장음표시 사용
181쪽
quin identidem etiam invito redeat, actione que hominis quotidianas, cessante saltem a G1ectionum tumultu , elain dirigat , ac gubernet
s. Si se fur iiD pro:essinte tempore , cν scente Iiterarum , morumque cultura crescat, 'r oratur amplusque inter homines diffunditur ;verissimum enim est id , quod ait Tullius is,, id nisi cognitum , comprehensumque animis ,, haberemus , non tam stabilis, opinio petana m neret, nec confirmaretur diuturnitate terr dij poris , nec una cum saeculis , aetatibusquE ,, hominum inveterare potuisset . Etenim vi. ,, demus cetero opiniones fietis, atque vanas in is diuturnitate extabuisse , quis enim hyppo- iii ,, Centaurum fuisse , aut chinxeram putat opi- η nionum enim commenta delet dioi, naturae ,, iudicio confirmar o CLXXIIo Se in natuνae comoronis in india
vero indicium veritatis esr sustic renς 6.. itio. τ igitur sensus naturae communis est indicium: sufficiens veritatis, nota internae 3..i68. II 'ergo externae g. 148. )- SCHOL. I. sensum narure communem diso in dicium sufficiens veritatis externae k non enim. exsistentia alicujus obiecti extra nos satis de- l monstratu per solam idearum, quae intra nos ISmr , convenientiam se sive per nudam exsisten- di possibilitarem sensu, intimo cognitam I ses t olum legitime ooncluditur ex Sensu ,, quemnat ira omnibus hominibus indidit ad formandum' tale circa eam, iudicium. At quaeret aliquis . Omne3ne ergo' veritates ex romae sens conummi decidende erunt λ Cui respμn lenissivideri qui detin omnes estimo ad eum tandem.
Teducendas 'esse, cum psum sensuum externo- ii
tum testimonium , hominumque auctoritas . dae F
182쪽
l Lyr Sms- μα θ' sun Conmn. Γυ quibus paullo post agetur, omne SuuIn robur,. M po ab eo minuentur : interea tamen illam uim proprie dicuntur obiecta esse sensus Grammunis,i ad quae noε natura instituit, tum i- ' ' neque suo diiudicanda proxime diri gir . Sunt
Nia/iruria Neritates quaepiam exrernae ita alte. antino impros Sae, ut citra maximam mentis a in errationem negati a nobis . aut in controversiam vocari nequeant; que, licet.per sensum intimum non reluceant ,. adeo tamen obviae
s snt , ut nullo prorsus sublim, ratiocinio e-J geant, sed proria plane conclusione a quo vivetiam rudiari modo sana utatun ratione fa-
eitia e sormanda deprehendamur , quae deni-' que ad humanae vitae usum;& consuetudinem, ad morum' qutaque honestatem vel ap- prime necessariae sunr, vel .Satrem proxima nucum: iis connexionem habent.. Eiusmodi iudiciae viant: Enntur praeter me in munis alia eum
t in ... z.. Restat ad extremum. eximendus scru-l pulus iis, quit sensum naturae' communea de commuis
subinfleto, indiciorum veritatis sufficientium id-m solum: dieturbant, quod' putent, fiers non φ posse ,. ut lix umquam certiv, ac infallibilitec ,regatur; , qui enim, aiunt ,i fieri potest ut sciamus , quid circa obidinum quoduam dete minatum, omnes homines senserint cum &
183쪽
18o Para II. Cap. IV. . sensus Iste ipsis internus, & maxima homInum pars extra nostrum commereium posita sit λ At vero, etsi omnes homines, eorumque interna Sensa non pernoscamus, sine erroris
tamen formidine concludimus, eos habere quoque anima in rationalem; propriae selicitatis desiderio teneri; alimentis ad vitam Sustentandam Secundum naturae cursum indigere . Mquae sunt similia. Ita prorsus de Sensu communi discurrendum non eget illa anxia iri quisitione , ut detegatur, se ipsum cuilibet antinum advertenti manifestat ; est enim adeo evidens, atque in quovis reperitur homine, ut ii, qui dissentiunt, rationem exuisse Videantur . Sunt nempe quaedam quasi a natura nobis insculpta, quibus Xepugnare nequaquam possumus, oc quidem eo minus, quo magis constanti experientia confirmantur, quin ea a quopiam sanae mentis in dubium vocari, aut impugnari intes ligamus. Ada umentum igitur praecipuum, latentem circa nonnulla objecta aliorum sensuna pernoscendi est ipsa propensio naturalis, cujuς nobium et ipsis conscii sumus : examinemus nostramet animi sensa, & positis
