장음표시 사용
891쪽
gyi IN CAP. I LIB. VII. POLIT,. 'finita. Altera ratio quaedam his verbis; αρρον 3 τὸ
c. indicari videtur. Ea autem haec est, quod bona fortuna: snt ac dicantur vulgo, utilia, bona animi, honesta. Ad haecet , nim tria genera sue fines rerum omnia reuocantur : ut sint vel honesta,vel utilia, vel iucunda; de quo explicitur in Eth. Iam certum est, rerum Utilium,sue quae eo nomine usirpen tur, eam esse naturam & conditionem, ut si sint modicae si ue mediocres, nomen ac Viin suam teneant siue tueantur, id est, vere sint utiles. Si sint nimiae, saepenumero multum noceant, aut certe nihil prosint. Earum Vero renuti, quae honestae dicuntur, ut sunt bona animi sue virtutes, plane
contrariam esse vim & naturam, nempe Vt earum non tan- i
tum mediocritas, sed multo magis magnitudo& excellentia prost: & quo sint maiores , eo maiorem dc splendidiorem vitae humanae afferant utilitatem. Id quod pulcherrime docet Aristoteles libro secundo Magnorum moralium, cap. 3. in e ει ud Haec clausula eo pertinet, ut velut excuset Austrateles id, quod dictum est,bona animi esse quoque Utilia. Nam contra dici poterat, honesti appellationem eorum esse propriam,vt utilis bonorum sortianae. Et respondet Aristoteles,bpua animi licet proprie honesta dicantur: potiue tamen & utilia dici, propterea, quod in vita communi magnus eorum sit usus. Nam, ut supr. dictum, bonis animi reliqua Scyan iantur & conseruantur,& etiam bene collocaimur.
T E X T V s Perspicuum quoque est omnino, quod dici, mus, optimam affectionem cuiusque rei inter se sequi pro magnitudine differentiae, quam habentres , quarum ipsas affectiones esse dicimias. Quare si anima & possessionibus & corpore bonestior est c potior:&simpliciter nobis quoque ut affectio cuiusque optima eandem inter se proporpion
. t habeat, necesse est. GOMMVNTARII,
A argum, Aliud argumentum liue ratio, citra docet, et imi ο-
892쪽
phas momenti in bonis animi, quam in fortuitis, positum esse ad beatam vitam. Quia nimirum animus ipse & corpore & possessionibus siue ae familiari longe sit potior. Quae ratio ita ab ipso concluditur: Qualis quaeque res est; talis est
Rrer affectio. At animus res est corpore &possessonibus potior & melior. Ergo & animi astectiones reliquarum rerum affecitioni iis erunt meliores. Vocat autem allectionesos rimas , animi quidem, virtutes & scientias: corporis, bonam v etudin , sensus integros,celeritatem,&c. rei familiaris, copias seu ubertatem, bonitatem, commoditatem ad Vsiam, ut in vino, frumento, &c. Assumptio huius con- clusionis, qua dicitur animus corpore &polle ionibus inctior ros, est perspicua. Propositio, qua dictum est, rerum aD 214ibris id festiones & velut qualitates ipsas res sequi, hoc est, laudem fi maiib.& praestantiam affectionum ex ipsarum praestantia rerum subiectarum consequi, plusculum habet obscuritatis & difficultatis: etsi & eam Aristoteles notam ac perspicuam esse ait. Sed c firmari ea facile potest: cy optimarum rerum optimae quoq; ilat assectiones, & ut optimara naturam liue Cibstantiarum adiuncta siue aductitia sint praestantissima,ut in Deo, in homine, in reliquis animantibus, si inter se comparentur sum ipsae naturae, tum earum proprietates &adiuncta. α λως, η' A. J Aiῖ animum corpore & rebus me- Animmo liorem esse tam simpliciterquam nobis, id est,tam sua sinon-sim 'beiter te & natura, quam compsatione nostri, siue nostrae utilita- Daratatis ratione. Animus enim , si ipsius per se naturam spectos melior ect quod faciunt Physici j res est longe potior & corpore & bo- corpore re nis fortunae. Sive etiam ysium vitae nostiae spectes, longe plus busi e affert commod ani mus, quam vel corpus, quod sine animo travus. plane sit inutile, ves bona fortunae, uibus, nisi mente & animo bene assectus, nemo recte & Vtiliter uti potest. Vtro li eigitur modo per se Aristot. Vocati & coparate animus reliquis antecellit. Saepe autem sit, VcVno quod modo ante- . cellat, altero non item. Verbi graria; Lupus,quam triticum, per se & sua natura est mes ior: omne namque animal ina Dimo praestat. N ostri tam en ratione, id est, si usum vitae nostrae spectes, lupo praestat titticum. l .
