장음표시 사용
111쪽
ce text. sed nihil addas, nisi ex legibus simile thema tractantibus, ve'
concernetibus,& maxime ex his,quae frequentissime in usu & corpore iuris occurrunt, ad quae potis limum debent leges adaptari. l. na ad ea. supra de legibus,puta ex l. pecuniae. l.poenam.de usur. l. Iulianus .F.
idem Papinianus. de act. empi .l .cum allegas.C.de vir. & uidebis huc s.li sortem .in princ. loqui de poena usuraria, siue loco usurae politae aut saltem de poena, quae intra modum & limites legitimarum usurarum omnino coerceri debet per dictas leges. t Ucrum est quod Ac- curcibi,& ferὰ ubique,ut in I.rogasti. . si tibi.si cert.petat.in l .stipulatio ista .f. alteri, verbo. quantitas. infra eod. excepto solo casu mutui, de quo nullus dubitat restringit generaliter , de in omnibus alijs casibus a mutuo, dictas leges in usurario scenerari consueto, seu quando alias constat de animo foenerandi.& multi sequuntur,ut per AleX.consit .cxix. num. I 6. libr.ij. Franciscus Purpurat.in d .f. ii tibi. numer. II. Sed haec restrictio falsa est de iure, quia dictae leges praecisae sunt, degenerales de quouis inter serio: ut dixi in tract. vsur. quaest. lxxiiij . Quid enim remotius esse potest a praesumptione usurae, quam venditor,cui & res vendita & pretium absunt; & tame in eo indistincte idestatuitur in d .f.idem Papinianus .etiam si non siit solitus foenerari, imo etiam si constet nullo modo cogitasse, sed alienissimum fuisse ab omni foenore. Alij vero que maxima turba est) qui dictas leges intelli- gunt indistincte,grauius errant;quia praefatas,& omnem pinnam quantitati appositam penitus reprobant, & male non intelligentes modu& aequitatem usurarum ciuilium,quam nolle deteximus in iusto tractatu super eas edito, qui si maturius componi Sc edi potuisset, non tam diu tot seculis latuisset verus sensus & intellectus huius. I. in princ. εό ' Quem ego quoties poena est loco usurae,vel interiiserij, generaliter intelligendum dico secundum d. l.de omnes alias eiusdem materiae: &se nihil affingo, nihil diuino, sed verum, solidum & necessarium sensu ex aliarum eiusdem materiae legum coniunctione do, S in lucem r duco, dicens, non ex meo,sed ex ipsarum legum sensu & spiritu, quod quoties poena sorti apposita est in punitioncm, vel compensationem morae,vel dilationis S interusiurii, seu alterius interesse promiscui, seu indefiniti prout alio non addito in facto presumenduin est haec poena quacunque verborum forma concepta, siue sic, nisi mille debita solueris intra annum, lues sexaginta, vcl sic, nisi solueris in eo termino, sollica mille sexaginta, non potest excedere legitimum modum usurarum,& etiam intra illum modum simili cum sorte cxigetur secundum dictas singulas de similes leges in proprijs & expressis terminis. Si ergo alter haeredum soluat partem suam, puta quingenta in termianis Prima hypote
112쪽
no,alter post terminum offerat, quis nisi stupidus, aut ad quaevis alia
somnia,quam ad rem & textum animum obvertens non videat totam
67 poenam csse commisi am,& debitam. t & aliter iniuriam fieri creditori Patet,quia infra terminum emensum poterat tantundem cons qui pro legitima,& communi,ncpe semissi usura,& simul sortem exigere in termino, imo etiam ante terminum cum usura pro rata temporis& adhuc cum usura post terminum lapsa pro rata sortis restantis . At hic credlior fecit duplicem ad minus gratiam, primam, ut debitor interim defungi posset sine ulla usura,vel poena, solliendo, in termino tibi ex die contractus poterat creditor usuras continuas stipulari. Se- Icundam quod post terminum non augetur poena, nec currit ulla vita II ubi stipulatio usurarum semper cucurrisset, quod si creditor ex Prcsse, vel tacite, ut verisimile est, addiderit, quod interim non posset sor- HItem exigere, adhuc aliam tertiam gratiam fecit, quam omitto, quia necessario non colligitur ex text. creditor igitur gratio sus potuit legem apponere, cui omnino standum est intra dictos limites, alio