omnino praeiudiciis videamus, num qua Si occulta quadam naturae vi ad idem de hoc , vel illo objecto iudicium semper ferendum impellamur ; hanc animi comparationem si in nobis deprehendimus , iure eam in aliis quoque inesse persuasum animo habebimus , cum & ii eamdem nobiscum naturam humanam, & rationalem sortiti sint: ita desiderium verae inlicitatis , quod in nobis sentimus, omnibus aliis hominibus, etiam quos numquam vidimus , de quibus nihil legimus, absque ulla haesitatione
attribuimus. Aliud non minus efficax suppeditat ipsa aliorum vivendi ratio exterius manifestata ; Sensus enim naturalis vel invitis nobis' at iones nostras externas moderari solet : inde
.st, ut ii etiam, qui quo demum cumque mo-
184쪽
m yene. Int. ω sens. Comm. I xtivo impulsi , a communi nonnunquam j dicio dissentientes videri volunt , factis tamen suis, ac vitae rationibus sese eidem ad ceterorum nor m accommodent , quo latentem in animo sensum, quantumcumque verbis repugnent , luculenter manifestant et sic olim Scepticis, etsi de exsistentia corporum sese incertos esse palam simularent, non tamen .propterea rebus externis minus
usi sunt, ac ii , qui se certissimos de ea esse profitebantur ; sic, illi quoque, qui liabertatem humanam funditus sublatam v lunt , non propterea minus acriter iniurias ab aliis sibi illatas persequuntur , quod fa-eere neutiquam possent, Si vere, serioque intra se iudicarent, actionem illam , quam sibi ut iniuriosam apprehendunt , cum absoluta necessitate fuisse positam , quam ob rationem damnum ab amente, aut bruto illarum inter iniurias non reponunt ' Denique nec reiiciendi sani libri , ac commentarii , in quibus majores nostri animi sui sensa posteris consignata reliquerunt. Atque ex his , quae adhac copiose allata sunt, cuilibet satis patere arbitror, eum, qui communem naturae rationalis sensum in sufficientibus veritatis indiciis non numerat;
ab impudenti scepticismo , aut sanatismo
non procul abesse, quin propemodum moi utrum aliquod abortivum naturae rationalis esse, eoque iniseriae devenisse, ut ipsi nuulum cum reliquis hominibus judiciorum commercium esse possit; siquidem sophistarum arguitas, vana mentium aberrantium deli-ria, vulgi commenta , ac dubitationes in sola rerum possibilitate fundatas communi, atque in universum consentienti totius generis humani iudicio anteponit.
185쪽
CAPUT VOD E TESTIMONIO SENSUUM EXTERNORUM.
etiissem CLXXIIL Sensus externi , sive organa fera. . . Dria sunt exteriores illae corporis nostri parees, quarum ope , si nimirum in iis mutatio quaepiam accidat, metiI nostra obiecta extrae se posita percipit; videlicet: oculi , aures, nares , palarum , & fibriciae per totum corpus diffusae, que sensum tactus comtituunt. SCHOL. In acceptione huius vocabuli sensurprorsus hic non recedo a significatione usitata , naz aliud intelligo , quam quod omnes vulgo intelligunt . cuin de sensbias loquuntur: quo vero modo fiat, ut sensuum ope mens quidpiam percipiat, explicare nonia est hujus loci ; ea enim res ad phsychologiam pertinet. CLXXIV. 'insolum sensuum externo uia rum est illa idea , quae occasione mutationis nium in sensibus externis contingentis in mente no-- :ino nra excitatur.
