장음표시 사용
91쪽
nibus ea memper deligenda est, quae meth do , quae in praesenti res tractatur, commodicis inservit; atque in genere ea definitio cete- iris praestantior habetur, quae clarior, securi- idior , atque ad finem propositum accommoda tior est. Deinde cu.n vocabula necessariato eum id eis connexionem non habeant f I. 74. schol. fin. γ, i solum de eo agitur , ut meri x mea aliis patefiat, arbi Prarium utique mi, ierit meam ideam per quodcumque vocabalum exprimere, ac definitionem nominalem quamcumque condere. At si vulgatus termini significatus attendi debeat, uti debet semper , ni i ratio gravissima obstet g. 83 Schol. n. 4. ), non utique in meo positum est arbitrio, ut terminum Sic potius, quam alter definiam . Nunc quae ad bonam definitionem requirantur, videamus.
Lges Legirimae Definitionis . r. Definitio sit clara , oe perspicua ; cuin
enim ea sit quedam declaratio , si obscura sit, finem suum non obtinebit. Fit porro definitio obscura quinque potissimum de caussis: iI. si omnibus vocabulis definitionem ingredientibus eadem confusa idea , quae ipsi termino definito respondeat'; ut si dicas : Iogia ea eis Iolentia, quae tradit regulas Agicas, vel idya clara est illa , qua mihi aliquid elare repraefento. 2. Si adhibeantur termini per se obscuri, aequivoci , improprii , aut prorsus inanes ; eiusmodi sunt complures definitiones
Aristotelis, eiusque asseclarum , ut motus, quod si actus entis m potentia quatenus in potentia, vel luminis , quod sit actus transparentis , qua-teuus tria parentis : vel animae, quod sit primus actus corporis ριν fici potentia vitam habentis. Sic definitur obscurum per obscurum . Si ipsum definitum in definitionis membris recurrat , ut
92쪽
ut sunt illae veterum quantitas est aecidens , a quo res cic/tur quanta , Vel exsistentia est id, quo res actu exsens redditur. Sic definis tur idem per idem . 4 Si in definitione ponatur terminus , qui iterum per rem prius: definitam definiri debeat ut adeo definitum . anterius ingrediatur definitionem posterioris ;; aaterioris; ut si dicas: naturale est e fectur , i qui contingit absque miraculo , &- miraculum est effeEius non natiaraiis ἰ vel lex est υυIMσ-t ras superioris obtigavr inferrores ; & superior est, qui haber potestatim fereodi legem . Sic committitur circulus vitiosus , qui non in duabus tantum definitionibus , sed in pluribus etiam sibi succedentibus contingere potest . s. Si recenseantur notae auditori incognitae . ut si geometriae imperito dicas et hypothenusa est illa trianguli rectanguli sinea , cujus qμadratum aeqMatur quadratis cathetorum simul sumtis. Est quidem haec obscuritas solum relativa , quantum tamen fieri potest, evitanda; loquimur enim, ut intelligamur ab iis , qui uos audiunt: definitione utimur, ut in iis , quibuscum agimus, ideam distinctam , & completam , quam ipsi antea concepimus , excitemus . Peccant proinde, qui non accommodate ad auditorum suorum captum loquuntur , &inaniter sibi ipsis sapientes videntur, quod ab iis, ad quos verba faciunt, non intelligantur cons. g. 8 r. schol. n. 4. . a. Definitum definitio sint faIυa veνDare conυertibitia, hoc est: debent sibi posse mutuo substitui , quin sensus mutetur , aut veritas i datur ; cum enim in definitione evolvantur ideae partiales , quibus idea complexa, quae definitur, constat g. 84. cor. 2.); totum vero sit aequale omnibus partibus simul sumiis, necesse est, ut idem prorsus obtineatur sensus, sua ipsa idea complexa , id est, defiα
93쪽