quin fieret ei iniuria, non simplex, sed ad minus duplex, aut triplex, I quia primo fraudaretur Iegitimo commodo usurarum, de quo alias sibi prouidisset: Secundo fraudaretur commodo facti & promissonis sus II quae multo mitior &lenior est legati . Et terito si actum sit,ne interim' i exigeret, fraudaretur iniuste usu, & commodo pecuniae sibi ex mutuo, 68 vel vendito, tote vel alia quavis iusta caiisa debitae. ' Vide quam planus,clarus & facilis sensus minime accersius, sed nativus, aequitati &omnibus aliis legibus consentaneus, quamque minime pugnans cum secundo responsis Catonis.ibi enim non agitur de poena usuraria, seu g.Cato punitiua,aut compensativa morae, dilationis interusurii, uel cuiusvis interesse cxtrinseci,aut casualis,ut hic,sed ibi agitur de poena subrogata loco ipsius principalis,illic enim principale ipsum erat non agere , seu non petere, siue quantitatem,siue speciem, siue landum , aut quiduis modo diuiduum,et pro parte petibile,& praestabile, ut ibi dicitur in text.& sic stipulator stipulatus erat sibi pacem, & securitatem super
hoc a promissore uel certam poenam,si promissor mallet,ut ille text. uidetur innuere,quod electio erat promissoris, ita quod non poterat stipulator petentem exceptione repellere,sed si actor peteret scilicet cueffectu poenam exigere,quod clarius innuit exemplum Paul.ratu ha- beri. 4' Tamen ex text. necessario non colligitur utrum sit, nec ego curo cuius sit electio,siue stipulatoris, siue promissoris, hoc enim impertinens est,nec Cato, nec Paul.ullo modo vim in hoc faciunt,sed in d didε sola diuiduitate per aliud non impedita, quae iunctis notat. infra,num. di.
77.est ratio decidendi immediata,& expressa: sed inest alia ratio aequi S.Cato
113쪽
tatis,& iuridica, uidelicut quod stipulator non debet habere utrimque hinc si poena conuenta ciset dero indiuidua, diuideretur per fili ma- o tionein: ut infra dicam . t Cum autem ibi non posset stipii lator v-trunque habere, hoc enim esset tum contra mentem contrahentium , tum contra eorum verba aperta;si contra feceris, scilicet agendo , vel petendo cum effectu,prout cum cstectu haec conditio debet accipi: ut in propriis,& fortioribus terminis probat text.mox allegandi, tu contra omnia alia iura. in I.rcscriptum .f. si pacto, supra de paci l .apud Celsum.I.Labeo. supra de doli exceptio. l. si pacto quo poena.C. de pactis l. si mora. l.csim proponas. l.ubi pactum.C. de transach. ct am in materia quantumuis fauorabili, uidelicet dotis: ut in l.si pater. . si mulier. supra de paec.dotalib.Cum inquam in d.=.Cato. respon. secundo non
possit utrunque habere,& possit impleri, & haberi pro parte , sequitur necessarid,quod non committetur poena in totum , nisi in totum cum effectii contra ueniatur. Et quod sic contraueniatur in parte tan-tλn,quod pro ea parte dumtaxat,& sic contra solum contraueniente committetur. Et codem modo loquitur& intelligitur exemplum Pauli de ratum habendo sub poena,haec enim stipulatio intelligitur in eodem uel simili asu,& eiusdem rationis cum secundo cxemplo Catonis, ut ostendit, imo necessario demonstrat phrasis, S ductus sermonis Ty d.3. Cato. ' Quod si quis ardelio dicat me callide assuere thema idon cum,uidelicet quando ad sortem mille, poena non est nisi sexaginta usque ad annum, ego affirmo,&rcipsa ostendo me nihil accersere, nec textum restringere,sed