장음표시 사용
901쪽
asi IN CA II. LIB. VII. POLIT . stius, quae omnibus rebus externis est liberata: ut i ea, quae est in contemplando, quam sola quidam . Philosophorum esse dicunt. Nam has fere duas vitas homines virtutis studiosissimi, tam priores, quam nostrae aetatis, sequi videntur: duas inqua tam ciuilem, quam philosophicam. Neque vero parui refert,virum sit verius. Debet enim sistens, tum quisq; hominum, tum communiter Respub. ad meliorem scopum dirigi.
. potius conficitur prior & princeps quaestio de optimoRei- β γ I - sublie. statii; est b, - - , in quo ciues sint maxime beati. Quod&Jbpra pulcherrimis Verbis Cic. ex b s.de Repub. confirmauimus. Vt enim sinquiti gubernatori nauis cirrsus secundus, Sc. Cur autem hanc grauem quaestionem ita bieuiter concludat, satis indicat hoc verbo ; φιμερον ἐω. id est , quia id Mex prioribus iam sit perspicuum & minime controuersum , sed de quo inter omnes sere constet , eam scit. Rempubl. es se beatissimam,quae ita est descripta ut ad beatam ciuium vitam ac salutem ea descriptio siue ταξις sit accommodatissi- ma, maximeq; propria. Αμφισβηlειται γ J Est haec illustiis& insignis quaestio de duobus vitae generibus, practico & theoretico: quorum η' delicet alterum in agendo,id est, in honoribus d Republ. g renda, alteru in contemplando & in Philosophia , eiusq; pa tibus tractata ris & exponendis versetur; virum alteri sit praeferendum. Nam tametsi vitae genera summa tria sere commemorari solent: otiosum, id est , eorum, qyi otio ac volu- Visa aut platibus tantum sunt dediti: nc ciosum Sic enim Varro in otiosa , vocat praeticum': & philosophia curo, ut explicatum est se. i. aut negotio Eth. recte tamen Aristoteles hoc loco uo diruta at generasa,aiιt Phi- vitae esse ait, eorum sic. qui non voluptatibus, sed virtuti stuosophica. dent: quam virtutem etiam ex Ethicis notum est esse duplicem ; moralem, & rationis : sue practicam , S theoreticam. Quare & recte hic Aristot. ait haec duo vitae genera I p
liticam siue ciuilei', & philosophicam optimos quosque
902쪽
sim veterum quam suae aetatis viros loqui consueuisse. Adiungit autem, quaestionem hanc2k controuersiam magni e VIussu momenti, cum ad singulorum tum ad Reipub. selicitatem: gnitudo eo-Propterea quod haec quaestio ad testim vitae scopum ac finem trouersia dapertineat: quo non bene posito, fieri vix potest,utq ad scopii pracelletia petendu &attingendu sint instituenda, i. e. vitae actiones recte vita practi collineentur ac dirigantur. Aliud namque Ἀλ ac vi si ea se eon nem propositum sibi habet Politicus, siue is i qui honoribu teplativa.&Republica gerenda vitam consumere velit, alijsq; ad eum Seneca ep. sinem argumentis uti solet, ut legibus, vectigalibus, foederi- ρs: seu vebus,bellis, &c. Longe aliud spectat Philosephus, retu scien a*ς . --tiam & contemplationem, cui consequendae alijs quoq; lon- tasne pro se diuersis rationibus & adminiculis uti solet. Quare cum posito vaga tantum in hac quaestione momenti ad vitam beatam tam est, o c. singulorum quam Rerumpub. sit posthini: recte & ordine facit Aristoteles, qui eam in his protegomenis de optimo Reipub. statu de integro explicauit. Nam de eadem iam an te diligenter & accurate disputarat lib. io. Eth quo in loco M alios adduximus, qui idem argumentum tractarint, ut 'Cicero. lib. r. olf. in . Philonem, Theophrasium se Heracli
