Sc actionem quandana esse, & ex actionibus oriri, explicatur copiose bb. r. o, ιο.Ethic. & his libris sope iteratur mst. Gry., I .
Odi - . JObseruanda estAristotelis imodestia in aliorum oreprehensione, & etiam prudentia. ' Nam ita & alias solitus modsia est aliorum sententias non totas abiicere , sed quae ex iis ad A sotelis. rem suam faciunt, retinere & probare, aliis tantum repudiat: s: ut dere est lup. lib. a. i.&c. Ergo in hac quoq; quaestione ἡdocet h. l. illos in suo quemque genere quaeda bene, quaedam da non recte protulisse. Et de Philosophis quidcm primo,id eos eunt, recte dicere, vitam herilem siue seruile ea, quae est liberi, esse ,.su. longe deteriorem, vitam liberi seruili, siue herili, sine contro' i. II Oth uersia esse meliorem. Id quod & confirmat adiu' taratione, δε ph, quia seruo uti, quia seruus, nihil in se praeclari haveat, id ζst, Motam, ea quia cum potestas &impetiti herile in eo sit positum, ut seruo Mutatur in rebus seruilibus, eiq; imperet ac praescribat ea, quae Rad usum vitae sunt necessaria,ad rem linquam nliarem ac domesticam: Ea autem iusta & imperia sint rennia leuiorum&viliorum: merito hoc ipsum imperium siue potestas heri lis nullam in se dignitatem & splendore habere dicatur. Breuite imperium herile rerum est leuiorum, ut necessariarum, siue ad rem familiare pertinentium. N ulla igitur eius vel exi sua dignitas,splendor ac species. Aliarum auteni reriun, qui bus liberi xtuntur,& in quibus ii versantur,ut disputationum philosephicarum,adni inistrationis Reipub. dc militaris, & egregius est splendor ac dignita S. : P . το 4. Dona in iis seruo ii potestbisai iam velut fetGetio, vel ut libero: ut seruo quidem , in rebus seruilibus , & ad rem familiarem pertinentibus. Vt libero vero, siue non ut Lu 1 seruos
919쪽
seruo,si eo Vtatur velut praeceptore,vel ut consiliario tueas hibendo coinconsilium, vel legendo in militiam , ut inte dum Romae & Lacedaemone factum constat.His enim in re bus seruo utitur dominus, ubii ut seruo, sed ut viro docto, sapiente,sorti , &c. quae sunt virtutes non feruorum , se. libero dignae, quaeque in ieruos, Ut seruos, non cadunt, Vt neq; ipsa beata vita. Quod explicarum est bb.ε.ctio. Eth 9sq. lib. i. Polit. de quo dc inst cap . επιταξις. J Imperium de rebus nec sariis, id est , ad rem familiarem pertinentibus venas est usus seruorum siue
potestatis herilis. Quod sane imperium nihil in se habet gloriosi aut praeclari , vis pia dictum. Nana & alias constanter Aristoteles haec duo fiaωγκαῖα &, ut con aria interle
opponere solet. Nos i attiae res leues,viles & humiles praeci ris , & dignitatem in se habentibus, Ut contrarias , Opponere consuevimus, cpaodstupri iam monuimus tib. r. p. γ. alt- bi. Honesta,liberalia Aristoteli sunt καλὰ.: seruilia, illibera-λ lia,& opificiun opera simile αγκοεια & βια --, V ib I. M . - ra cap. 2. ins . inst. hoc tib. cap. r in verbis : -
φακκὶύν - , &c. ubi Sc hoc dicetur, seu latius explicabitur. f. t i. poth - τοι νομίζειν. J Nunc peccata duo Philosephorum ex-D Philolρ- ponit: prius est in eo,quod putarent imperium omne esse do-phorum, ea minatum, esse herile siue seruile. In quo profecto eos fugit quinas . ratio. Duo namque sunt imperii genera,non secus atque EO-hallicrat. m'inum. Vt enim etiam natura duce alii sunt liberi, alii serui, tria facit iique longe inter se distincti: ita ut imperandi ratio siue im- an Stob. eo perium aliud est libetis, quod ciuile; aliud seruis, quod heri legia incon. te dicitur, accommodatum. Qua de re diligenter , erudite dc copiose explicatum supra libros. capite . Nam de duplici ibolia i num genere alios natiua l beros, esios esse seruos,explicatum est lib. r.
3. Hypothe- αἴ λον. J Alter est Philosephotum error siue yeccatum, si Philoso vitant otiosaha & contem lationi deditam cituli, & admini- phoruin, ct strationi Reipublico D praeferetiuin,in eo positus: quod otium
Usa quo B & cellationem affioni praeferant, maioreque laude dignunt erronea.. putenti Nam contraADilotes es actionem otio praeserendam . i. Arg. ανα- & ineliorem esse duabus his rationibus ostendit. Prior haec G- αα ρον. esst: quia ipsum sutum uiri bonum, siue beatitudo ipsa, qua
tam si actio. Nam i ut caulicatum b. r. Ethιί. vita beata
920쪽
. ,ctio est animi ex virtute in vita persecta. Altera ratio subob- a. Argum. scurior a sertur in his verbis ; επι θ πολεων, &c. quia iustorum temperantium, inquit , virorumi actiones linem habent i multarum rerum insignium& praeclararum, id est, quia aes iones iustae siue iustorum,ut in iure dicundo, & iustitia a. ministrada, & actiones semperantium siue in abstinentia pecuniae, siue in continentia magnos habent usiis in rita huma- 'na, &saepe ad res maximas simi Miles; ut propter iustitiam interdum fit, ut regni aut Reipublicae imperium alicui attri- , .. 'buatur, quod olim in primis regnis accidere solitum ex moro ae commemorat Dic lib. 3. O c. Dc continentia quoque, quantam saepe vim habeat, exemplo sit Scipio & ipse Alexander Magnus. Eadem est ratio nue vis & efficacia reliquarum quoque virtutum moralium , nimirum liberalitatis, humanitatis, fortitudinis, &c. quae saepenumero maximae sint occasiones ad summas res geledas. Id quod cum perspicuum i si ex otio non effici ; noti est dissicile intelligere, actiones psas otio esse praeserendas, utque saepe sint causae grauium Amagnarum rerum gerendarum T E X T V S.
Atque his ita definitis, existimet quis fortasse,
optimii esse omnium, habere dominatum. Nam sic actionum multarum &clarissimarum dominus
&auctor esse possit; ideoque non debere eum,qui imperare pbs5 t,alteri concedere, sed potius si line-
re, atque nec patrem filiorum aut liberorum , nec liberos patris, nec omnino amicum amici rationem .habere, nihilque de eo laborare. Id enim, quod optimum, maxime esse petendum. Bene autem agere esse optimum.
COMMENTARII. ι τοι τοιχοιο παλάI J Affert hic Aristoteles calumni- Obiectio. siue captionem, quam ex iis, quae modo sunt explicata, quis contefere possit. Nam ex priore disputatione id effici videtur,optimum este dominari omnibus: & proinde deberequcio I quouis modo iure an iniuria,nihil interest &impe