potius ampliare,quandoquidem facilioris methodi causa hypothesim illam dedi;ide dices, si poena sit octuaginta in eo,qui potest bestes stipulari,uel si poena sit centum sexaginta,tempore duplicato,uci maior,aut minor longior, breuior pro modo sortis,& dilationi vi imo generaliter omni casu,& quantacunque sit poena si asi excedat legitimum modum ustirarum ipso iure ad illum reducitur. l. cuin allegas. C.devsur.cum similibus. Hic autem non agitur de poena excessiva reducenda, uel non, de qua ad alia iura recurrendum, sed de pgna iure dubita,vcl quatenus ualet,& debetur, & quaeritur an uno solo pluriu haeredu deficiente tota comittaturλ. respodetur quod si contra omnes pro partibus suis, quod est omnibus iuribus,& aequita- τὸ ti consentaneii miN alias fieret tu idens iniuria creditori. ' Nuc crgo do secundum genus hypotheseos, uel speciei primi exempli huius. f.de qua tetigi supra eod. nu. 63 .Pauca quid c m in iure sunt exempla , sed multa,& practica colligi postulat c mero tractatu commerciorum,& usurarum num .q99. cum seq. n. 77.Dcbitor promissit solucre mille sub poena quingentorum in nundinis Lugdunensibus, uel Fraco r
114쪽
dianis, uel Masiliae, aut Venetiis tali dic, qua creditor omnino indigebat,ne facultatem res suas luendi, aut cursum, & fidem negotiationis suae poderet, interea debitor habuit duos haeredes, unus soluit parte suam: Respondet hic text.qudd non est ob id securus a poena,quae nihilominus committetur tam contra soluentem,quam contra non soluentem pro portione haereditaria, nisi ille, uel cohaeredes, aut alius corum nomine tota sortem infra easdem nundinas, uel torminum conuentum persoluat. Ratio cui dens , quia alias is erct iniuria creditori qui est in ea peristasi, ut magnum damnum incuriat uel certum lucru amittat, nisi sortem integram sua die accipiat. l. 3. in s n. vcrsic. quid cnim,de eo quod cert. loc. No crgo indiuiduitas tortis,uci poenae hoc operatur ; sed in torcsse creditoris, qui ut non cultat illud receptione partis;ita non debet carere parte poenae, di sic nulla lex obstat, nec secundum quidem responsum. M . Cato. quia loquitur in casu dis palato , & diuersae rationis, ut supra cod. numero sexagesinooctauo ..& insta pari. 3. Quod si cui parum apte libeat regulam facere ex illo a. resposo, ea limitatur in casibus huius .f. per rationc i eo cxprcssam. 3 t Vcrum est quod in hac Eupothcs poena tanqua in subdupla vidcturmagna: sed de hoc an sit nimis cxcedens,& modcranda non agitur hic, sed in l. vni.C. de sentent. sus pro eo quod intercst , ad fin. ubi in extrication e prioris Labyrinibi quaest. decima diximus. Fateor quod si bonus iudex videat poenam excessivam, tanto facilius moueri poterit ad eam moderandam , nisi suad:e pars sortis soluta sit, & quanto maior pars soluta fuerit,& indemnitati creditotis propius Occursum ; quinimo plus dico , quod si unus heredum occurrcrit damno,& cessanti lucro creditoris soluendo partcm suam ante finem termi-nt,uel forte soluendo ultra partem suam, quod tunc licci non omnino persoluatur in termino,& mero iure poena sit com mi ita, tamen obest exceptio,cx quo unus haeredum diligentia sua reddidit crc litoro indemnem . Idem si diligentia teri ij ad commodum haeredu vel untii corum . arg.l. soluendo, de nego t. gest. & eorum quae dixi in consuci. Paris.I.XxiJ.q.xlvj. nu. I S in tract.commerciorum & usura. q. xlv.& in annot.ad Philipp. Decium conli .lviij. cons. 63 o. in fin. Caeterum
praesupposita legitima poena, non potes ut plurimum fieri quin creditores iniuria afficiatur, si in peristasi fraudari possent panc sortis intermino, & parte pinns in perpctuum et quia casus de quibus in d. l. iij.