dem : etsi horum scripta interciderint. Plat inuoque ipse in libris de Ropubh posterioribus hac de re copiose disputat. Nam certe haec quaestio non tantum ut jupra di ctum ma- ignum habet ad vitam usum, sed valde fuit controuersa. Plae- .nque enim principes Rerum publ. Vitam practicam censebant generi humano longe utiliorem theoretica, quam et t pH rq iam, ut hominum ociosorum & inutilium, vel accusabant, et etiam exterminabant. ut Roma censor Crassus scholam Rhetorum aperiri non est pactus, ut ipse ait libro a. apud
Ciceronem de Oratom . Et horum ssentcntiam acceptant
etiani philosophi quidam sunt secuti approbarunt, ut He
xaclides ille Ponticus & Cicero, Plato, Aristoteles, & Theo i phrastus, & plarriq; Philosophi contemplatricem alteri lon- ggepra serendam iudicarunt atquec. nsuerunt. Quanquam ρ' qm hoc in loco Aristoteles ita disputatione ac sententiam suam Correctio temperat ac moderatur, ut trosque tam eos, qui praefi- ct Arim cam, quam alios qui philosophicam tantum probabant i cis sen doceat in magno errore 'ersari. Qira de re non hoc cas. υμ rite, sed proximo demum explicatur. Nam prius hic alium quendam errorem res csit eorum,qui practicam quidem vita' . t Κ k, a seque
903쪽
sequerentur, sed militarem potius, quam politicam ac ciui lena ; quiq; totam suam vitam, omnia tam publ. quam pri uata instituta, ad bellum,ad imperium, ad dominatum dirigerent ό Vt erant Spartani, quos magnam partem hac ipsa nie Romani sunt s. ciata,vdinfra explicabitur.
si quidem heriliter; maxima cum ignominia esse coniunctum: si vero ciuiliter, non esse illud quidem iniustum, ad beatitatem tamen ipsis afferre impedimentum. Sunt autem, qui plan contra' riam sententiam tuentur; existimantes, vitam cibuitem, & in agendo positam, solam esse viri propriam. Nam euiusque virtutis officia & actiones non magis ad singulos & priuatos, quam ad eos, qui Rem pubL administrant, & in ea versantur,
pertinere. COMMENTA PII. N G b .i RJ Dictum es supra de grais controuerna,
utra vita alicii sit praeserenda ; ea ne, quae iis agendos an ea, es quae in contemptando est posita. Hoc autem loco eam per sequitur AristUt. & suos cuique autores ac sectatores esse, qui&ildem suis quique rationibus nitantur, ostendit. Astere Se54 t es: putent a. fere sectas. Nam esse quosdam, qui toti Ocio aca. Morsm contemplationi dediti oninem Reipubl. administrationem repui-nti repudiant: esse alios, qui honores &Rempubl. gerere ma-ώm-liut, alijsq; praeesse & imperare, quorum tanaen duo sint ge- administ, nera' Nam ex his linquam j qui vi in practicam amem, a- a. Modora lios quidem moderate ac ciuiliter alijs imperare , alios verora admit- tyrannice ac seruiliter. De rationibus, quibus quiq; horum tentium. trium adducti ita existiment, hic breuiter, infra copiose ex-3, P mran, plicarunt oxim. cap. quanquain de tertio genere, comam pu- ta qui omnia ad dominatu ac Tyrannidem potius referunt, hoc isto capite late agitur, e ninaque opinio ac secta refecti- . , tui Priorcis igitur duae sebae i ustioribus rationibus niti videntur: quatum prior est Phalosophorum,altera Polaticorum. Et Philo-
904쪽