nes, hoc est, delinitio ponaturo sic idem est, Mu dicam, Agica Mariam do i .eu, scient- , quae facultatem cognositi am fimposuis expricate Iegibus in Mφυέvite cogu0c inrigis , oporam da- Contra hauc legem duobus fere inobis peccari potest. I. Si des nitio sit latior suo definito, id est, si integra desinitio etiam rebus a desnito diversis conveniat ; qualis foret haec : vocabula .unt ripa Mearum, qui mpe etiam suspiria , gemitus , gesticulationes idearum signa esse queunt. Vel baec : genus est essentiaIιs plurιum semitiruvi , naus hoc qumque de specie cum Veritate δifirmatur . a. Si definitio sit angustor suo decinito, id est : si definitio non conveolat omnibus, & singulis , quae sub definito continentur ; ut si dicas ,
honao est an mas vatιοne in docii rina prae . sum , excluduntur enim alii homines non do-,cti. Vel idea est repraesentatιo kistinctia usta ia
in Objodii, quod non convedit ideae confu- hae . Utrumque porro hoc vitium facile vit ιqr, si, quod alioquio idea completa exigit 9. 16. , tot duntδόRt n*tae recen-antur , quutpriecise requiruntur ad hoc, ut res desnita ab omni alia discerni possit i quacido enim pauciores sunt notae allatae, debnitio erit desciens, latiu que patebit i Ri plurea: ea redu abit, acksto angustior, saliqm potissiimum , emcieturia Verbo, ut definitio perseese sit reciproca suo desinito, necesse *st , ut Syt adaequata , hocsst, ut soli , dc omni definito conveniat. 3. Defuitio consiet genere proximo, dis ferentia ultima , uὴ docet Cicero . Debet enim primum per definitiovem declarari definitum , id quod eo lacilius praestatur , quuidear adhibentur clariores ; su ni V o uniue i
94쪽
m Dosuistiane. 9 porro genlis proximum , quia altiora generat notas sufficientes non continent, quarum p inde desectu definitio evaderet latior , in patet , si dicas: homo est visens rarianais ,
quod omni spiritui competit . Debet deinde per definitionem definitum discerni ab omni
alia re 3 unde necesitas est, ut differentia, sive eae notae adferantur , quae illud discrimen afficiant; sussicit vero , ut illae notae recenseantatur, per quas definitum differt ab omni aliare sub hoc genere proximo contenta, id quqd philosophi per differentiam utrimam denotare
volunt ; sic etsi homo per rationem non disserat a puro spiritu, quia r/men per eam discernitur ab omni eo, quod sub genere proximo animai continetur , bonam condes definitionem dicendo : homo est animal ratione praeditum . Talis enim differentia coniuncta . cum genere Proximo Jam plenum efficit rei definitae ab omnibus aliis discrimen; desectu differentiae ultimae vitiosae sunt hae definitiones : homo est animai quoddam ; vocabula sunt signa idearum. 4. Definitio non sit negativa: hac enim I tione non declararetur id ea termino respondens; sedc in dacaretur solum , quae idea termino illi sub)ecta non sit; unde palam quidem fieret quid res definita non sit, non vero, quid sit, quod tamen per definirionem consequi cupimus; ut si dicas: logica non est scientia, quae tradis regulas honesti ; templum non est locus
Wisu.r Iro comiυio . Lex haec , licet universe obtineat, in duobus tamen casibus exceptionem patitur . I. Quando affirmativa definitio in potestate non est: ut cum agitur de re biri per se obscuris, aut supra humanae mentis captum positis. 2. Quando duo adsunt contral dictorie s i opposita ; tum enim altero eo
rum iam affirmative definito , alterum recte negative dς finitur 9 & ratio est : quia satis
95쪽
sa Pan P Cap. VI. constat, quid res sit, cum oppositinitionem praemissam iam cogniti dei eadem negatur: Sic ubi impέibili aldefinitum fuerit dicendo: et e id, qm
le patebit, quid sit possbile priori opi si de eodem prior des nitio negetido : ese id , quod in not.' essentia . in υοIυ it contra dinionem: sic pariter, definivi compositum esse id, quod partibus reipsa inter se diversi, defplex esse id , quod ex eiusmodi priconstat.