f. vlt .vcrs. quid enim, de co quod ccrto loc. non respiciunt usuram, sed damnum certum imminens subcundum a creditore vel lucrum perde dum,nisi persoluatur in termino,& loco compacto. N vctb.iniuria,in hoc tex. non meram voluntatem creditoris respicit cui sic libuit, & no alias
115쪽
alias contrahere: nec etiam respicit lucrum integrae poenae: sed ne contingat creditores cum damno ludificari,& tamen integram poenam,de qua sibi legibus: & intra metas lcgum cauerant, non haberri & legum authoritate& fiducia dccipi, quod serendum non est,t. I. C. de his qui ς Π 7s veniam aeta. impet.l.j.s3.de const. pec. t Tertium genus hypotheseos illes,. seu speciei. de qua supra eod.num .67.quando poena est loco principalis vel mixta,ut ii quis promisit dare quadraginta modios frumenti; vel centum dolia vim tali die,& loco sub poena mille aurcorum, qui circiter aequi ualent sorti,vel ut plurimum aliquantulum superant sortem, ut qd excedit,vel onus soluedi i pecunia numerata sit loco poenae: viroque casu adhuc locus est huic. f. Ia si interim debitor liet duoshqredes, quoru unus i termino & loco soluit dimidiu frumcti,vel vini: alter offert post terminu,no pol mora purgare,cum sit dies & poena. l. magna,
C. te contrahen.&commit.stipui. Unde non tenetur creditor accipere reliquum frumcnti,uci vini, sed potest quingenta exigere a morat re,& alia quingenta ab eo,qui soluet.Per hunc text. restituendo tamen
ei qui in termino soluit,vel de cius etiam consensu deducendo sstima 6 tionem communem frumenti, vel vini recepti: ' quia recipiendo partem non censetur iuri suo,quod nondum natum est, sed pendet,renunciasse, sed sibi debitum secundum eius natura recepisse sub spe reliquueiusdem sortis intra terminum recipiendi,etiam si receperit a principali debitore, qui non soluebat totu quod dcbet. Idem si recepit ab uno hqredu eius parte partis sus,nec est differentia inter principale & haeredes . Quod autem exigat poenam a moratore pro sua parte, clarii est per alia iura, d.l.magnam .l. traiectitie, in s.ffide actio.& oblig. Quod autem etia ab eo, qui pro parte sua debite impleuerat, est proprie per huc tex.& ne fiat iniuria stipulatori, qui tempore stipulationis sbi cauit,& ita inter contrahentes satis actum est, ut stipulator haberet ait rutrum integrum,uel pactam quantitatem,vel pactam poenam, non autem partem unius,& partem alterius: prout etiam actum videtur in auternati itis. Hec autem obligatio post commissionem poenae habet uim alternatiue, ad electionem tamen creditoris ex natura poens, nisi adiecta clausula rato manente pacto,quae hic tantum quadrat, de qua alibi dicam, ne materiam hanc Latis sua mole onustam aduentitiis oneribus
7 gravem. 1 Quoties aute poena aequi pollet principali, censetur eius loco subrogari: quamuis ad commodum & electionem creditoris,ut dixi in priore Labyrintho,de eo quod interest .nu. II 9.nu. I a I. faciuntqus scripsi in tract. commer.& usura .nu. 367.& in annotat. ad Phili p.
