Marci Antonii Nattae De principum doctrina libri novem cum aliis eiusdem generis ...

171쪽

1 8 Di P Ram C I P. Di CT R. imitur isti tam multi num aduersus, num riticipem comitere udebuno .eius inmisare dementiani, quod male dc turpiter adminis erct imperi-3am i vel num potius eius incendent dementiam,conclamantes ipsim recte omnia agere,non tanquam ab lao .

mimb prognatis, sed de coelo lapsum, ' , ad hominum desule diuinitus his. suis Ars Si id, , quotidiani ferunt

mores,inspicim us collaudabut,demi, risesterent laudib Principe,quamuis

foedissitae se habeat. A Possem

multis exemplisostende neminem , audere diueri a go sentire in consi . .

his capiendis,et in cum de perspiipsius Regis utilitate aps, aereat i nis

utar,quodde Perseo Macedonum rege tradixum est. Is quum bello Romano larunis a detrimentis acceptis in extremupene discrime addest' esset, Galluxu ad se aduocauit decem millia equitum, totidem peditum , lao ' ininiun fortissimorum, stipendia facere consuetorum, qui tum fortepes Idyricum effusi crant pactusque est in singulos pedites quinos aureos, dc

172쪽

L1 IIII. I 9 in equites denos, mille in eorum duces: iam Galli aliquot dierum viam progressi eo peruenerant ubi pecuniam numerari oportebat, merccdcmque pactam flagitabant. Tum Persicus

consilium aduocat,rem proponit. sed cum primus allatis certis causis oste- disices, Gallorum auxilia sibi dimitti placere, contradixit corum qui ade- .rant nemo, Vt auctor est Liuius: Ne ano in tanto discrimine ausas cst stultum regis consilium improbare cum tamen omnes idem sentirent, meliorem cis regni Cus odia, quam pecuniae,qua Utique non scrvaretur Nam si Gallis non distribbueretur, a Romanos victores sequeretur. Verum cum perspicerent omnes Regis auaritiam , qui tanta multitudinis me codem metucrct potius quam hostes Romanos silentium lcnuerunt: ne Cvoluitqtiis quam obstrepere pala Regis dementiae: occulte tamen mordebatur,tanquam id ageret, Vt bene di Ues cum omni regia gaga in triumpho portaretur. Vides iam rogi, Alberte, parum esse auxilii in consilioribus,

173쪽

nisi se prius ad bonos conIponat mo res, doctrinaq; omni diuina ct human imbu'tur. Vbi enim in malis an oribus cupiditatem alicubi ottenderit, eodem cuncti tequentur non enim prius Regis,sedilium consi lerant dii-- crimen, ii contradixerint. Sed nuin potes dicere mihi,Alberte,quid nunc

mihi vencrit in mentem Ai, Pol 'siim ubi dixeris. A, Sic cogito.

Erit fortasse in magna turba tominum aulae inseruientium, d Principi adulantium,unus aliquis vir forti se uerus,&sapiens, quia seratus animo

Principis imbecillitatem, conetur ilium ad sanitatehi Hent horteturque ut disciplinis omnibusq;

rectis artibus seipsum instituat quo par tanto sit muneri, sicut olim Dio ,

nysiu Dio , propinquum propinquus . id futurum putastA L B Scio quod

nil ait proficiet, sicut nec in Dionysio Dio quicquam profecit R. H norabunt forsitan hunc virum caeter ri talia suadentem culpamq; omnelix transferent in principem, qui hohe Mimbnitis nonio Mur AL B. Ho norabunt

174쪽

LIBER III norabunt divo auersibsitur cum plures, magna pars illudet, Δ hon emnihil sapore arbirtabitur. MAR. id dicent viam asterant aliquid necelle est ZAn non illud in promtu, nihil opus esse tolliteris, sed posse Principe

hac prudentia hice utentem rectisti- me habenas imperii moderari ZA L B. Hςc omnino istoru est oratio. M Α'. alia adclis insulsam hanc est absurdam orationem. ALB. Non addo, quoniam id iam perspicuum est,& ex superioribus ermonibus patet. M A M. Visne de hoc etiam aliquid rursus dicamus, ne frustra hic redierit Grmo A L B. Aue audires: nam eandem rem variis trakar argu

mentis oratorium est maxume. M A R.

Nolunt isti ut vides Principem altius euehi nec sublime aliquid speculari existimantes nihil illorum cognitio non facere ad Principatum. Sed recordare quaeso illius similitudinis quam ante proposui, de rudi, imperito nauis gubernatore: nam si huius inscitia perspiciens aliquis hor

tetur , t antequam chau manus inii-

175쪽

111 DE PRINCI P. DOCTR. ciat curet aliquam nauticaru rerum scientiam percipere, siderum motuS, leo um tractus , Ventorum vim , adueriarum signa tempestatum tenere. Remiges autem de nautae homini a dulantes contendant superuacuam

esse hanc disiccndi curam posse illum

humana prudentiae viribus absque alio usuri scientia nauem medios inter fluctus rectam praestare S ad destinati litoris oras proueheremonne isti tunc stolida stipere, dicere videbuntur Neminem inihi dabis taemotae mentis qui illa audiens non statim cycla metuo attoniti Itane vero talia proferre, suadere audetis No absita io raminus isti loquuntur ad Principes, quos nihil relligentes, nimis etiam

intelligere arbitrantur. Auc Plantur

isti, Principem esse , atquc adco haberi Philosophuni. Quid diuinarum in

oni , quas philosophia asteri cu principatu quibus aego dico: md 1-deribus cum mari ξ vel quid etiam

cum terra ξ nam non minus agricolis,

qua nautae seruanda sunt sidera ouod

176쪽

qui ignorat, admoneri potest carmini biis illis summi Poetae,dum de agricolis verba facien8,inquit.