iniustum, puta si fiat tyrannice & seruiliter: vel certe ad beatam vitam magno sit impedimento, etiamsi fiat moderate is pino m ciuiliter, ut hi in Regno, in Politia, & in optimatum Re μη piab. De priore huius conclusionis parte, qua dicitur, & tyrannice & heriliter alijs imperare, conit ruina esse cum magna iniuria ; inde perspicuum fit,quod in liberos homines & pares non herili aut seruili atque impari, sed ciuili, imoderato, aequabili imperio sit utendum: id quod late explicatum supra lib. 3. Pars altera conclusionis, qua dictum est, occupationes politicas magnum afferre impedimentum ad bene beateque vivendum, satis per se intelligitur. Certe Plato multis in locis, his quoque occupationibus tribuit, cur porum, qui in Republ. sunt occulati, familia & liberi pla rum-bile male educentur ; quod ipsi, publicis rebus distracti, non satis habeant otij quod donacsticis impertiantur, Qui corim Rasio , irariam sectam sequuntur, & Vitam actuosam ac negocior miti Κιντι sam otios, anteponunt, hac ratione se tuentur, quod Vira in ta ricttios a agendo posita siue ciuilis & politica illa demum sola sit Vi' laudatores ri praestantis propria: cum altera otiosa & priuata mulierum sit potius, aut seruorum ac tecudum, sitis tantum commodis otio ac voluptatibus deseruientium, suumque ux dicitur in negoctum agentium. Quod autem Philosophi identi- Α ,-dem in ore habent & iactare solent, virtutes, earumque of5- . 'cia.& actiones in beata potissimum Vitra exerceti, &eas esse priuatorum ac singulorum proprias: falsum est. Nam tametsi virtutes morales, liberalita , temperantia, magnitudo animi, prudentia, iustitia, &c. in priuata hominum vira, negocijs & commerciis magnum usitan habent: non minorum tamen habent & in publicis rebus & actionibus, Ut fortitudo in re militari ,&in sententia sortiter dice da &exequenda; ut liberalitas & magnificentia in palatijs, in conuiuijs publicis, in tenuiores, ciues, hospites , scholas, Ec-Hesias, &c. iustitia in senatu, in iudiciis, in honoribus, pta mibs& pomis ,&c. Sed de his duabus sectis siue potius de suis cuiusque rationibus & argumentis ple nissime infra explicabitur
905쪽
Alij vero formam & modum Reipub. herilem
& tyrannicum solum aiunt esse beatum
Da .saa. Oi I τ δεα οἶ-.J Haec tertia est secta, Tam solam re
teles. Quam tamen amplexi & secuti olim fuerant spari ni, eorumque initio peisimiles Romani. Quantumuis k i Spartana , aetate Aristotclis, & postea Romana Respubl. aptaerisque fuerit laudata. TEXTUS.
Quin etiam apud quosdam & hic in Repub Is
sum est finis, ut vicinis dominentur. Quare cum pud multos multa sparsim, ut ita dicam, sint instituta&leges: si tamen ad viiiiiii aliquod referantur, ad dominandum omnes collineant: Vt Lac daemone & in Creta cum institutio, tum legii pars maxima ad bella accommodata est. Praeterea in omnibus ijs gentibus,quae alijs superiores esse posse lsunt,eiusmodi facultas in honore est,utapud Scla lxhas &Persas & Thraces & Celtas. Nam apud quosdam quaedam etiam sunt leges siue instituta iad hanc virtute incitantia, ut Carthagine ferunt, quot stipendia quis fecerit, annulorum ornatum caperet. Fuit olim & Macedonum institutum, ut capistro cingeretur, qui nullum hostena inters clisset. In Scythis apud Scythas ei, qui nullum in terfecisset hosteria, ex poculo, quod quod sole; nifesto in orbe propinabatur, non icebat bibere. Apud Hispanos, bellicosam uenit m , obeliscos is sunt columnae in cacumen Anigiata poni solent insepulchris tot numero circa tu multi dcfguax
excitant quot quis hostes interfecerit. Atq; alia
906쪽
id genus apud alios multa sunt instituta, partim
quidemlegibus comprehensa partim vero morita
i COMMENTARII. Π Aiς θ J Quod de tertio hominum genere sue secta