Dec.c.inter caetera S. nu. I 2.extra de res .Quoties aut e superat principale censetur illud includere,vi regulariter simplu inest poenae. l. cum
116쪽
&forte,de actio.empl.l.hoc edicto.f.quaerentib.& ibi Bart. Ioa. Imol. Ludo.Rom .de publicanis supra dixi in d. priore Labyrintho. nu. Iq9.& in gl.t,vntcs,Verb.dupli,C.de sent.quae pro eo quod interessit Quo 78ties ergo poena adaequatur principali,oportet illam csse heterogenea, ut nuper hypothesim posui, alias homogenea nugatoria esset,Vt, si non helefo solueris mille, solues mill vel si non solueris tantum frumenti, uel vi steneani solues tantundem,nec valeret haec secunda st ipula tio. l.qui bis idc. nona infra eodem, nisi conferretur in alium locum, vel aliud tempus, ita ut g*Rςμπl osset habere utilitatem. Quoties etiam poena proprie mista est,uide- μμη δ' icet continens,& superans aestimationem principalem, debet cita ense heterogenea,alias non esset poena mixta, sed sumina separata: ut, si non solueris mille aureos, solues sescI mille aureos, in hoc vitiino principale reperitur,& est idem ac si dicatur, solues eade mille, &prsterea quingenta. t Et sic hic. g. in princ. procedit generaliter in omni gene- 9 re exemplorum & hypotheseω, , & nullum habet contrarium, tantum abest,ut in ulla antimonia cum d.f.Cato.quia illic secudo responso noagebatur de aliquo augumento usurario,vel poenali, nec de aliquo a quirendo, sed de retinendo pacifice dumtaxat, utpote stipulatore possidente: & sic in dictis exemplis stipulatio non potest operari, nisi prorata rei, de qua retinenda agebatur,dc consequenter non fuit expresse, nec tacite actum,quod committeretur, nisi pro rata, nec in plus committi potesta ain vides quam hi textus ad usque implacabilitor,& inuicu pugnantes) minime pugnent,nec inter se, nec alia quacunque parte iuris,& quam claram quam expeditam, Naequissimam habeant rationem & decisionem, ut omnes glo.& Doctores adusq; in re ia clara, aberraucrunt, non applicado iura ad proprias suas hypotheses, & usum praxis cois, ut primi omnium fecimus:&ea iura velut postliminio, inso suum regnum, & lucem restituimus. 1 Venio ad secundum exempluhuius I. si sortem .videtex. scd ea lege,quae de primo e emplo di i su- ςἡEuhpra eod. nu.6q. vel inspice libere ut voles, non curo , quia si attendas, da scio quod lux & vis veritatis,& aequitatis te vel inui tum,& quouiS aik- pisi s. sictu, vel sinu latione reluctantem trahent in sentcntia meam : imo non sorte.
meam, sed ipsius legis, di iustitie legalis a me, Deo dante, detectam. Ego do speciem facti dubitabiliorem,quam supra eod. num. T. Actor petiturus mille compromissit sub poena centum, & arbiter condemnauit reum , qui reliquit duos haeredes,unus paret sentetiae,& soluit quingenta,alter refractarius offert quinquaginta poenae pro parte sua, seq; staturum iuri coram iudice pro parte sua praesenti debiti principalis. Certum est,quod hoc potest,nec tenetur imitari colisredem suum, nec
relinquere ius suum indiscussum.l. illud, te petio.haered. nec de hoc dubitatur
117쪽
bitatur: sed quaeritur an actor possit reliquam partem poenae petere ab λ , - . O Qui Cnt ζ-l Videbatur quod non , per xiiij.rationes dubitania
diaupra eod. num .q6. usq; ad num. I S. Addo decimamquintam ronem dubitandi: quia actor recipiendo ab co totam condemnationem principalis,cu impensis pro cius parte dedit cicut tenetur) apocham plenae Iiberationis & sic recognouit eu plene satisfestille sententiae. Ergo nopotest amplius hac occasione illum impetere,praesertim clim non possit i. abere utrunq; scilicet obedientiam sentcntie,& poenam:per regulam supra eod.num. I S.quae etiam in sentcnt ijs arbitrorum locum laa-bct: ut contra coir nuncin clare probabimus, infra parte 3. Addo ctia xvj. dubitandi rat nem: quia ridiculum est hunc & ut parentem solucre condemnationem sententiae pro parte sua,& ut non parentem soluere poenam, ut in simili in l.Titia: iupra de conditio.& demonstr.quib. 8a non ollantibus deciditur hic contrarium. t Ratio decidendi quia alito ficret iniuria uictori agenti. Sed hic maior oritur quaestio: nulla enim videtur iniuria petiva. rationes in oppositu allegatas, pr sertim
