장음표시 사용
121쪽
Da spirit 3 es eo pus ; aergo spiri tres es eην composium s ubi resolutio fieri debet; spiritus
es ens compostum, quia spiritus es corpus , io omne cortus est ens compositum g. cir. 3COROLL. Veritas materialis consequentis legitimi nexu perpetuo, ac indissolubili con- . ociatur cum veritate materiali antecedentis, ita ut una absque altera nullo simpliciter in caseou dari possit. Istud & inde patet: cum ratio, cur c sequens legitimum verum sit, conti- meatur in antecedente f. i*s. , ipsum quο--dam modo consequens in antecedente includi- . tur. atque adeo illud ipsum, quod in conse-guente explicite, ac aperte dicitur, iam prius in antecedente implicite & occulte dictum est, si ratiocinium vitio careat ; sic dum dico: Om-. ωe ens sinplex esse incorruptibale , in animam Lesse ens FNiax, iam implicite dico, animam feste ineorruptibilem , quod deinde in consequente aperte enuncio. Jam vero, si aliquid ζverum , vel falsum sit, dum implicite dicitur,
etiam verum, vel falsum esse debet, cum explicite enunciatur. Inde autem profluunt Sei quentes canones, quorum tam in inquirenda, . quam communicanda veritate usus est fre- quentissimus. I. Ex vero antecedente non potest legitime sequi falsum consequens.
E. ) Si consequens legitimum salsum sit , antecedens quoque falsum sit, oportet. 3 . Ex falso antecedente non potest legitime sequi verum c SequenS .
tecedens quoque verum Sit, oportet. s. Quidquid stare potest , aut non potest 'eum veritate antecedentis , Stare etiam potest , aut non potest cum veritate legitimi
C sequentis, & vicissim. CXXVI.
122쪽
CX VI., Quando duas ideas eum tertia
Conserimus, tres nobis emus, nec plures , nec pauciores. contingere possunt : vel enim
alterutrs tantum ; vel 3. Neutra . In primo casu concludendum est eas quoque inter se convenire ; in altero , eas inter se ncm comi umire, in tertio vero nihil concludi pote-ἀit . Haec porro nituntur propositionibus quihusdam adeo per me claris . ut in axiomatum
isco g. aro. tuto haberi possint, suntque
.equmtes . I. Si duo conveniant cum uno temo, ea doque inter se conveniunt. a. ) Si ex duobus Nnmn conveniat cum teristio , alterum MOn , ea inter se non conveniunt . q. Si ex duobus neutrum conveniat cum tertio, ea possunt inter se vel convenire ,
CORO R. I. Quando concludimus , proprie ra- iocinamur g. I. I. )r igitur in duobus ta tum primis casibus ratiocinatio est possibilis,
in Iertio numquam . sed tum oportet aliamideam mediam exquirere. COROLL. a. In primo casu ideae comparatae eum media inter se conveniunt, eaque con venientia in conclusione est amrmanda ; in Secundo eae inter se non conveni uut; adeoqueia conclusione convenientia est neganda: igitur in casu primo conclusio est cormariva, an altero negativa.
COROLL. 3. Qualitas ratiocinii desumi debet aqualitate g. to a. conclusionis, cum in ea praecique actus ratiocinii conlistat g. 223. eigitur ipsum etiam ratiocinium in primo casu
est .rmatiυum, in altero negativum ς ac consequenter omne ratiocinium vel .rma ivum, vel negativum eSt.