Praeterea animi causa haec fiunt expetenda: atq;
893쪽
IN CAP. I. LIB. VII. POLIT. debent omnes, fanae mentis, expetere non eorum
s. Argum. Q R. J Alia ratio. Quia bona fortunae propter animum expetas lux seu virtutes, non contra. Quae Aipia ita concludi potest: Cuius rei gratia quid expetitur; ea ipso est melior. Qua ratione docet tib r. Eth. in virtute & h nore non esse polixam vitam beatam. Quod viri s x honos non sua causa, sed alterius expetantur, & de eo principio latius in Rhetoricis & Topicis. At bona forimiae propter vi Ix1inoris co- tutes expetuntur &bona animi. Ergo, &c. Assumptionem Armatio. ait Aristoteles certam esse apud viros bonos& bene affecto , qui norunt, bona sertunae velut organa & instruimenta esse, quibus animus hominis ad vitam recte d gendam utatur, &ad selicitatem consequendam. Nam si s , male sputat affectis, auaris, Tyrannis aliter videro solet, ut vix ias sit post Iuuenad nummos, ut ait Poeta, & omnia pulchris diuiti js parest. Sed sat. o. vers in rebus dijudicandis non improborum siue male affecti, Horat. 9 2. rum, sed bonorum iudicium , tanquam canonem, sequi de-Dt. 8, vers. cet, ut erudite monςt Aristoteles
dire, quantum virtutis di sapientiae.& vitae ex his - actae, certum sit nobis, Deo teste utentibus. Qui felix quidem est & beatus , non tamen propter bona externa, sed ipse per se, & quia natura sit ci
, ta, plus momenti in Virtutibus, quam in bonis sertunae ad eam esse positum : id quod Π certum & incontrouersum, tanquam fundamentum suae disputationis de optimo Oene-veat tunia re ac statu Reipub. Ponendum ac sumendum esse ait nis gradus. de co expliςatum est yberius alijs inlocis,ut ra dictum Ex
894쪽
his autem verbis il lud quoque intelligitur, quod idem explicatum est tib 1. Eth. are Nicom. beatae vitae ac beatorum gradus csse quosdam, hoc est, alium alio esse beatiorem: nempe quo quis & anim o & reb' ipsis sit vir melior & sapientior, quo pluribus Minsignioribus praeditus fuerit virtutibus , e ,1umq; officia exerceat. Hac igitur conclusione id quoq; velut tacite continetur. Adspergitur& aliud nimirum argumentum priori sententiae confirmanda ab exemplo Dexesumptu. Nam inter omnes constat, Deum esse quam beatissimum ;eius beatitudinem non ex bonis aduentiths & externis, sed ex ipsa eius natura ac proprietate esse aesti mandam: beatum esse Deum, non propter opes ac diuitias, sed propter excellentem, omnibusque ut dicitus numeris absolutam naturam : adeo quidem, ut Aristoteles lib. ro. Eth. cuinq; secutus Cicer. lib. . MFιn, concludant, ne quidemPropter virtutes morales, quae ipsa natura sunt inferiores & humanae , nec in Deo proprie reperiuntur,diuinam beatitudinem esse censendam. Quare Ut Deus per se i pse, eoq; quod ita sit affectus, Q ea eius sit natura ; tam infinita praestantia beatus est, non propter bona aduentitia: ita & de hominum beata vita i udicandum videtur. Nam ut Plato & Philosophi veteres censuerunt in hominum beatitudo est Dei similitudo sue omιω-
Si quidem sortunatum esse propterea necesse est a beato differre, quod fortuna & casus bonorum quidem extra animam sit causa:iustus vero & prudens nemo vel a fortuna, vel propter fortunam cst.
Eπει τί- αταιον. J His verbis aliud mentum priori sententiae confirmandae coiunatum a disserentia verboru-Quod utilitζlligatur, repetendum est ex Eth. vitam beata a Graecis dici ae ταχιμ & AE OA , . inter uia Are Nam huius verbi nosας argumento docet Aristot. b. t Eιώ. ad vita beata praeter bona animi etiam bona fortunam, i. e. bona quoque arguatineri videtur,
895쪽
sdis IN CAP. I. LIB. VII. POLIT.