susu. LXXXVIII. Per definitionem irium, '' terminorum significatio figitur; des. generatim ideam distinctant, &commino cuidam respondentem significa Igitur & definitio : sive ut mere Isive ut iam reali aequi pollens g. 86 Spectetur, praesentem termini sigii explicat , ut nullus de eo prudens di locus auditoribus, sive lectori bitur; sed hoc est terminorum sigifigere : ergo patet prop9Situm . SCHOL. Atque inde est, cur non niteribus definitionem nominalem irent, quae significationem termis Ceterum quanti momenti siet , fis antes vocabulorum significatus hii S patet, quae supra C. F. ) copi Sed & alia quoque est definitioni omni omnino disciplina latissime finitiones imprimis nominales plratiocinandi principia, Ut inde quae de rebus cognosci possunt tura ideatis per definitionem v ceSt, variae inde consecutiones diveritates deteguntur,quariam omperfectam, completam qiae Scies
96쪽
De Definitione , s definitione, tamquam fundamento , innixam
constituit: ut V. g. est geometria , que omne
initium ducit a definitione puncti, & lineae;
unde ea tame a ad sublimissimas veritates , quas evidentissime demonstrat, progreditur: idem quoque magna ex parte in metaphysi-ica obtinet, ubi ea, ut oportet, methodo scientifica pertractatur. Id unum tamen cavendum hac in re, ne veritate , quae ex Sola eSsen
tia ideati per definitionem expressa profluunt,
ad rerum exsistentias, realesque earum maturas ante transferantur, quam rei non modo possibilitas, sed ipsa quoque exsistentia demonstretur . Definitiones deinde realeg, cum modum , quo res qua libet oriri possit , caussasque distincte explicent i g. 86.) ,
ad id conducunt , ut eorum , que rei in- Sunt, aut inesSe possunt, rationes inveniantur . At vero licet definitiones in quavis scientia usum praestent maximum, non ideo tamen nimium accumulari debent , ut est ingens ea in re nonnullorum libido ; nam
praeter uam , quod ideae simplices alioqui definiri nequeant g. 8 . cor. 3. ) , Multa de Se eam praeserunt claritatem , quae defitiationis ope magis obscurari , quam illustrari possit: & profecto, si non darentur quaedam, quae amplius definiri nec debeant nec possint , necesse soret, ut absque ulla Verum sensum umquam assequendi spe in infinitum progrediamur, CR Dorclenau tog.
97쪽
Quid El- LXXXIX. Diυisio est vel ideae complexae visivt in uas partiales g. 7s. schol. , vel ideae universalis in sua subjeeta g. 62. cor. a. distributio. Idea, quae distribuitur, divi um : illa: vero . in quas ea fit distributio, membra λυ dentia , dicuntur. Sic divido philosophiam in heoreticam , & practicam , Iogicam in natiaia ratem . & artificiosam. quia XC. Idem divisum sub diverso respectu con- 'νj sideratum varie quandoque distribui potest; id si fiat, habentur πῶυisiones, atque membra condiυidentia : sic idea res pellu habito ad modum repraesentandi dividitur in cluram, & o Icuram: in relatione vero ad objectum in ti niυersalem , & siugularem ; item in abstra E am,
. .XCI. Quod si membrum dividens sursus in . ' alia distribuatur: oritur sub ivim , quae quandoque diutius continuari potest : sic idea cura rursum dividitur in istinctam , & coof sum ; istinctam porro in adaequatam , & ina diequatam : item universalis in genericam , Deoscam , & di ferentialem . Quis uii. SCHOL. Utilitas divisionis maior est, quam aDr . m. multis existimetur: numquam enim res ipsa Φβ- - ' nielius pernoscitur, quam si singulae eiuSdem
partes successiva meditatione perlustrentur . Prosecto inde fit, ut mens nostra clare, ac
distincte pervideat id in singulis partibus, quod in obiecto integro propter nimiam ejus
98쪽
Dὸ PiυMone. 9s compositionem obscure solum , aut confuse intueri posset. Quid quod . duin obiectum ex omni sui parte contemplandum ostertur, via praecludatur vitio, in quod homines quotidie
tere ruere videmus, cum id , quod non nisi uni, aut alteri parti convenit, ipsi toti attribuunt. Universim denique, ut recte cogitemus, aut loquamur, frequentissima divisione utendum est; sermones enim nostri ut plurimum sunt de obiectis admodum complexis, quae multis ex partibus considerari debent, quodque de illis relate ad unam partem cum veritate affirmatur, frequenter falsum est, relate ad aliam partem . Ut porro haec nobis commoda adserat divisio, certis ea legibus adstringi debet, q*s ipse oratorum Princeps Do mpraescribit et lias ubi retulero, ad alteram fa-- .cultatis cognoscitivae operationem g. 48. exponendam gradum faciam. Leges legirima DiυUuisit.