scHOL. Dicuntur nimirum ex usu recepto sensus , quando ab objectis externis varie afficiuntur, nobis aliquid de iisdem renunciare, siversari: testimonium proinde ipsorum ipsa haec est annunciatio , quae Si accuratius expendatur, non in alio consistit, quam, quod vi unionis inter corpus. & animam alio in lo- εο exponendae cum determinata in sensibus as-
186쪽
m Te nris Leuta Exter sectione determinata quoque in. mente ideR
internam, neque in quo apparente& illae pro datur eprietates , sive qualitatex corporum consistant percipimuς quidem evidenter in corpoributextrare quidpiam seu di postisnem quampiam , 1eu vim vocare placeat, unde in nobis ori Iur sensatis cMoris , caloris , dccia dicis sed quid illud. reapse in Se Sit ope Sensuum non percipimus .. ais Semm nobis non, annuntiant partes minima S , earumque divositiones etiam in extima corporum mpernc te latentes pquin integra quoqse obiecia vel ob molis suae exilitatem, vel ob nimiam a nobis distantiam acutissimam etiam Sensuum aciem effugiunt
larum enim ope obiecta remotissima ,.. ut Stel-Ias libero Ocnto haud videndas , solis , lunaeque maculas horum mi nutissima ut minimos in liquoribuς vermiculos ita speculis. et-im politissimis cavitates , aci colliculo& d regimus , quarum omnium. rerum ne ideam
quidem ante habebamus; & quid non effice-
Mnt tubi , ac microsccipia adhuc perfectior Z ῖ. Sensus nox nota docent impreSSionem, de affectionem . quam: eadem obiecta in ali Eum hominum sensibus efficiunt e id siquidem pendet ab ipsa organorum conlamatione , rae in diversix hominibus ut eorum facies , laetatvuna est.. Inde cibus, qui unusapit, al- rari dissipit idem liquor huic dulcis , alteri marus; idem odor huic gratus, alteti ingratus accidit numquam igitur certo mihi coni δἰ te potest , num alii eamdem, quam ego , merue quopiam odimo sensationem ira se meri uir is A. a Sensus. non. reiarunt ueram
187쪽
imitate quandoque impressionis caussam; cui nenim, experientia teste, tam objeeta ob perpetuum in partibus minimis motum , quam Ipῖ a Sensuum organa varias subeant mutationes , sola sensuum ope definiri nequit , utri horum ea caussa, organone videlicet, an Objecto externo attribuenda Sit. COROLL. Ex his canon Cl. Malebranchii manifestus fit: de rebus, quales in se sunt, ope Sensuum, cave, ne umquam iudices; iis solum et utaris, ut cognoscas , quomodo res mutua , - relatione sibi invicem respondeant. SCHOL. Negari tamen nequit errorem hunc e&- se inter nomines pervulgatum: nosque vul- go tribuere , ut advertit laudatus auctor , sensationes noStras obiectis. quando ea motu partium oculos effugientium in nos agunt , Fnon vero , quando ipsa , eorumque actio Psub visum cadunt. Sic Iucem, colorem, I ι num, orirem in Objectis esse putamus , non . tamen dourem in acu.
CLXXVI. Testimonium sensuum quandoqtae dubium es ; res enim frequenter non ita Se
habent, ut sensibus apparent: quo in casu SO- tium eorum testimonium non omne de reali obiectorum veritate dubium nobis eximere p - test, Sed necesse erit, ut certitudo. aliunde pe- titatur ; sic cum oculi remum integrum aquae im--mum ut curυum , vel turrim admoesum re-χVotam ut rotundam, ctim ramen qu droa uet,
repraesentant , spectato solum hoc oculorum testimonio dubium utique remanet de vera, ac reali obiecti constitutione. lCLXXVII. Testimonium fausuum in rebra compluribus est carium, ae evidens. Nam ipsa experientia) teste , ac unanimi etiam , quod in communi naturae sensu fundatur, iudicio testimonium sensuum ita frequenter nobis sati
188쪽
De Testim. sens. Exterae. l8s facit, di non modo omnem animo dubitationem pellat , sed ea, quoque claritate menti Veritatem proponat , ut ea prorsus conquie- Scat, nec quid quain aliud, quo amplius confirmetur, indaget; sic alium quempiam de re cujusdam veritate penitus convicturi dicimur. nos propriis eam rem oculis usurpasse, putamusque emcacissimum, quod iis in adiunctis pos- sibile est, veritatis argumentum a nobis allatum fuisse; neque falli nos vel exinde liquido patet, quod alterum responsione hac, si mo- co nos reipsa vidisse credat, prorsus tranquillum, nec aliud quid requirentem dimittamus. Sed & inductione quoque veritas praesentis the rematis demonstratur . I. Sensus nos certos reddunt de sensatione actuali, de qua dubitare absolute impossibile est; qui enim ambigam me
percipere talem colorem , aut talem sonum occasione huius corporis; quod nunc meos oculos , aut aures determinato quodam modo astii cit, dum id re ipsa petcipio λ a. Sensus fide- lissime semper reserunt id , quod ipsis apparer,