bona seminae & externa esse necessaria. Eo igitur in loco, etiam bona fortunae beato esse necessaria, concludit. At hic contra, quia haec verba non plane idem valeant,hoc est quia Z'2πιμονια, vitae beatae magis proprie conueniat Verbum δ δομ υνιας& χρω- bonis fortunae verbum ae m/χαι concludit, vitam beatam
non esse infortuna & casu siue in bonis sortuitis Zc extra antanium positis, sed potius in Virtutibus, quae non sortiana aut casu, sed partim natura, parti in studio & industria comporentur, collocandam. Postet hoc argumentum &ita conesu di: Quo cuiusque rei causa est leuior & incertior, eo & res iapsa vilior esse videatur. At bonorum fortunae causa est ignobilior & instabilior incertior, leuior, &c.ὶ virtutum grauior ac stabilior, constantior. Qua re essicitur, virtutes bonis fortatunae longe esse anteponendas, & quidem in hac ipsa qua mone, hoc est, in virtutibus plus esse momenti,quam in bonis sortianae. Quia a bonis fortunae ni siue graece, latine sortunati dicantur, a quibus certum est duieti
T E X T V s. His consequens est,hsdemque rationibus concluditur, ciuitatem quoque beatam esse, quae sit optima, &recte agat. Fieri autem non potest, verecte agant, qui recta non agunt : nullumque opusaut viri aut esui alis absque prudentia rectum esse potest. Fortitudo autem ciuitatis, & iustitia,& prudelia eandem vim &speciem habet cum ijs, quarum singuli compotes dicuntur iusti,&pru dentes, & temperantes. Verum sint haec disputationi prooemi, loco hactenus praefata. Nam ea neque non attingere fas fuit, neque omnes huius loci proprias rationes pexsequi. Ad aliam namque scholam haec pertinent. Tantum nunc sit positum , vitam beatam, & singulorum separatim, &publice ciuitatum, eam esse, quae sit cum virtute bo-
896쪽
MC O MMENTARI Lte bonis fortunae hactenus instructa, ut actionum ea virtute particepi esse possit.
Expllicata priore quasione, in qua Arist.coclusit,ad beatam vita plus momenti positu esse in bonis animi,
in bonis fortunae, siue eam esse vitam beatam, maximeq; expetendam,quae est in usu virtutis cum quadam bonorum sertunae accestione: proximum esse ait, ut & de altera quae stione consideretur. De duabus namque, velut praemunitiO- inis loco, ad principem quaestionem de optimo genere siue statu Reipub. necessarijs videndum esse,supra dictum initio. Altera igitur quaestio haec erat; An singulorum &uniuerse si V stio, Reipubl. beatitudo in eade re sit posita, an sit eadem. Quam Vtrum -- hoc loco attingit & latius persequitur esito proximo: siue A sit beapotius &hic &eo capite summatim tantum eam exponit. titudo Nam hoc quidem loco concludit Aristoteles, & singulorum PDru ho-α ciuitatis vitam beataim plane esse eandem,Rerumpub. sta- 'imm ct tum beatissimum ijs quidem rebus, quibus singulorum ho- Ur raminum vitam beatam,esse metiendum, nimirum ex bonis a- Rcromp-nimi, & usu virtutum. Cui sententiae confirmandae duo argumenta licet subobscure hic afferre videtur. Prius de Verbo r. Argum. graeco sumptum videtur, quo Graeci solent pro αδ α υνια siue beatitudine, Ut & α νοχας, uti,& eum dicere ιλλ o αδν,qui vere sit oeatus Vt igitur haec Formula. ratio planius intelligatur,ita breuiter conci rara est: Nemo dicendusest Gλῶ m, siue qui non idem --λα is: nemo beatus iure dicendus, qui non idem sit vir bonus, qui non ex vinute vivat vel agat. At vere beatus dici recte let ac debet , λῶς siue Ergo beatus Vt cidem quoque , λα- siue bonus vir ut sit, & bene ac virtuti conuenienter Vivat agatque, necesse est. Quod con- lusimus de singulis,idem concludit hic Aristoteles in ciuitate uniuersa. Potest.& ita concludi breuissime: Quod o o λῶς ηαατὶ , idem &- ι Ergo &ciuitas, quae dici- tur it λιυς ιιῶ ν , id est, beata esse , eadem S λα μαί νdebet, siue virtutibus este praedita. Nam ut pulchre Aristo- teles; ἁδι-ατον , λύς , &c. Alterum argumentum, Argo