123쪽
Iro Parx I. Cap. XII. COROLL. 4. In duobus. tantum casibus ratiocinatio fieri potest: igitur omnis ratiocinatio alterutro ex duobus primis axiomatis niti necessario debet quare duo haec & requiruntur,& sufficiunt etiam ; ea proinde, quae ab aliis
congeruntur, tuto hic negligimus . SCHOL. Utor vocabulo conυeniunt in sensu Iatissimo , ut intelligatur qualiscumque conVenientiae species; sensus proinde est: quocumque modo duo conveniant cum tertio, Seu i sint eadem seu similia, seu quacumque ratione vel ad partem, vel ad totum quampiam rein lationem habeant, eodem prorsus modo ea inter se quoque convenire. Haec porro axiomata similia a ponderibus petito tironi sere ad oculum illustrari possunt. Sint din zmaSSae . Νargenti una, auri altera: cupis Scire, num argentea in pondere conveniat cum aurea λ ac cipe tertiam quamdam massam cupri noti iam ponderis v. g. duarum librarum. Si iam successive aurum cum cupro, argentum cum cu-
pro ponderes, deprehendasque argentum, &
aurum cum cupro convenire , nonne indubitanter concludes argentum quoque cum auro
convenire, hoc est: aurum, & argentum inter se convenire quoad pondus, propterea quod quo ad idem pondus conveniunt cum tertia massa cupri assumta En casum primum , qui in proximo axiomare innititur. Pone porro argentum convenire cum cuprO ,. non iternaurum, nonne illico inseres, aurum cum argento non convenire, propterea quod unum
tantum, non item alterum quoad pondus cum cupro convenit λ En casum alterum, qui in secundo axiomate innititur . Finge denique, facto examine neque aurum, neque argentum
convenire cum cupro, quid iam infer es ρ aurum quoad pondus convenire cum argento λAt hoc non constat. & contrarium Mi possibile; si enim aurum sit unius , argentum trium
124쪽
De Argument. oe Nom. Eo DII. III librarum, profecto non convenient cum cupro, quod ponitur esse duarum librarum; sed nec
tamen inter se convenient. Inseres ne, igitur aurum quoad pondus non convenire cum argento at neque hoc constat, & contrarium rursus est possibile ; sit enim aurum trium, &argentum pariter trium librarum , neutrum cum cupro duarum librarum conveniet, convenient tamen inter se . Cum igitur utrumque sit possibile , ac quod eorum sit, ex sola comparatione institura non elucescat , illatione abstinendum erit . En casum tertium, qui in tertio axiomate innititur.
D EARGUMENTATIONE, ET NOMINAT. DE SYLLOGISMO SIMPLICI.
CXXVII. Arprementario est omniS ea ora tio , qua ratiocinium mente conceptum aliis significamuS.COROLL. Argumentationi igitur omnia ea applicari debent, quae de ratiocinio dicta sunt, ut quod sit vel Qirmatiυa, vel negativa ἐquod constet antececiente , conge'Nente , iaco equeoria velut forma et quod consequens contineatur in antecedente &c. &c. SCHOL. Argumentatio est genus quoddam, diversasque sub se species continet, Dilogismμm Videlicet, enthsmema , epicherema , dilem
ma , oriren, & i-tictionem. Princeps in his locus dari solet syllogismo : igitur de hoc primum , tum de reliquis agemus . CXXVIII. Duetimus est argumentatio s
125쪽
aetet Pura I. Catu XUL ivae tria iudicia totidem propositionibus a. nunciat; ut: omne eur simplex es incorruptia , oiu ; Ied anima humana in eην simplex: erpexanima humana est ineorruptibilis . Dicitur Fmplex, cum eius propositiones sunt simpli- ιces; eo intus vero: quando una eius propositio est composita: nunc de simplici tantum. CXXIX. Panes syllogismi simplicis sunt aes syllo- termini , & propotitiones praeter consequen-thun, seu formam, de qua fg. 124- ias:
iam satis actum est . Termini ideas in ratio-εinio occurrentes et r. exprimunt, proptereaque non .nisi tres esse poMunt ,. duo ἡ qui ideas duas comparandas cum media deis notant, & hi extremι : unus, qui modiam i Iam ideam , quacum reliquae comparantur . 'significat, di hic medius vocatur . ExLremo- 'Tum unus est maior ille videlicet. qui ita ultima propositione praedicatum agit alterminor, qui e=uidem propositi is subiectum
CXXX. Propositiones, quae alteram syllo gismi partem constituunt , pariter nonnisi Ior mi- tres esse possunt g. IAE. ), variamque sor- 'mor, re tiuntur denominationem. Ea , in quλ termisnus malor co Ocratur cum termino medis .