Praemea tam sunt A cturisidera nobis, Hadoru=nque dies'; irandi, ta lucii san guis. suam quibus in patriam ventosa per aluo-

Pontus, sostriferifaucestentantur Abydi.

Credo equi dena , quod si rudis ho- .mo Vidcat nautam vel agricola laus p cientern in cadum, oculosq; sub astra tenentem vi cecinit idem Pocta de Palinuro dum illorum ortum Cca sumque speculatur, rideat quantum plasfit, S inlanti Vocet utrunq; quod cum vni res siccum mari, alicri cuna terra, coelum supinus spectet, aquam illic nauigandum sit potius vel Crendum. Sed huius ineptum risum cpnigna nant illi , ,his nites omi cui illis o frangen is Ormone Didoni enim L lette, homo, quisquis es, colunctio rerum distantibus in locis positarum, hanc discere cura , ibi didiceris, tertii ipsius, S in tempos ciui huius risus pudebit. Haec illi. Eadem istorum ratio, qui si iderint Principc inquiren-

177쪽

11 PRINCI P. DOCTR. tein aliquid de Dei potentia, sapientia, Caritate , de animorun , Daemonum, elementorum statu deque aliis mutabilib', quae inuraestabilis ille condidit oualis nuper Picus Mirandulanus vir: superuacuae rei operam in pendere existimantri vix mentis credunt compotem quoniam haec Vanara inutilia in alto defixa dc tam longe posita suὶpiciunt, discrutantur, idq; arbitrantur ad Principe non pcr-tineres, sicut nec rudis ille vir existimat sidera gubernatori nauis esse in si ectanda; sed facilius quis medios inter fluctus nauem sine siderum in spe ectione, quana sine multa diuinarum

humanarumque rerum Cognitione,

principatum poterit gubernare Indi gredior adhuc magis introrsus, scire abiicis pervelim strum artem rege dipopulos facilem putet, an dissicileni Si facilem, unde tot in ciuitatibus in

sidiae,stupra, furta,rapin , caedes, Vulnera: Cur princeps non prohibet: Cur

vel horum plurima eius iussu fiunt 3 Si difficilem, cur retrahunt Principes adisciplinis, per quas facultas melius

aliquid

178쪽

ta sunt munia Principis inter quaeliaudicio, an illud raecipuuin nesciues diuitiis luximent, aut paupertate onerentur: propterea quod nuniae diuitia reddunt superbos, fero ccS,arrΟ-gantcs, Vi Olctos, cupidos domina di, voluptatibus etia&luxu indulgentes. Haec efficiunt diuitiae. Quid paupertas horum contraria: Nam viles facit, timidos,abiectos, acthntatores, serui les, furc quoq; dc raptores demum pecunia gratia, quiduis facere dc pati paratos. I, Vith soccurrer Oportet Principem, quod assequetur, si ciues mediocres crunt moribus , quod c-runt, si fuerin faculia tibiis. Quaero de te nunc, Alberte, num quenquaeri Principem idos haec curare A LQuid videam , quod nusquam est a d quomodo curabunt illi , quod ne per

somnium quidem venit in mentem optare Inscitia igitur praetermittunt, quod eos oportcbat: nam id nescire , haud magnum est. Magnum autem id videre maius conari , ut cinciatur maximum re ipsa

179쪽

CHIcere. Quis nunc praeterea Pri

pum o incumbit,ut populi, quos iubse habet, sint mastu strenui, ob assi

duam armorum tractati Cnem Sobellicarum rerum meditatione, idemq; quieti atque pacati sint ob religionis studium Qtiae sane societas fortitudinis cumo destia, ut praeclarissima est, itari difficilinia. Difficilimum enim factu est,ut it qualitatis itura seruare velit, legitima disceptatione vinci se patiatur , qui magnitudine animi excellit, quod effici tamen in populis Ctiam potest, siquis regere satat Grarci gymnastica Musicam admiscebant

vi unius disciplinae ferociam alterius dulcedine delinirent, atque ita animos iuuenum actizmperatum statum deducerent,inter mollitic scritatemque medios. Mihi satius videtur aspe

ritatem m*rum, quam armorum asti

dua tractatio ingenerarc potest, religionis cura compescere, veluti ma-suefacere,quod Numa Pompilius Secundus Romae Rex prestitit: qui cum populum Romanum feroci clemni mis atque intumescentem frequcnti-

180쪽

serat, suscepisset, cicrificiis cultuque Deorum immortalium inducto mitigauit ad mediocrem habitu con

uertis.

Namq, aliquis modo trux visa iam vertitum

ara, o

Uinani, dat tepidis salsag fata necis Vt Pelignus cecinit Poeta. Nunet nulla opus est Musica aut religione,ut per eas populi mansuescant. Quid itapquia quidam Principes populos imbelles essescupiunt, quibus etiam a madetrahunt: alij nulla impendunt operam,Vt bellicosi reddantur. Itaq; ubi bellum impendet, necesseque est patriam&imperi fines armis tutari, cxterno tuntur milite: egentes undique homines facinorosos mercede cogunt qui non tanquam ad bellum cum hostibus gerendum fuerint vocati,sed ad diripiendas sociorum atq; amicoru fortunas, ita omnia vastant, trahKnt, lacerant , corrumpunt. An non ita hodie,Alberte, fit A L A. Fit 1anc Copias licet nuc cernere in bellis si militares, sed praedatorias.