Sigismundi Storchenau ... Institutiones Logicae

161쪽

iues Pars II. Cap. II COROLL. I. Cum fieri possit ut unus indi ciorum . quae adsunt , Susticientiam perspiciat , alter non fieri quoque potest, ut cim

eadem veritate unus certus est alter incertus ; Sic olim incerti erant de veritate hiatus propositionis : dantur antipodex si no Scontra jam certissimi sumus . COROLL. a. Affectionem meae mentis praetenme nemo cognoscit: igitur praeter me ne, mo certitudinis meae , neque ego alienae judex esse possum ; cuiuslibet proinde conscientia de sua cerritudine iudicato, CLXII.. Certitudo ex indiciis suifficientibus

orta est triplex; vel enim ea indicia sunt eiusmodi ut nullo absolute' in casu fallere possint f. vel fallere non possunt, quamdiu universales naturae leges obtinent ; vel derii que Secundum leges humanae prudentiae fa D lere nequeunt . In primo casu certitudo ha - betur mera 'hysica , sive matbematica ut ire hac propositione: circulus es rotundus in al-rero ρ sica; ut in hac: corpMs non' sulfuitis 'Odit ; in tertio moralis ut in hac ,. Casar

Gallos deυicis SCHOL. Cum communes naturae leges ab earum auctore Deo immutari possinr,uvini metaphy-Sica demonstratur, non est absolute impossibile , ut indicia certitudinem ceteroquin plosi eam habentia quandoque fallant .. Verum non est propterea certitudo h hc minus Vera ; ad est propterea certitudo hic minus vera ; adhuc enim, omne prudens, dubium de opposita falsitate excludit se cum aliunde con Stet Deum,

qui mundum secundum leges universales, a se statutas gubernat, non nisi raro, & ex caussivgravissimis maiestatem suam. decentibus mira eula, patrare,. atque illum eo etiam in casu alia suppedira rurum indicia', ex quibus facta I US co rimis, mutatio sa; manifeste colliat

162쪽

3 ossi . Profecto tanta est hujus certitudinis fir-i mitas, ut ad eam quotidianas vitae nostrae a-estiones indubitanter consor memus, neque con trarium sine maximae insaniae nota. agere pos

i ximus ; quis enim , exempli caussa dictum sit , ab insania procul abesse eum iudicaverit, qui , dum domum quampiam transiens tegulam ex thcto decidentem, capitique. directe imminen- rem conspicit, loco tamen cedere. renuat, hoc ductus principio, nom esse metaphysice cer- . tum, fore, ut tegulas lapSum ulterius continuet ρ Idem cum proportione de altera, quam moralem diximus , certitudine intelligendum, est ; neque enim etiam humanae prudentiae a sensum suadenti prudenter obluetari, aut de veritate dubitare poSSumus,. ut contingit, cum factum quoddam historicum unanimi scripto tum testimoni in confirmatur,. vel quando rei oppositum ratissime prorsus, & non sine summa difficultate: contingere potesd; quae enimi raro &: non nisi dissicillime eveniunt, eK. legibus humanae prudentiae ad impossibilia referuntur: sic morali tec ceri P sumus , nec pru denter dubitamus de actis ponendo ab homine , qui , ubi multis ianD annis validissimum eius . dem habitum contraxit, . rursus in eam se oc casionem immittit, in qua vehementer ad eum aream ponendum. allicitur. Utramque: Vero hanc certitudinem firmitate longe superat metaphysica; quidquid enim fingas,.etsi ad ipsam confugias Dei efficacissimam potestatem, fieri tainere, nequit, ut ejus indicia ullo modo Bllant; sic numquam efficies,. ειν ei ulus non sit rotundus foreti eniim simul, δα no aikreti circulus

163쪽

16o Pan IL Cap. III. ratur, oritur inde certitudo obiectiυa , qtae lium habetur , cum pro iudicii, aut proposi- itionis veritate tales pugnant rationes, quae , si perspicerentur, indicia praeberent sufficientia .