per ultimas, cum actor ieccrit mandari cxccutioni,& intus habeat plenarram executioncm sententiae contra eum, qui soluit. Solue, iniuria est primo,quod integra poena debetur, nisi pareatur sententie,quae noimpletur Loluendo partc. Et sicut rcus si vi ucret, non exultaret poenais aliquo parendo in parte,ita nec cius haeredes.Sccund quod in hoc
non minus ccrtamen instauratur per unum heredum, quam per om-ncs . Et potest c sic valde captio sum, ut si vendicabatur fundus, qui filii adiudicatus actori per arbitros,& reus reliquit quatuor hqredes ex disparibus partibus,qui omnes parent, excepto minorem partem habente: vel etiam si iste hab ct maiorem partem haereditatis, tamen omnia obligura)t, nec est soluendo, unde sequcretur deceptio di illuso, nisi
contra omncs committeretur. Cur cnim itur ad arbitros, nisi ut vitentur,& rc limantur ilia pensae, prolixitates, & uexationes, & praecipites c uentus cognitionis contentiosae iudicialis. l. quavis, te arbitr. 1 Cur compromittentcs apponunt poenam ita ut sine poena friuolum,&ludibrrosium,nedum frigidust compromisi um, nec proinde cogitur arbitcr sentcntiam dicere, etiam si iam susceperit,nis poena compromis
a ut ves apponatur, l. non distinguemus.in princ.versic. non cogetur. qui ita debet intelligi, ut operetur, supra de arbitr.ncc etiam compromittentes teneantur parere.l. I.C.de arbitr. Nec enim tenentur ullo modo, nisi metu poenae, quae certa,uel incerta sit, non refert.l. noautem,l .litigatores. quod ait .de arbitr.hinc est quod no curatur, e qua
vel iniqua sit sententia arbitri, nec appellatur,nec ad arbitrium boni viri recurritur. Imputet enim sibi, qui sese periculo pcens compromissi sub ἀ
118쪽
s subdit , quam soluendo stat integer in iure suo, ut impunt lege ag
re ,&sententia in arbitri spernere possit,&loquor in meris terminis Sq iuris nostri ciuilis, prout etiam tex. noster loquitur. t Constant etiam pq nas compromissis apponi,ne victor rursus i in punia cogatur pro iure suo consequendo, vel defendendo , controuersiam praetcrtim iudicialem inferre,vel suscipere. Haec sola est & unica cauta finalis huius poenae. Sed si victus reliquerit plures, puta quatuor haeredes,quamuis omnes pareant uno excepto, tamen siue agendo , siue defendendo , non minus vexabitur, nec minus expendet victoriquam si de tota causa a scretur. Patet, quia multiplicatio haeredum nullam iuris, vel facti diuersitatem producit in causa, &sic tantum sere laborandum , &expendendum est aduersus unum pro sua parte in diuisa , quam contra omnes, uel contra defunctum pro toto. Igitur iustum S sgrum est totam poenam committi: de alioquin fieret iniuria stipulatori,qui sibi legibus auctricibus cautum esse putauit de lecuritate querenda , si vincat , nisi tanta tali'; poena, sub qua compromissum est,im feratur, qua spe, suaq; prouisione, legisq; authoritate frustraretur, si quartus, vel decimus forte haeres; quartam tantum vel decimam poenae partem inferedo litem renouare posset, no minus fere laboriosam, uel sumptuosa in, quam lis totius,cum non sint alia, nec plura facta probanda & excutie- da pro quarta, vel decima, quam pro toto . Idem ipsa ratio,& squitas euidens exposcit, ne victor rursus teneatur causam dicere in parte;nisi tota poena committatur, nec aliud absque eius iniuria constitui potest.