maior, vel propositio sine additor ea, in qua
germinus minor cum termino medio coniunK gitur , minor , vel asscimtio utraque simul . praemisse: ea demum, in qua duo termini exiseremi inter Se copulant , conseqAor, concluso, vel complexio dici solet . NStΗox. Nimirum cum ex tribus tantum termi- , nis I. 12'. tres propositiones exsurgere debeant, facile patet, quemlibet terminum bis esse ponendum, ut sit tria subiecta, & tria raedicata ad totidem propoSitiones construemas necessaria obtineantur, id autem consequimuS , cum. quemlibet Iermiauin extremum
126쪽
. seorsum cum medio, & deinde duos illos istis, mos inter se conjungimus ; ut si sint tres te mini : anima humana , ineorruptiuertis , ens
pisae, quorum duo illi sint extremi , hic
medius: coniungantur igitur primum unus extremus cum medio , dicendo : omne ens 'NIexot incorauptibile ; tum alter cum eodem meis
dio: anima fumana est ens fimplex : denique illr duo extremi inter se: anima humana es inebrruptibilis . Hinc petitur regula universa- Iis, cujus ope tiro promtissime in syllogismo quocumque dato terminos dignoscar: attendenda nimirum est primo loco propositio temtia, sive conclusio; duo termini in ea oceuris rentes sunt extremi, ita quidem, ut qui praedicatum agit, maior; qui vero subrectum , m i πον dicatur; tertius deinde, qui in utraque premissa deprehenditur, erjat terminus memur, Denique hoc quoque tironem ignorare sinoportet .' etsi propositio maior in sensu stricto ea sit, quae in se continet terminum majorem , sive conclusionis praedicarum , jam fere t
men usus obtinuit, ut Semper sine attenti
ne ad terminum maiorem primum in syllogi mo propositione maiorem vocitemus , etsi eae
quandoque reipsa miuor sit ; idque ideo , quia potiss mum alias ob majorein cum naturali nostro cogitandi modo convenientiam major primo loco profertur. CXXXI. Syllogismus , euius conclusio en quid seu επirmativa pariter affirmariυus est a ut: omne tost v ρην simplex est incorruptibile; sed a mima εν--, μηπηa est ens AmpIex ; ergo anima humanv est negati--corruptifilis . Cuius vero conclusio est ne-νη tgativa, negativus est ; ur nultam conpret co gitat; sed anima humana cogitat: ergo anima 4umana non est eo us. Proinde. omnis syllo
127쪽
aa Para L p. MILScHOL. Etsi cuiuslibet syllogismi bonitas, si formalis veritas conclusionis ex universali illa, lege g. Ias. cor. 2- allata Se inper , & pro omni casu facillime detegatur, adeoque ea Sola omnino & construendo,. & dijudicando syllogismo cuilibet simplici sufficiat, ne quia tamen tironum coriimodo desit , praecipuas. dialecticorum leges iam adducam . Harumali .e ad terminos; aliae ad propositiones pertinent. Illae sunt numero quatuor. Prima terminorum numerum definit ; secunda cum ter c a terminum medium : quarta extremos
dirigitia Harum binae qualitatem; binae quantitatem propositionum constituum.
cujus explicatio est syllogismus,; sicut enim in ratiocinio tres tantum ideae , ita hoc ipso in syllogismo tres tantum possunt esse Te mini , cum quaeliber idea uno termino deno- tetur. Contra hanc legem peccatur si cla. 'Fe quatuor termini diversi adhibeantur non tamen si sint synonimi : ut si diceres : omne ens simplex est incorruptibile sed anima hu- i mana est cogitans: ergo anima humana est in . . corruptibilis. T. Si terminus quispiam significationem mutet ; est enim in eo casu aequivalenter duplex , cum idem sit seu duae. ideae diversae per unum terminum , aeu. per i duos significentur; ut: omne extensuna est cor pus; Ied omne I parium est extrusum P er*o Omne spatium est eorpus. Vox extensum hic murietat sensum ; in maiori enim significat extensum in concreto , & in minori extensum in
eπ Parre ingrediatur conetasonem . Cum enim in ' i
128쪽
De Argum his. ω Nom. de Sall. I et si in eonclusione termini extremi inter se con-l Jungendi sint g. Igo. locus non erit ter- mino medio; siquidem unaquaeque propositi praeter copulam non nisi duos terminos, Su videlicet , & praedicatum admittit g. 1 cor. I. & a. Contra peccarent hi syl-ἰ logismi : omnis mirtus in honesta ; sed pietas , ψ et iratis : ergo asiqua virtus est honesta r om- l nis habitiar honosus es laudianos ; sed pietas I est habitus honous ; ergo pietas honesta es