SCHOL. Omnis nimirum propositio indiciis sufficientibus instructa dicitur in se vel quoad fe , vel obj iive certa. Sed facile

patet, hanc certitudinem , nisi cognoscatur , nihil prodesse, cum igitur eius accedit cognitio , oritur in nobis certitudo for- malis , quae solum in vero sensu certitudo est , ac propositio compellatur quoad nos . vel subjectiυe , vel formaliter certa ; sic pro positio illa : dantur antipodes : etiam fuit olim obiective certa , sed ubi instituta na,

vi atione in certam eorum exsistentiae cO- ugnitionem pervenimus , effecta est stifoω- ive, seu formaliter certa . Me porro non it monente manifestum est, certitudinem quo- lque obiectivam in triplicem illam classem Φ distribui posse Ii est videlicet propcistrio me- taphrace certa, cum absque contradictione 'falsa esse nequit: ut totum est majus sua parta ; 'issice perta, cum secundum naturae cursum salsa esse haud potest: ut globus ex lixormento ejectus confringet murum sebi ορ- ij positum ; moraliter certa e cum secundum 'hhumanae prudentiae leges falsum subesse non 'potest : ut Roma exsistis .

quia . i. CLXIV. Cum indicia udritatis sufficientia dentia. claro& distincte percipiuntur, mens nostra liquodam quasi lumine collustratur , quod illi . veritatem ita clare proponit , ut eam quasi. Oculis intueatur , nequeatque ullo modo ei- , dem assensum denegare : lumen illud eυidM- tiam voco .

164쪽

De Indis. Verit. Cenit. &c. I 6 rccmoLL. L. Evidentia igitur supponit eertit dinem , eique suo quasi modo superadditur, atque inde omne iudicium , aut propositi

evidens est quoque certa ; at con vicissim Omnis certa est evidens. COROLL. a. Cum evidentia certitudinem comitetur, ea quoque in metaphysicam, ρυ- scam, moralem , ratione ipsius certitu

dinis habita g. 161. distribui debet.

Sc HOL. Eadem est Tullii opinio, cum perspicuitatem illud lumen mentis appellat, is quod is per Se Se ea , quae Sint , nobis ita, utri sint, indicat. Est nimirum evidentia menisti fere id, quod lumen solis est oculis ; ut1 destituti lumine in tenebris versamur, ita sublata evidentia caligo menti offunditur ,& sicut apertis oculis obiectum a sole illuminatum , atque ante eos positum necessario , modo animus majori ad alia attentione non distrahatur, videmus, nec nisi clausis , aut aversis, ab eo oculis id impedire poSsumus, ita mente ad evidentiam applicata necessario rapimur, nμque assensum, nisi i tellectu ad alia converso , negare possumus. CLXV. Cum mens hoc lumine collustratali veritatem peetspicit, consequens est, ut eidem convenientia , aut repugnantia praedicati cum

subiecto quam clarissime reluceat: duplici id ' modo contingit ; vel enim ex sola compara ' lione , unicoque quasi intuitu patefit ideam praedicati contineri in idea subjecti, aut ab ea excludi; ut in his iudiciis : eirculus es ro-rundus ens simplex non es corruptibile : tumque habetur evidentia immediata: vel in idea subiecti distincte perspicitur ratio , ob quam eidem idea praedicati certissime vel conveniat vel repugnet ; ut in hoc iudicio : anima hu- mana est incorruptι bilis; in idea enim animae humanae continetur simplicitas, quae est ratio

165쪽

inn ea lpropoliis cetionibus falsis solvitur dubium.

I 6 a Pars II. cap. III 'invicta , cui rei competat me tumque adest evidentia mediaris . . SCHOL. Inde quoque propositio adiιι te euidens , cum videlicet intterminis . clare , & uistincte Cos

tas fuerit cui et a s .conL g. 23 S. . CLXVI. Ut id ut a non repre t A: sionisvus fiat sis Evidetitia mon , dat propositionibus certis g. 164. MOautem propOSitiones Nec SNn quam possunt esse salsa: g. Io R. Stur .e Videntia non reperitur in pro salsiS.. SCHOL. Veritas huius theoremati S et que patet quod falsitas, cum mer . tis negatio, disive carentia , si ita g. 747. cor. 7. γ, nihilum sit; Onquod evidenter perspicitur, neceSS;

quid. Quid quod , si propositione

ullo in casu falsae esSe possent, Sadoque. inter cas repugnantia deprciqualis frequentissime inter obscura Sat Nero evidentia evidentibus sempesentanea, hominumque actiones, X& artium regulae, quae evidentia constanter rite proredunt, ut quor id experientia . Brevitatem quidem, actatem mentis nostrae caussantur Non

que putant effci posse , ut ab ipsa ceVldentia an errorem inducamur: Vequidem fit, ut non omnia, aut plovidenter percipiamus, non tameΠ

166쪽

D, Ddse . Verit. Certit. oec. et 6ν prorsus nihil evidenter perspicia mus, ves Maea etiam salsa sint, quae evidenter percipimus o quemadmodum sere imbecilla oculo