dictum est; luoula est e,quib forma Reip. herilis siue asperior ac tyranica placeat: id exemplis aliquot Rerump. ac nationuconfrinat. Nam si hic afferuntur de eo Reip. statu in quo li. α instituta spectent*mnia ad dominatu & rem militare: videntur non incomode ad illud genus, ut exempli loco, accomodari poste,praeserturi cum Arist. hunc statu paulo infra ipse vocetherilem his verbis; ιι ἐοί,οαν ei πουλοι,& c. Affert .a. excpla partim a Vr is,partim a barbaris:vt veteres Graeci homines bifariam diuidere solent. Et ex Graxis side spar emptitanos, Cretes & Macedones comemorat; ex barbaris Scy- huius athas,Persas,Thraces Threces, trumq;. n. dicituri & citas, secta, quo nomine Germanos & Gallos contineri certum est, Carthaginenses& Hispanos. Adiungit. a. eundem statum Reip. tuo omnia ad dominatum & rem militarem reseruntur, Omnes sere nationςs amplecti,quarum eae sunt opes, ut considant,se es s facile superiores este polle. Ea sic. tenet omnes &
ambitio,& latius dominandi cupiditas, sin uinq; propagandorum. Exemplo sit & Imperium Rom. post Aristotelem Patio. exortum est. Eodem ingenio Boeotosiquem Graxiae populia Boram hic praetormisit Aristoteles sutile comemorat Ephorus discipies' hic fuit Isecratis, historicus insignu:perierunt Omnia eius
Icripta eosq; grauiter reprehedit eo nomine ap. Strab. 9. ubi haec Ephori verba exstant de Boeotia; in επ--, Q ait,' verbis Ephorus causam exponit,cur Boeoti, quo- ι1um regio ad yrincipatum & imperium sua sponte esset accommodatissima, nunil tamen imperium tenuerit Gra ciae, nisi uno superstite Epaminonda, ipsorum ciue ac ducernimi-ru φ consierint λυν-- λω ους φλιγωμα , . svo &c. sapientiae &humanitatis omni abiecta cura,tantum res militares studerent. Cur gentes multae sortissimae multa possunt acquirere, sed Lon retineret 3 oti m G odii omnes prouincias Romanoru occupabant, sed reti re non poterant. Quia tantur editi rei
militari,cdsilio Marientia destituti;&idcirco ad acquirendii apti m adactinenduuiepti.ὶ Veria de viiijs huius stat' infr.
907쪽
m IN CAP. II. LIB. VII. POLIT.explicabitur, quo in loco eum statum Aristoteles praeclaris argumentis resellit. J Verbum hoc apud Platonem x Aristotelem in rebus politicis idem saepe valet, quod seopus siue mes ut &hoc loco. Nam quod hic kον vocat Aristoteles, de eadem
re infra agens cap. 3 . nominatim Vocat μοπον.
XυAlsis. J Verti sparsim, ad verbum. Posset non incor mode reddi antiquo legum vocabulo, per Saturam, de sub Festire. Aliquid perlaturam ferre, id est, confuse. Salis; ius utitur. Pessime est deprauatum invulgaris lib. hoc verbum s aditari A 'i ρ ρυν -J saepe id reprehendit Aristote R., .iiiiῆ. lς Repub p xx na: Eius plaeraq; instituta dc leges ad bes tum siue rem militarcin & ad dominatum esse comparata. Sic enam ait supra lib. a. cap. I. tremo, e et re Pνο υλτου. c. State infra h.lib.cap. 3 . Quod idem in Lacedaemonijs ante Aristotelem & Plato aliquoties reprehendit, ut in Lachete, ut li. 3. O, . . R. Vt ipse Isocr. iis Panathen. CV quoslui. . Sed illud linquit odiosum est ,quod in hac elatione& magnitudine animi facilinae de pertinacia de nimia cupiditas principatus innascitur. Vt- n. apud Plat. est, Omne 'more Lacedaemonioru inflammatu esis cupiditate vincendi. Κώι Κρήτη. J De Repub Cretensit hic indicat Arist. eam quoq; omnem rei familitari & dona mali oria accomodatam fuisse, uia ali bi non facile repetiatur, propter eius obscuritatem dignum obseruatu videtur. Confirmari tamen xt verissimum id posse arbicror cum ex ijse, quae supra explicauit Aristoteles tib et . cap. S. ubi docuit, harum instituta Rerum-pub. Spartanae & Cretensis velut Colonianas utile: tamen ius qua multa commemorat de hac Repub. Cretensi Sirabo lib. ι o. εχ hori Potitia Eurotae , quae per t.
