Marci Antonii Nattae De principum doctrina libri novem cum aliis eiusdem generis ...

61쪽

ilitatem afferat, fructum, tum αis,tum etiam populis: huc enim sero noster tendit. KL B. Vera narras. AR. Ergo quod magni momenti sit

principe doctrina, testis antiquitas: iae regnorum sceptra his deserebar,

ios norat omnibus ingeni ovi nobi-ate intelligendi antestare: nonnas. bantur reges, sed fiebant cessabatiabitio: non genetis amplitudo non cuniae vis , scd commendatio mo-m, S prudentiae opinio valebat: De que circumlatis periniuersam pro-nciam oculis deligebatur exinaniis, qui dignus esset tanto munere, vi

nnibus imperaret. Non Cnim natu-

homini in alium hominem dedet dominatum , sed in pecora cieas. Itaque cum nulli reges essent abitio, institutum est deinceps publi- utilitatis caussa, ut mulii tudinem gerent imperitam prudentes viri: a V cupiditate do1ninandi, sed ut ficio consulendi ducerentur. Sic dono, Saturno, Cecrope Amphione cepimus qui vetustissimis tempo-

u Cmnes regnauerunt: aetatis

62쪽

merito,vetustate iudice, antelati fuerunt. Sic Mercurium Trismegistum in Aegypto regnasse constat qui propter admirabilem sapientiam cognomen illud inueniti, di Aegyptiis quidem tempestate illa fuerat solemnec sacerdotum,id est,sapientum suo

rum numero, rege creare. Sic Deio-

ccm scribit Herodotus unanimi Medorum consensu regem declaratum, quod priuatus antea popularium controuersias aequissime definiebat Sesali Orum sententias iuste terminabat &hic Medis primus dicitur imperassC. Quad Lycurgum referam Lacedae

moniorum regem ρquem constat o

ctissimum prudentissimumque fuisse, qui Rempub Lacedaemonae tempotauit iis legibus, ut quousque iuguCrunt, inuicti fuerint Lacedaemonii Ceterorum armis, quia Virtute erant superiores Alexandrum Magnum,

qui bellica gloria praefulsit, Aristo teli plurimos annos operam dedissonotistimum est eiusque laudatissima vox a nobilissimum hunc Philosophuiu

63쪽

)ctrinae, quam imperii magnitudi r cunctis antestare. Sed res ei testis, tanti fecerit disciplinas. Nam Ari 3 teli satagenti scire animalium na ram , suppeditauit aliquod hom. 11 millia qui ex Venatu, UCupio, scatione bestias cuiuscunque gene deferrent, inspiciet contemplan que gratia Hinc optimi illi libri de imalibus h Aristotele elaborati:

quibus cnctorum animalium vim, more 'generationem , partus,

bilia , pabula, aetatem descripsit: iod fieri non potuisset . nisi sum regis. liberalitas in comparan .alendisque bestiis subuenisthi. Nu-1m vero Pompilium constat, Ro-alo urbis conditore exstincto , a pulo Romano ex Sabinis acci propter sapientia existimati iem , quae de illo erat , quam sa- gestis impleuit. Nam in regnostitutus clun vidisset populum Ro- anum tumescentem priorum bellum successibus , 5 nimis feromtem : ipse ad religionis studi-

64쪽

1 DE PRINCI P. DOCTR. dium caeremoniasque sacrorum Conciuertit, de in pace Ocioque continuit, ciuitatem deniq; mansuetiorem multo & iustiorem estecit Ferunt hoc regnante non bellum non seditionem,

tumultum ullum in repub exstitistse , ac ne facinus quidem aliquod improbius patratu contedebant omnes imitationes regis iustissimi, mode ratissimi animu ab omni iti purum illibatumque seruare id e praestanti l facilius factu rege memplo Vitae multitudinem ad optina quaeque deducere quam vi minisque Cogere: Et Romanum tum quid imperium regali potestate tenebatur . exiguis Uribus laudebatur. Factum C st de inniceps ut in populi libertate, tuae se terii reges sequuta est, assidue crescens ad

'ltimas tandem terrae regiones CX tenderetur quo tempore cos,qui ad Reipub gubernacula sedebant, Scauros, Scipione , Catones , Metellos iu

Cullos Carullos o alios innumero Stireris &doctrina deditos fuisse notius est quam ut dici debeat Rursus ut sunt mortalia omnia fluxa V caduca)imperii

65쪽

nperii administra di ait ad unum

otestas Caesares namqile imperareaeperunt sed tum maxima gloria, pibus,dignitate floruit res Romana: um imperantes habuit doctrina exultos. Quinam hi ξplures fuere: in-er hos pono Octavianum Caesarem,' cspasianum , Traianum madria una, Pium marcum Antoninos, uexandrum Seuerum, Aurelianum,

acitum quisus copto imperio docti triri prudentes singula sic egerunt, non melius ageret ipsa Ret iij si

queretur. Nec miru nam iuuaba aratres gerendas scientia,'Quae iun-

a recto ingenio, maga qUepotenae,plura scia per mortalibus bona pe- erit , semperque pariet quicunque horum temporib.Romano suberantnperio, felice vitam agitauere cum molioneitasN veritas ius suum reti erent nec illi depopulorum labori us commoda sibi, sed de ipsorum la-oribus commoda popul pararent. Cnimis rotantium causta medici

istituti qui illis, non sibi commoda unistrarent: quamobrem non fas est

66쪽

pro tralae quo maiorem ferann ercedes Fit enim tunc contra medicinae praecepta desars ipsa vi