Facit quod aliud est res principalis, aliud euitatio periculi sumptuum,& laborum litis,quod lucrum dicitur,ut est pulcher tex .in l. iij. f. si re. vers. fortassis. de legat. iij.& dicitur causa, propter quam quid detur. l. 8 I in summa. in princ. ibi nam si lis. supra de condictio. indebit. t Confirmo, quia facile usu uenire potest, ut victor per controuersam quarti, vel decimi haeredis, non solum de quota parte causae, sed de tota periclitetur. Vnus enim haeredum in minima, puta semuncia institutus,tentando experieudi causa. litem reuocaret pro vicet ima quarta parte. Quod si poena non nisi pro ea parte committeretur,id non modo ludibriosum ellet,imo victor non solum pro vicesimaquarta laboraret ,&expendcrct tantum fere,quantum pro toto, sed etiam de toto periclitarctur aliis cuciatum expectantibus. Quod si dicas alios cogi posse eligere an velint petere, vel litigare: nec hoc quidem tutum erit pro corii partibus,possunt enim esse minores viginti quinque annis, qui sequuto
prospero euentu restitueretur aducrsus malam clectionem. Ecce iam
aliud in convcniens,liue aliam iniuriam, & dato quod hoc cessaret, tamen suffic it prior, ut non debeat commissio poenae diuidi inuito victo
119쪽
re , licet alias tam poena, quam principale diuidua sit. Idem econuer- , si reo absoluto, unus haeredum actoris caeteris acquiescentibus ad iu85 dicem pro sua parte trahat:quia veru mi est non pareri sententiae. t Nucvides tum solidain & cfficacem,tum seriam & graue esse rationem decidendi, non ob indiuiduitatem materiae subiectae quae non est indiui dua, nisi compromissum esset super seruitute praediali, vel alio indiuia duo sed ob vitandam dictam illusionem, Se iniuriam. Non tamen n go quin parere vel non parcrc sententiae arbitri, ctiam ui per re quaa tumuis diuidua latae,annexam habeat quandam indiuiduitatem, ob rationem praefatam, supra eod. Sed ea non est proprie indiuiduitas, cum Inoonta non competat dis nitio,de qua in d.I.& harum . quemadmodum incongruitas gruitas solutionis impedit solutionem diuidi,& tamen non est proprie tolutio indiuiduitas solutionis, sed incongruitas,quae saepe facit, ne creditor i e si itidi nς tur partes recipere,etiam Obligatione iam actu diuisa, puta inter litui dui redes,& quamuis praestatio partis statim pareret liberationem in parte,
tas. Vt infra dicam. Hic multa circa haec occurrunt, plures m leges praesertim ex tit .de arbitris,nouiter extricandae: sed ne forte telam nostre methodi abrumpam nolo nunc cancellos textuales explicationis egredi.
87 ' Videri in quo conueniant, vel disconueniant inter se deinde versus
d.9. Cato. Αmbo enim cxempla huius f.si sortem .conueniunt inuicem in tribus,& disconueniunt in uno. Primo conueniunt in hoc, P utrunque diuiduum cst, tam in principali quam in poena. Verum est,quod secundum posset exemplificari,quando compromistum esset super re i diuidua,& pariter utrunque quando poena esset de re indiuidua, sed hec rara sunt,& tanquam talia,& accersita diuinationem quandam implicarent, quae non debet nulla lege aut ratione cogente admitti debct enim leges exemplificari in his,quae sunt verisimiliora & frequentiora in usu, S dubitabiliora in iure.l.nam ad ea. de legibus. I.quod labeo .de Carbo nia. edict.prout speciem casus, praesertim hypothesim primam posui.