cum enim sint instrumenta tantum, cauSSaeque
d*ee Sariae, neque vi propria , neque ex arbi trio agere possunt, sed solum eam, quam ab obieelis externis recipiunt, affectionem , Sive impre sionem' menti renunciant ; haec proindere nunciatio eidem affectioni nequit nou esse conveniens; sic eum nobis , dum provehimuν port*, montesque , urbes que recedunt , demon trant optici, eam reapse in oculis impressionem fieri. Id , quod sensibus apparet, se τ' semper congruit veritati obiectorum exl x AER , ae reali , cum agitur de rebus ad Vi- d us , ac consuetudinem necessariis : Sic ensus satis ostendunt ea obiecta , quae ad c γ' p0xia nutrimentum prae reliquis Serviunt ;l qdin, quo res sunt nobis magis salubres, authdxiae , eo potissimum pluribus objiciuntur Vatibus , diver4asque in nobis' sensationes ,
189쪽
126 Pars II. Cap. m. quae ad eas discernendas conducunt, excitant. ao non enim testimonio sensuuru certIssime convincimur, hoc corpus esse liu uidum , illud solidum; panem praebere firmum corpori no- Stro nutrimentum , . aqua contra illud dilui ;certis quibusdam horis diem , aliis vero noetem , quandoque aestatenὲ , alias autumnum , ver, hyemem esse, & quae sunt eiusmodi tua porro, quae sensuum ope non discernimus , ad vitae usus nequaquam sunt necessaria 9 Sic adeo necessarium Non est, ut minimos in a- qna , aceto, Vino vermiculos videamus , Ut hoc potius in maximum nobis cederet detrimentum. Sensuum igitur munus non est, haec,
di similia reterre et quodsi proinde hisce in , casibus quandoque decipiamur , nobis ipsis, karon sensibus euor adscribendus est . Quilibet testis verum duntaxat dicit. de eo, quod sciemtia comprehendit; quod si cogatur de rebus sibi ignotis testimonium ferre , error non i psis, sed vim inserenti tribuatur , oportet. q. Sensus nos certissimos efficiunt oe reali diversorum corporum exsistentia e etiam Pri mum ipso naturae rationalis ductu impellimur, ut iudicemus impulsiones in corpore nOStro factas naturalem cym corporibus extra NOS ex sistentibus connexionem habere ; deinde Se Satio illa , quam sensuum ope acquirimus ,
non est simplex quaedam , & nuda percepetio 4ntima, sed amplius quid , quaedam videlicet mentis modificatio , quae praeter specialem quampiam sensus intimi vivacitatem mentii deam rei cujuspiam exsistentis, quam Corpus compellamus, ingenerat; nam ad nosmet te Fos rustinentes, ingens deprehendimus discrimen inter ideam rei absentis per solam im3'ginationem reproductam, di inter eana , quae dependenter ab actuali sensuum affectione inn bis exeitatur; sic quantumcumque mihi vi
vaciter imagiaer, ignem corpoli applicari, ea
190쪽
De Testim. Senn Exιern. tamen Ideam semper in immensum differet ab ea sensatione, quam igne reipsa applicato per- 4 cipio. s. Sensus denique evidenter testantur esse quidpiam in corporibus, quod vim Voc mu , ac per quod ea in nos agendo sensus nostros hac, vel illa ratione afficiunt, & immutant, etsi neque ejus naturam, neque internam corporum constitutionem nobis annuucient.
CqROLL. Numquam igitur , si quod res est . fateamur, Sensus nos fallunt ; ipsi nos decis imus occasione eorum, quae illi nobis fide-
iter annunciant, Ceque enim a sensibus exigi debet , ut mentem admoneant de eo , quod est, munerique ipsi suo satisfaciunt , si id reserant , quod ipsis apparet λ mentis porro erit rem ulterius investigare , atque diiudicare ; hinc verissime ait Malebrarichius: non a sensibus, sed a mente ad judicandum nimis propensa nos decipi. SCHOL. Veritas huius theorematis millo modo quamuis infringitur ex eo, quod saltem per absolutam Dei potentiam testimonio sensuum pG Ssit oe ut lubesse falsum ', fateor enim Iube iis, certitu- rendum diuem hanc , ac evidentiam esse solum in ordine naturali, physicam proinde, non me taphysicam f. 162. &schol.), neque Vero maior in obsecto certitudo cum ratione desidurari potest , quam ea sit, cujus ipsum
Per es entiam suam capax est . Sed neque majorem vel natura nostra admitrit, vel conditio requirit e cum enim sensus nobis solum dati sint ad praesentis vitae usus; Sa tis utique serviunt, si nobis res eas , quae naturae nostrae vel conveniunt, vel adversam tur , certo, & evidenter cognoscendas praebeant: & quis id ab iis fidelissime praestari negabit λ an de ignis exsistentia ambigere poterit, qui iam illius vim quondam expertus est Est igitur certitudo haec tanta, ut sit secarissi' ima