ne ad partes minimas descendatur, sicut enim maxima, ita minima disticulter comprehendi- ui, nimiaque partium quam plurimarum enumerario ita repente obruit mentem , ut claritatis loco, quae unice per divisionem quaeritur, permagna obscuritas, & confusio oriatur.
rando nimirum omnia membra , quae sub di-ViSO continentur , ita ut ea simul sumta ex aequent divisum, atque cum eo reciproca Sint finis enim divisionis , qui in eo consistit, ut ope uccessivae partialium idearum contemplatiOBG tota idea complexa melius pervideatur , omiria una, aut altera parte minime attinge-rotur: sic male dividis homines in mi usens, &poetas, dantur enim , qui ad neutram classem
referri possunt; vel notus objectorum in es
99쪽
ς 5 Pars I. Cap. VII. Iemialia , & attributa , omittis enim modos
3.) Divisio habeat paucitatem , quae in eo
consistit, ut nullum membrorum otiose , acisuperflue adducatur; id vero contingit, quando membra dividentia se invicem complectun- Iur, ut unum de altero a stirmari possit. Necesse est igitur ut ponantur membra, quorum unum non contineatur in altero , Secus enim unum bis, adeoque superflue poneretur, nempe una vice explicite, & altera implicite: sic mala est divisio entis in sinplex , compintum , & cogitans ; cogitans enim in simplici iam continetur. Item si globum terrestrem dividas in Europam , Germaniam , Asiam , Africam , Americam ; Europa quippe continet Germaniam . Vitio porro huic facile medemur per subdivisiones g. 9 I. ): est scilicet distributio primum facienda in membra maxime generalia ; tum Vero , cum ad quodvis eorum ventum fuerit , evolvenda erunt ea , quae iuillo includuntur: sic dividatur primum enr in sim siex, & compostum ; tum 'mplex subdividatur in cogitans, & non cogitaui ; aut g sus terrestris in Europam , Asiam, Africam , Americam ; Europam dein in Germaniam, GaIliam, Italiam &c. rursum Germania &c. in suas ProυinciaS.
100쪽
XCII. Quodsi duaς ideas mentis observantes Ouid ju inter se comparamus, & quamdam inter illas dieium δconvenientiam, aut repugnantiam detegimus, fit persaepe , ut huic convenientiae, aut repu
gnantiae mente annuamus, atque convenientes '
quidem ideas per amrmationem , quae in ipso
hoc annum consistit, conJungamus , & repugnantes per negationem separemus. Tum vero iudieare dicimur. Iudicium proinde est ille actus, quo mens duas ideas annutu convenientiae visae praestito per assirmationem conjungit . vel annutu repugnantiae visae praehilto per ne rationem judico cogitando , anima h&manaes spiritur, vel anima humana non est corpus. COROLL. 1. Iu fictuin a sinapi ci repraesentatione , Sive idea discernitur ; haec enim nihil amrmat, aut negat 33. 48. I . . COROLL. 2. Judicium non est sola perceptio. convenientiae , aut disconvenientiae duarum Idearum , ut vult Lockius , di e)us compilator Clericus; etenim cum menS Judicat, quasi decidit perceptam idearum convcnientiam , aut repugnantiam re ipsa dari , atque ideo per ipsam hanc decisionem aliquid quodammodo addit huic perceptioni: & nonne frequenter, mente ad alia conversa , iudicio Ebstinemus, etsi ea idearum inter se relatio nobis clare reluceat COROLL. 3. Quod libet iudicium vel a firmati-Vum , vel negativum est. -- SCHOL.