Sic principatus populorum gratia ins ituti non ut eos affligerent sed ut seruarent non enim multitudo propter num nata, sed de multitudine deleel iis unus , qui multitudinem curet ciusque utilitatibus inseruiat. Sic rex non propter pastoralem artem , sed pastoralis ars propter grC gem inuenta. Itaque non suam utilitatona resbicere debet Princeps, scgregis sibi commisi, quodque hin

proficuum, id illi optimum debetvideri Hoc Principes lai, quos modo nominaui,norant, 't intelligeret id eos nosse, reipsi populis prςstabant. Cum his principib. optatissimum erat doctisi prudentibus viris diem ducere. Nam cum & ipsi scientia rerum pollerent, de Republica, veldeliterataru studiis honestae collocutiones erat: scueraque multari tristia locorum a te condiebantur; ita ri quantum iu cunditatis de fructus aliorum sermonibus

67쪽

ibus Caperent, tantudem ceteris in riwent. A L B. Tu vero Marce mirifi-

Ro manos laudas Laaperatores, qui exercitibus tum legebantur. Nam egendi potestas ad eos peltinebat. I in Laudo equide jed no omnes,

Crum COS, quo modo nominaui.

id tu magnum fuisse id in illis pu-as, quod iucundi essent sermonibus Zaaiora praestabant, nam non solum bipsos d comites, sed etiam reliquos,mnes continebat, ne delinquerent. ii quos autem deliquisse coperissent, ta puniebat,Vt nemini postea liberet dem telare.NCC vero quia ab eXCrci- u ad illud impcriale culinc prouehe Iantur , ideo putaris cum militib dis .

olute egisse , ac no arctissimam disciplinam castrunsem penes illos fuisse. Nihil licebat militi,nisi quod fas erat: mumquemque stipendiis suis coten tum esse oportebat. DA . Verum te icere Marce arbitror nam id ex historiarii monumentis Colligere licet, inprimisque id mihi Aurelianiana peratoris epistola ad Tribunu quendam inissa indicat. A Liam. Quam

68쪽

milii narras Aureliani Baptista, nam me egisseno rc colo SA UT Scripssit Aurelianus ad Tribunum quendam militum his Verbis: Si vis Tribunus csse,ii noui vis vivere, m*nus in litum Contine. Nemo pullum alienum rapi

at: Ouem nemo contingat Vuam nid-

lus auferat Segetem nemo deterat: oletini, sal, lignum nemo exigat annona sua contentus sit. De praedalio stis, non de lacrymis prouincialium habeat. Haec ille Tribuno praecepit A, B O tempora mniores ille solici tus erat de pullo vel oue, ne rapcrctura militi bas At superiorib. bellis, quid haec artas mali non sensitPAn non vidimus direpti oties oppid0ru depopulationes agrorum, exustiones tecto-rtini Nonne ita omnia.cxhausta deperdita militum licentia , ut pene apud populos nihil sit reliqui. Cogita

illud quoque, Baptista, illa laudabilia prvstitist istos,qui verum Deum non nouerant nec de rebus laudabiliter gestis praemi uni aliquod coelesti de lumini Imperatoris manu expecta-uan . Haec turilitudo quanta nos,qui prius

69쪽

domnem vocat animi munditiem, eteriora gentibus praestari, qUOSC-ubescere oporteret, si tantundem Clonia cliora praestaremus B, P. I C-

se indignaris Albertc. Nam Christili sciplina quemlibetin ostrum impelere deberet ad honestiss1marum re una actiones, tum eius Vcritate, tum ira ceptorum sanctitates, quae etiarm entibus placuit. Et quoniam de Im- ieratoribus Romanis loquimur: VC-iit modo in mentem Alexandri eius, pii Mamaeae matri ob sc quenS Romarum diu rexit imperiti. Is in illis genium tenebris Christi religione non-lum ab om nibus recepta, Christiana' iropemodum equus fuit: quorUm Ct tam consuetudine delectoatus est: contatque eum in larario Christum ha-,uisse Vcrumina cum Orpheo, Mil- eo, alijs plerisque veteribus heroi- us Noti enim ut Deum, nec ut aere rinii patris verbum, nou crat, sed Vt prae- tanti virtute virum colendum arbi-

rabatur. Cum ergo Christiana leget

70쪽

praecipi audisset non esse faciendum alteri, quod sibi quis nollet fieri prae ceptum hoc adeo dilexit, Vt&inpa latio&in operibus publicis inciditu beret. Ill ud praeclarius, quod sub hac

eadem Voce, qui deliquerat,plectebatur, ossicii sui admonebatur A, B. O summum virum, vel summum potius Imperatorem, siquidem iustici an tantopere colebat. M A R. At non thic unus,led alii quoque,quorum nomina superius retuli, tales fuerunt.

Haec magna praestabant illi gentibus, quibus imperitabant nec praestitis sent,nisi optimam naturae optima doctrina corroborauissent. Quid sydo ctrina Christi, quae longe omnium est optima, accessisseti Num putas, At horte doctrinam Christi superuenisse

vi respublicas euerteret ac non potius, ut meliora doceret ALB. Sic sane videtur. MAR. Nonne vides,

quantum deferat Principibus A. Video equidem jam debitumino norem impendi iubet Principibus, etiamsi dissiciles fuerint .moros1: illic etiam dicitur quod omnis pote stas