Nominum ' EI Insignis est & ingeniosa Arist. Ob- ingeni' o seruatio de coparatione hinninu siue nationum cum statu αrotentia ac sorma Reip. Na talem sere homines aut nationes Reip. r- commodan ma ac statum amplecti, quali ipsae sint vel ingenio vel opibus tur Rexi . atqi potentia praediti. Id l de hoc tantu Rei p. gener de quo fima. hic agitur, in quo nimiri, omnia ad bcitu spectant, aliquot
ra sint licosae, de ita comparatae, sacile ut alios superare, m ai. suumo sub imperi una subigae possint, ad hanc ivt ita dicat militate Rop. tarmam sic propensiores, coq; iusti via prae- Cretens
908쪽
inia, commoda, poenas etiam comparare ac dirigere, ut victoriae & sortitudini praemia sere sint proposita, ignauiae de-
dccus aut poeme. ι, οιον rai Σκυθικς. J De his nationibus, Scythis, Thracibus. 8c Celtis, aetate Aristotelis, vel ex aliis historiis, perspicuum esse potest,quod hic ait Aristoteles, eas ut bellicosessiisse, ita 'T. omnia instituta ac studia tam publica quam priuata ad rem litarem & latrocinia quae rei militaris ac venationis est species quaedam, ut supra dictum est seb. r. hodie genus est, non species in retulisse, nullasque pacis artes nouisse. Certe Celta. de Celtis, quoru in nomine Gallos SO Germanos contineri' diximus, etiam ex recentioribus monumentis, & historiis Cauaris&Taciti trecentioribus quoad Aristotelem , dicol Hinc apud perspici potest, eos a pueris ad rem militarem cducati & a1- quo Ma tuerieri consueuisse. De Scribis quoque & Thracibus, qui, ut huc hodie de Germani, teste Tacito, se a Marte procreatos dicerent,vul- tympanis gare & notum est negotium. Erant enim. perpetua sere ea 2- is bellicis te bella , Graeciae cum Thracibus, & antiquitus cum Scy' instrumen this hodie Tartari vocantur. J De Persis longe alia est ratio, iis in nuptiaquam de reliqhis nacioni bus,de quibus tali dictum est. Nam G utuntur. etsi verum est, quod luc ait Aristoteles, Perser m quoq; imperium, quod eo tempore maximum erat,eoninacti formam Reipublicae ad dominatum fuisse comparatam: erat tam id imperium aliis quoque pacis artibus, & pulcherrimis legi-- bus temperatum , ut Videre est in Xenophonte se Strabone. Quamuis Sc Plato in Potitia, aemulus scilicet Xenophontis ut ait Athenaeus) Persicum imperium niuitis vitiis inquina tum ac deprauatum & plane vitiosum esse contendat. Aiς γ, J Ait, apud has nai: Ones bell:cosas saepe fieri . . t praemia quoq viris sortibus proponantur, & contra ignauis ac timidis poenae. Quatuor huiusmodi exempla hic com- 2 1 memorat ; de aliis inst. dicetur. De hac quoque sente Poenorum Carthag siue Carthaginensium,quae iam A ristotelis aetate potens crat& illustris, statuque Ruipublicae nubatur praeclaro, ut ipse cxplicat lib. a. cap. v. &postea longe potentior facta est & illustrior, facile quoque est ex Veterum monumentis docere, iam plane fui itu militarem, A ad dominandum plus aequo propensani. Q d autem hic air Aristorei es de praemio, tot Pramium ornamenta siue corollas c annulis contextas militantibus militare.