Tum nostrorum acies in causa est, ut valde

Histantia, aut minuta nimis obieeta non videamus; non Vero, ut nihil cernamus , aut ut de iis dubitemus, quae, cum debitam habeant .comparate ad Oculum postrionem , clare videmns. Cum igitur praelucente evidentia numquam erremus , necesse est , ut spurio quodam lmNine , falsosque splendore

deludantur ii, qui , quando quidpiam quam

maxime perspicuum esse a Utumant, in erro . . ... res ita men prolabuntur. Evidentia eo casu tia apivio solun 1 nnarentem adesse dicimus , quae , ν uti cum reapsae nulla sit, idoneum veritatis te-l stem agere nequaquam potest . . Contigit id Malebranchio, qui adeo evidenter se cognovisse putavit , nos omnia in Deo videre , ut asseruerit, malle se vocari sanaticum, quam de sententia decedere; contigit id Carresio, iii manifestam in vacuo repugnantiam eVi-

iter deprehendisse sibi visus est ; contugit Leibnitio, ac Wolfo , dum maximam mundi hujus persectionem demonstrarunt δcontigit id denique compluribus aliis , c eteroquin doctissimis viris , iis praesertim qui vel de quadratura circuli vel mobili Perpetuo ab se perspicue invento gloriati

Sunt. Verum haec nos eo abripere' non deinbent, ut in scepticismum delabamur, atque cum Academicis pronunciemus: salsa 'ita eS- cisse finitima veris , ut ne per evidentiam qui- acad. ι.dem rite discerni queant . Quin potius eo δ' curae nostrae dirigantur, Oporter, ut certos, constantesque characteres , qui omni in casu 'i evidentiam veram ab apparente discernant, detegamus, Hanc in rem sequentes tironi

philosopho suppeditamus.

167쪽

Characteres verae Evidantiae . r. Vera evidentia Ionge υiυacius nos asscir , sortiusque in assensum rapit, ac spare , qua ἀ-n major perpetuo obcuritas conjuncta est. Equidem non disti eor , etiam per evidentiam iveram nos non semper cognoscere Objectumcmni ea claritate qua illud in se cognosci-hile foret ; unde hoc sensu omnem evidena iam quaepiam obscuritas comitatur . At hocaeon efficit, quo minus ipsam praedicati cum subiecto convenientiam clarissime perspici, mus, mensque attenta eo in lumine prorsus conquiescat; haud aliter sere , ac ut nobis iobiecta diversimode a sole illuminata conspi- l icientibus obtingit; non enim minus vere cer- Animus objectum sole oriente, quam eo in ira ridie constituto, licet tum illud minori lon- ge cum claritate nobis repraesentetur. Eviden- sttia contra apparens in ipsa idearum conve- nientia exhibenda obscuritatem prae se fert, i

neque umquam menti accurate rem expendem oti penitus satisfacit. sa. Perae eυ identiae elaritas menti tranquiliantque ab affectiombus perpurgatae semper appa- i': ret eadem I lacatus contra evidentiae apparentis Splendor examen saepius repetitum naud su-ι' istinet: mutatur enim , minuitur , ac evane scit etiam , ubi rem frequentius , atque diversa ex parte contemplamus , non secus ac ' colores illi, qui pro mutato oculi versus Oh- tiectum situ aut variantur , aut prorius di pa irent .

Evidentia vera eadem quoque est omni bus doctioribus, eaque in arto υedatis, si modo latrentum paebeant animum . Haud quidem ne Savero, Posse nonnumquam eamdem proposi- tionem uni non item alteri, esse evidentem; lsed id tum solum contingit , cum aut termi

ni hi

168쪽

ιDε Indie. Visit. Cenis. ωe. 16s ni ipsi , aut rationes invidia desectu attem, tionis debitae, quam praepotentes animi affectiones , praeiudicia , aliaeque caussae Saepius impediunt, non satis perspiciuntur ; ubi vero requisita adsuerit attentio , evidentia vera sanum cuiusvis intellectum perstringere, atque occulta quadam vi in assensum inclinare deis ber. Contrarium accidit apparenti solum evidentiae : neque enim vanus splendor compluribus aut potest, aut solet idem videri , id quod tanta discordia, quam in eruditorum circa res nondum evidentes iudiciis quotidie experimur, satis comprobat. 4. Eυidentia vera numq am praebet fundare nium fal e conclusiovis inde Iegitim ρ δε--e ndae ; cum enim evidentia vera non detur nisi in propositionibus veris I. 66.): ex vero autem salsum legitime non sequatur g. ias. t cor. J, pater propositum. Quare si ex propositione, quae tibi evidens videtur, nihil ab surdi aut a te , aut ab aliis umquam deduci posse clare, & distincte appareat , eam evidentiam verissimam putato. CLXVII: Veritas est vel interna tantum , quae Ivis vel etiam externa g. 149. ; de utraque ceria d)ςi3 ve i titivi inem, ac evidentiam consequi possumus: '': . igitur necesse est 'ut dentur utriusque indicia & inter 'sumcientia. Ea proinde duplicis sunt generis, alia nimirum de mera objecti possibilitate ,