his verbis, iaῆμα πολιως , &c. subindicati videtur:
897쪽
Quod nimirum virtutum ciuitatis, id est, sortitudinis, tiae, M. publicae eadem sit vis & splendor ac species, quae pri- uatae siue singulorum. Quare si considit vel umque est,ut est, itisingulis hanc esse vim & potestatem virtutis, ut efficiat beatos ; perspicuum esse debet,ciuitates quoq; virtutibus beatas cffici. Ex quib. intel ligitur,id de quo quaeritur: tam χὰ -- pub. quam singulorum beatitudinem i)sdem rebus , nempe virtute esse metiendam. Sed de hac quaestione ubes ius explicatum est supra lib.3. cap. 3. Nam quae eo in loco disputantur an eadem sit virtus boni ciuis, quae viri boni liad hanc quae istion em optime mihi videntur posse accommodari. Aαὰ minum. R J Clausula est ordinis, siue lut vocant transitionis, tua monet Aristoteles, haec duo, de quibus ad ' huc explicatum, praemunienda fuisse principi di sputationi de optimo statu & genere ciuitatis. Nam, Ut pura demonstra uimus, ex harum explicatione quaestionum, quid de summa quaestione censendum sit, optime perspici ac dijudicari po test. Cur autem de his duobus breuius sertasse, quam par sit,
cxponat ; iam seupra causam attulimus, quae & hi teratur :Quod ea consideratio alterius sit loci ac semporis, quaeque propterea attingenda tantum fuerit, non plene explicanda. Ait tamen, se posterius de iisdem rebus explicaturum, si qui sorte erunt, qui his sitis conclusioniblis & sententi s breuiter hoc loco, ut sundamentis positis, non assentiemur. Quodian praestiterit, nec ne; incertum est. Illud perspicuum est, ins- tρη o' μὲτ 4 4 J od hic indicat uno verbo,id copiosus bon I si explicauit in Ethicis; ad vitam beatam no virtutes duntaxat, οβ cρ bona fortunae quoq; esse necessaria hactenus, Vt VH tutum μ' - fς' ossicia edi possint. Hic est enim optimus mod', de quo ma-δες -ςρm lima est controuersia diuitiarum siue bonorum fortunae ; di- δη- - uitias eatenus esse necessarias, quatenus sint Vtiles & commodat ad ossicia virtutum, id est, mediocres stuc modicas, ut supra explicatum lib. g.
hoc reliquo nihil amplius extare praeter id, quod initio proximi rexigunm subsequitur. O C capite Aristoteles initio di sputationem, eademne Isit & sngulorum & uniuersae ciuitatis beatitudo, priore capite expolitam repetit breuiter; eaque statim dimisia, aliam quaestionein affici t de somparatione vitae in contem
898쪽
plando posita: cum ea,quae est in agendo, in qua explicandaram hsc reliquo cap. quam es prox. s. quorundam refellit opinionem & instituta, qui Rempubl. ita constitutam haberent aut probarent, in qua omnes leges & instituta ad rem militarem & dbominatum pertinerent.
TEXTUS. Reliquum est, ut explicemus, virum beatitudo eadem sit dicenda & singulorum & ciuitatis, an non eadem. Sed&hoc perspicuum est. Omnes namq; assentiantur esse eandem. Qui enim vitam beatam unis in diuit ijs ponunt, hi ciuitat in quoque uniuersam, si sit diues, beatam praedicant. Et . q. t tyranni am vitam maxime admirantur, hic uitatem intoq; plurimis dominantem censeant esse beatiis mam. Sive virtute quis Virum probet, dicet & ciuitate beatissimam esse, quae sit optima.