909쪽
IN CAP. IL LI B. VII. POLIT.dati sol itas, quot stipendia quis secidet aut meruisset, nori
facile alibi reperias. Ea item, quae proxime a untur, V riarum gentium instituta in te militari,quo ad praemia & e- nas . Vt rariora dc insignia, tamen dignissima sunt obserua:u
Nam & Romani,&Pec ,&Ii di,&Germani & Graeci veteres sua id genus &praemia&pα- . nas habuerunt militares , de quibus Agesi. libro I. capite MXenophon in Paria, Strabo in posteriorib- libru Geographicis,4 Ebanus, omnium antiquissimus Herodot.ex quo qu*dam
T E X T VS. Quanquam considerare volentibus valde absurdu fortasse videatur,esse hoc Politici ossicium, pos ereperire, ut imperet ac dominetur proximis& volentibus des nultis. Qui enim id sit Politici aut legumlatoris proprium, quod ne quidem sit legi-' timum. Non est autem legitimum, imperare non solum iuste, sed etiam iniuste: superiorem autem esse siue vincere licet,etiam iniuste.
COMMENTARII. Refutatio F -Hoc loco iam Arist. eorum sectam re holis 3 a. serit: quorum aliquot iam exempla attulerat, quibus nimitarum ea Reip. forni a probetur, in qua ad imperandum ac d minatum omnes leges ac instituta spectent. Affert auxeriis. . fere argumenta, quibus eam Politiam doceat non esse opti mam. Nam alia in alium locum reiicit extremo hoc cap. vin Argum. eo loco indicabimus.Primum autem argumentum siue ratio Aristotelis his verbis continetur, b c nimirum quod boni l . gum scriptoris , virique politici ossicium sit, ut ea, quae iuri &legibus sunt consentanea siue iusta, proposita sibi habere debeat. Quo posito,statim enicitur, hoc genus Reip. in quo ad dominatum omnia spectant,ab ossicioboni legum scriptoris remotissimum esse.Iniustum est enim, quibuslibet velle dominari , tam inuitis quam volentibus Jc consentientib. Illud nim Tyrannorum est proprium thoc Regum & bonorum Inapistratuum, yt explicatum es oupties. Est enim
910쪽
COMMENTARII. ' elebris haec Tyranni & Regis disserentiae nota, quod altervolentibus, alter imperet inuitis. Sic igitur haec ratio conclu- atur : quae sint iniusta, ab osticio vi politici, ac proinde ab Form optimo Reip. genere sunt aliena. At omnibus velle domina-
ra,etiam inuitis,iniustum est. Ergo, &c.
Atque ite in aliis quidem scientiis id videmus Neq; enim medici nec gubernatoris est ossicium, vel persuadere, vel cogere; butus quidem aegrO-tos, illius vero nautas.
COMMENTARII., 'A εαμίωου Azmς. J Altera ratio a simili siue ab exem- a. Argum isto medici & gubernatoris,qui bus saepe a Platone, Arasotele, γ Cicerone , aliis, vir politicus, legumque scriptor comparau . selet, sumitur. V t pnim horusa minius & osticium non in xi aut necessitate, sue in cogendo, sed in rationibus ac persita- sonu cernitur: ita &Politici officium, eiusque, qui aliis prinese velit,non violentum elle debet, sed cum ratione coniuA- una,& beneuolentia temperatum.
T E X T V s. Sed enim steteriq; existimare videntur, herilem dominatum eunde esse cum politico principatur quodq; sibi quis'; nec vin ec iustum esse ait, id ipsum non pudet in alios exercere. Nam ipsi quidem,ut iuste in se i in per exur, quaerunt; in alios vero nulla iuris iis est cura.
λίγαν .i πο'οι Tertia ratio a peruersa hominum 3. Argum opinione, eaque ipsi iuri naturae repugnante, sumitur. Nam ametsi ius hoc est naturae, Ut aliis quis faciat, quod sibivς-lit fiexi ; quodque in alios iuris statuat , co&ipse iure vi tur, ut notum est ex titui. Pan clarum S dicio Chrsi,vo e- . truin se Chri ianorum lod ipsum Alexandria Imperatorem, licet non Christianum, semper in ore habuisse a Christi his suintu, testat ca I inc In litor . ς i ta ambitio & Q ni nandi