laudanda. 3. Terminus medius saltem in tina prae mlarum accipiatur nniυεValiter , s quidem complete . Nisi enim id feret , mutaret sen- um , adeoque aequivalerer duobus terminis , quod . est contra L. I. Nam si medius terminos in utraque praunissa accipiatur particulariter , in utraque adstringitur ad eum Sen- um particularem, quem prircise admittit alter extremus , quocum in ea propositione coniungitur ; cum igitur duo extremi inter se sint diversi , diversa quoque in termino medio significatio oriatur , necesse est; ut stl - dicas: Omnis sub r os aliquod compositum ; feae; l aliquod eompositum ost quo is libri folium Iergo quodυis libri folium est liber. Debet por- ' haec universalitas termini medii esse com- et g. ao6. Schol. ; unde pariter vitiose
e concludo : omne in reptiblica munus Ca
i m Ornaυit; sed eonfuiatus a Titio gosui es 'aliquod iis republica munus : ergo coni latuso Dim g stus Cajum ornavit . Excipitur tamen ab hac lege terminus medius, si sit sint flatis; eum enim determinatum semper in-l dividuum significet, omne aequivocatiouis pel xxtulum procul abest. Inde hene sic argumen tor; Plato fuit is tapti tis Soeristis: sed Plato infundovit sesam aeademicam , ergo atiquis di- βψα ius Socratis fuολυir fectam accademicam a 4 Terminui extremμs non sumatur uni F s - ν' u
129쪽
acceptus est particulariter . Ratio est: quia Borminus e tremus, quia in praemissis tantum lyprii cularis suit , novum efficeret sensum ingsnclusione, si ibi. aceiperetur universaliter , unde quatuor evaderent termini contra, L. r.
Quin & plus diceretur in conclusione , quam in praemissis , quod fieri numquam potest . m conclusio in praemissis contineri debeas ' g. Ias. cor. a. 3 , sic vitiosus foret hic syllogismus : omno euisisAs est ex si seni ; sed πώia
i que haberetur casus tertius ratiocinii. 1 6. ),. in, quo secundum axioma tersivm g. vitat. schol. nihil concludi, potest ; sic nulla. '
o. Ili una praemissarum. βι πυώώ- negasiva quoque si eouci o . Si enim usa, p-. missarum sit negativo, ex, duabus ideis undi-nvenit cumi tertia, altera nona habetur Pr - . . ande casum secundus ratiocini. Aa6. immo per axioma. secundum. ideae illis.iruer sdi Non conveniunt , atque adeo in consequente Onvanientia earum neganda est , PDo.no . ausi conclusio, negativa praestat g Sic cum id Cisi utilium eorptim cog/3M; Ied animo cogitat A. serpe debes et eMR amma. uom est coures Conoth. Enhad D& praeeedente lege tiro eo liget, numquam in syliogismo legitimo unam gantum propositionem, vel omnes tres simul: uiae e. e ne aed nece es e,. ur val
130쪽
omnes tres sint affirmativae, vel daae earum negari e , ti utra affirmativa.
7. ) Ambar praemisse ποπ sint partieular r . Sit enim x Syllogismus a firmativus , erunt igitur duae praemissae amrmativae per L. MSi iam club praemissae essent parIiculares , mediuet terminus bis acciperetur particulari. t ter contra L. r. Nam omnes termini harunt propositionum sunt parriculares: ii duo, qui subsecta agunt . propterea , quia subiectum propositionis particularis Semper est particuri
agunt , Propterea, quia praedicatum proposia ionis aftirmativae semper sumitur particula riter g. ro . ) ; sed inter hos medius termia nus bis ponitur f. 3Iα & schol. . Igitur di ipse bis particularis erit ; ut e aAqua /raeest viνραν ; sed aliqua virtus est mastietudo e
Sit et Syl Iogismus negativus , erit igitur una praemissa pariter negativa per L 6. Iane
n hac praemissa negativa medius ternamiserit vel subinctum, vel praedicatum. Sit priomo subrectuin ; iterum bis accipietur parti eulariter contra L. I. eum enim medius ter minus in negativa praemissa, que particuloris est ex hypotheri, eouatur esse sub ectum . erit is quoque ibi particular is sq. Isto. Q I. . In altera' autem, praemissa, quae est particu
laris affirmativa , idem illis medius terminu 'temper erit particularis, seu agat subjectum P pr edicatum M. Io6. & io. : igitueoli accipietur pxrticulariter; ut si dicas: a Gira est taud MLs et Ied aliqua isa πο est oppreMnda ; ego a i fae lati ab Ie nou s Iragon - . Sit ians secundo medius re tis' da ire, praemissa nemiva praedicatum : hos In casu non orietur quidem hoc vitium, quossi