aut eiusdem etiam intra nos exsistentia : alia de reali objecti extra nos exsistentia nos certaros effciunt. κScHOL. Indicia sussicientia universim omnia, sive, ut aiebant, Omne veritatis criterium O.

lim sustulerunt Academici, & qui dein errorem hunc ad insaniam usque provexerunt , Pyrrhonici, hoc unum hominibus certum esse contendentes : nihil esse eertum . At vero doctrina haec adeo per Se absurda est, ut noni Borehenisu LM. Η tam

169쪽

66 Pars II. Cap. III. iram resut xtione, quam medico egere videatur; quid inim ρ si sceptici hoc axioma e nihil err- ιnim est: indubitanter ut verum asyumunt; si aliarum sectarum dogmata ut sal Sa coarguunt, ivel habent criterium quodpiam , per quod hic

falsitatem a veritate , ibi veritatem a salsitate di cernant, ves non Τ Si primum: tollendo criterium illud stabi lium, ac propte- lrea manifestae contradictionis rei tenentur; si falterum : impudentissim . audaciae notam haud effugiunt, cum ea praest die γ actitent, que ad- 'struendi omni prorsus iratione destituuntur . Historiam scepticismi cupio se , ac erudite pertractavit Gassendus. Sed missis his neque enim logicam inaniter contentiosam ad Stoicorum, aut Peripateticorum normam congeri bendi animus est 3 indicia sufficientia quaecumque ad haec quatuor verissime reduci autumo; adsensum videlicet intimum , Iensum Naturae

communem , restimonium fensuum ex ernorum , auctoratae em denique Dei, hom Am Irie, quo rum primum veritati internae . reliqua vero

externae insallibiliter detegende inserviunt: de his iam ordine agam, sequarque hac in rementem Cl. P. Bussier, ex cuius praestantissima de primis veritatibus doctrina in commodum tironum , quorum egregiis hisce principiis solide imbui quam maxime interest, complura desumam. Si quis dissentire velit, atque ad

inanes de verbis contentiones deflectere, non morabor, id solum peto, ut pacato animos ac veritatis unice studioso , positisque omnibus anticipatis opinionibus serio conscientiam

suam consulat , dispiciatque attente , quid , illud sit , propter quod de aliquorum judi' ;Ciorum veritate prorsus non dubitet 8 Naeis semper unum ex his indiciis , neque ut 'ium uinquam aliud, quod ad ea reduci neqqueat , adesae deprehendet.

170쪽

CAPUT 1 v.

CLXVIII. Sensus intimus est inineium suffi- sensuariens veritatis imerna : nequit enim ullo in v casu Tallere. Per Sensum suippe intimum per- rita lata. cipimus convenientiam , sive repugnantiam i- diniuindearum inter Se , exsistentiam , actualesque . mentis nostrae affectiones f. II. , atque adi eo id, quod uobis intime praesens est, & qui-i dem ea Quidentiae claritate , ut majoris per naturam nostram ine capaces quidem simus; nihil enim datur, quod nos propius, 'Certius, ac efficacius convincat de convenientia cogietationis nostrae cum suo objeclo : ipsum si quidem obiectum, nostraque cogitatio , atques Selisus hic intimus, quem -de ea habemus, a liud reipsa non sunt , quam nosmet ipsi, qui Cogitamus, exsistimus, .atque intimum elus

siqnsum habemus . Iam vero qui 'fieri queat , ut in iis 'sallamur, quae tanto nobis splendore Sese Manifestant ' Est profecto id ita cu)usvis menti impressum, ita per se clarum, ut quidquid in confirmationem adduci posset , noni n ad declarandum , quam ad obscurandum erviret ; quaerat quispiam rem ipso solis tu pyde clariorem , nae is densissimis sese tenebris inust vel ,

i 'ROEL. per sensum igitur intimum a nobis

evidenter cognoscitur veritas propos itionum udiversalium per se evidentium, seu axioma

M a s