COMMENTARII. θ τόω ὰς σαμ υνιιμ. J Dictum est priore cap. hanc disputationem, eadem ne & singulorum & ciuitatis sit beatitudo an alia,bis hoc loco ab Aristotele attingi potius, quam explicari Duo tamen argumenta ei simientiae, beatam vitam& singulorum hominum & uniuersae ciuitatis esse eandem, comprobandae priore cap. allata, siue potius indicata, iam explicaulinus. Affertur hoc loco tertium a communi homi- 3
num sensu & iudicio Nam tametsi magna hominum est dis sensio in ipsa beatituta e definienda siue constituenda: alij namq; in diuitios eam poesunt, alij in voluptate,alia in honoribus & imperijs siue dominatu, alij in Virtute S vitae integri tate,vt dictum lib. 1. ct ι o. Eth. in hoc tamen omnes consentire, Reipub. selicitatem ac beatitudinem ea ipsa in re esse positam, in qua sit singulorum. verbi gratia,qui in ea sinit opinione, ut beatasti vitam diuitus metiantur: hi certe existi 'mant,& singulos homines eos esse beatissimos, qui alios diuiti js superent, & ciuitatem max ne beatam ac florentem, quae praeter caeteras copijs ac diuitiis abundet. Quod idem de reliquis finibus dicendum est. Res cuina est perfacilis, nec opus habet longa explicatione
899쪽
Verum haec duo iam sunt, quae consideratione opus habeant. Vnum quidem, utra vita magis sit iexpetenda: eane, quae in societate adminiurandae ac regendae ciuitatis, an potius ea, quae hospia
tis propria & a ciuili societate est soluta. Deinde, quae R espublica, quaeque ciuitatis descriptio optima sit ponenda: siue omnibus sit expetendum, iversari in Republ. siue quibusdam quidem non, plaeris ne etiam. Quia autem ciuilis consideratio- nis ac disputationis hoc munus est&opus, non quid cuique sit expetendum: nos autem illam disputationem iam suscepimus; erit illud quidem iliuius scientiae verum munus, hoc vero aduent,
Area, ,- Duabus iam quaestionibus explicatis, priore de vita optima, eam maxime in virtute essepositam: altera de beata vita singulorum & uniuersae ciuitatis, eam csse plane eandem siue eadem re metiendam: duas alias quae stiones, de quibus tanquam prooemij loco considerandunt sit, reliquas esse ait, quarum una est de comparatione vitae
contemplatricis & actricis: altera quae princeps est totius , prooemij quaestiol de optimo statu & genere ciuitatis siue Reipub. quibus ille status in rebus sit collocandus. Et de hac quidem quaestione, quam principe esse diximus, totum n gocium vno xt ita dicam i verbo conficit. Alteram accu-1ate & copiose persequitur hoc εἰ prox. cap. ut supra dictum. Quod sortasse mirari quis postit, cur Aristoteles principem quo estionem breuissime attingat, alteram latissime perle- iquatur: cum tamen illa huius scientiae politicae sit propria, haec non item. Nam disputatio de comparatione utrius de Vitae ad Ethica potius, ut altera de optimo statu Reipub ad ' politica pertinet. Causa tamen huius ordinis & tractationis i Aristoteli haec esse videtur,quod princeps quaestio de optimo lsiatu
900쪽
natu Reipub. ex ea, qtiae priore cap. exposita fuit de optima vita maximeq; expetenda, siue de beatitudiue,&ipsa satis intelligatur, praesertim accedetate & altera, qua explicatum fuit eandem esse dc singulorum & ciuitatis beatitudinem. Exi his enim intelligitur, ut singulorum, ita & ciuitatis, tum quae vita maxime sit expetenda siue beata , tum qui optimus sit status & conditio; nimirum,ut de singulis hominibus iam o- vittamus, Rerum piab. aut ciuitatum eum statum esse opti- RerumpuL imum ac beatissimum, in quo leges & instituta atq; mores virtutes, earumq; ossicia cum mediocri opum ac diuitiarum min copia dirigantur: siue ubi & publice & priuatim parua bo- . norum fortunae, magna Virtutum habeatur ratio. Praeter eadem princeps quaestio de optimo Reipub. statu ex ea quo-
que de comparatione vitae theoreticae ac practicae intellige i tur. Nam in hac quaestione de utroq; vitae genere explicanda Aristoteles admiscet ac veluti interi jcit disputatidnem aduersus eos, qui eam Reinpub. optimam este existiment, cuius scopus sit dominatus & imperij latitudo, siue sit una tantum virtus, puta sortitudo, non tota seu uniuersa. Ea namq; disputatione etiam hoc agitur & explicatur , qui sit status Reipub. optimus,m ximeque expetendus. EM., i, Non est praetermittenda gramma- ,/ /. tica haec obseruatio, primum de his duobus verbis, rimis v, 3α εργν : in iure vocant accessorium & principale . Nam alio '. quin latine vix postulat breuiter & eleganter reddi. Vsiis est ijs & alibi Aristotcles lib. r. Eth. cap. r. is . Deinde de his . duobus articulis, τ . quibus Graeci saepe ita utun- tur, Ut illud ad propinquiorem, hoc ad remotiorem senten V tiam accommodetur. Quod contra sit in latiniGI de Noe. Interdum tamen & Latini Graecos imitantur. Qua de re
3 Ergo persi latiumqst, eam necessirio esse opti
mam R empub. cuius descriptione optime quis agere ac beate vivere possit. Ambigitur autem ab ijs ipsis, qui vitam, quaecum virtute legitur,maxime ekpetendam esse consentiunt, utrum ciuilis di in agendo posita vita sit expetenda, an ea po-Κkk tuis,