Hanc conuenientiam tex .noster non exprimit, sed resultat ex materia subicina, tuas autem sequentes tex .exprimit. Secundo conueniunt in decisione quaestionis utrique exemplo communis, quia in utroque ostpar deciso,ut contrauentione unius haeredum tota poena committatur
contra omnes pro partibus suis,tex. non dicit pro partibus suis, sed per
I.Cato. atis probatur. Tertio conueniunt in ratione decidendi, quia tota poma committitur no ratione vel necessitate indiuiduitatis quae
non subest θ sed ne sat iniuria stipulatori. Verum est, quod alia est iniuria numero in priorc cxemplo, cst & alia num cro in posteriore exE-plo, sed satis est in utroq; decidendi rationem esse vitationem iniuriae,
ut dicatur utrobique cadem ratio decidendi in genere suo, licet alia sit specie,
120쪽
88 specie,vel numero. i Disconueniunt autem in uno, quia in primo Gxemplo utrunque cum effectu crcbrius cxigitur , scilicet principale &poena:in secundo vero exemplo non utrunq;,sed alterum tantum. Nec
obstat quod respectu parentium utrunque cxigitur, scilicet obedientia& pCena, pro eorum partibus: tum quia voluntarie & non in vim pacti parent:cuin enim poenam soluant,liberum est illis contrauenire:& sic nulla obedientia ab eis exigitur . Tum quia non parcnt virtute sententiae, nec eius metit,a quo poenam soluendo nihil timere postlint, nec vi Io modo ligantur, di sic nullo modo parent lententiae, sed dissidentiae iuris causae ccdunt,quod non est parere, scd negotium suum agere. Tu quia partes suas poenae a contraueniente,qui solus vere non paret,repetunt: Et sic in effectu nihil dicitur ab eis exigi, sed tantum ab eo, supcrquo tota poena finaliter exigitur . Tum victor petendo poenam ab omnibus,renuntiat sententiae arbitri quoad omnes,nec ullo modo utitur . Nec etiam obstat,imo concordat l.si quis rcm .supra de arbitr. quamuis omnes glosae & Doctores adusque contrarium teneant, per dictam legem pessime ab cis intellectam, quod reseruamus infra in extricatione 89 generali totius materiae. t Rursus ambo exempla huius M. varie conueniunt & disconueniunt,versus secundum responsum d. f.Cato.vi cnim primum exemplum huius I. si sortem .conuenit in uno, & disconuenit in duobus cum d. .Cato .respon. secundo, ita secundum exemplum luitus f. conuenit in duobus & disconuenit in uno . Primum enim exemplum conuenit in diuiduitate, sed disconuenit primo in hoc, quod hic
utrunque crebrius cxigitur, ibi vero alterum tantum . Secundo in hoc,
quod hic poena non diuiditur, sed tota committitur, ne sat praedicta iniuria stipulatori, sed ibi diuiditur, quia cessat ratio iniuriae, nec adest aliud impediens diuisioncm. Secundum autem exemplum huius s.conuenit cum dicto secun d. respon.Catonis.Primis in hoc, quod utrunque
est diuiduum . Secundo in hoc quod in utroque alterum tantum , di novirun luc exigitur Disconiicnit autem in uno, videlicet quod hic poe na non diuiditur, sed tota committitur, illic aulcm pro parte. Rationes
decidendi utriusque sunt dii esentes, solidae & concludentes,& sic nihil in his omnibus pugnat,sed omnia recte ut supra trutina haec expensa sci aptissime consonant. t Et patet solutio ad omnes rationes dubitandi, quas ad xvj. non necessi talis, scd pcnitioris discussionis gratia cumulaui. Prima& decima fundatur in vi verborum , quae non videtur concludere ad commissionem totius poenae,ut supra eod.numc.q6.imo vidc-tur excludere:ut supra eod.num. 36.Solutio,quod modus loquendi, de
intelligendi de toto sufficit. Facit quod appellatione rei in dispositi ne bominis venit totum praecise , & non pars.l. de pupillo.f. qui nun-